ORIJ!NAL ARA§TJRMA
BOS SELLANIN BtLGlSA Y ARLI TOMOGRAFllLE DEGERLENDlRtLMESl The Evaluation of empty sella with computed tomography
Kay a Sara~ 1, Mustafa Giile~2, Ahmet Can dan Durak:2, Nevzat bzcan2, Mustafa Onal1
Ozet: Bilgisayarll tomografi (BT) ile bo~ sella tamsz konan 21 olgu incelendi. Bunlardan 9 tanesi primer, 12'si sekonder bo~ sella idi. Bo~ sellanzn, BT tanz kriterleri ile primer- sekonder bo~ sella aymm kriterleri tartz~zldt.
Anahtar Kelimeler: Bo~ sella, Bilgisayarlt Tomografi
B
o~ sella, suprasellar subaraknoid sahanm int- rasellar hemiasyonu ile karakterize bir durum- dur. Ba~hca 2'ye aynlu (7):1. Primer bo~ sella 2. Sekonder bo~ sella
Primer bo~ sella, diyafram sellada konjenital zayif- hk, yokluk veya bi.iyi.ik bir a<;:Ikhk sonucu suprasellar subaraknoid alamn, BOS'un pulsasyonu ile intrasellar sahaya uzanmastdrr. Bu durum pituiter bezin yeniden ~ekillenmesine ve takiben kemik sella tursikada degi~ikliklere neden olur (5).
Sekonder bo~ sella, pituiter bezin ya~hhga bagh normal involusyonuna, Sheehan sendromu gibi;
normal pituiter dokunun iskemik nekrozuna, bi.iyi.ik bir pituiter ti.imoriin spontan, postoperativ ya da rad- yasyon sonucu doku kaybma bagh olarak geli~ir.
Sekonder bo~ sellada, diyafram sellada herhangi bir patoloji olmamasma ragmen, pituiter fossada doku hacminin kaybolmasi, bu kaybolan haemin suprasel- lar sistern tarafmdan doldurulmast sozkonusudur ( 1 ,7, 13). Sekonder bo~ sella, kalan pituiter dokuya g6re parsiyel ve total bo§ sella olarak smtflandmlrr.
Pituiter doku hi<;: yoksa total, varsa parsiyel denir (7).
Erciyes Oniversiresi Tlp FakUitesi 38039 KAYSER/.
Radyodiyagnostik. Uzm.Dr.l, Y.D~Dr.2
Erciyes T1p Dergisi 14 (4) 491-494,1992
Summary: Twenty-one cases, who are diagnosed as empty sella with computed tomography, are evaluated. Nine of them were primary and 12 of them were secondary empty sella. The diagnostic criteria of empty sella and the differential diagnostic criteria for primary and secondary empty sella were discussed.
Key Words: Empty sella, Computed tomography
Bo~ sellamn BT tams1, kemik sella tursika i~inde
BOS dansitesinin goriilmesi ile konur (4).
Sunulan bu <;:ah§mamn amac1; bo~ sellamn BT tam kriterleri ile, primer ve sekonder bo~ sella aymm kriterlerinin incelenmesidir.
METODLAR
Erciyes Oniversitesi Ttp Fakiiltesi Radyodiyagnostik anabilim dahna, degi~ik klinik ve polikliniklerden gonderilen ve BT'de bo§ sella tams1 konan 21 olgu
<;:ah~ma kapsamma almd1. Bunlardan 20 tanesi ka- dm, 1 'i erkekti.
BT incelemelerinde, olgulara onceden hazrrhk yaptl- madt. Biittin olgulara koronal kesitler ahndt.
Korona! kesitler srrt iistii yatar pozisyonda, ba§ hipe- rekstansiyonda iken gantriye a~1 verilerek, sellar zemine dik a<;:t ile elde edildi. lnfindibulumun goste- rilemedigi olgulara ve pituiter bezin daha iyi degerlendirilmesi i<;:in gerek goriilen olgulara aksiyel kesitler ahnarak, bunlardan rekonstriiksiyon gortin- tiiler elde edildi. Aksiyel kesitler orbitomeatal <;:izgi- ye paralel ahnd1.
Kesit kahnhgt rutin olarak 2 mm ahndt.
<";ah~mam1zda 3. jenerasyon Toshiba 600 XT cihazt kullamldt ve kesitler 120 kilovolt, 170 milamper, 4
491
Bo§ sellanm bilgisayaril tomografi i/e degerlendirilmesi
saniye degerleriyle elde edildi. Kontrast madde ola- rak % 76'hk tirografinden (3.5-diasetilamino-2,4,6- triiod benzoik asidin sodyum ve metilglukamin tuzu) 100 ml kullamldt. Kontrast maddenin 60 ml'si kesit- ler ahnmadan once bolus §eklinde, 40 ml'si kesitler ahmrken inftizyon §eklinde uygulandt.
BULGULAR
<;ah§ma kapsamma aldtgtmtz 21 bo§ sella olgusun- dan 9 tanesi primer bo§ sella olarak degerlendirildi.
