İş Hijyeni; işyerinde hastalığa neden olabilecek, sağlık ve iyilik halini bozabilecek, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde

HİJYEN NEDİR?

Hijyen sözcüğü genel olarak, sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü

olarak tanımlanmaktadır.

İş Hijyeni; işyerinde hastalığa neden olabilecek, sağlık ve iyilik halini bozabilecek, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratabilecek çevresel tehlikeleri ve stresleri önceden gören, değerlendiren ve kontrol altına alan bir teknik ve sosyal bilim ve sanattır.

İş hijyenisti;

“İşyerinde oluşan, hastalığa neden olan, sağlık ve iyilik halini bozan, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan çevresel faktörleri, değerlendirebilmeli ve kontrol altına alabilmelidir.”

SANİTASYON NEDİR?

Sanitasyon geniş anlamda insan sağlığının iyileştirilmesi, korunması ve sağlığın tekrar kazanılmasında uygulanacak prensipleri içermektedir.

Gıda sanayiinde sanitasyon denilince "üretimde hijyenik ve sağlıklı durumların oluşturulması ve devam ettirilmesi"

anlaşılmaktadır.

İş Hijyeni Uzmanlığı olabildiğince geniş bir bilgi birikimi ve deneyim gerektirmektedir. Belli konularda sınırlı deneyime sahip olan uzmanlar bilerek ya da bilmeyerek birçok problemle karşı karşıya kalacaklardır.

İş hijyeni hizmetleri tek bir kişinin hatta bazen tek bir ekibin yapabileceği bir iş değildir. Çeşitli mesleklerden uzmanların birlikte çalışarak yürütebilecekleri bir hizmettir.

İş hijyeni disiplini çeşitli bilim alanlarında eğitim almayı gerektirmektedir:

Temel Bilimler

Biyoloji Kimya Matematik İstatistik Fizik

Çevre

•Hava kirliliği

•Tehlikeli atıklar Tehlikeler

•Biyolojik

•Kimyasal

•Fiziksel

Yöneylem araştırma teknikleri

Profesyonel ve iş etiği Kaza araştırma yöntemleri Tehlike tanımlama

Risk değerlendirme ve yönetimi Veri madenciliği

Örnekleme, ölçme ve değerlendirme, Tehlike kontrolü

Çalışma ortamları

•Hizmet sektörü

•Taşıma ve depolama

•Endüstri

İş hijyeni uygulamaları üç temel adımı kapsar

Değerlendirilmesi Kontrol altına alınmasıdır.

Mesleksel tehlikelerin belirlenmesi

Sağlık Riski Oluşturan Tehlikelerin Değerlendirilmesi 1. Maddenin yapısı veya zararlı etkileri

2. Maruziyet (etkisinde kalma) ağırlığı 3. Maruziyet süresi

4. Personelin duyarlılığı – hassasiyeti 5. Havanın kirliliğinin ölçülmesi

6. Sağlık riski oluşturan tehlikelerin kontrolü

1- İş tanımlarını yapmak, işlemleri, işlemlerde kullanılan maddeleri ve ürünleri tanımak. Bu maddelerden kaynaklanabilecek olası tehlikeleri ve riskleri saptamak,

2- Tehlike ve risk analizi yapmak,

3- Etkili kontrol yöntemlerini saptamak,

4- Gerekli ölçme işlemlerini yapabilmek için uygun yöntemleri ve cihazları seçmek,

5- Gerekli ölçümleri yapmak veya yaptırtmak,

İş hijyenistlerinin görevleri

6- İş çevresinin sağlık koşullarını olumsuz etkileyebilecek nedenlerini saptamak,

7- Korunma önlemleri gerekiyorsa kural, standart ve prosedürleri hazırlamak,

8- İşçiler ve işveren temsilcileri için eğitim programları hazırlamak,

9- Meslek hastalıklarının varlığı ve olasılığını ortaya çıkarabilmek için epidemiyolojik çalışmaları yönetmek,

10- Maruziyet sınır değerler ve standartları uygulamak ve geliştirmek.

ENDÜSTRİYEL HİJYEN ÖLÇÜMLERİ

Uygulamada; Çalışanların kimyasallara maruziyetinin hesaplanması ile ilgili geleneksel yaklaşım, ortam havasındaki kimyasalların ölçülmesi şeklinde olmuştur ve buna endüstriyel hijyen adı verilmiştir.

