Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi, Uzmanlık Eğitiminin Doktora Eşdeğerliliği

Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi,

Uzmanlık Eğitiminin “Doktora”

Eşdeğerliliği

Dr Recep ÖZTÜRK

İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı rozturk@istanbul.edu.tr; drrozturk@gmail.com;

www.twitter.com/DrRecepOzturk

Sunum Planı

• Doktora ve uzmanlık kavramları

• Yasal durum

• AB’de doktora , ORPHEUS standartları

• Yükseköğretim yeterlilikler çerçevesi

• Tıpta Uzmanlık Kurulu Çekirdek Müfredatı

• Mevcut durum

• Sorunlar

• Öneriler

21. Yüzyılda doktora

• 21. Yüzyıl Üniversitesi disiplinlerarası metodolojik

araştırma eğitimini uygulayan ve uluslar arası işbirliği temelinde yürütülen doktora eğitimi etrafında

odaklanacaktır

• Prof Dr Peter Gaehtgens

• Bilim, bir bilgiler bütünü olmaktan çok, bir düşünme yoludur.

• Carl Sagan

Bologna Sürecinde Doktora, Uzmanlık

• “Doktora eğitiminin uzmanlık eğitiminden belirgin farklılığının korunması gerekir;

• Doktora eğitiminde, özelden genele analitik

düşünme ve tasarımlama tartışmaları ile yaratıcılık becerisi,

• Uzmanlıkta, genelden özele ve hizmet işlevlerinin içine yerleştirilmiş öğrenme fırsatları ile çözme

becerisinin ön planda tutulması gerekir”

Yükseköğretim yasası taslağında doktora

• Doktora(2547): Lisansa dayalı en az altı veya yüksek lisans veya eczacılık veya fen fakültesi mezunlarınca Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre bir laboratuvar dalında kazanılan uzmanlığa dayalı en az dört yarı yıllık programı kapsayan ve orijinal bir araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlıyan bir yükseköğretimdir.

• Doktora(taslak): Lisansa dayalı en az sekiz veya tezli yüksek lisansa dayalı en az altı yarı yıllık bir diploma programını kapsayan, öğrenci çalışma yükü ile ilişkili olarak asgari kredi miktarı ulusal yeterlilikler çerçevesinde tanımlanmış ileri düzeydeki bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandırmayı ve özgün bir araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan yükseköğretim düzeyini

http://yeniyasa.yok.gov.tr/files/deaed4775cb01c29786a7dda47c57672..pdf

Tıpta/diş hekimliğinde uzmanlık

• Tıpta Uzmanlık(2547): Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre yürütülen ve tıp doktorlarına belirli alanlarda özel yetenek ve yetki

sağlamayı amaçlayan bir yükseköğretimdir

• Tıpta veya diş hekimliğinde uzmanlık(taslak): Tıp veya diş

hekimliği alanlarında lisans yeterliliklerine dayalı, tıpta veya diş hekimliğinde bir uzmanlık alanı için tanımlanmış özgün araştırma sonucunda ortaya çıkan bilgi, beceri ve

yetkinliklerin kazandırılmasını amaçlayan yükseköğretim düzeyini

http://yeniyasa.yok.gov.tr/files/deaed4775cb01c29786a7dda47c57672..pdf

http://www.orpheus-med.org/images/stories/documents/Standards-2012-01.pdf Orpheus: ORganisation for PhD Education in Biomedicine and Health Sciences in the EUropean System

Avrupa doktora vizyonu ve ORPHEUS

• PhD derecesine vizyoner bakışla ayrı bir önem verilmektedir:

• “Bilgi Toplumunun geliştirilmesi” becerisi ile

• donatılmış bireyler.

• “Eğitimin, özgün araştırma yolu ile gerçekleşmesi”.

• Yaptırım değil, öneriler geliştirilmektedir

ORPHEUS Standartları

• Program çıktıları

• Araştırma ortamı

• Doktoraya kabul ölçütleri

• Doktora eğitim programı

• Danışmanlık Kriterleri

• PhD Tezi

• Değerlendirme

• Kurumun Yapısı

Program çıktıları

• İyi araştırma uygulamalarına hakim, bağımsız bir araştırıcı

• Akademik ve klinik araştırma dışındaki kariyerler için de donanımlı eleman

– Eleştirel analiz ve değerlendirme yoluyla problem çözme, yeni teknolojinin uygun transferi, yeni fikirlerin sentezi, uygun iletişim, proje yazabilme, bilgi temelli toplumun bir parçası olabilme vb.

