HEPATIT B VE C BELIRLEYICILERININ DEGERLENDIRILMESI*

(1)

\lira! Hepatit Detg 2002 (1) 463-466

KRONIK HEMODIYALIZ HASTALARINDA

HEPATIT B VE C BELIRLEYICILERININ DEGERLENDIRILMESI*

Irian SENCAN', ldris SAHIN', Necati <;:ATAKOGLU', Oguz 0SK0DAR', Zeynep BAHTIYAR', Mustafa YILDIRIM'

OZET

Hepatit B virusu (HBV) ve Hepatit C virUsU (HCV) tUm dunyada yayg1n olarak gOrUien, kronik hepatit, siroz ve hepatoseiUier kar- sinoma etyolojisinde roiG olan viruslard1r. Esas olarak parenteral yolla bula~uklan bilinmektedir. Hemodiyaliz(HD) hastalan, c;ok fazla say1da kan transfGzyonu almalan, tekrarlanan ekstrakorporal hemosirkGiasyon ve Gremiye bagl1 parsiyel immGndefektleri nedeniyle HBV ve HCV infeksiyonlan ac;1s1ndan yGksek risk gruplanndan birini olu~tururlar.

Bu c;al1~mada DGzce Devlet Hastanesi ve DGzce T1p FakGitesi Diyaliz merkezlerinde hemodiyaliz (HD) uygulanan 64 hasta (erkek; 40, kadm; 24) HBsAg, Anti HBs, Anti-HCV belirleyicileri yOnGnden degerlendirildi. Hastalann ya~lan 19-80 arasmda (X

±SO: 50.5 ± 15.7) idi. 51 hastaya 1-30 Onite tam kan transfGzyonu uygulanm1~t1. Hastalara haftada 1-3 kez olmak Uzere, 1- 132 ay arasmda degi~en sOrelerde HD uygulanm1~t1r. iki hastada (%3. 1) HBsAg, 40 hastada {%62.5) ise Anti-HBs pozitif olarak bulundu. HBsAg pozitif olan olgulann anti-delta antijeni negatif olarak belirlendi. Anti-HCV antikoru 33 (%51.6) hastada pozitif bulunmu~tur. TransfGzyon uygulanan hastalarda transfUzyon say1s1 ile HCV pozitifligi aras1nda istatistiksel anlamll fark bu- lunmaml~tlr. Sonuc; olarak, Anti-HCV prevalans1 bulunmu~ olup HCV pozitifligi ile hemodiyaliz uygulanma sGresi arasmda istatistiksel anlaml1 ili~ki tesbit edilmi~tir. Bu c;al1~mada 36.aydan daha uzun sOredir HD uygulananlarda Anti-HCV pozitifliginin belirgin derecede artt1g1 g6zlenmi~tir {P<0.005).

Anahtar kelimeler: Hemodiyaliz, HBV, HCV

SUMMARY

ASSESSMENT OF HEPATITIS BAND C MARKERS IN CHRONIC HEMODIALYSIS PATIENTS

HCV contemporarily constitutes one of the major concerns of public health throughout the world in considering its mortal con- sequences such as chronic hepatitis, hepatocelluler cancer and cirrhosis. The principle route of transmission is parenteral. The- refore, patients receiving blood transfusions, patients with chronic renal failure requiring hemodialysis and transplant donors ha- ve increased risk for the transmission of HCV. Additionally, intravenous drug addicts are also in the high-risk groups.

In this study, we investigated the prevalence of HBV and HCV among hemodialysis patients (n=64, 40 male, 24 female) at two hemodialysis departments in Duzce, Duzce Medical School Hospital and DGzce State Hospital using serological tests for deter- mining HBs Ag, Anti-HBs and Anti-HCV. The mean age of the patients were 50.5 (range, 19-80; sd: 16.7). Fifty one 51 patients had history of blood transfusions (1-30 units). The patients were applied hemodialysis one to three times a week and totally, 1- 132 months. HBsAg positivity and anti-HBs positivity were found 2 {3.1%) and 40 (62.5%) respectively. Anti-Delta antibody was negative for HBsAg positive cases. Anti-HCV antibodies were found positive in thirty three patients (51.6%). No correlati- on was found between the number of blood transfusions and anti-HCV antibody positivity. In conclusion, anti-HCV prevalence was significantly higher in hemodialysis patients than the control groups (donors for blood transfusion). Particularly, it was ob- served that HCV infection was higher in patients undergoing hemodialysis for more than 36 months (p<O.OOS).