Endüstriyel hijyen, Sadece ortam havasında kimyasal ölçmek olarak algılansa da Sadece kimyasal etkenleri değil, bütün diğer etkenleri ölçmeye, değerlendirmeye çalışan ilaveten kontrolü için çaba sarf eden bir bilimdir.

ENDÜSTRİYEL HİJYEN ÖLÇÜMLERİ

- Gaz-Buhar Ölçümleri

- Toz-Lif Ölçümleri ve Toz-Lif Haritası Çizilmesi - Kişisel toz ölçümleri.

- Kişisel gürültü ölçümleri - Titreşim ölçümleri

- Aydınlatma ölçümleri ve aydınlatma haritası çizilmesi - Termal konfor ölçümleri

KULLANILAN ANALİZ CİHAZLARI

•

• Kütle Spektrometresi

• İyon Kromatografi

• Atomik Absorpsiyon Spektrometre

• Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografi

• Faz Kontrast Mikroskobu

• Tarama Elektron Mikroskobu (SEM) Enerji Dağılım Spektrometresi (EDS)

Soru :

CEVAP : C

Çalışma ortamında, toksik – zehirli gaz konsantrasyonu ölçümleri hangi seviyede yapılmalıdır?

a-Yerden 10 cm yukarıda b-Tavandan 10 cm aşağıda c-Solunum seviyesinde d-Bel hizasında

İşyeri Çevresi ve İşyeri Çalışanları

Bir işyerinde hijyen koşullarının uygun olması için öncelikle işyerinin uygun yerde ve uygun koşullarda olması gerekir.

Bataklık veya çöplük yakınlarında, atık suların, aşırı gürültülü, egzos dumanlı veya gaz, toz ihtiva eden muhitlere işyeri kurulmamalıdır.

ORTAM HİJYENİ

Tuvaletler üretim yerlerinden uzak olmalıdır. Yeterli sayıda tuvalet olmalıdır. Tuvalet kağıtları, sıvı sabunlar bulunmalı.

Personelin tuvaleti kullandıktan sonra ellerini yıkaması ve dezenfekte etmesi için uyarıcı yazılar bulunmalıdır.

Çalışan personel için yeterli sayıda giyinme, dinlenme ve duş kabinleri bulunmalıdır.

• İşletme zeminin suya dayanıklı, su absorbe etmeyen, kolay temizlenebilir, çatlak ve kaygan olmayan dezenfekten maddelere dayanıklı yapıda olması gerekir.

Kapı ve pencereler böcek ve diğer zararlıların içeri girmesini engelleyecek yapıda olmalıdır. Bina ile ilgili bölümlerin onarım badana ve boya gibi periyodik bakımları aksatılmadan yapılmalıdır.

Çalışma yerinde yeterli aydınlatma olmalıdır. Aydınlatma gölge oluşumu ve parlamaları önleyecek şekilde yapılmalıdır.

Yemekhane hijyenik kurallara uygun olmalıdır.

Gıda sektörü için içinde giriş çıkışlarda hijyeni sağlayacak dezenfektan maddeler veya bunları ihtiva eden küvet, ayak paspası veya ayak havuzları bulunmalıdır. Üretim alanına hijyen sağlanmadan (bone, eldiven, iş elbisesi vb.) girilmemelidir.

Atıklar kapalı sistemle kanalizasyona akıtılmalıdır. Arıtma üniteleri mutlaka olmalıdır.

İşletmenin dış

çevresinde boş kutular, çöpler,kullanılmayan alet ve malzemelerin depolandığı bir yer olmamalıdır.

Çöpler uygun ortamlarda muhafaza edilmelidir.

Çalışanların Kontrolü

İşe giriş muayenesi Periyodik muayeneler Portör muayeneleri Eğitim

Kişisel koruyucu kullanmak

Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklık kazanmak için aşı yaptırmak

İşyerinde çalışacak personelinde ilk girişte sağlık kontrollerinin yapılıp işe alınmaları daha sonradan da periyodik kontrollere alınmaları gerekmektedir.

İşe Giriş Muayeneleri

Çalıştırılacak personel yönetmeliğin tanımladığı sağlık kuruluşlarından sağlık raporu almadan çalıştırılmamalıdır. Ağır ve Tehlikeli İşlerde çalışacak olanlar Ağır ve Tehlikeli İşlerde çalışabilir raporu almalıdır.

