Büyükdere Caddesi No:173 1. Levent Plaza A Blok Kat:4 34394 Levent/İstanbul
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ ISBN 978-975-6483-64-0
+90 212 280 8567 +90 212 280 8589 info@tspb.org.tr www.tspb.org.tr
TÜRKİYE SERMA YE PİY AS ASI 2018 TÜRKİYE
SERMAYE
PİYASASI
2018
TÜRKİYE
SERMAYE PİYASASI 2018
HAZIRLAYANLAR
Ekin Fıkırkoca-Asena Gökben Altaş
Ceylan Anıl Deniz Kahraman Onur Salttürk
ÜYE VERİTABANI
Aslı Hondu İmamoğlu Telman Şahbazoğlu
BASKI
Matsis Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti
BİRİNCİ BASKI
İstanbul, Haziran 2019 TSPB Yayın No. 89
ISBN 978-975-6483-64-0
www.tspb.org.tr.
Bu rapor Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır.
Bu raporda yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler hazırlandığı tarih itibariyle güvenilirliğine inanılan kaynaklardan elde edilerek derlenmiştir. Bilgilerin hata ve eksikliğinden ve ticari amaçla kullanılmasından doğabilecek zararlardan TSPB hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Bu raporda yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla yayınlanabilir.
II TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
İÇİNDEKİLER
1 EKONOMİ
1 DÜNYA EKONOMİSİ 3 TÜRKİYE EKONOMİSİ
9 FİNANSAL PİYASALAR9 FİNANSAL PİYASALARDAKİ GELİŞMELER 10 ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR 19 FİNANSAL ARAÇLARIN GETİRİLERİ 21 SABİT GETİRİLİ MENKUL KIYMETLER 26 PAY SENETLERİ
32 VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYONLAR 33 KALDIRAÇLI İŞLEMLER
34 YATIRIM FONLARI
41 YATIRIMCILAR41 YATIRIM TERCİHLERİ
43 PAY SENEDİ YATIRIMCILARI
49 DEVLET İÇ BORÇLANMA SENEDİ YATIRIMCILARI 50 ÖZEL SEKTÖR BORÇLANMA SENEDİ YATIRIMCILARI 52 DİĞER MENKUL KIYMET YATIRIMCILARI
53 VARANT VE SERTİFİKA YATIRIMCILARI 53 YATIRIM FONU YATIRIMCILARI
54 EMEKLİLİK YATIRIM FONU YATIRIMCILARI
59 ARACI KURUMLAR61 A1 CAPİTAL YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
62 ACAR MENKUL DEĞERLER A.Ş
63 AHLATCI YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
64 AK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
65 ALAN YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
66 ALB MENKUL DEĞERLER A.Ş.
67 ALNUS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
68 ALTERNATİF MENKUL DEĞERLER A.Ş.
69 ANADOLU YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş.
70 ATA YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ III
71 BAHAR MENKUL DEĞERLER TİCARETİ A.Ş.
72 BAŞKENT MENKUL DEĞERLER A.Ş.
73 BGC PARTNERS MENKUL DEĞERLER A.Ş.
74 BİZİM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
75 BURGAN YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
76 CITI MENKUL DEĞERLER A.Ş.
77 CREDIT SUISSE İSTANBUL MENKUL DEĞERLER A.Ş.
78 DELTA MENKUL DEĞERLER A.Ş.
79 DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş.
80 DEUTSCHE SECURITIES MENKUL DEĞERLER A.Ş.
81 DİNAMİK MENKUL DEĞERLER A.Ş.
82 GARANTİ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş.
83 GCM YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
84 GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
85 GLOBAL MENKUL DEĞERLER A.Ş.
86 HALK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
87 HSBC YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
88 ICBC TURKEY YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
89 IKON MENKUL DEĞERLER A.Ş.
90 ING MENKUL DEĞERLER A.Ş.
91 INVEST-AZ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
92 IŞIK MENKUL DEĞERLER A.Ş.
93 İNFO YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
94 İNTEGRAL YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
95 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
96 MARBAŞ MENKUL DEĞERLER A.Ş.
97 MEKSA YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
98 METRO YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
99 MORGAN STANLEY MENKUL DEĞERLER A.Ş.
100 NETA MENKUL DEĞERLER A.Ş.
101 NOOR CAPITAL MARKET MENKUL DEĞERLER A.Ş.
102 OSMANLI YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
103 OYAK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
104 PAY MENKUL DEĞERLER A.Ş.
105 PHILLIPCAPITAL MENKUL DEĞERLER A.Ş.
IV TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
106 PİRAMİT MENKUL KIYMETLER A.Ş.
107 POLEN MENKUL DEĞERLER A.Ş.
108 PRİM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
109 QNB FİNANS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
110 REEL KAPİTAL MENKUL DEĞERLER A.Ş.
111 SANKO YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
112 STRATEJİ MENKUL DEĞERLER A.Ş.
113 ŞEKER YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
114 TACİRLER YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
115 TEB YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
116 TERA YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
117 TURKISH YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
118 ÜNLÜ MENKUL DEĞERLER A.Ş.
119 VAKIF YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
120 VENBEY YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
121 VERİM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
122 YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
123 YATIRIM FİNANSMAN MENKUL DEĞERLER A.Ş.
124 ZİRAAT YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.
125 BANKALAR
127 AKBANK T.A.Ş.
128 AKTİF YATIRIM BANKASI A.Ş.
129 ALBARAKA TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş.
130 ALTERNATİFBANK A.Ş.
131 ANADOLUBANK A.Ş.
132 BANKPOZİTİF KREDİ VE KALKINMA BANKASI A.Ş.
133 BURGAN BANK A.Ş.
134 CITIBANK A.Ş.
135 DENİZBANK A.Ş.
136 DEUTSCHE BANK A.Ş.
137 DİLER YATIRIM BANKASI A.Ş.
138 FİBABANKA A.Ş.
139 GSD YATIRIM BANKASI A.Ş.
140 HSBC BANK A.Ş.
141 ICBC TURKEY BANK A.Ş.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ V
142 ING BANK A.Ş.
143 JP MORGAN CHASE BANK N.A. MERKEZİ COLUMBUS OHIO İSTANBUL TÜRKİYE ŞUBESİ 144 KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş.