Key words: Hemodialysis, HBV, HCV

Giri~ Gere~ ve YOntem

Hemodiyaliz(HD) hastalan, c;ok fazla say1da kan transfOzyonu almalan, tekrarlanan ekstrakorporal hemosirkOiasyon ve Gremiye baSil parsiyel immGndefektleri nedeniyle HBV ve HCV infeksiyonlan ac;l- smdan yGksek risk gruplanndan birini olu~tururlar(l ).

Bu c;al1~mada DOzce Devlet Hastanesi ve DGzce Tip FakGitesi Hastanesi Diyaliz Merkezlerinde hemodiyalize giren hastalann Anti-

Bu c;al1~mada bOigemizdeki HD Gnitelerinde HBV ve HCV infeksiyonu prevalans1 ve uygulanan transfOzyonun miktan ve diyaliz sGre- sinin bula~maya etkisini belirlemek amac;lanm1~t1r.

(1) AiBO Diizce Tip Fakiiltesi infeksiyon Hastahklan ve Klinik Mik. ABD (2) AiBO Diizce Tip Fakiiltesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mik. ABD (3) Diizce Devlet Hastanesi Diyaliz Merkezi

(4) AiBO Oi.izce T1p Faki.iltesi ic; Hastahklari ABO

(*) Bu c;ah~ma "X. Tiirk Klinik Mikrobiyoloji ve infeksiyon Hastahklan Kongresi 15-19 Ekim 2001 ADANA" da poster olarak sunulmu~tur.

463

(2)

Tablo 1: HCV ve HBV belirleyici bulgulanmn diyaliz sUresi ile ili~kisi.

Diyaliz SUresi (Ay)

Hepatit C ve B 1-12 13-24 25-36 37-48 49-60 2:::61 Toplam p

belirleyicileri Sayr Sayr Sayr Sayr Sayr Sayr Sayr

Anti- HCV Pozitif 2 6 5 5 4 11 33 0.000013

Negatif 17 9 4 1 0 0 31

Top lam 19 15 9 6 4 11 64

HBsAg Pozitif 1 0 0 0 1 0 2 0.48

Negatif 18 15 9 6 3 11 62

Toplam 19 15 9 6 4 11 64

Anti HBs Pozitif 10 7 7 4 3 9 40 0.37

Negatif 9 8 2 2 1 2 24

Toplam 19 15 9 6 4 11 64

Haftahk diyalize girme say1s1 ve HCV belirleyicileri tablo 2' de gOsterilmi~tir.

Tablo 2: Olgulann hepatit C belirleyici bulgulannm haftalrk diyaliz say1S1 ile ili~kisi.

Diyaliz Sayrs1 (Say1/Hafta)

Belirleyiciler 1 2 3 Top lam p

Anti-HCV Pozitif 1 13 19 33

Negatif 2 17 12 31 0.30

Top lam 3 30 31 64

Kan transfUzyonu yap1lan olgularda Anti-HCV pozitifligi %60.0, transfUzyon yap1lmayanlarda %21.4 olarak bulundu (P=O.Ol 0).

Tablo 3: Anti-HCV bulgulannm kan transfUzyonu ile ili~kisi Anti-HCV

TransfUzyon Pozitif Negatif Toplam

n % n % n %

Yap1lan 30 60.0 20 40.0 50 100

Yap1lmayan 3 21.4 11 78.6 14 100

HCV, HBs Ag, Anti-HBs ve Anti-Delta antikorlan incelenmi~tir. Kan Or- (1 ).

nekleri DUzce Devlet Hastanesi ve DUzce T1p FakUitesi Hastanesi Di- Sayilann anlaml1hklannm kar~da~tlfllmasmda ki-kare testi kulla- yaliz Merkezlerinden toplam 64 diyaliz hastasmdan almm1~t1r. ~all~- nlld1. Anlamlilik sm1n olarak p<O.OS kabul edildi .

maya al1nan HD hastalannm ya~ ortalamas1 50.5(19-80) olup, 40'1 erkek, 24'U kadm hastadan olu~maktayd1. Hastalann ya~, cinsiyet, toplam HD sUresi, haftahk diyaliz say1s1, transfUzyon tedavisi yap1hp ya- pllmadlgl ve yap1lan transfUzyon miktan HD Unitesinin veri kaynakla- nndan yararlamlarak elde edilmi~tir. Kontrol grubu olarak DUzce Klzl- lay Kan Merkezi'nin 2000 yilma ait 2731 adet kan donOrU verileri ~a- l1~maya al1nm1~tlr.