Primer bo§ sella olgulart 28-50 ya§ arasmda olup, ortalama ya§ 36.7 idi. lki olgumuzda hiperprolakti- nemi vardt, digerleri semptomsuzdu. Di Chiro for- miiltine gore kemik sella tursika voltimleri 830-1268 mm3. ortalama 1030 mm3 idi (2). Normal olarak ahnan 20 ki§ilik kontrol grubunda sella voltimtiniin ortalamast 651±118 mm3 bulundu. Primer bo§ sella olgula.nnda belirgin kemik sella tursika btiyiikliigti gortildii ve infindibulum incelmi§ §ekilde sellar ze- mine uzamyordu. Pituiter bez posteriora itilmi§
olarak degerlendirildi (~ekill ,2).
Oniki sekonder bo§ sella olgusundan 8 tanesi Sheehan sendromu, 3'ii postoperatif sella idi. Bir ol- gu da ya~hhga hagh sekonder ho§ sella olarak de-
Sekil 1: Primer bo§ sella, koronal kesitte infindibulum sellar tabana uzamyor ( okla i§aretli).
gerlendirildi. Sheehan sendromlu olgularm hepsinde infindibulum gosterildi ve 6 olguda bez dokusu hi((
yoktu, 2 olguda minimal bez dokusu vardt (~ekil
492
3,4). Sella voltimleri 384-966 mm3 arasmda ortala- ma 586±204 mm3 hesaplandt ve normal olan 20 olguda hesaplanan ortalama sella voltimtinden kti((tik oldugu gortildti.
U((
postoperatif bo§ sella olgusunda kemik sella tursika nonnalden belirgin derecede btiytik ve degi§ik miktarlarda tumoral doku veya postoperatif doku ile birlikte parsiyel bo§ sella go- riildii. Bir sekonder bo§ sella olgusunda da hastanm ya§t 55 idi ve pituiter bez ytiksekligi 2 mm Ol((tildti, sella tursika btiytikltigu normaldi ve ya~hhga bagh sekonder bo§ sella olarak degerlendirildi.TARTI~MA
Pituiter bez, hipofizer fossa denen sella tursika ((uku- runda bulunur ve sellar voltimtin yakla§tk % 80'ini olu§turur. Pituiter bez diyafram sellada infundibulu- mun ge((tigi santral sirkiiler a((tkhk haricinde tama- men duramater ile ((evrilidir. Diyafram, dorsum sel- lanm tist kenanndan, tuberkulum sellaya uzanan dikdortgen §eklinde dural kthfttr. lnfundibulum et- rafmda incedir, perifere dogru kahnla§tr.
lnfundibulum a((tkhgt ortalama 5 mm'dir.
Diyaframdaki yetersizlik sellanm deforme olmasmt ve primer bo§ sella orijinini a((tklar (8,9,10).
Sekil 2: Resim l'deki olgunun, reformat goriintude pituiter bez posteroinferiora itilmi§ ( okla i§aretli) olarak goriilmektedir. Sella tursika ir;inde BOS dansitesi izlenmektedir.
Bo§ sellanm BT tamst, kemik sella tursika i((inde BOS dansitesinin gortilmesi ile konur (4). Fakat bu kesin tam i((in yeterli degildir. Hipodens adenomlar,
Erciyes T1p Dergisi 14 (4) 491-494,1992
~ekil 3: Sheehan sendromlu hastada koronal kesille, sella tursika BOS dansitesi ve inflndibulum ucu bo§
o/arak goriilmektedir.
kistik kraniofaringiomlar ve araknoid kistlerle kart~
tmlabilir. Bunun ic;:in intravenoz kontrast madde ve- rilerek, koronal pozisyonda ytiksek rezoltisyonlu, ince kesitlerle yaptlan BT'de infindibulumun goste- rilmesi gerekir (7). Bo~ sella olgularmda infindibu- lumun orta hatta sellar zemine dogru uzand1g1 goste- rilir. lnfindibulumun gosterilemedigi vakalarda, intratekal kontrasth BT ile aymct tantst yap1lmahdtr (3).
Primer bo~ sellada, pituiter bez hipofizer fossanm postero-inferior bOlgesinde komprese olmu~ ve dliz-
le~mi~tir. Pituiter bezdeki bu degi~iklige ragmen, pituiter bezin agtrhgmda ve endokrin fonksiyonunda azalma olmaz. Kemik sella tursika genellikle btiytik- ttir. Sellar zeminde simetrik ve regliler depresyon olur, erozyon olmaz. Bu adenomlann aymct tantsmda onemlidir (2,7).
Primer bo~ sella olgularmda klinik bulgular nadir ol- dugundan, genellikle orta ya~h kadmlarda rastlanh sonucu bulunurlar (5). Ba~ agnst, obezite ve hiperp- rolaktinemi en stk gorlilen klinik semptomlardu.
Gorme alam dcfektleri, papil Odemi gibi goz bozuk- luklart goriilebilir. Gorme bozukluklan, optik kias- manm intrasellar herniasyonuna baghdtr. Bo~ sella ile birlikte goriilen hiperprolaktinemi ise gerilmi~ in- findibuluma baghdtr (5, 12).