145 MERRILL LYNCH YATIRIM BANK A.Ş.
146 MUFG BANK TURKEY A.Ş.
147 NUROL YATIRIM BANKASI A.Ş.
148 ODEA BANK A.Ş.
149 PASHA YATIRIM BANKASI A.Ş.
150 QNB FİNANSBANK A.Ş.
151 RABOBANK A.Ş.
152 SOCIETE GENERALE (SA) 153 ŞEKERBANK T.A.Ş.
154 T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş.
155 TURKISH BANK A.Ş.
156 TURKLAND BANK A.Ş.
157 TÜRK EKONOMİ BANKASI A.Ş
158 TÜRKİYE FİNANS KATILIM BANKASI A.Ş.
159 TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş.
160 TÜRKİYE HALK BANKASI A.Ş.
161 TÜRKİYE İHRACAT KREDİ BANKASI A.Ş (TÜRK EXIMBANK) 162 TÜRKİYE İŞ BANKASI A.Ş.
163 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
164 TÜRKİYE SINAİ KALKINMA BANKASI A.Ş.
165 TÜRKİYE VAKIFLAR BANKASI T.A.O.
166 VAKIF KATILIM BANKASI A.Ş.
167 YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş.
168 ZİRAAT KATILIM BANKASI A.Ş.
169 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİ
171 24 GAYRİMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
172 ACTUS PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
173 AK PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
174 AKFEN GAYRİMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
175 ALBARAKA PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
176 ARZ GAYRİMENKUL VE GİRİŞİM SERMAYESİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
177 ATA PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
VI TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
178 ATLAS PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
179 AZİMUT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
180 BİZİM PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
181 DENİZ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
182 FERONİA GİRİŞİM SERMAYESİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
183 FİBA PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
184 FOKUS PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
185 GARANTİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
186 GEDİK PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
187 GLOBAL MD PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
188 HEDEF PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
189 HSBC PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
190 ICBC TURKEY PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
191 ING PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
192 INVESTRADE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
193 İSTANBUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
194 İŞ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
195 KALENDER GAYRİMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
196 KARE PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
197 KT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
198 LOGOS PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
199 MAQASID PORTFÖY YÖNETIMI A.Ş.
200 MARMARA CAPİTAL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
201 MAXIS GIRISIM SERMAYESI PORTFÖY YÖNETIMI A.S.
202 MEKSA PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
203 METRO PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
204 MÜKAFAT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
205 OMURGA GAYRİMENKUL VE GİRİŞİM SERMAYESİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
206 ORAGON GAYRİMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
207 OSMANLI PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
208 OYAK PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
209 PAAMCO MIREN PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
210 PERFORM PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
211 QINVEST PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
212 QNB FİNANS PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ VII
213 RE-PIE GAYRİMENKUL VE GİRİŞİM SERMAYESİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
214 STRATEJİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
215 ŞEKER PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
216 TAALERİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
217 TACİRLER PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
218 TEB PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
219 ÜNLÜ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
220 VERA VENTURE GAYRİMENKUL VE GİRİŞİM SERMAYESİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
221 YAPI KREDİ PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
222 ZİRAAT PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş.
223 YATIRIM ORTAKLIKLARI
225 AKFEN GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
226 AKİŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
227 AKMERKEZ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
228 ALARKO GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
229 ATA GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
230 ATAKULE GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
231 ATLAS MENKUL KIYMETLER YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
232 AVRASYA GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
233 DENİZ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
234 DOĞUŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
235 EGELİ-CO TARIM GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
236 EMLAK KONUT GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
237 EURO KAPİTAL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
238 EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
239 EURO TREND YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
240 GARANTİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
241 GÖZDE GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
242 HALK GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
243 HEDEF GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
244 HUB GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
245 İDEALİST GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
246 İŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
247 İŞ GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
248 İŞ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
VIII TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
249 KİLER GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
250 KÖRFEZ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
251 MARTI GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
252 METRO YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
253 MİSTRAL GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
254 NUROL GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
255 OYAK YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
256 ÖZAK GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
257 ÖZDERİCİ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
258 PANORA GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
259 PEKER GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
260 PERA GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
261 REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
262 RHEA GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
263 SERVET GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
264 SİNPAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
265 TORUNLAR GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
266 TREND GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
267 TSKB GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
268 VAKIF GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
269 VAKIF MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
270 VERUSATURK GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
271 YAPI KREDİ KORAY GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
272 YENİ GİMAT GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
273 YEŞİL GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ 1
Dünya Ekonomisi
2008 finansal krizinin onuncu yıldönümü geride kalırken küresel sistemde artan borçluluk finansal piyasaların görünümünü, yükselen korumacı politikalar da uluslararası ticaretin çehresini değiştirmiştir. Kriz sonrası gelişmiş ülkelerdeki genişleyici para politikalarının yol açtığı likidite bolluğu 2013 yılından itibaren kademeli olarak azalmıştır.
2016 yılından itibaren küresel ticaretin toparlanması ve artan risk iştahı ile birlikte gelişmekte olan ülkelere tekrar sermaye girişi başlamıştır. Küresel ekonomi 2017 yılındaki %4’e yakın büyüme oranından sonra 2018 yılına iyimser bir havayla başlamışsa da, bu güçlü görünüm yıl ortasından itibaren sekteye uğramıştır.
Mart ayında ABD’nin ülkeye ithal edilen çeliğe %25, alüminyuma ise %10 vergi getirmesiyle başlayan süreçte ülkelerin birbirlerine karşı uygulamaya başladığı saldırgan vergilendirme uygulamaları ABD ile Çin arasında bir ticaret savaşı başlatmıştır. Her iki ülke arasında ticareti geliştirici diyalog sürdürülse de henüz kalıcı ve sürdürülebilir bir anlaşmaya varılamamıştır.
2018 yılında, ABD merkez bankası Fed beklendiği üzere dört kez politika faizini arttırmış ve 2017 yılında olduğu gibi para politikasını sıkılaştırmaya devam etmiştir. İtalya ekonomisinin 2018 sonunda durgunluğa girmesi ile Avrupa Birliğinden çıkış sürecinde olan Birleşik Krallık etrafındaki belirsizlikler Avrupa Merkez Bankasının para politikasının destekleyici nitelikte bir para politikası sürdürmesine katkıda bulunmuştur. Bununla beraber, Banka 2015 yılında başlattığı varlık alım programını kademeli olarak azaltıp 2018 sonunda sonlandırmış bulunmaktadır. Biten program çerçevesinde toplamda 2,6 trilyon avro likidite sağlanmıştır.
Kurumlar vergisinde yapılan büyük kesintiler ile ABD ekonomisi 2018’de %3’e yakın oranda büyümüş ve işsizlik gerilemiştir. Büyüyen ekonomi ile faizlerdeki artışla beraber, ABD dolarının diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülke para birimlerine karşı kuvvetlendiği, dolardaki en belirgin artışın ise Arjantin pezosu ile Türk lirasına karşı gerçekleşmiş olduğu görülmüştür.
Gelişmiş ülkelerin para politikalarındaki normalleşme adımları eşliğinde düşen risk iştahıyla 2018 yılının özellikle son çeyreğinde gelişmekte olan piyasalara yapılan sermaye girişleri tersine dönmüştür. Dünyada azalan likidite ile artan borçlanma maliyetleri 2018 yılında gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkilemiştir. Talep yetersizliğinden dolayı emtia fiyatlarında son yıllarda gözlenen düşüş, 2016 yılında tersine
Dünyada yayılan korumacı politikalar 2018 yılına damgasını vurmuştur.
Ekonomi
2 TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
dönmüş, emtia fiyatlarındaki artış 2018 yılının son çeyreğine
kadar devam etmiştir. Petrol fiyatları Ekim başında 85 dolara kadar çıksa, yılın son çeyreğinde hızla gerileyerek sene sonunda 50 dolar civarına inmiştir.
Sonuç olarak, küresel büyüme 2017’ye göre hafif azalarak 2018 için %3,6 olmuştur. Gelişmiş ülkelerin 2018 yılında
%2,2, gelişmekte olan ekonomilerin ise %4,5 oranında büyüdüğü tahmin edilmektedir. Siyasi çalkantılar ve düşen emtia fiyatlarından etkilenen Brezilya ve Rusya’da büyüme oranları halen nispeten düşük seviyelerde devam etse de, Çin ve Hindistan’ın %7’ye yakın büyüme oranları kaydettiği gözlenmektedir.
DÜNYA EKONOMİSİ: SEÇİLMİŞ MAKRO GÖSTERGELER
2014 2015 2016 2017 2018
GSYH Büyüme Oranları, %
Dünya 3.6 3.4 3.4 3.8 3.6
Gelişmiş Ekonomiler 2.1 2.3 1.7 2.4 2.2
ABD 2.5 2.9 1.6 2.2 2.9
Avro Bölgesi 1.4 2.1 2.0 2.4 1.8
Gelişmekte Olan Ekonomiler 4.7 4.3 4.6 4.8 4.5
Brezilya 0.5 -3.5 -3.3 1.1 1.1
Çin 7.3 6.9 6.7 6.8 6.6
Hindistan 7.4 8.0 8.2 7.2 7.1
Rusya 0.7 -2.5 0.3 1.6 2.3
Türkiye 5.2 6.1 3.2 7.4 2.6
Enflasyon, Yıllık TÜFE, %
Dünya 2.9 2.8 3.0 3.3 3.7
Gelişmiş Ekonomiler 0.7 0.5 1.5 1.7 1.7
ABD 0.5 0.7 2.2 2.2 2.0
Avro Bölgesi -0.2 0.3 1.1 1.3 1.5
Gelişmekte Olan Ekonomiler 4.7 4.6 4.2 4.5 5.0
Brezilya 6.4 10.7 6.3 2.9 3.7
Çin 1.5 1.6 2.1 1.8 1.9
Hindistan 5.3 5.3 3.6 4.6 2.7
Rusya 11.4 12.9 5.4 2.5 4.3
Türkiye 8.2 8.8 8.5 11.9 20.3
İşsizlik Oranı, %
Gelişmiş Ekonomiler 7.3 6.7 6.2 5.6 5.1
ABD 6.2 5.3 4.9 4.4 3.9
Avro Bölgesi 11.6 10.9 10.0 9.1 8.2
Gelişmekte Olan Ekonomiler - - - - -
Brezilya 6.8 8.3 11.3 12.8 12.3
Çin 4.1 4.1 4.0 3.9 3.8
Rusya 5.2 5.6 5.5 5.2 4.8
Türkiye 9.9 10.3 10.9 10.9 11.0
Genel Yönetim Brüt Borç/GSYH, % Gelişmiş Ekonomiler 103.6 103.1 105.6 103.6 102.6
ABD 104.4 104.7 106.9 106.2 105.8
Avro Bölgesi 91.8 89.9 89.1 86.8 85.0
Gelişmekte Olan Ekonomiler 40.4 43.9 46.8 48.5 50.6
Brezilya 62.3 72.6 78.3 84.1 87.9
Çin 39.9 41.1 44.2 46.8 50.5
Hindistan 67.8 69.9 69.0 69.8 69.8
Rusya 16.1 16.4 16.1 15.5 14.0
Türkiye 28.8 27.6 28.3 28.3 30.4
Kaynak: IMF WEO Update Nisan 2019, Hazine Müsteşarlığı, TÜİK
2018 yılında gelişmekte
olan ekonomilerin %4,5
oranında büyüdüğü
tahmin edilmektedir.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ 3
Türkiye Ekonomisi
2018 yılında erken genel seçimler ve ABD ile ilişkiler piyasalar üzerinde önemli rol oynamıştır. Özellikle yılın ikinci yarısında yükselen kur ve faizler, ekonomik faaliyetler üzerinde olumsuz etki yaratmıştır.