Hasta ve kontrol gruplannda HBV, HDV ve HCV belirleyicileri ab- bott axsym marka Ill. Jenerasyon ELISA kitleri kullamlarak ~all~dm1~t1r

464

Bulgular

Abant izzet Baysal Oniversitesi DUzce T1p FakUltesi ve DUzce Devlet Hastanesi HD Unitelerinde takip edilen ve c;al1~maya alman 64 hastamn 24 (%37 .5)' U kadm, 40(% 62.5)' 1 erkekti. Hastalann ya~lan 19-80 arasmda (median: 53) idi. Diyaliz sUresi 1-132 (median: 24) ay aras1nda idi. Anti-HCV 33 {% 51.6), Anti-HBs 40(% 62.5), HBs Ag 2 (%3.1) hastada pozitif olarak bulundu. Anti-Delta antikoru hic;bir

(3)

Tablo 4: TransfUzyan say1s1 ile HCV ili~kisi

HCV

T ransfi.izyon say1s1 Pozitif Negatif Toplam

1 - 3 14

I

¹² ²⁶

4-> 16 8 24

Anti-HCV testi ile olgulann baz1 klinik ve labaratuvar bulgulan kar~•la~tlnldlglnda, Anti-HCV pazitifve negatif algular aras1nda cinsiyet, ya~ ortalamas1, ALT yOksekligi ac;1smdan anlaml1 bir'fark bulunamazken, diyalize girme sGresi ve transfozyan uygulanmasmm HCV pozitifligi ile ili~kisi anlamh bulundu. Olgulann Anti-HCV Bulgulan ile klinik ve laboratuvar bulgulannm kar~da~tmlmas1 tabla 5' te veri I-

mi~tir.

Tablo 5: Olgulann Anti-HCV belirleyicileri ile klinik ve labaratuvar bulgularm1n kar~•la~tmlmas1.

Anti-HCV

Parametre Pozitif

Say• {n) 33

Cinsiyet (K/E) 17/16

Ya~ art. (Ortanca) 37

Diyaliz sOresi ortalamas1 (ay) 55 Kan transfGzyonu {var/yok) 31/2

ALT ortalamas1 (IU) 23,8

HBs Ag (P/N) 1/32

Anti-HBs (P/N) 23/10

Anti-delta (P/N) 0

Kan transfOzyonu sayiSI(ortalama) 6,66 (P/N) : Pozitif

I

Negatif (K/E) : Kadm

I

Erkek

hastada pozitif olarak saptanmad1. Kontrol grubunda HBsAg ve anti- HCV prevalans• %3.88 ve %1.79 olarak saptand1. Hepatit belirleyici bulgulann1n diyaliz ~Oresi ile ili~kisi tabla 1' de gi:isterilmi~tir.

Diyalize giren hastalar HD Onitesinde kan transfOzyonu ile veya hastadan hastaya bula~ma ile kazandm1~ HCV infeksiyonu ac;•smdan artm1~ bir riske sahiptir. HD'e giren hastalarda HCV infeksiyanu preva- lansl sagl1kli toplumdan anlaml1 ~ekilde yOksektir ve HCV, HD hastalan arasmda kronik karaciger hastaligma neden alan en 6nemli etken- dir (2).

Pek c;ok c;al1~ma kranik HD hastalannda HCV infeksiyonu preva- lansmm yi.iksek oldugunu bildirmektedir (3). Bu hastalarm c;ogunlugu, infeksiyonu test edilmemi~ kan OrOnleri ile almakta iken bir k1sm1 da infeksiyonu renal allograft ve HD boyunca nozokomiyal bula~ma ile alirlar. HD hastalannda HCV prevalans1 gene I olarak% 1.9 ile% 87 arasmda degi~mektedir (3-5). Olkemizde HD hastalannda, anti-HCV prevalans1 %14.4- 82.8 arasmda degi~mektedir (4,6,7). <;al•~mam1z-

Negatif p

31

7/24 0,03

55 12

20/11 0,008

11,9

1/31 0,48

17/14 0,33

0 2,4

da HD hastalannda anti-HCV prevalans1 %51.5 olarak bulundu.