Araştırma ortamı

• PhD programının başarısı kuvvetli bir araştırma ortamına bağlıdır

• PhD öğrencilerine sunulan alt yapı, PhD projelerini bu standartlara uygun tamamlayabilme imkanını sağlamalıdır

• Araştırma, uluslararası etik standartlara uygun olup ilgili etik kurulların onayını almış olmalıdır

Kabul şartları

• Üniversitenin sorumluluğunda

• Şeffaf ve yarışmalı bir seçim süreci

• Sıklıkla, yüksek lisans derecesi ya da MD derecesi,

• Kayıt öncesinde araştırma projesi, kaynakları,

öğrencinin alacağı destek, danışman belli olmalı ve bir jüri tarafından değerlendirilmelidir.

Doktora Programları Nasıl Olmalı

• Özgün araştırma,

• Analitik ve kritik düşünme gerektiren dersler ve diğer etkinlikler

• Araştırma etiği, sorumluluklar

• Danışman gözetim ve desteğinde gerçekleşmelidir

• Gerektiğinde öğrenci başka bir eğitim kurumunda süresinin bir bölümünü geçirebilmelidir

Program süresi

• Üç -dört yıl- tam zamanlı

• İstisnai durumlar dışında uzatılmamalı

• Klinik ya da diğer eğitimlerle birlikte yürütülen PhD eğitiminde de araştırma ve derslere ayrılan zaman, diğer doktoralarla eşdeğer olmalıdır

Yapılandırılmış dersler

• Derslerin süresi 6 ayı geçmemelidir

– 30 AKTS

• Sağlık bilimlerinin ilgili alt-disiplinlerine bir bakış

• kazandırmalı-

• Özelleşmiş, güncel seçmeli derslerle öğrenciler desteklenmelidir

Aktarılabilen/Bilimsel Beceriler

• Araştırmanın sunumu(sözlü/poster)

• Eğitim becerileri

• Dil becerileri

• Proje yönetimi

• Bilimsel literatürün eleştirel değerlendirilmesi

• Lisans eğitimine katkı

• Ulusal ve uluslar arası iletişim

– Formel derslerin bir parçası olmalı

Danışmanlık

• Nitelikli danışmanlık başarılı bir doktora sürecinin temelidir

• Danışmanlık ölçütleri belirlenmiş olmalı

– Alanında yetkinlik,

– Hakemli dergilerde yayınla sonuçlanan sürekli araştırma, – Ulusal ve uluslar arası iletişim ağının parçası olma

– Danışman olarak formel eğitim almış olması

• Danışman-Öğrenci toplanma saatleri olmalı

• Danışmanlık Eğitimi !

Doktora tezi

• PhD tezi, PhD öğrencisinin bağımsız, özgün ve bilimsel olarak anlam taşıyan araştırmayı

gerçekleştirme ve başkalarının yaptığı çalışmaları eleştirel olarak analiz etme becerilerini kazanıp

kazanmadığının değerlendirilmesinde kullanılan temel öğedir

• Doktora tezi, en az üç adet uluslar arası hakemli dergide yayınlanabilir nitelikte makaleye eşdeğer olmalıdır

– Bazı Kuzey Ülkelerinde bir konuda beş yayının birleştirilmesi

Doktora tezi(2)

• Sunulan makaleler haricinde, konu ile ilgili

literatürün geniş çapta bir derlemesi yer almalıdır

• Araştırmanın amaç/hedefleri, etraflıca yöntemler, bulgular tartışma ve sonuç bölümleri ve geleceğe yönelik öngörüler yer almalıdır

• Klinik tıpta tezler diğer PhD tezlerinin kriterlerine uymalıdır

Tezin değerlendirilmesi

• Tezin yazılı ve sözlü değerlendirilmesi, Kurum tarafından saptanan Tez Jürisi tarafından yapılır

• Çıkar ilişkisi olmayan kişilerden oluşur

• Üyelerin hiçbiri, tezin yapıldığı ortamdan değildir

• En az iki üye başka kurumdandır

• Danışman jüri üyesi değildir- oy hakkı yoktur

• Bir üyenin başka bir ülkeden olması tavsiye edilir

– Uluslar arası boyutu güvence altına almak için

• Uzaktan jüri üyeliği için (maliyeti azaltmak açısından) enformasyon teknolojisinden yararlanılabilir