ABD merkez bankası Fed’in sıkılaştırıcı para politikaları çerçevesinde 2017 ortasından itibaren yükselme eğiliminde olan dolar kuru, rahip Brunson krizi ile gerilen ABD-Türkiye ilişkileri gölgesinde Ağustos ayında tarihi zirveyi görerek yüksek döviz riskine maruz olan Türkiye ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Türk lirası yılsonuna doğru toparlanma gösterdiyse de 2018 yılını dolar karşısında %40, avro karşısında ise %34 değer kaybederek kapatmıştır.
Yaz aylarında taze meyve-sebze fiyatlarında başlayan hızlı çıkış ile beraber Türk lirasının hızlı değer kaybının yarattığı maliyet baskısı sonucunda enflasyon 2018 yılında hızlı bir artış sergilemiştir. Ekim ayında %25’e kadar yükselen tüketici fiyatlarındaki yıllık artış, Türk lirasının kısmen değer kazanması ve zayıf talep neticesinde sene sonunda %20 seviyesine inmiştir. Bu oran gelişmekte olan ülkelerde tüketici fiyatlarındaki ortalama yıllık artış oranı olan %5’in hayli üzerindedir. Üretici fiyatları enflasyonu ise Eylül ayında
%46’ya kadar yükselmesinin ardından sene sonunda %33 düzeyine gerilemiştir.
Dövizin neden olduğu kırılganlığı önleme hedefi doğrultusunda yıl içinde yapılan düzenlemelerle Türkiye'de yerleşik döviz geliri olmayan kişilerin, bazı istisnalar dışında döviz kredisi temin etmeleri sınırlandırılmıştır. Dövizin Türk lirası karşısında önemli oranda yükseldiği Ağustos ayında, üç aylık geçici bir süre için Türk lirası mevduat getirisinden alınan vergi oranı vadesine göre (6 aya kadar vadeli hesaplarda %15’ten %5’e) indirilmiştir. Döviz tevdiat hesaplarından alınan vergi oranlarında ise artışa gidilerek (6 aya kadar vadeli hesaplarda 2 puan artışla %20'ye çıkarılıp) dövize olan talebin frenlenmesi hedeflenmiştir.
Gene Ağustos ayında döviz üzerinden yapılan gayrimenkul alım-satım ve kiralama sözleşmelerinin 30 gün içinde Türk lirasına dönüştürülmesi Cumhurbaşkanlığı kararıyla sağlanmıştır. Ekim ayında ise Türk parasının kıymetini korumaya yönelik mevzuatta düzenlemeye gidilerek Türkiye'de yerleşik kişilerin dövize endeksli gayrimenkul, menkul ve hizmet sözleşmeleri yapmasını engelleyen ve mevcut sözleşmelerin Türk lirasına çevrilmesine ilişkin esaslar belirlenmiştir. Yapılan düzenlemelerle yabancı para cinsinden krediler düşüş trendine girmiş, yılın ilk yarısında 185 milyar dolara çıkmış olan döviz kredileri hafif bir gerilemeyle 181 milyar dolar civarına inmiştir. Diğer yandan, bir önceki yıl Kredi Garanti Fonu desteğiyle %25 oranında büyümüş olan Türk lirası cinsinden kredilerdeki artış hızı, 2018 yılında faizlerdeki artış neticesinde yavaşlamış, sene sonu itibarıyla nominal olarak %2’ye inmiştir.
Türk lirası önemli
ölçüde değer
kaybetmiştir.
4 TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2010 yılının son aylarında
benimsediği faiz koridoru politikasından sonra 2017 yılı içinde kurumun “borç veren son merci” fonksiyonunu yerine getirmeye yardımcı olan geç likidite penceresini temel fonlama kanalı haline getirmiş bulunmaktaydı. Banka, Mayıs ayında geç likidite uygulaması çerçevesinde uygulanan borç verme faizini
%13,5’ten yüzde %16,5’e yükselttikten sonra, ay sonunda ana fonlama kanalını 1 haftalık vadeli repo faizine çevirmiştir.
Kurdaki artışı frenlemek maksadıyla Banka yıl içinde kademeli olarak faiz artırımına gitmiş, Haziran ayında %16,5 olan politika faizini Eylül ayında %24’e kadar çıkarmıştır.
Ayrıca, zorunlu karşılıklar kapsamında rezerv opsiyon mekanizması döviz imkânına ilişkin üst sınır indirilmiş, Türk lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranları düşürülerek piyasalara likidite sağlanmış, bankaların teminat koşullarına esneklik getirilmiş, reeskont kredilerinin geri ödemesinin Türk lirası olarak yapılabilmesine imkân tanınmıştır. TCMB reel sektörün kur riskinin yönetilmesine katkıda bulunmak üzere, Borsa İstanbul’da Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz işlemlerine başlamış, Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası devreye alınmıştır.
Bu dönemde dövizdeki hızlı artışı dengelemek için uygulanan politikalar neticesinde TCMB brüt döviz rezervleri bir önceki yıla göre 12 milyar dolar gerileyerek sene sonunda 72 milyar dolar olmuştur. Bankanın net döviz rezervleri ise 30 milyar dolarda kalmıştır.
Kur artışının üretim üzerindeki olumsuz etkisi neticesinde sanayi üretiminde 2018 yılında başlayan daralma eğilimi yılın ikinci yarısında ivme kazanmıştır. Genel ekonomik faaliyetlerdeki büyüme de yıl içinde kademeli olarak yavaşlamış, yılın son çeyreğinde milli gelir %3 oranında daralmıştır. Yıl toplamında büyüme oranı %2,6 ile hem dünya hem de gelişmekte olan ülkeler ortalamasının altında gerçekleşmiştir. Türk lirasının dolar karşısında değer kaybetmesi sonucunda dolar cinsinden kişi başına milli gelir bir önceki yıla göre %9 düşerek 9.632 dolara gerilemiştir.
Kamu maliyesi tarafında, ekonomik faaliyetlerde yavaşlamaya ve inşaat ve dayanıklı tüketim mallarında yapılan destekleyici vergi indirimlerine rağmen bütçe gelirleri %20 oranında (reel
%3) büyüyerek 758 milyar TL olmuştur. Yılın ikinci yarısında yapılan yeniden yapılandırma, bedelli askerlik (10 milyar TL) ve imar affı (16 milyar TL) gibi düzenlemeler de bütçe gelirlerini desteklemiştir.
Hem seçimlerin yapıldığı hem de ekonominin yavaşladığı 2018 yılında faiz dışı bütçe harcamaları, önceki yıla göre %22 (reel
%5) oranında yükselerek 757 milyar TL’ye ulaşmıştır. Türk lirasının değer kaybı sonrasında bazı harcamalara getirilen kısıntılar giderlerin daha fazla artmasını önlemiştir.
Giderlerdeki artışın daha yüksek olması sonucunda, 2017’de 9 milyar TL olan faiz dışı fazla 1,3 milyar TL’ye inmiştir.
Özelleştirme, faiz, TCMB kâr transferi gibi tek seferlik gelirleri hariç tutan faiz dışı denge ise önceki yılın neredeyse 4 misline çıkarak 56 milyar TL’lik bir açık kaydetmiştir.