HD Onitelerinde, HCV infeksiyonunun bula~masmda Onemli risk fakt6rlerinden birisi hastalann diyalize girme sOresidir. Beccari ve ark.

(8), Amirov ve ark. (9), Barril ve ark. (1 0) yaptiklan c;all~malarda has- tal ann HD sOresi ile anti-HCV pozitifligi a~asmda istatistiksel anlamll- llk oldugunu belirtmektedirler. Bu c;ali~mada anti-HCV pozitif ve negatif olgular aras1nda, olgulann taplam diyaliz sOresi ac;1smdan farklilik (p=0.000013) saptan1rken, bu farkm 36 aydan daha k1sa ve daha uzun sUre HD uygulananlar arasmdaki farktan kaynakland1g1 g6zlenmi~tir.

Anti HCV pozitifligi 36 ay ve daha k1sa sOre diyaliz uygulananlarda

%30.2, 36 aydan daha uzun sUre HD uygulananlarda seropozitiflik

%95.2 olarak bulunmu~tur. (P=0.0000035). Bulgulanm1z diger ara~tl

ncdann verileri ile uyumlu idi(8-11). Bulgulanm1za dayanarak hemodiyalize girme soresinin HCV infeksiyonu bula~mas•nda Onemli bir risk fakt6r0 oldugu kan1sma vanlm1~t1r. Ancak anti-HCV pozitif ve negatif olgular aras1nda haftal1k diyalize girme say1s1 ac;1s1ndan istatistiksel ac;1dan anlamli bir farkld1k saptanmam1~t1r (p=0.30).

HD hastalarmda ve diger baz1 hematolojik hastaliklarda kan ve kan OrUnlerinin transfOzyonunun HCV infeksiyonu bula~mas1 ac;•sm-

465

(4)

dan Onemli bir risk oldugu pek <;ok <;al1~ma ile bildirilmi~tir (1). Ge<;- mi~te kan ve kan GrGnlerinin HCV yOnUnden incelenmeden verilmesi bu riski art1rm1~t1r. HD hastalannda Gremik aneminin tedavisinde kan UrUnlerinin kullan1lmas1 bu riski art1nrken, tedavide eritropoietin verilmesi riski azaltmaktad1r (4). Beccari ve ark. (8), Erdem ve ark. (12) kan transfUzyonu ile HCV infeksiyonu aras1nda korelasyon saptayamaml~

lardlr. Amirov ve ark. (9), Courouce ve ark. (13), Kadanall ve ark. (7), Barril ve ark. (1 0), Yakmc1 ve ark. (14) ise kan transfUzyonu ile anti- HCV pozitifligi aras1nda istatistiksel a<;1dan anlamll bir ili~ki oldugunu bildirmektedirler. Bu <;ali~mada kan transfUzyonu yapilan olgularda anti-HCV pozitifligi % 60.0, transfUzyon yap1lmayanlarda ise %21.4 olarak bulundu . Bulgulanm1z istatistiksel olarak anlamli bulunmu~tur (p=0.008). Bu <;ali~ma, daha Onceki <;al1~malarda oldugu gibi HD hastalannda transfUzyon tedavisinin HCV infeksiyonu bula~masmda Onemli bir risk faktOrU oldugunu desteklemektedir.

Hepatit B infeksiyonu gGnGmGzde hala Onemli bir saglik sorunu olmaya devam etmektedir. Bula~ma Ozellikle kan yoluyla oldugu i<;in kan ile temas eden cihazlann kullamldigl HD hastalan HBV infeksiyonu yOnUnden yGksek risk alt1ndad1rlar. TUm dGnya merkezlerindeki HBs Ag pozitifligi %38-50 olarak bildirilmektedir(15). Olkemizde HD hastalarmda yapilan <;al1~malarda Leblebicioglu ve ark.(16) HBs Ag, anti-HBs pozitifligini s1ras1yla %27.9, %32.5, SGmer ve ark.(17)

%1 5.8, %68.4 olarak bulmu~lard1r. Doganay ve ark.(18)% 24.3 HBs Ag pozitifligi saptam1~lard1r. Bizim hastalanm1z1n HBsAg pozitifliginin dG~GkiGgu (%3.1) diyalize giri~ sUresinin k1sa {ortanca 24 ay) ol- masl ve son dOnemde hepatit B a~dama programlanndaki geli~meye paralel olarak hastalanm1zda da hepatit B a~1sm1n yUksek oranda (%54.6) uygulanmas1na bagli oldugu dG~GnUimektedir. Anti-HBs pozitifligi (%62.5) daha Once HD hastalannda bulunan pozitiflik oranla- n ile benzerlik gOsterirken, normal populasyonda saptanan HB serop- revalansmdan yUksek oldugu saptanm1~t1r. Bu nedenle rutin olarak HBV serolojik profillerinin ara~t~r~lmas1 ve a~1 uygulamasmm yaygm- la~tlnlmasl infeksiyonun yayg1nl181nln azalt1lmas1nda etkili olacakt1r.