Kurumsal yapı ve doktora eğitiminin kalitesi

• Kurumun kaynakları yeterli olmalıdır

• İç ve Dış Denetim

• Öğrenci düzenli olarak izlenmelidir

• Eğitim, öğretim üyeleri ve öğrenciler tarafından

• Değerlendirilmelidir

• Kurumun bir web sitesi olmalı ve tüm

bilgilendirmeler ayrıntılı ve şeffaf olarak yapılmalıdır

Dr Gül Güner Akdoğan’dan

Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi

Sağlık Alanı Doktora Yeterlilikleri (Bilgi: Kuramsal ve Olgusal)

• Yüksek lisans yeterliliklerine dayalı olarak alanındaki güncel ve ileri düzeydeki bilgileri özgün düşünce ve/veya araştırma ile uzmanlık düzeyinde geliştirir, derinleştirir ve alanına yenilik getirecek özgün tanımlara ulaşır.

• Alanının ilişkili olduğu disiplinler arası etkileşimi kavrar; yeni ve karmaşık fikirleri analiz, sentez ve değerlendirmede uzmanlık gerektiren bilgileri kullanarak özgün sonuçlara ulaşır.

• Sağlık alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar dâhil diğer teknolojik araçlar ile alana özgü olan cihaz ve aletler hakkında ileri düzeyde bilgi sahibidir.

• Etik ilkelerin ve etik kurulların birey ve toplum için önemini bilir.

• Sağlık alanına yönelik yapılan çalışmalarda sürekli olarak kullanılan istatistiksel yöntemler hakkında bilgi sahibidir.

Beceriler(Bilişsel, Uygulamalı)

• Alanındaki yeni bilgileri sistematik bir yaklaşımla değerlendirir ve kullanır.

• Alanına yenilik getiren, yeni bir düşünce, yöntem, tasarım ve/veya uygulama

geliştirir ya da bilinen bir düşünce, yöntem, tasarım ve/veya uygulamayı farklı bir alana uygular, özgün bir konuyu araştırır, kavrar, tasarlar, uyarlar ve uygular.

• Yaptığı / katıldığı araştırmanın raporunu yazabilme ve ulusal/uluslar arası kabul görmüş hakemli bir dergide yayınlar, bilimsel toplantılarda sunar.

• Yeni ve karmaşık düşüncelerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapar.

• Alanı ile ilgili çalışmalarda araştırma yöntemlerini kullanabilmede üst düzey becerilere sahiptir.

• Sağlık alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar dâhil diğer teknolojik araçlar ile

alana özgü olan cihaz ve aletleri ileri düzeyde kullanarak gerekli incelemeyi yapar, problemlere yeni yaratıcı çözümler geliştirir.

Yetkinlikler

Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk alabilme yetkinliği

• Alanına yenilik getiren, yeni bir düşünce, yöntem, tasarım

ve/veya uygulama geliştiren ya da bilinen bir düşünce, yöntem, tasarım ve/veya uygulamayı farklı bir alana uygulayan özgün bir çalışmayı bağımsız olarak gerçekleştirerek alanındaki ilerlemeye katkıda bulunur.

• Bilimsel bir makaleyi değerlendirebilecek düzeyde istatistiksel analiz yapar.

• Alanı ile ilgili en az bir bilimsel makaleyi ulusal ve/veya

uluslararası hakemli dergilerde yayınlayarak alanındaki bilginin sınırlarını genişletir.

• Alanı ile ilgili ve disiplinler arası sorunların çözümlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapar.

Yetkinlikler

Öğrenme yetkinliği

• Yaratıcı ve eleştirel düşünme, sorun çözme ve karar verme gibi üst düzey zihinsel süreçleri kullanarak alanı ile ilgili yeni düşünce ve yöntemler geliştirir.

• Kanıta dayalı uygulamaları takip eder ve mesleki

uygulamalar ile ilgili kendi alanında kanıt oluşturacak araştırmalar yapar.

• Sağlık alanı ile ilgili ileri düzeyde mesleki gelişim ve yaşam boyu öğrenme ilkelerini gerçekleştirdiği

çalışmalarda uygular.

Yetkinlikler

İletişim ve sosyal yetkinlik

• Sosyal ilişkileri ve bu ilişkileri yönlendiren normları eleştirel bir bakış açısıyla inceler, geliştirir ve

gerektiğinde değiştirmeye yönelik eylemleri yönetir.

• Uzman kişiler ile alanındaki konuların tartışılmasında özgün görüşlerini savunur ve alanındaki yetkinliğini gösteren etkili bir iletişim kurar.