Ekonomik faaliyetler
yıl boyunca kademeli
olarak yavaşlamıştır.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ 5
2018 yılında merkezi yönetimin faiz giderleri önceki yılın %30 üzerine çıkmış, faiz dışı dengenin bozulması neticesinde bütçe açığı %52 artarak 73 milyar TL olmuştur.
Artan kamu açığı ile beraber 123 milyar TL’lik iç borç geri ödemesine (anapara ve faiz) karşın Hazinenin iç borç stoku 51 milyar TL artışla 2018 sonunda 586 milyar TL olmuştur. Artan faizlerle beraber iç borçlanmanın ortalama maliyeti de yükselmiştir. Sabit kuponlu ihraçlarda 2017 sonunda %13 olan borçlanma maliyeti, Eylül ayında %25’e kadar çıktıktan sonra sene sonunda %19 civarında inmiştir. 2018 başında iç borçlanmanın ortalama vadesi 6 yıl civarında iken, yılın son çeyreğinde 3 yıla kadar inmiştir. İç borçlanmada değişken faizli kâğıtların payının 2018 yılında 6 puan artışla %24’e çıktığı gözlenirken, 2010 yılından sonra ilk kez yurtiçinde bireysel yatırımcılara yönelik olarak döviz cinsinden tahvil ve kira sertifikası ihraç etmiştir. İç borçlanmalarda 2018 yılında dikkat çeken bir diğer husus ise, ihale yoluyla yapılan borçlanmalarda rekabetçi olmayan teklifler suretiyle ihalede oluşan fiyattan alımların toplam ihale ile iç borçlanmalardaki payının bir yılda 14 puan artışla %70’e ulaşması olmuştur.
Merkezi hükümet 2018 yılında 11 milyar dolarlık dış borç geri ödemiş, buna karşın dış borçlanması 8 milyar dolarda kalmıştır. Sonuçta kamu kesiminin Avrupa Birliği tanımına göre toplam (iç ve dış) borcunun milli gelire oranı 2 puan artışla %30’a yükselmiştir. Bu oran gelişmekte olan ülkeler ortalaması olan %51’in altındadır.
Döviz kurunda yılın ikinci yarısında yaşanan ivmelenme ihracata olumlu yansımış, demir-çelik, motorlu taşıt ile makine ve teçhizat ihracatındaki artış, toplam ihracatın %7 yükselerek 168 milyar dolara ulaşmasına neden olmuştur. İthalat ise bir önceki yıla göre %5 oranında azalarak 223 milyar dolara gerilemiştir. 2018’in Ekim ayına kadar artan petrol fiyatlarıyla enerji maliyetleri yükselmişse de, iç talebin daralması ile tüketim malları ve sermaye malları ithalatının önemli ölçüde azalması ithalatın bir önceki yıla göre %5 azalarak 168 milyar dolar olmasına neden olmuştur. Bu sayede dış ticaret açığı bir önceki yıla göre 22 milyar dolar azalmıştır.
Dış ticaret açığı azalırken, yabancı ziyaretçi sayısındaki %31’lik artışa paralel olarak turizm gelirleri %7 artışla 25 milyar dolara çıkmıştır. Ticaret açığının azalması ve hizmet gelirlerinin artmasıyla cari açık bir önceki yıla göre 20 milyar dolar kadar azalarak 27 milyar dolara (milli gelirin %3,5’i) inmiştir.
Cari açığın 9 milyar dolarlık kısmı doğrudan yatırımlar ile finanse edilmiştir. Bununla beraber, doğrudan yatırımların 6 milyar dolarlık kısmı gayrimenkul alımlarından kaynaklanmaktadır. Türk lirasındaki hızlı değer kaybının ardından yabancı uyruklu kişilerin Türk vatandaşlığını kazanabilmeleri için gerekli asgari gayrimenkul yatırım tutarlarının düşürülmesinin bu sonuçta etkili olduğu düşünülmektedir.
Bütçe açığı %52
büyümüş, iç
borçlanmanın vadesi
azalırken maliyeti
artmıştır.
6 TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI TÜRKİYE EKONOMİSİ: SEÇİLMİŞ MAKRO GÖSTERGELER
Birim 2014 2015 2016 2017 2018
Nüfus ve İstihdam
Nüfus Mn. 77.7 78.7 79.8 80.8 82.0
İstihdam Edilen (ortalama) Mn. 25.9 26.6 27.2 28.2 28.7
İşgücüne Katılım (ortalama) % 50.5 51.3 52.0 52.8 53.2
İşsizlik (ortalama) % 9.9 10.3 10.9 10.9 11.0
Milli Gelir
GSYH Myr. TL 2,044 2,339 2,609 3,107 3,701
GSYH Myr. $ 935 862 863 851 784
GSYH Reel Değişim % 5.2 6.1 3.2 7.4 2.6
Yerleşik Hanehalkı Tüketimi % 3.0 5.4 3.7 6.1 1.1
Devletin Nihai Tüketimi % 3.1 3.9 9.5 5.0 3.6
Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu % 5.1 9.3 2.2 7.8 -1.7
Mal ve Hizmet İhracatı % 8.2 4.3 -1.9 11.9 7.5
Mal ve Hizmet İthalatı % -0.4 1.7 3.7 10.3 -7.9
Dış Denge
İhracat (FOB) Myr. $ 157.6 143.8 142.5 157.0 167.9
İthalat (CIF) Myr. $ 242.2 207.2 198.6 233.8 223.0
İhracat / İthalat % 65.1 69.4 71.8 67.1 75.3
Dış Ticaret Dengesi Myr. $ -84.6 -63.4 -56.1 -76.8 -55.1
Cari Denge Myr. $ -43.6 -32.1 -33.1 -47.3 -27.2
Net Doğrudan Yatırım (net) Myr. $ -6.3 -14.2 -10.8 -8.8 -9.3 TCMB Rezervleri (altın dâhil) Myr. $ 127.3 110.5 106.1 107.6 93.0
Dış Borç Stoku Myr. $ 405.9 400.3 409.7 455.5 444.9
Enflasyon
TÜFE (yılsonu) % 8.2 8.8 8.5 11.9 20.3
ÜFE(yılsonu) % 6.4 5.7 9.9 15.5 33.6
Mali Göstergeler
Bütçe Gelirleri Myr. TL 425.4 482.8 554.1 630.5 757.8
Faiz Dışı Giderler Myr. TL 398.8 453.3 533.8 621.6 756.5
Faiz Dışı Bütçe Dengesi Myr. TL 26.5 29.5 20.3 8.9 1.3
Faiz Giderleri Myr. TL 49.9 53.0 50.2 56.7 74.0
Bütçe Dengesi Myr. TL -23.4 -23.5 -29.9 -47.8 -72.6
AB Tanımlı Gen. Yön. Brüt Borç Stoku Myr. TL 588.2 646.5 738.5 877.9 1123.6
Döviz Kurları
Dolar Kuru (yıl sonu) Dolar/TL 2.33 2.92 3.52 3.77 5.28
Avro Kuru (yıl sonu) Avro/TL 2.83 3.18 3.71 4.52 6.04
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB, TÜİK
Yurtdışı yerleşikler 2018’de 900 milyon dolarlık pay senedi satışı yapmıştır. Genel hükümet borç senedi yatırımlarını 3 milyar dolar arttıran yurtdışı yerleşikler, bankalar ile diğer sektörlerin borçlanma senetlerine yaptıkları yatırımlarını 2 milyar dolar azaltmıştır. Bu dönemde yurtiçi yerleşikler de yurtdışındaki portföy yatırımlarını, neredeyse tamamı yılın ikinci yarısında olmak üzere, 3 milyar dolar kadar azaltmıştır.
Sonuçta, 2018 yılında Türkiye’ye yapılan net portföy yatırımları 3 milyar dolar azalmıştır. Yurtdışından kredi kullanımları ise net 9 milyar dolar azalmıştır.
Doğrudan yabancı sermaye yatırımları cari açık ile beraber portföy yatırımlarındaki azalma ve net kredi ödemelerini karşılayamamış, TCMB 10 milyar dolar kadar döviz satışında bulunmuştur. Ödemeler dengesinin esas finansman kaynağı ise, kaynağı tespit edilmemiş akımları gösteren net hata ve noksan kalemi olmuştur. Bu kalemde 8,5 milyar doları Türk lirasının hızla değer kaybettiği Temmuz-Ağustos döneminde olmak üzere 2018 yılında toplam 20 milyar dolarlık sermaye
Ekonomideki daralma
ile beraber cari açık
20 milyar dolar
azalmıştır.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ 7
girişi kaydedilmiştir. Bu tutar şimdiye dek bu kalemde takip edilen en yüksek yıllık tutardır.
