BBY133 BİLGİ LİTERATÜRÜ DERSİ

(1)

BBY133 BİLGİ LİTERATÜRÜ DERSİ

Dersi Hazırlayan: Doç. Dr. Tülay FENERCİ

Sunumu Hazırlayan: Rıza Burak GÖKSOY

Ankara Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

2011

(2)

VERİTABANI / DATABASE

•

Temel bir bilgi depolama birimidir.

•

Etkili erişim için düzenlenmiş bir enformasyon dermesidir. Toplanan enformasyon elektronik, basılı, grafik, ses, istatistiki ya da bunların

bileşimi olabilir.

(3)

 İsimlerin alfabetik düzenlendiği bir adres defteri gibi basit veya çeşitli formatların bileşimi şeklinde enformasyon sağlayan karmaşık biçimde olabilir.

 Veritabanları(VT), çeşitli formatlarda farklı tür enformasyon sağlar.

 Bibliyografik VT:Bir birimin niteleyici kaydını içerir. Yazar, başlık, konu, yayıncı vb birim hakkında enformasyon sağlar.Bazen birimin kısa özeti ya da öz’ünü de verir.

 Örn: Social Sciences Abstract

(4)

 Tam Metin VT: Yayının tam metnini verir.

 Bazı VT’ları sayısal (istatikler, nüfus verileri vb) bazıları görsel unsurları (EBSCOhost image collection gibi) içerir.

 CNN web sayfasındaki arama seçeneği ise metin, ses ve video formundaki ya da

bunların bileşimine ulaşmayı sağlar.

 Meta VT’ları başka VT’ları tarafından

dizinlenmiş olan enformasyona ulaşmayı

sağlar.

(5)

 VT’ları hangi türde olursa olsun konu (tıp,

tarım, iş vb) ve yayın türüne (yalnız kitaplar / süreğen yayınlar (magazin, gazete, dergi

gibi) göre bölümlenebilir.

 Örn:WorldCat(kitaplar), Current

Contents(bilimsel dergiler), Readers’ Guide Abstracts (popüler kültür ve güncel

olaylar),Academic Search Premier (bilimsel ve popüler yayınlar)

 Bazı vt’ları tek bir dildeki (örn: İngilizce) yayınları, bazıları ise çeşitli dillerdeki

yayınlara erişimi sağlar.

(6)

 Bilgisayarlar hızlı düşünür ama tüm

teknolojik ilerlemelere rağmen insan kadar karmaşık düşünemez.

 Elektronik vt’larının sırlarını açığa çıkarmak için onlarla nasıl konuşulacağını bilmek

gerekir.

Temel Arama Türleri Arama operatörleri Anahtar Sözcükler Bool

Doğal dil Yaklaşık işleçler

Konu başlığı Çoğullar

Dizin/Tesarus gözden

geçirme Kesme / Joker karakter

(7)

 Anahtar Sözcükler(AS): Araştırma konusunu ifade ederler. AS, tek bir sözcük ya da bir

tamlama olabilir.

 AS, araştırma konusunu tanımladığımız cümleden seçilebilir. Seçilen sözcüklerin eşanlamlıları belirlenerek aramada

kullanılabilir.

 Genellikle AS aramalarında kullanılan

alanlar, kaydın başlığı, konusu ve öz’üdür.

Bunlara temel dizin denir.

(8)

Örn: “otomobillerde kullanılmak

üzere geliştirilen alternatif yakıtlar”

 Cümledeki isim ve sıfatlar, AS seçiminde yol göstericidir.

 AS= “alternatif yakıt” ve “otomobiller”

 Bu AS’lerin eşanlamlıları da bulunur.

Alternatif Yakıt Otomobiller

Elektrik Araba

Ethenol Kamyon/uzun araç

Doğal gaz Ulaşım

Hidrojen yakıtı Motorlu araç

(9)

Bool Operatörleri AND/ OR/ NOT

 Her AS kendisi ile bağlantılı bir sonuç kümesi verir. Bu kümeler farklı sonuç kümeleri vermek

üzere birleştirilebilir ya da bazı kümeler dışarıda tutulabilir.

 AND bağlacı, iki AS’nin de , elde edilecek kayıtların her birinde

bulunması gerekliliğini ifade eder.

(10)

Arama Terimi /Anahtar Sözcük Sonuç

Televizyon 999

Şiddet 876

TV ve Şiddet 123

OR bağlacı, iki AS’den birinin kayıtta bulunması gerekliliğini ifade eder.

Anahtar Sözcük Sonuç

Gençlik 97

Ergenlik 75

Gençlik veya Ergenlik 172

(11)

 NOT bağlacı, AS’lerden ilkini ararken ikincisini dışarıda bırakır.

 Doğal dil araması, anlaşılması en kolay arama türü olmasına rağmen her VT, bu işlevi barındırmaz.

Anahtar Sözcük Sonuç

Lise 423

İlk 652

Lise değil ilk 275

(12)

 Doğal dil araması, günlük konuşulan dilde yapılan aramayı ifade eder.

 Aranılan konu, bir soru ya da normal cümle olarak VT’na yöneltilebilir. Bu durumda VT, programlanmış bir mantık kullanarak anahtar sözcükleri cümledeki yerlerine göre belirler.

 Yakınlık / Proximity: Bir sözcüğün, diğer bir sözcüğe belli bir mesafede

konumlandırılmasını sağlar.

 Genellikle w (within) ve n (near) sembolleri

kullanılır.

(13)

 Near (Nx) operatörü, hangi sırada olurlarsa olsunlar, birbirinden x

sözcük kadar yakınlıkta olan sözcükleri arar.

 “Televizyon N2 Şiddet”, “televizyon şiddet” ve ”şiddet televizyon”u bulur.

Ama “televizyon liselerde güncel bir şiddet aracı olmuştur” olarak

geçiyorsa bulamaz.

(14)

 With(in) ‘de sözcüklerin sırası önemlidir.

 “Franklin W2 Roosewelt”, Franklin Roosewelt / Franklin Delano Roosewelt / Franklin D

Roosewelt’i bulur. Ama Roosewelt Franklin’i bulamaz.

 Tamlamalarla aramada AS’yi “….” içinde vermek, bu sözcükleri grup olarak aramayı sağlar.

 Çoğullar: AS’ün çeşitli biçimlerini aramaya

yardımcı olur.

(15)

 Bazı VT’ları bir sözcüğün farklı biçimlerini

veya farklı yazılımlarını aramada kullanılmak üzere belirli semboller sunarlar. Bunun için VT’nın yardım mönüsüne bakmak gerekir.

Örn: Çoğulu ifade etmek için “+” sembolü kullanılır.

 “Drug+”, drug veya drugs sonuçlarını getirir.

 Kesme/Budama: Bir sözcüğün kök’üne

eklenen bir semboldür.Örn:”*”, bir sözcüğün köküne geldiğinde o sözcüğün bütün

biçimlerini getirir.

(16)

 Wilcards /Joker: Herhangi bir karakteri temsil eder. Örn:”#”sembolü bu amaçla kullanılır.

 “Wom#n”, woman ve women’a ulaşır.

 “Teen####”, teens, teenager, teenagers’a ulaşır.

 Konu Başlıkları: Kontrollü sözcüklerle arama

 Benzer içeriğe sahip makaleler, aynı konu

başlığına sahiptir. Yazarlar bir konuyu ifade

etmek için farklı terimler kullanmış olsalar da

bunlar aynı konu başlığı ile ilişkilendirilmiştir.

(17)