• Bir yabancı dili en az Avrupa Dil Portföyü C1 Genel

Düzeyinde kullanarak ileri düzeyde yazılı, sözlü ve görsel iletişim kurar ve tartışır

Yetkinlikler

Alana özgü yetkinlik

• Sağlık alanındaki bilimsel, teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri tanıtarak, yaşadığı toplumun bilgi toplumu olma ve bunu sürdürebilme sürecine katkıda bulunur.

• Alanı ile ilgili karşılaşılan sorunların çözümünde stratejik karar verme süreçlerini kullanarak işlevsel etkileşim kurar.

• Sağlık alanı ile ilgili konularda karşılaşılan toplumsal, bilimsel, kültürel ve etik sorunların çözümüne katkıda bulunur ve bu değerlerin gelişimini destekler.

• Diğer sağlık disiplinleri ile çalışabilme deneyimine sahiptir.

• Sağlık alanına yönelik yaptığı çalışmalarda doğru istatistiksel yöntemleri seçer ve uygular, doğru yorumlar. Analiz ve sentez yapar.

• Sağlık alanı ile ilgili güncel gelişmeleri ve bilgileri çocuk, aile, ulusal değerler ve ülke gerçekleri doğrultusunda toplum yararına kullanır.

Tıpta Uzmanlık Kurulu Yetkinlikler

1.Yönetici 2.Ekip üyesi

3.Sağlık koruyucusu 4.İletişim kuran

5.Değer ve sorumluluk sahibi 6.Öğrenen ve öğreten

7.Hizmet sunucusu

S.Gürel’den

S.Gürel’den

Model Müfredat Formatının Kapsamı

• TEMEL YETKİNLİKLER

1

S.Gürel’den

Model Müfredat Formatının Kapsamı

1

Düzeyler B T TT K A

S.Gürel’den

Model Müfredat Formatının Kapsamı

1

Düzeyler

1. Açıklama Yapar

2. Acil Durumda Kılavuz ile Yapar

3. Komplike olmayan durumlarda yapar 4. Komplike durumlarda da yapar

S.Gürel’den

 Mini-klinik sınav (Mini-CEX)

 Olgu temelli tartışma (CbD)

 Girişimlerin doğrudan gözlenmesi (DOPs)

 Akran değerlendirmesi (PAT)

 Multisource feedback (MSF)

 OSCE

 Çoklu seçmeli

 Yapılandırılmış sözlü, açık uçlu sınav

 Çoktan seçmeli

ÖLÇME DEĞERLENDİRME YÖNTEM VE ARAÇLARI

Miller GE. The assessment of clinical skills/competence/performance. Academic Medicine (Supplement) 1990; 65: S63-S7.

Ne olduğunu bilir Gösterir

Neden ve nasıl olduğunu bilir

Yapar

Performans

Beceri Tutum Bilgi

Bilişsel

Sadece Bilgi

Asistan/Öğrenci karnesi (Logbook)

 Asistan/Öğrenci Gelişim Dosyası (Portfolio)

S.Gürel’den

Tıpta Uzmanlık eğitimi

Devlet GATA Vakıf Sağlık Bakanlığı

Toplam

TUS 11559 466 717 7599 20341

Yrd Doç 2429 176 551 1212

(Baş

Asistan)

3056*

(Tr:24759)

Doçent 2010 154 258 1293

(Eğitim Grv)

2422*

(Tr:9257)

Profesör 5092 163 409 5664*

(Tr:16783)

Tüm doktora sayısı:51959

*Üniversite toplam sayıları

Öğretim Görevlisi/Uzman

• Üniversiteler:528 öğr grv/uzman

• EAH: 1212 Başasistan ( 221 Prof/Doç);

8317 uzman (182 Prof/Doçent)

• 2012 Yılı Uzman Hekim Sayısı: 64.768

• 2023 Planlanan Uzman Hekim Sayısı 118.050

Tıp Fakültesi Dekanları Çalışma Grubu Çalıştay Raporu(4-5 Haziran 2011)

• Temel tıp bilimlerinde uzmanlık yerine doktora –Mikrobiyoloji?

–Biyokimya?

–Tıpta laboratuvar uzmanlığı?

Tıp Fakültesi Dekanları Çalışma Grubu Çalıştay Raporu(4-5 Haziran 2011)

• Türkiye’de genelde her alanda doktora eğitiminin kalitesinin artırılması gerekmektedir.