Yurtdışından borçlanma koşullarının bozulduğu 2018 yılında Türkiye’nin dış borç stoku bir önceki yıla göre hafif azalarak 445 milyar dolara inmiştir. Türk lirasındaki değer kaybının etkisiyle dış borç stokunun milli gelire oranı bir önceki yıla göre 3 puan birden artarak %57 olmuştur.
Ekonomik faaliyetlerdeki daralma istihdamı da olumsuz etkilemiştir. Yıl ortalamasında işsizlik oranı %11’de kalsa da, mevsimsellikten arındırılmış veriler incelendiğinde işsizlik oranının sene başında %10 civarında iken, sene sonunda
%13’e yaklaştığı gözlenmektedir.
2018 yılında Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor’s (S&P) ve Moody’s Türkiye’nin uzun vadeli kredi notunu iki basamak birden indirmiştir. 2017 yılının ilk çeyreğinde Türkiye’nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına çeken Fitch ise 2018 yılında bir kademelik not indirimine daha gitmiştir. Halihazırda her üç kurum da Türkiye için kredi notunu “spekülatif” olarak belirlemiş bulunmaktadır.
Dış borcun milli gelire
oranı %57’ye
çıkmıştır.
8 TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI
Finansal Piyasalardaki Gelişmeler
2018 yılında, gelişmiş ülke para politikalarında normalleşme eğiliminin sürmesi, korumacı ticaret önlemlerinin yaygınlaşma ihtimali ve İngiltere’nin Avrupa Birliğinden çıkış sürecine ilişkin endişeler; küresel politika belirsizliğini artırmış ve finansal piyasalarda risk iştahının düşük seyretmesine neden olmuştur. Bu kapsamda, gelişmekte olan ülkelerin borçlanma maliyetlerinde artış yaşanmış, para birimleri dolar karşısında değer kaybetmiştir.
ABD’de ekonomik aktivitenin güçlü seyri genişleyici maliye politikalarının desteğiyle devam etmiş, ABD merkez bankası Fed öngörüldüğü şekilde yıl boyunca dört faiz artışı yapmıştır.
Yılın son çeyreğinde petrol fiyatının hızlı bir şekilde gevşemesi, küresel enflasyon ve enflasyon beklentilerinde düşüşte etkili olmuştur. Bu ortam, gelişmiş ülke merkez bankalarının normalleşme yönündeki adımlarını atmaya daha temkinli yaklaşmasına neden olmuştur. Yılın son dönemlerinde belirginleşen Fed’in faiz artırım sürecine daha yavaş devam edeceği algısı, bu dönemde doların gelişen ülke para birimleri karşısında değer kaybetmesine neden olmuştur.
2018 yılı boyunca ABD ve Çin’den gelen açıklamalarla gündemde kalan ticaret savaşı endişeleri Aralık ayı sonundaki varılan uzlaşıyla nispeten azalmış, gelişmekte olan ülkelerde hem tahvil piyasasına hem de hisse senedi piyasasına girişler olmuştur.
Türkiye’de ise, finansal piyasalar açısından en kritik dönem Ağustos ayı olmuştur. Küresel ekonomik gelişmelerin yanında, ABD ile Türkiye arasındaki diplomatik ilişkilerin bir süreliğine bozulması döviz kurunda oynaklığın hayli yükselmesine neden olmuştur. Döviz kurunda yaşanan dalgalanmayla, TCMB politika faizini artırarak Eylül ayında
%24’e çıkarmıştır.
Türkiye sermaye piyasası, 2018’de riskli varlıklarda getirinin düşük olduğu bir yılı geride bırakmıştır. Pay endeksi, küresel ekonomiye ilişkin endişeler ve Türkiye’de iktisadi faaliyetin ivme kaybetmesiyle birlikte BIST-100 endeksi %21 düşüşle yılı 91.000 seviyesinden tamamlamıştır. Diğer taraftan, sene başında %13 civarında olan gösterge tahvil faizi, küresel
Finansal Piyasalar
Gelişmiş ülkelerde
para politikalarında
normalleşme
adımları devam
etmiştir.
tahvil faizlerinde yaşanan yükselişin de etkisiyle %20 civarına yükselmiştir.
Türkiye finansal piyasalarındaki gelişmelerin ele alındığı bu bölümde, uluslararası karşılaştırmalar çerçevesinde analize başlanacak, ardından 2018 yılı gelişmeleri detaylı şekilde incelenecektir.
Uluslararası Karşılaştırmalar
2018 yılında, dünyada kote olan şirketlerin toplam piyasa değeri %13 azalarak 74 trilyon dolar olurken, işlem hacmi dolar bazında %21 artarak 141 trilyon dolara çıkmıştır. Çoğu borsa endeksinin dolar bazında düşüş sergilediği yılda, Borsa İstanbul dolar bazında dünyada en fazla kayıp yaratan piyasalar arasında yer almıştır.
Borçlanma araçları tarafında, incelenen borsalarda toplam işlem hacminin bir önceki yıla göre %22 azalarak 18 trilyon dolar olduğu görülmüştür.
Dünya Borsalar Federasyonu üyesi borsalarda toplam vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi işlem hacmi ise 2018 yılında %16 artmış ve 2,7 katrilyon dolar olmuştur. Borsalardaki türev işlem hacminin %79’u vadeli işlem sözleşmelerine aittir.
48 ülkeden toplanan verilere göre, bu ülkelerdeki yatırım fonlarının toplam büyüklüğü fazla değişmeyerek 47 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Sabit Getirili Menkul Kıymetler
Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for International Settlements - BIS) 130 ülkeden yurtiçinde ve yurtdışında ihraç edilen sabit getirili menkul kıymet stoklarını derlemektedir. Eylül 2018 verilerine göre 102 trilyon dolar olan dünyadaki toplam sabit getirili menkul kıymet stokunun
%40’ı ABD’li kamu ve özel kesim tarafından ihraç edilmiş borçlanma araçlarından oluşmaktadır. ABD’yi %12’şerlik payla Japonya ve Çin takip etmektedir. İlk on ülkenin tahvil/bono stokunun toplam dünya stokunun %88’ini oluşturduğu anlaşılmaktadır.
Sıralamadaki ülkelerden Japonya’da kamu borçlanma aracı stokunun toplam sabit getirili menkul kıymetler içindeki payının %75 ile pek çok ülkenin önünde olduğu görülmekte olup, Türkiye için bu oran %72 olarak hesaplanmaktadır.
Buna karşın, tabloda yer almayan Lüksemburg ve İrlanda’da
%96 ve %80 ile özel sektör tahvil ağırlığının toplamdaki payının hayli yüksek olduğu görülmektedir. Dünya sıralamasında 10. sırada yer alan Hollanda’da da özel sektör tahvillerinin payı %78 ile hayli yüksektir.
Küresel sabit getirili
menkul kıymet stoku
Eylül 2018 itibarıyla
102 trilyon dolardır.
SABİT GETİRİLİ MENKUL KIYMET STOKU (09/2018, milyar dolar)
Finansal
Kuruluşlar Finans Dışı
kuruluşlar Kamu Toplam
1 ABD 15,910 6,236 18,352 40,498
2 Japonya 2,500 729 9,391 12,620
3 Çin 4,609 2,922 4,886 12,417
4 Birleşik Krallık 2,648 518 2,627 5,793
5 Fransa 1,633 699 2,308 4,640
6 Almanya 1,558 193 1,851 3,602
7 Kanada 1,482 568 1,212 3,262
8 İtalya 763 168 2,290 3,221
9 Hollanda 1,649 144 362 2,155
10 İspanya 733 54 1,185 1,972
30 Türkiye 54 9 164 227
Toplam 39,530 13,652 48,906 102,088
Kaynak: BIS
Sabit getirili menkul kıymetlerin (SGMK) organize borsalardaki ikincil piyasa verileri Dünya Borsalar Federasyonu (World Federation of Exchanges - WFE) tarafından yayınlanmaktadır. Bu bölümde 49 borsada işlem gören sabit getirili menkul kıymetler ele alınmıştır. 2018 yılında borsaların sabit getirili menkul kıymet piyasalarındaki işlem hacmi bir önceki yıla göre %22 azalarak 18 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İncelenen borsalara 200.000’e yakın tahvil veya bono kotedir.
