TÜRK MUTFAĞI

TÜRK MUTFAĞI

GİRİŞ

• Bütün canlı varlıkların ortak özellikleri vardır

• Dünyaya gelen her canlı yaşamak için her şeyden önce;

beslenme,

barınma,

üreme gibi temel içgüdüsel ihtiyaçlarını karşılamak durumundadır.

Beslenme, yaşayan organizmaların besin ögelerini alması ve yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmesi

Kişilerin besin alımı ve tüketimi ile ilgili davranışlarını etkileyen etmenler

• Çevresel

• Kişisel

Kültür

“Kültür”;

• bir toplumu diğer toplumlardan farklı kılan,

• geçmişten beri değişerek devam eden,

• kendine özgü, sanatı, inançları, örf ve

adetleri, anlayış ve davranışları ile onun

kimliğini oluşturan yaşayış ve düşünüş

biçimidir.

• Bir toplumun dil, yazı, tarih, din, töre,

gelenek, görenek, beslenme alışkanlıkları, edabiyat ve sanat birliğinin bütünü o

toplumun kültürünü belirlemektedir.

Sahip olunan kültürel özellikler, uzun

süreçlerin getirdiği birikimler sonucunda ortaya çıkarak toplumların

• geçmişini,

• bulunduğu günü ve

• geleceğini

yansıtan bilgiler sunar.

• Cenaze törenlerinden eğlencelere,

• Beslenme alışkanlıklarından edebî yapıtlara kadar

insanların meydana getirdiği değerler kültürü

oluşturmaktadır.

• Bütün canlılar için karşılanması gereken ortak bir biyolojik ihtiyaç olan beslenme, zamanla bir dizi kültürel davranışı da

içinde barındırmıştır.

• Böylece ilk çağlardan beri toplumlarda yeme-içme ile ilgili bazı kurallar ortaya çıkmıştır.

Bir toplumun beslenme ile ilgili yaşam

tarzı beslenme kültürünü oluşturur.

• Yemek pişirilen yer olarak tanımlanan mutfak Türkçe’ye Arapçadan gelmiş bir kelimedir.

• Arapçada “matbah” kelimesinden gelen kelime Türkçe’de mutfak olarak telaffuz edilerek günümüze kadar bu şekilde

kullanılmıştır.

Mutfak

• hem de kültür ile iç içe olan bir kavram,

• hem fiziki bir alan olarak düşünülmektedir.

Bir kültür olarak mutfak;

• tüketilen yiyecek ve içecekleri

• tüketilen yiyecek ve içeceklerin

hazırlanmasında kullanılan araç ve gereçleri

• yemek pişirme sanatının püf noktalarını,

• yemek törenlerini gösteren ve

• bunların tümünü içine alan bir millete ait

olan kültüre denmektedir.

Fiziksel bir alan olarak mutfak hedeflenen

• miktar,

• kalite ve

• standartlarda yiyecek üretiminin yapıldığı

alanlar şeklinde tanımlanabilir.

• Mutfak kültürü, toplumlarda yiyeceklerin üretilmesinden tüketilmesine kadar olan süreci ve bu süreç sonucunda ortaya

çıkan maddi ve manevi bütünlerin

oluşturduğu önemli bir kültürel sistemdir.

Toplumlara özgü

• yapılar,

• değer yargıları,

• gelenek ve görenekler,

• dini inançlar birleşerek mutfak kültürünün

oluşmasına neden olmuştur.

İnsanların en temel gereksinimlerinden birini oluşturan beslenmenin ortaya

çıkardığı mutfak kültürüne tarihsel olarak bakıldığı zaman mutfaklar;

• toplumların gelenek ve görenekleri,

• sosyo-kültürel boyutları,

• refah durumları gibi faktörlere paralel olarak birbirlerinden farklı gelişim

dönemleri geçirmişlerdir.

Yemek kültürünün çeşitlenmesinde;

• ekolojik çevre,

• dini inançlar,

• kültürel birikimler,

• sosyal ve etnik farklılıklar,

• eğitim düzeyi ve

• kültürel mirasın toplamının damak zevkleri

ile bütünleşmesinin etkisi çok önemlidir.