• Doktora tezlerinde bilinen sorunlar giderilmelidir.

• İki dönem halinde yapılan TUS sınavına yılda 3000-3500 kadar hekim araştırma görevlisi olmaktadır.

• Bu durumda tıp alanında yapılan doktora sayısı Türkiye’de diğer bilim alanlarında üretilen doktora sayısına yakındır.

• Uzmanlık tezlerinin kalitesi tartışılmalıdır. Sorunun çözümü için TUS sınavı ile klinik bilimlere girişte belli bir oranda

(gelecekte klinik bilimlerde ihtiyaç duyulan sayıya göre) tezli uzmanlık tercihi yapılır. Tez üniversitelerin sağlık bilimleri

enstitülerinde yaptırılır.

Tıp Fakültesi Dekanları Çalışma Grubu Çalıştay Raporu(4-5 Haziran 2011)

• Sağlık Bakanlığı EAH’ni tercih edenler afiliye

olacakları tıp fakültesinin bulunduğu üniversitenin sağlık bilimleri enstitüsünde tezlerini yaparlar. Tezli araştırma görevlilerin eğitim süresi uzmanlıktan daha uzun olur; eğitim müfredatları uzmanlık ve tıpta doktora için gerekli ek konuları içerir.

• Uzman doktor yetiştirirken tezden vazgeçmek gerçekten doğru mu?

– Kanıta dayalı proje hazırlama; uzmanlık bitirme ödevi

Çözüm önerileri

• Tıpta temel bilimler özendirilmeli, doktora programları ülke ihtiyaçları dikkate alınarak desteklenmelidir

– Özlük hakları=uzmanlık + teşvikler!

• Araştırma / eğitim olanak ve ortamının geliştirilmesi

• Temel tip bilimlerinde doktora sonrası istihdam olanakları genişletilmeli , yeni üniversitelere

yönlendirilme sağlanmalıdır

• Tezlerin finansal desteği

Çözüm önerileri

• Danışmanlık kurumunun özendirilmesi

• Tıp fakültesi dışından doktoraya kabul edilenlere

asgari temel ve klinik tıp bilimleri derslerini bir yıllık bir sürede almalı

• Merkezi temel bilimler TUS’u veya muadili sınav,

• Kliniklerde doktora programları değerlendirilmeli ve uzmanlık üzerine/birlikte yapılmalıdır.

– Uzmanlık döneminde doktora yapılabilirliği tartışılmalıdır (çift diploma, Japonya örneği)

Çözüm önerileri

• Tezli tezsiz uzmanlık ayrıntılı tartışılmalı

– Tezlerin kalitesi, kaç tezin kaliteli bir yayına dönüştüğü?

– Tezli ve tezsiz uzmanlık ayrımı yapılırsa tezler SBE aracığı ile yaptırılmalı; SB EAH te için ilgili enstitüler ile afiliasyon

yapmalıdır.

• Tıpta laboratuvar uzmanlığı: uzmanlık öğrencisi alanın içeriğine uygun şekilde biyokimya, mikrobiyoloji,

hematoloji vb Anabilim /klinik laboratuarlarında eğitim almalı; eğitim ilgili anabilim dallarının entegrasyonu

sağlanarak verilmelidir.

AR-GE ve Milli Üretim İçin Kaliteli Yükseköğretim

• Başbakan: Milli ilaç istiyorum

• Başbakan'ın talimatıyla, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu'nda stratejik kararlar alındı.

• Sağlık sektörünü 'öncelikli alan' olarak tanımlayan

Kurul'un faaliyetlerini Sağlık Bakanlığı koordine edecek.

• Çalışmalara Sanayi, Ekonomi, Çalışma ve Kalkınma Bakanlıkları da destek verecek

– http://www.medimagazin.com.tr/ilac-sanayi/genel/tr- basbakan-milli-ilac-istiyorum-8-60-48977.html

Sonuçlar

• Ülke ihtiyaçlarına göre her düzeyde kaliteli eğitim

• Öncelikle lisansüstü eğitimde yüksek kalite seferberliği

– Yüksek kaliteli, 3-5 yayına dayalı/dönüşen bilimsel tezler

• Tıp ve diş hekimliğinde uzmanlık ve doktora arasında farklılaşma

– Geçişlere izin veren

– Uzmanlıkta tez yerine; kanıta dayalı tıbbi kullanabilme, sağlık hizmetlerine yönelik kazanımlar (sağlık finansı, sağlık yöneticiliği, hastane epidemiyolojisi)