İspanya Borsası 7 trilyon dolarlık işlem hacmiyle ilk sırada yer alırken, hemen ardından gelen Norveç Borsası işlem hacmi 4 trilyon dolar olmuştur.
Borsaya kote olan tahvil sayısı bakımından İrlanda Borsası, Lüksemburg Borsası ve Deutsche Börse 30.000’in üzerinde kote tahvil sayısı ile dünyada ilk sıralarda yer almaktadır.
İtalya ve İngiltere borsalarını içeren Londra Borsası Grubu, 13.500’den fazla tahvil sayısı ile kote tahvil sayısında dünyada dördüncü sıradadır. Uluslararası işlemlerin yoğun olduğu Londra Borsası grubunda sayının yüksekliği yabancı menkul kıymetlerden kaynaklanmaktadır.
SABİT GETİRİLİ MENKUL KIYMET İŞLEMLERİ (2018)
İşlem Hacmi Kote SGMK Sayısı
(milyar dolar) Özel Kamu Yabancı Toplam
1 BME İspanya Borsası 6,791 - - - 3,080
2 Norveç Borsası 3,885 260 549 0 809
3 Johannesburg Borsası 2,341 1,357 158 204 1,719
4 Kore Borsası 2,193 7,968 5,390 4 13,362
5 Kolombiya Borsası 333 603 145 3 751
6 Londra Borsası Grubu 297 6,450 349 6,927 13,726
7 Şanghay Borsası 295 3,923 3,077 0 7,000
8 Nasdaq OMX (Avrupa) 277 402 2,989 0 3,391
9 Tel Aviv Borsası 242 696 30 0 726
10 Taipei Borsası 221 1,105 124 555 1,784
13 Borsa Istanbul 165 611 63 33 707
Toplam 18,162 48,621 61,271 67,567 195,621 Kaynak: WFE
2018 yılında dünya
borsalarında 18 trilyon
dolarlık SGMK işlemi
yapılmıştır.
Borsa İstanbul 165 milyar dolarlık SGMK işlem hacmi ile dünya borsaları arasında 13. sırada yer almaktadır. Türkiye’de özel sektör tahvil ve bono sayısı hayli yüksek olsa da işlemlerin önemli çoğunluğu kamu tahvillerinde gerçekleşmektedir. 2018 sonunda borsaya kote toplam SGMK sayısı 707 iken, bunların 611’ini özel sektör ihraç etmiştir.
2018 sonu itibarıyla Hazine tarafından ihraç edilmiş 33 Eurobond da borsaya kotedir.
Pay Senetleri
Bu bölümde, pay senetleri için Dünya Borsalar Federasyonundan alınan verilere göre çeşitli borsalar arasında, belli başlıklarda sıralama yapılmıştır.
Endeks Getirileri
ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşlarıyla başlayan 2018 yılında, İngiltere’nin Avrupa Birliğinden ayrılması (Brexit) konusunda devam eden uzlaşma süreci ve özellikle ABD ve Avrupa genelinde artan ekonomik durgunluk endişeleri gündemde kalmıştır. Amerikan dolarının diğer para birimleri karşısında değer kazanması ve ABD merkez bankasının faizleri yükselterek sıkılaştırıcı politikalar izlemeleri pay senedi piyasalarını etkileyen önemli gelişmelerden olmuştur.
Bu ortamda 23 gelişmiş ve 24 gelişmekte olan ülkenin büyük ve orta ölçekli şirketlerinin performansını yansıtan MSCI ACWI endeksi özellikle yılın üçüncü çeyreğinden itibaren gerileyerek, 2018 senesini %9 azalışla tamamlamış, 2008 yılından itibaren kaydedilen en düşük getiriyi kaydetmiştir.
2018 yılında verisi derlenen 69 borsa arasında ABD doları cinsinden en fazla getiriyi sağlayan borsa Katar Borsası olmuştur. Katar; komşu ülkeler tarafından uygulanan ticari ambargonun ardından uyguladığı iş dünyasını destekleyici politikalar benimsemiş, bu durum borsasını olumlu etkilemiş, endeks dolar bazında %30 değer kazanmıştır. 2018 yılı içinde en çok artış gösteren 8 borsadan Katar, Abu Dabi, Kuveyt ve Suudi Arabistan borsalarındaki endeks artışında, yılın son çeyreğine kadar devam eden petrol fiyatlarındaki artış etkili olmuştur. Katar Borsasından hemen sonra gelen ve %29 büyüyen Jamaika Borsasının ciddi oranda büyümesinde, hayli küçük bir borsa olmasının etkisinin yanı sıra, ülkede artan yabancı yatırımların da rolü olduğu düşünülmektedir.
2018 yılında borsalar dünya genelinde olumsuz performans sergilemiş, endeksi artış gösteren borsa sayısı hayli sınırlı kalmıştır. Bununla beraber olumsuz makroekonomik koşullarla para birimleri önemli oranda değer kaybeden Arjantin ve Türkiye borsaları sırasıyla %50 ve %43 kayıpla pay senedi endeksi en fazla düşen borsalar olmuştur. Bu borsalar 2017 yılında en fazla kazandıran ilk 10 borsa arasında yer alıyordu.
Borsa İstanbul
2018’de dünyada en
çok kaybettiren 10
borsa arasında yer
almıştır.
ABD DOLARI BAZINDA ENDEKS GETİRİLERİ (2018) İlk 10 Borsa Son 10 Borsa
1 Katar Borsası 29.9% Buenos Aires -49.6%
2 Jamaika Borsası 28.8% Borsa İstanbul -43.3%
3 Ukrayna Borsası 21.5% Şenzhen Borsası -36.8%
4 Abu Dabi Borsası 11.7% Şanghay Borsası -28.6%
5 Kuveyt Borsası 8.3% Pakistan Borsası -27.2%
6 Suudi Arabistan 8.3% Atina Borsası -27.0%
7 İsviçre Borsası 3.9% Lüksemburg Borsası -26.3%
8 Bahreyn Borsası 0.5% İrlanda Borsası -25.6%
9 Yeni Zelanda Borsası -0.9% Dubai Borsası -24.9%
10 Mauritius Borsası -1.5% Deutsche Börse -23.8%
Kaynak: Dünya Bankası
Piyasa Değeri
Endekslerdeki düşüşe paralel olarak küresel piyasa değeri 2018 yılında 2017 sonuna göre %13 azalarak 74 trilyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Dünya borsaları piyasa değerine göre sıralandığında, ilk 10’a giren borsaların 2017 yılına göre değişmediği görülmektedir.
Fakat bu borsaların sıralamalarında ufak değişiklik olmuş, örneğin 2017 yılında beşinci sırada olan Londra Borsası Grubu yedinci sıraya gerilemiştir. İlk sırada yer alan New York Borsası (NYSE), bir önceki yıla göre %7’lik değer kaybına rağmen dünya borsaları arasındaki birinciliğini sürdürmüştür.
NYSE ile dünya sıralamasında ardından gelen Nasdaq beraber ele alındığında, ABD borsalarındaki şirketler toplamda 30 trilyon dolarlık bir piyasa değerine sahiptir olduğu ve bunun dünya borsalarının toplam piyasa değerinin %40’ına denk geldiği görülmektedir.
2017 yılına oranla %15 değer kaybetmesine rağmen Japonya Borsası, 5,3 trilyon dolarlık piyasa değeri ile sıralamada üçüncülüğünü korumaktadır. Avrupa’nın en büyüğü ise 3,7 trilyon dolar piyasa değeri ile Hollanda, Belçika, Fransa ve Portekiz Borsalarını içeren NYSE Euronext Borsasıdır.
BORSALARIN PİYASA DEĞERİ (2018)
Ülke
Piyasa Değeri (milyar dolar)
Piyasa Değeri Payı
Piyasa Değeri/
GSYH
1 New York Borsası ABD 20,679 27.8% 100.9%
2 Nasdaq OMX ABD 9,757 13.1% 47.6%
3 Japonya Borsası Japonya 5,297 7.1% 106.5%
4 Şanghay Borsası Çin 3,919 5.3% 29.2%
5 Hong Kong Borsası Hong Kong 3,819 5.1% 1052.0%
6 NYSE Euronext (Avrupa) Hollanda, Belçika, Fransa, Portekiz 3,730 5.0% 83.6%
7 Londra Borsası Grubu İngiltere, İtalya 3,638 4.9% 74.2%
8 Şenzhen Borsası Çin 2,405 3.2% 17.9%
9 Bombay Borsası Hindistan 2,083 2.8% 76.7%
10 TMX Grubu Kanada 1,938 2.6% 113.2%
33 Borsa İstanbul Türkiye 149 0.2% 19.5%
Toplam* 74,306 100% 159.3%
Kaynak: IMF, WFE, TÜİK
*Toplam değere Ulusal Hindistan borsası çifte kotasyondan dolayı dahil edilmemiştir.