İşe girecek kişinin bünyesinin o iş için yeterli olup olmadığı ve iş nedeniyle sağlığının bozulup bozulmayacağı, iş ile işçi arasında uyumun sağlanması amaçlanır.

Mutfak ve çay ocağında veya gıda sektöründe çalışacak personelin portör, elinde ve yüzünde yara, çıban,apse, egzama gibi deri hastalıkları olmamalıdır. Bu gibi kişiler çalıştırılmamalıdır. Grip, nezle, hepatitli, öksürüklü ve bunun gibi durumda olan personelin çalışmasına izin verilmemelidir.

Soru : Kişinin niteliklerine uygun olan bir işe yerleştirilmesini amaçlayan muayene çeşidi hangisidir.

(a) Aralıklı muayene (b) İşe giriş muayenesi (c) Sistematik muayene (d) İlk muayene

CEVAP: B

Periyodik Muayeneler

Çalışmakta olan işçilerin sağlık durumlarının belirlenmesi, iş ile işçi arasındaki uyumun gözlenmesi, hastalıkların erken teşhisi amaçlanır

• Mevzuta göre;

– Ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin periyodik muayenesi mecburidir.

– 15-18 yaş arası çocuk işçiler en az altı ayda bir muayene edilmelidirler.

– Kurşunla çalışan işçiler 3 ayda bir, – Cıva ile çalışan işçiler 3 ayda bir,

– Arsenik ve organik fosforlu işlerde çalışan işçiler 6 ayda bir muayene edilmelidirler.

Solunan tozların tane büyüklüğü genellikle 60 mikronun altındadır.

Özellikle 0,1 ila 5 mikron arasındaki tozlar son derece tehlikelidir

Soru : Tozlu işlerde periyodik muayene hangi aralıktadır?

a. 6 ay- 1 yıl b. 1-2 yıl c. 1-3 yıl d. 2-3 yıl

CEVAP : C

Soru : Tozlu işlerde erken muayene hangi aralıktadır?

a. 3-6 ay b. 6 ay-1 yıl c. 1-2 yıl d. 2-3 yıl

CEVAP : A

Eşik sınır değer (ESD) veya zaman ağırlık/ortalama

İşyeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi içinde maruz kalındığında tüm işçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değerlerdir.

Değişik zamanlarda yapılan ölçümlerde bunların ortalama değerlerinin belirlenen sınır değeri aşmaması gerekir

.

Kimyasal Referans Doz (mg/kg/gün) Kanser Faktörü (mg/kg/gün) US EPA Kanser Sınıflandırması

Benzen 8.57x10^-3 2.73x10^-2 A (Kanserojen)

Toluen 1.14x10^-1 - -

Etilbenzen 2.86x10^-1 - -

Ksilen 2.86x10^-2 - -

Stiren 2.86x10^-1 - -

Karbon tetraklorür 7x10^-4 1.3x10^-1 B2 (Kanserojen olma

olasılığı yüksek)

Vinil Klorür 9x10^-3 0.6 C (Kanserojen olma

olasılığı yüksek)

Metil Klorür 6x10^-2 7.5x10^-3 B2 (Kanserojen olma

olasılığı yüksek)

Etil dibromür - 85 B2 (Kanserojen olma

olasılığı yüksek)

Müsaade edilen azami konsantrasyon

Atmosfer kirleticilerinin günde 8 saat maruz kalmak suretiyle uzun süre çalışan işçilerin sağlıklarına zarar etkisi olmadığı kabul edilen en yüksek konsantrasyona denir.

MAK değer akut toksik etkisi olan maddeler için kullanılır.

Bunlar kesin değerler olup çalışma gününün hiçbir saatinde aşılmaması gerekir.

Soru : Günlük 8 saatlik çalışma süresi için ortam havasında bulunmasının çalışanın sağlığı açısından zararlı olmayacağı kabul edilen konsantrasyon aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

a. LEL b. MAK c. STEL d. MSDS

CEVAP: B

Soru : STEL değeri aşağıdakilerden hangisidir?

a. Mesai esnasında işçinin maruz kalabileceği maksimum konsantrasyon

b. Müsaade edilen azami konsantrasyon

c. 15 dakikalık sürede maruz kalınan aşılmaması gereken limit değer

d. Haftada 40 saat çalışan bir işçinin, 8 saatlik mesai süresince maruz kalabileceği ortalama konsantrasyon

CEVAP : C

TEŞEKKÜRLER