Sağlıkla İlgili Sorunları Epidemiyolojik Yöntemler Kullanarak Saptayabilme ve Çözüm Yollarını Ortaya Koyabilme

(1)

Sağlıkla İlgili Sorunları Epidemiyolojik Yöntemler Kullanarak Saptayabilme ve

Çözüm Yollarını Ortaya Koyabilme

Ders 10 (1 saat) Dönem III

Prof.Dr.Erkan Pehlivan

(2)

Amaç ve öğrenim hedefleri

 Toplumu tanıma kavramının içeriğini açıklar

 Toplum özelliklerin sağlığı nasıl etkilediğini izah eder

 Toplumun sağlık gereksinimleri saptamayı açıklar

 Epidemiyolojik yöntemleri kullanmamayı izah eder

 Bulaşıcı hastalıklarda çözüm yollarını açıklar

 Kronik hastalıklarda çözüm yollarını izah eder

 Toplumla ilişkilerin kurulmasına ilişkin prensipleri söyler

 Görüşme tekniklerini açıklar ( anket, odak grup görüşmeleri)

2

(3)

TOPLUM

Aynı toprak parçası üzerinde yaşayan, temel çıkarlarını sağlamak için işbirliği yapan insanların tümü.

 Barınma

 Eğitim

 Üretim

 Adalet Sevgi

(4)



Toplum gelişigüzel veya rasgele bir araya gelmiş insan yığınlarından farklıdır.



Toplumu oluşturan insanlar arasında duygusal, hukuksal, ekonomik ilişkiler vardır.

4

(5)

 Toplumu tanıma; her yönü ile hekimin hastasını muayene edip tanı koymasına benzetilebilir.

 Hekim hastasından öykü alarak, fizik muayene gerekirse laboratuar incelemesi yaparak nasıl tanı koyuyor ve gerekli tedaviyi yapıyor ise toplumda çalışan sağlık personeli de benzer yöntemleri kullanarak topluma tanı koyup sorunları çözer.

 Böylece sağlık sorunlarını çözmeye yönelik hizmetlerin planlaması daha gerçekçi olarak yapılır.

(6)

Sağlık çalışanları için toplum

 Temel sağlık hizmetlerinin sunulduğu insanlar topluluğudur.

 Buna hedef kitle de denir.

 Hedef kitleyi, tüm toplum oluşturabileceği gibi, küçük topluluklar da oluşturabilir:

 Beş yaş altı çocuklar

 Gebeler

 Öğrenciler

 40 yaş üstü erkekler

6

(7)

Sağlık hizmetlerinin sunumunda toplumu tanımadaki amaçlar

 Toplumun sağlık düzeyinin belirlenmesi

 Toplumun sağlık düzeyini etkileyen faktörlerin belirlenmesi

 Mevcut sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi

 Sağlıkla ilgili sorun ve gereksinimlerin belirlenmesi

 Sağlık sorunları ve gereksinimlere uygun çözümlerin belirlenmesi

 Kaynakların belirlenmesi

 Sağlıkla ilgili öncelikli hizmetlerin neler olması gerektiğinin belirlenmesi

(8)

Toplumu Tanıma kılavuzu I. Toplumun yapısı

1.

Toplumun içinde yaşadığı coğrafyanın özellikleri

yer yapısı (dağlık, ovalık) iklim yapısı

toprak verimliliği

su kaynakları ve yerleri ulaşım olanakları

(bölge haritası, kroki)

8

(9)

2. Toplumun idari özellikleri



10

(11)

3. Toplumun Demografik özellikleri Nüfus büyüklüğü, yoğunluğu, göçler



Ortalama aile büyüklüğü



Nüfusun yaş ve cinse göre dağılımı



Nüfusun kırsal/kentsel dağılımı



Irk,etnik yapı, din özellikleri

4. İlin/bölgenin tarihsel gelişimi

(12)

II. Toplumun Sağlık Düzeyi

(Toplumu sağlık yönünden tanıma)

 En sık görülen

 En sık öldüren

 En sık sakat bırakan

 En sık iş gücüne mani olan hastalıkların neler olduğu ve hızları (prevalans, insidans, BÖH,AÖH,vs)

 Bu hastalıkların ve ölümlerin

 Yaşa

 Cinsiyete

 Yerleşim yerine

 Mevsimlere

 Yıllara göre nasıl dağıldığı bilinmeli ¹²

(13)



Özellikle

Salgınlar görülüyor mu

Endemik hastalıklar var mı

Aşıyla önlenebilen hastalıklar görülüyor mu Cinsel yolla bulaşan hastalıklar var mı

Kronik hastalıklar ne düzeyde

Anne ve çocuk sağlığı göstergeleri ne düzeyde

bilinmeli

(14)

Malatya, TRB1 Bölgesi ve Türkiye

14

(15)

İlde sağlık kuruluşları

(16)

Hizmet sunum göstergeleri

16

(17)

(18)

18

(19)

Halk sağlığı tehditleri



Akut tehditler



Tanı koyma

İstenilen bilgiler

• Yerleşim yeri nüfusu

• Benzer vakaların araştırılması

• Daha önce bölgede benzer vaka görülmüş mü?