2018 yılında dünya borsalarında piyasa değeri
%13 azalmıştır.
Borsa İstanbul’daki şirketlerin piyasa değeri, 2018 yılında bir önceki yıla göre dolar cinsinden %35 düşerek 149 milyar dolara inmiştir. Dünya borsaları arasında Borsa İstanbul’un konumuna bakıldığında, Borsa İstanbul’un piyasa değerine göre son 3 yıldır sıralamadaki yerinin değişmediği ve 33.
sırada kalmaya devam ettiği gözlenmektedir.
Borsaların piyasa değerinin, bu borsaların yer aldığı ülkelerdeki milli gelire oranı, pay senedi piyasasının ülke ekonomisindeki yerini göstermektedir. 2018 sonunda borsaların toplam piyasa değerinin ilgili ülkelerdeki toplam GSYH’ya oranı %159’dur. Bu karşılaştırmada, milli gelirinin 11 katı piyasa büyüklüğüne sahip olan ve Çinli şirketlerin tercih ettiği Hong Kong dikkat çekmektedir. Borsa İstanbul’un piyasa değeri ise, Türkiye milli gelirinin yaklaşık beşte biri kadardır.
Kote Şirket Sayısı
2018 sonu itibarıyla incelenen 75 borsa toplamında, borsalara kote olan yerli ve yabancı şirketlerin sayısı 51.757 olmuştur.
BORSAYA KOTE OLAN TOPLAM ŞİRKET SAYISI (2018)
Şirket
Sayısı Yerli
Şirketler Yabancı
Şirketler Toplamdaki Payı
1 Bombay Borsası 5,066 5,065 1 9.8%
2 Japonya Borsası 3,657 3,652 5 7.1%
3 TMX Grubu 3,383 3,330 53 6.5%
4 Nasdaq OMX 3,058 2,622 436 5.9%
5 BME İspanya Borsası 3,006 2,979 27 5.8%
6 Londra Borsası Grubu 2,479 2,061 418 4.8%
7 Hong Kong Borsası 2,315 2,161 154 4.5%
8 New York Borsası 2,285 1,775 510 4.4%
9 Kore Borsası 2,207 2,186 21 4.3%
10 Avustralya Borsası 2,146 2,004 142 4.1%
26 Borsa İstanbul 378 377 1 0.7%
Toplam 51,757 48,631 3,126 0.0%
Kaynak: WFE
İncelenen borsalar arasında en fazla şirketin borsaya kote olduğu borsa Bombay Borsasıdır. Bombay Borsasında 5.000’i aşkın şirket koteyken, hemen ardından gelen Japonya Borsası ve TMX Grubunda sırasıyla 3.657 ve 3.383 şirket borsaya kotedir. Bu üç borsada da yabancı şirket sayısı düşüktür.
Dünyanın en büyük iki finans merkezi olan New York ve Londra, Nasdaq OMX ile beraber yabancı şirketlerin ilgisini çekmektedir. Kote şirket bakımından dünyada ilk sıralarda yer alan bu merkezlerdeki borsalarda yabancı şirketlerin oranı New York Borsasında %22 iken, Londra Borsasında %17, Nasdaq OMX’te ise %14’tür. 610 şirket ile Viyana Borsası incelenen borsalar arasında en fazla yabancı şirketin kote olduğu borsa konumundadır.
Borsa İstanbul WFE’ye Ana Pazar, Yıldız Pazar, Yakın İzleme Pazarı, Gelişen İşletmeler Pazarı ile Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarına (menkul kıymet yatırım
2018 yılında Borsa İstanbul kote şirket sayısında dünyada 26.
sıradadır.
ortaklıkları ile borsa yatırım fonları hariç) kote şirketlerin verilerini bildirmektedir. 2018 yılında bu piyasalara kote 378 adet şirket ile Borsa İstanbul incelenen borsalar arasında 26.
sırada yer almaktadır. Mevcut durumda sadece 1 yabancı şirket Borsa İstanbul’a kotedir.
İşlem Hacmi
2018’de pay senedi işlem hacmi dünya genelinde %21 artarak 141 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. ABD borsaları işlem hacminin en yüksek olduğu borsalar olarak listenin ilk sıralarında yer almaktadır. Nasdaq OMX 44 trilyon dolarlık işlem hacmiyle listede ilk sırada yer alırken New York Borsası 23 trilyon dolar işlem hacmiyle ikinci sıradadır.
Diğer taraftan, sağladıkları düşük maliyet, yatırımcı kimliğinin gizlenmesi, hızlı işlem ve tek merkezden birçok piyasaya ulaşabilme gibi imkânlar ile alternatif işlem platformları da son yıllarda yatırımcılarca tercih edilmektedir. ABD merkezli BATS Global Market önemli alternatif işlem platformlarından biri olup, bu platformun ABD’de ve Avrupa’da faaliyet gösteren piyasalarında dünya borsalarında gerçekleşen işlemlerin %20’si yapılmıştır.
Borsa İstanbul ise 2018 yılında 419 milyar dolarlık işlem hacmiyle dünya borsaları arasında önceki yılki sırasını koruyarak 22. sırada yer almıştır.
PAY SENEDİ İŞLEM HACMİ (2018)
İşlem Hacmi (milyar dolar)
İşlem Hacmi Payı
Hacim/Piyasa Değeri
1 Nasdaq OMX 43,656 30.9% 447.4%
2 New York Borsası 22,941 16.2% 110.9%
3 BATS ABD 16,036 11.3% -
4 BATS Chi-x Avrupa 11,786 8.3% -
5 Şenzhen Borsası 7,600 5.4% 316.0%
6 Japonya Borsası 7,207 5.1% 136.1%
8 Şanghay Borsası 6,140 4.3% 156.7%
9 Londra Borsası Grubu 4,768 3.4% 131.1%
10 Kore Borsası 2,559 1.8% 181.0%
11 Hong Kong Borsası 2,349 1.8% 65.0%
22 Borsa İstanbul 419 0.3% 280.8%
Toplam 141,417 100.0% 185.2%
Kaynak: WFE
Pay senedi işlem hacmini toplam piyasa değerine oranlayarak hesaplanan pay senedi devir hızının yüksek olması likit bir piyasaya işaret ederken, aynı zamanda bu borsadaki yatırımcıların portföylerini daha kısa vadeli olarak değerlendirdiklerini göstermektedir. Bu hesaplamaya göre, en likit piyasalar %447 devir hızı ile ABD’li Nasdaq, %316’lık oran ile Çinli Şenzhen Borsası ve %293’lük oran ile Tayvanlı Taipei borsalarıdır. Borsa İstanbul %280’lik devir hızıyla incelenen borsalar arasında 4. sırada yer almaktadır.
Borsa İstanbul pay senedi işlem hacmi bakımından dünya borsaları arasında 22.
sırada yer almaktadır.
Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar
Dünya Borsalar Federasyonu 42 borsada işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri verilerini derlemektedir. ABD doları cinsinden verilen hacimler, temsili değerleri (notional value) ifade etmektedir.
DÜNYA BORSALARINDA DAYANAK BAZINDA VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİ İŞLEM HACMİ (2018)
İşlem Miktarı
(milyon Adet) İşlem Hacmi (milyar dolar) Vadeli İşlem Sözleşmeleri 15,143 2,148,633
Faiz 3,613 1,446,889
Emtia 4,224 385,492
Pay Senedi Endeksi 3,380 177,501
Döviz 2,474 134,167
Pay Senedi 1,450 4,566
Borsa Yatırım Fonu 2 17
Opsiyon Sözleşmeleri 13,108 584,733
Faiz 784 426,231
Pay Senedi Endeksi 4,517 136,370
Emtia 222 8,891
Döviz 1,155 4,503
Pay Senedi 4,569 4,485
Borsa Yatırım Fonu 1,861 4,253
Kaynak: WFE
2018 yılında borsalarda gerçekleşen türev hacmi yıllık bazda
%15 artmış ve 2,7 katrilyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde işlem gören sözleşme sayısı %17 artarak 28 milyar olarak gerçekleşmiştir.