Sekonder bo~ sellada pituiter fossada doku kaybt sonucu suprasellar sisternin intrascllar alana uzantmt
Erciyes Ttp Dergisi 14 (4) 491-494,1992
Sarat;, Giileq, Durak ve ark.
Sekil 4: Rl'sim 3'deki olgunun reformat goriintiide sella tursika tanwmen bo§ olup, pituiter be: giiriilmiiyor, infindibulum posleriorda, dorsum sellanm anteriorunda izlenmektedir.
vard1r (I ,7, 11 ). Sekonder bo~ sella nedenlerinden Sheehan sendromu, pituiter bezin postpartum iske- mik nekrozuna sekonder gcli~en hipopituitarizmdir.
Sheehan sendromu olgularmda yapilan c;:ah~malar
da, kemik sella tursika voltimiintin normal olgulara gore daha ktic;:Uk oldugu ve bunun da Sheehan sendromunun geli~mesinde onemli bir faktor oldugu
gosterilmi~tir {1,11). Sheehan sendromunda infundi- bulumun BOS dansitesi ic;:ine uzand1g1 vc ucunun
bo~ oldugu gortiliir (4).
Postoperatif bo~ sella olgulannda, ttimor dokusunun c;:tkanlmasmdan sonra, bu alamn subaraknoid saha tarafmdan doldurulmaSI sozkonusudur (6).
Ya~hhga bagh sekonder bo~ sella olgularmda hor- monal aktivitenin azalmast sonucu glandtiler invo- lusyon nedeniyle pitiuter bezin hacminin, voliimtintin ve ytiksekliginin azalmast ve buna bagh subaraknoid alamo, intrasellar sahaya uzanmast sdz- konusudur (12,14). Genellikle ya~h grupta gortiltir, goriilme ya~t 44-70 ya~ arast olup, ortalama 64
ya~hr. Pituiter bez ytiksekligi 2 mm veya daha az olc;:iiliir. Kemik sella tursika normal btiyiikltiktedir (5).
Sonuc;: olarak, bo~ sella olgularmda, BT tamsmda en gtivenilir bulgu infindibulumun gosterilmesidir. Bu diger intrasellar kistik lezyonlardan aymmmda onemlidir. Aynca primer ve sekonder bo~ sellanm aymmmda, kemik sella tursikanm btiyiikliigtiniin de gozontinde bulundurulmast gerekir.
493
Bo§ sellamn bilgisayarlt tomografi ile degerlendirilmesi
KAYNAKLAR
1. Bakiri F, Bendib SFE, Maoui R, et al: The sella turcica in Sheehan's syndrome: Computerized tomographic study in 54 patients. J Endocrinol Invest 14:193-198,1991.
2. Dt Chiro G, Nelson KB: The value of the sella turcica. Am Roentgenol Radium Ther Nuclear Med 87:989-1008,1962.
3. Drayer BP, Rosenbaum AE, Konnerdell JS, eta/:
Computed tomographic diagnosis· of supra sellar masses by intrathecal enhancement. Radiowgy 123:339-344,1977.
4. Hanghton VM, Rosenbaum AE, Williams AL, et al: Recognizing the empty sella by CT: The lnfindibulum sign. AJNR 1:527-529,1980.
5. Hendrix MJ: Computed tomography of the pituitary gland. Van Gorcum Co, New-Hamsphire 1988, pp 57-76, 107-110.
6. Kaplan HC, Baker HL, Hauser OW, et al: CT of the sella turcica after transsphenoidal resection of pituitary adenomas. AJR 145:1131-1140,1985.
7. Kaufman B: The pituitary gland and sella turcica. In Haage JR. Alfidi RS (eds): Computed tomography of the whole body. The CV Mosby Co,
494
St. Louis 1988, pp 230-279.
8. Mark L, Pech P, Daniels D, et al: The pituitary fossa: A correlative anatomic and MR study. Radiology 153:453-457,1984.
9. Renn WH, Rhoton A: Microsurgical anatomy of the sellar region. J Neurosurg 43:288-298,1975.
10. Rhoton AL, Hardy DG, Chambers SM:
Microsurgical anatomy and dissection of the sphenoid bone cavernous sinus and sellar region.
Surg Neurol12:63-74,1979.
11. Sherif HI, Vanderley CM, Beshyah S, eta/: Sella size and contents in Sheehan's syndrome. Clinical Endocrinology 30:613-618,1989.
12. Swartz JD, Russel KB, Basile BA, eta!: High- resolution computed tomographic appearance of the intrasellar contents in women of childbearing age.
Radiology 147:115-117,1983.
13. Taylor S: High-resolution computed tomography of the sella. Radio/ Clin North Am 20:207-235, 1982.
14. Wolpert SM, Malitch ME, Goldman JA, et a/:
Size, shape and appearance of the normal female pituitary gland. AJNR 5:263-267,1984.
Erciyes Ttp Dergisi 14 (4) 491494,1992