•Vaka listesinin oluşturulması

• Klinisyenlerden bilgi alınması

• Köyün su ve sanitasyon durumunun araştırılması

(20)

20

(21)

(22)

22

(23)

Salgınlarla Mücadele

(24)

24

(25)

Risk değerlendirme

 (2013 Bayburt’ta bir salgın)

 Tehlikenin Değerlendirmesi: F. Tularensis

 Maruz Kalma Durumunun

Değerlendirmesi:15 laboratuvar konfirme vaka

 500-600 nüfuslu köy

 Bağlam/ortamın değerlendirmesi: Köy merkeze 20 km uzaklıkta,

 Endemik bölge değil

 Sosyo-ekonomik düzeyi orta

 Ulusal düzeyde akut halk sağlığı

tehdidimidir? DÜŞÜK RİSK

(26)

Salgın ve etken

26

(27)

Vakaların dağılımı

(28)

28

(29)

(30)

30

(31)

(32)

32

(33)

(34)

Sağlığın belirleyicileri (Health determinants)

1-Nüfus dinamikleri 2-Beslenme

3-Enfeksiyon ajanları 4-Genetik

5-Fizik çevre

6-Sosyal ve ekonomik çevre

7- Yaşam biçimleri ve eğitim (Davranış ve davranış değişikliği oluşturma)

8-Sağlık hizmetlerinin varlığı

34

(35)

Sosyo kültürel faktörlerin saptanması



Kültürel

 Gelenekler, töreler, kurallar

 Dini inanışa bağlı alışkanlıklar

 Geleneksel tedavi yöntemleri

 Gebelik, lohusalık, bebek bakımıyla ilgili inanışlar

 Kadının toplumdaki yeri (statüsü)

 Aile büyüklerinin etkisi

 Yaşam tarzları

Hijyen cinsel yaşam/evlilik

(36)

Kültürel/Davranışsal

Toplumla iletişim



Gözlem

 Halkın yaşam biçimini, sağlıkla ilgili tutum ve davranışlarını dikkatli ve sistematik olarak, sorgulamadan gözlemek.

 Bilgi toplamanın en basit yoludur.

 Uygulanan geleneksel tedavi yöntemleri, beslenme alışkanlıkları, çocuklara, hastalara, yaşlılara karşı tutumlar ve davranışlar, ekonomik durumları, çevre koşulları gözlemle öğrenilebilir.

38

(39)

Ev Ziyaretleri,Kişisel Görüşmeler, Grup görüşmeleri

 Toplumun çeşitli üyeleriyle yüz yüze ilişki kurarak, konuşarak gözlemler desteklenir.

 Sağlık çalışanlarıyla

 Toplum liderleriyle

 Yerel yöneticilerle

 Esnafla yapılabilir

 Bu görüşmelerde standart soru formu (anket) kullanılabilir

 Görüşmelerde amaç belirtilmelidir

 Sağlıkla ilgili sorulacak sorulara hazırlıklı olunmalı ve yanıt verilmelidir

 Evden ayrılırken ya da görüşme bittikten sonra teşekkür

(40)

Görüşmelerde

 Uygun bir kıyafet giyilmeli

 Toplumun selamlaşma şekli öğrenilip kullanılmalı

 Konuşmaya dostça başlanmalı, hemen sorulara geçilmemeli

 Kişilere saygılı davranılmalı

 İkramlar kabul edilmeli (çay, ayran) ya da uygun şekilde geri çevrilmeli

 Halkın anlayabileceği terimler kullanılmalı

 Göz kontağı kurulmalı

 Çoğunlukla onların konuşmasına izin verilmeli, konuşurken sözleri kesilmemeli

 Bir bilgi verilecekse bilgiden emin olunmalı, emin olunmazsa bu konuda yeterli bilgim yok denmeli

 Konuşma sonrasında edinilen bilgiler konuşulan kişiye özetlenip yanlış varsa düzelttirilmeli

 Ayrılırken konuşmanın değerli olduğuna inandırılıp dostça ayrılmalı

⁴⁰

(41)



Toplum ile kurulan iletişim zaman zaman engellenebilir (Bürokrasi, politik baskı, dil, eğitim, uygulama hataları, vs.)



Sağlık personeli bu engellerin her zaman

olabileceğini göz önünde bulundurmalı,

engelleri yıkmak için çaba göstermelidir.

(42)

“İNSANLARA GİDİN ARALARINDA YAŞAYIN ONLARI SEVİN

ONLARDAN ÖĞRENİN

ONLARIN BİLDİKLERİYLE BAŞLAYIN İŞLERİNİZE VE SAHİP OLDUKLARI ÜSTÜNE KURUN

ÇALIŞMALARINIZI

İŞİNİZİ BİTİRİP

GÖREVİNİZİ TAMAMLADIĞINIZDA EĞER İNSANLAR

“BİZ ONU KENDİMİZ YAPTIK”

DİYORLARSA

SİZ İYİ BİR ÖĞRETMENSİNİZ”

Eski Bir Çin Şiiri

42

44