Yaşam alanlarının belirlenebilmesi için girişilen mücadeleler,

Sınır komşuluğu,

Ticaret yolları,

Düğünler ve

Göçler sonucundaki yer değiştirmeler

 Farklı toplumların birbirinden etkilenmesi mutfak kültürlerinin ortaya çıkmasına

neden olmuştur.

Dünyada neredeyse her mutfağı diğer mutfaklardan ayıran temel özellikler vardır.

• Mutfaklar genellikle

– Türk Mutfağı

– Meksika Mutfağı – Fransız Mutfağı – Çin Mutfağı

– Hint mutfağı gibi

ait oldukları ülke isimleri ile anılarak, ülkelerin sahip oldukları kültürel yapı ve yaşam

biçimlerini ifade etmektedir.

Böylece hazırlanan yemekler, yiyecek- içecekler özgün bir hal

alır ve dünya

mutfakları arasında

yaşamını sürdürür.

TÜRK MUTFAĞI

Türk mutfağı denildiği zaman;

• Türkiye’de yaşayan insanların beslenmesini sağlayan yiyecek-içecekler,

• bunların hazırlanması-pişirilmesi-korunması,

• bu işlemler için gerekli araç-gereç ve teknikler,

• yemek yeme adabı,

• mutfak çevresinde gelişen tüm uygulamalar ve

• inanışlar anlaşılmalıdır .

• Anadolu topraklarının Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının kavşak noktasında

bulunuyor olması, burada yaşamış olan toplulukların yemek kültürlerine de

yansımıştır.

• Türk mutfağı, Türklerin göçebe yaşam tarzının etkisiyle, Orta Asya,

Mezopotamya, Akdeniz, Güney Asya ve

Anadolu’dan gelen besinlerin bir araya

gelmesiyle zengin bir yapı kazanmıştır.

• Bir taraftan bozkır kültürünün etkileri, diğer taraftan ise Akdeniz coğrafyasının elverişli çeşitliliği Türk mutfak kültüründe yer

almaktadır.

Yüzyıllar boyu Orta Asya ve Anadolu’da

kurulan çeşitli kültürlerin etkisi ile gelişen, mutfak kültürü açısından birbirinden zengin örneklere sahip olan Türk mutfağı bugün,

pişirme yöntemleri,

sofra düzeni,

servis şekilleri ve

2500'ü aşkın yemek çeşidiyle,

Fransız ve Çin mutfaklarının yanında dünyanın sayılı üç mutfağından biri olarak kabul

edilmektedir .

Türk mutfağındaki bu üstünlüğün iki önemli

nedeni vardır

• ORHUN YAZITLARI,

• KUTADGU BİLİG,

• İBN-İ BATUTA SEYAHATNAMESİ

• DİVANÜ LUGAT-İT TÜRK

• DEDE KORKUT KİTABI

• BABÜRNAME

• EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

• KANUNNAMELER

• ESAR DEFTERLERİ

• İMARETHANE KAYITLARI

gibi Türk tarihinde önemli olan yazılı kaynaklarda yer almaktadır.

Bu etkileşimler

• Orta Asya ve Anadolu topraklarının sunduğu ürünlerdeki çeşitlilik,

• Tarihsel süreç içerisinde Türklerin diğer milletler ile yaşadığı etkileşim,

• Selçuklu ve Osmanlı gibi imparatorlukların saraylarında gelişen yeni tatlar

Türk mutfak kültürünün oluşmasında etkili

olmuştur.

Tarihsel süreç içerisinde Türk mutfak

kültüründe çeşitli dönemler yaşanmıştır.

Bu dönemler;

• İslam öncesi Orta Asya Türk mutfak kültürü,

• Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemi Türk mutfak kültürü,

• Osmanlı dönemi Türk mutfak kültürü ve

• Cumhuriyet döneminde Türk mutfak

kültürü

Türk mutfağı, geçmişten günümüze doğu ve batı

mutfak kültürlerinin birleşimiyle oluşan bir

mutfaktır.