Temsili değere göre incelendiğinde borsalardaki toplam türev işlem hacminin %79’u vadeli işlem sözleşmelerine aittir.
Sözleşmelere dayanak varlıklara göre bakıldığında, hem vadeli işlemlerde hem de opsiyonlarda faiz sözleşmelerinin önemli yer tuttuğu görülmektedir.
DÜNYA BORSALARINDA VADELİ İŞLEM HACMİ (2018)
İşlem Hacmi
(milyar dolar) Toplamdaki Payı (%)
1 CME Group 1,399,263 65.1%
2 BM&FBOVESPA 419,172 19.5%
3 Eurex 118,080 5.5%
4 ICE Türev (Avrupa) 85,167 4.0%
5 Avustralya Borsası 36,124 1.7%
6 CFFEX-Çin 15,796 0.7%
7 Hong Kong 15,242 0.7%
8 Montreal Borsası 12,864 0.6%
9 Euronext 6,197 0.3%
10 Kore Borsası 5,901 0.3%
24 Borsa İstanbul 269 0.0%
Toplam 2,148,633 100.0%
Kaynak: WFE
Borsalar vadeli işlem hacimlerine göre sıralandığında CME Grubu (Şikago Borsası), kıyaslamada bir önceki yıl olduğu gibi 1,4 katrilyon dolarlık işlem hacmiyle ilk sırada gelmektedir.
Dünyada faiz
sözleşmeleri vadeli
işlemlerinde önemli
yer tutmaktadır.
Dünyadaki borsalarda gerçekleşen vadeli işlemlerin %65’i bu borsada yapılmaktadır.
Brezilyalı Bovespa’da emtiaya dayalı vadeli işlemlerdeki artış sebebiyle, toplam işlem hacmi bir yılda 4,5 katına çıkarak 419 trilyon dolara ulaşmıştır. Sonuç olarak, 2018 yılında dünya borsalarındaki vadeli işlem hacminin %85’ini CME Grubu ve Bovespa Borsası oluşturmuştur. 2017’de faize dayalı işlem hacmindeki artışa paralel olarak sıralamada yükselerek 2.
olan ICE Türev Borsası (Avrupa) 2018’de vadeli işlem hacmindeki %80 küçülme ile 4. sıraya gerilemiştir.
Borsa İstanbul’da 2018 yılında toplam vadeli işlem hacmi 269 milyar dolardır. Türkiye vadeli işlem hacimleri sıralamasında önceki yılki konumundan 1 sıra ilerleyerek 24. sırada yer almıştır.
DÜNYA BORSALARINDA OPSİYON İŞLEM HACMİ (2018)
İşlem Hacmi
(milyar dolar) Toplamdaki Payı (%) 1 Şikago Ticaret Borsası 442,277 75.6%
2 Kore Borsası 45,056 7.7%
3 Eurex 30,728 5.3%
4 NSE-Hindistan 29,992 5.1%
5 ICE Türev (Avrupa) 15,353 2.6%
6 BM&FBOVESPA 6,072 1.0%
7 Hong Kong 4,650 0.8%
8 TAIFEX 3,441 0.6%
9 Euronext 3,071 0.5%
10 OMX Nordic 1,230 0.2%
22 Borsa Istanbul 6.2 0.0%
Toplam 584,733 100.0%
Kaynak: WFE
Dünya borsalarındaki opsiyon işlemlerinde 442 trilyon dolar hacim ile yine CME grubunun ilk sırada yer aldığı, toplam işlemlerin %76’sının bu borsada yapıldığı görülmüştür.
Sıralamadaki ilk dört borsada toplam işlemlerin %94’ü yapılmaktadır.
2017 yılında opsiyon işlemlerinde de 2. olan Avrupa’daki ICE Türev Borsası 2018’de işlem hacmindeki %75 küçülme ile 5.
sıraya gerilemiştir. Kore Borsası ise hisse senedi endeksine dayalı opsiyon hacmindeki artış ile ikinci sıraya yükselmiştir.
Henüz gelişmekte olan Borsa İstanbul opsiyon piyasasında işlem hacmi TL’deki değer düşüklüğüne paralel olarak bir önceki yıla göre %42 azalarak 6,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Borsa İstanbul sıralamada geçen seneki konumundan 1 sıra gerileyerek borsalar arasında 22. sırada yer almıştır.
Borsa İstanbul vadeli
işlem hacmi bakımından
dünya borsaları
arasında 24. sırada yer
almaktadır.
Yatırım Fonları
Yatırım fonlarına ilişkin analiz için Avrupa Yatırım Fonları ve Varlık Yönetimi Derneği (European Fund and Asset Management Association - EFAMA) tarafından derlenen bilgilerden yararlanılmıştır. EFAMA yatırım fonları, borsa yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları ile ilgili verileri 48 ülkeden toplayarak yayınlamaktadır. Emeklilik fonları verilere dâhil değildir.
Dünyadaki yatırım fonlarının toplam büyüklüğü borsa endekslerindeki düşüşe paralel olarak 2017 sonuna göre %5 azalarak 2018 sonunda 47 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
MENKUL KIYMET YATIRIM FONLARI (2018)
Yatırım Fonları
(milyar dolar) Toplamdaki
Pay Fon Portföyü / GSYH
1 ABD 21,078 45.1% 102.8%
2 Lüksemburg 4,654 10.0% 6745.6%
3 İrlanda 2,773 5.9% 756.6%
4 Almanya 2,199 4.7% 54.6%
5 Fransa 2,075 4.4% 74.2%
6 Avustralya 1,946 4.2% 136.3%
7 Güney Kore 1,805 3.9% 126.4%
8 Çin 1,769 3.8% 13.1%
9 İngiltere 1,683 3.6% 59.9%
10 Brezilya 1,211 2.6% 63.4%
36 Türkiye 7 0.0% 1.0%
Toplam 46,699 100.0% 64.4%
Kaynak: EFAMA, IMF, TÜİK
ABD, 21 trilyon dolarlık yatırım fonu portföyü ile dünya sıralamasında ilk sıradadır. Bu tutar aynı zamanda dünya genelindeki toplam yatırım fonu büyüklüğünün %45’ini oluşturmaktadır.
Lüksemburg, vergi ve operasyonel alanlarda sunduğu olanaklardan dolayı yatırım fonu ve yatırım ortaklığı gibi kolektif yatırım kuruluşlarının merkezi haline gelmiştir. Bu nedenle, Avrupa’da pek çok fon Lüksemburg’da kurulmakta, ancak payları diğer ülkelerdeki yatırımcılara satılmaktadır.
2018 yılında Lüksemburg’un milli geliri 69 milyar dolar iken, yatırım fonu büyüklüğü 4,7 trilyon dolardır. Sıralamada Lüksemburg’dan sonra gelen İrlanda da benzer şekilde sunduğu fırsatlar ile kolektif yatırım şirketlerinin alternatif merkezi haline gelmeyi hedeflemektedir. Nitekim 2,8 trilyon dolarlık portföy büyüklüğü ile dünyada üçüncü sırada gelmektedir.
Verisi derlenen ülkeler arasında sıralamada başı çeken 10 ülkenin yatırım fonu portföy büyüklüğü, toplam portföy büyüklüğünün %88’ini oluşturmaktadır. 2018 itibarıyla Türkiye’deki yatırım fonu portföy büyüklüğü bir önceki yıla göre dolar bazında neredeyse yarı yarıya azalarak 7,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
ABD’de dünyadaki
toplam yatırım fonlarının
%45’i bulunmaktadır.
Toplam yatırım fonu portföy büyüklüğünün incelenen ülkelerdeki milli gelire oranı %64’tür. Türkiye’de ise bu oran
%1’de kalmaktadır.
YATIRIM FONLARININ TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIMI (2018) Pay
Senedi Tahvil-
Bono Para
Piyasası Karma Diğer
ABD 56% 22% 14% 7% 0%
Lüksemburg 29% 29% 8% 22% 12%
İrlanda 26% 22% 20% 5% 27%
Almanya 14% 24% 0% 43% 19%
Fransa 16% 15% 18% 17% 34%
Avustralya 44% 4% 0% 0% 53%
Japonya 91% 2% 6% 0% 1%
Çin 7% 19% 63% 11% 1%
İngiltere 48% 15% 2% 14% 21%
Brezilya 7% 55% 6% 22% 10%
Türkiye 5% 40% 8% 29% 18%
Toplam 43% 22% 13% 13% 10%
Kaynak: EFAMA