KAYNAKLAR

1. Lemon MS, Brown EA. Hepatitis C virus. In: "Mandell, Doug- las and Bennet's Principles and Practice of Infectious Diseases" Man- dell GL, BennettJE, Dolin R, (eds).14.Ed. 1995, Churchill Livingstone, New York, p:1474-1484.

2. Natov SN, Lau JYN, Bouthot BA, et al: Serologic and virologic profiles of hepatitis C infection in renal transplant candidates. Am J Kid Dis 1998; 31 (6): 920-927.

3. Sampietro M, Badalamenti 5, Graziani G: Nosocomial hepatitis C in dialysis units. Nephron 1996;74:251-260.

4. TGrkoglu 5, Akk1z H, <;akaloglu Y. HCV infeksiyonu. "KIIic;tur- gay K {ed). Viral Hepatit '98, 1. bask1" kitabmda, s 137-174,1998, Vi-

466

rat Hepatitle Sava~1m Dernegi , Ankara.

5. Bajraktarova T, Dimitrov S, Nikolova J, et al: Anti-HCV prevalance at patients and staff in dialysis units. Zuchelli P (ed). European Renal Association Abstracts. XXXV. Congress of the European renal association. Rimini, italy, 1998, p 275.

6. Hafta A, <;:olakoglu S, Akk1z H, ve ark: <;ukurova bOigesinde <;e-

~itli risk gruplannda anti-HCV seroprevalans1. Viral Hepatit Derg 1996, 1: 46-49.

7. Kadanali A, AI F, Akta~ E, ve ark: Hemodiyaliz hastalarmda anti-HCV seroprevalans1. Tekeli E, Willke A, {ed). VIII. TUrk klinik mikrobiyoloji ve infeksiyon hastaliklan kongresi kitab1, s 397, 1997, Antal- ya.

8. Beccari M, Romagnoni M, Rizzolo L, et al: Is isolation needed for anti-HCV positive hemodialysis patient. Nephron 1996, 72: 372.

9. Amirou M, Roblin X, Pandiani L, et al: Prevalance of G virus and hepatitis C virus in hemodialysis patients and clinical implications in eleven French centers. Zuchelli P {ed). European Renal Association Abstracts. XXXV. Congress of the European renal association. Rimini, italy, 1998, p 232.

10. Barril G, Traver JA, et al: Hepatopathy. risk factors evaluation in HCV positive and HCV negative dialysis patients. Zuchelli P {ed).

European Renal Association Abstracts. XXXV. Congress of the Europe- an renal association. Rimini, italy, 1998, pp 215.

11. Tombul HZ, sel<;uk Y, Ta~yaran M, ve ark: Kronik HCV infeksiyonu alan hemodiya~liz hastalannda anti-HCV lgM' nin viremi(HCV RNA) ile ili~kisi. TUrk Nefrol dial transplantderg 1998,1:18-20.

12. Erdem LK, Okten A, Badur S, ve ark: Kronik C hepatitli hastalarda anti-HCV (JI. Ku~ak ELiSA) anti-HCV IGM ve HCV RNA (PCR) arasmdaki ili~ki. Viral hepatit derg.1 :13-19,1995.

13. Courouce A, Bouchardeau F, Chaueau P. Hepatitis C virus(HCV) in hemodialysis patients: HCV RNA and anti-HCV antibodies. Nephrol dial transpla·nt 1995, 10:234-239.

14. Yakmc1 G, Ayli D, <;:1rak M, ve ark: Hemodiyaliz hastalannda HBs Ag, Anti- HBs, Anti-HCV prevelans1. Tekeli E, Wilke A (Ed). VIII.

TUrk Klinik Mikrobiyoloji ve infeksiyon Hastaliklan Kongresi Kitab1.

Antalya, 1997, s 413.

15. Gahl GM, Hess G, Arnold W, Grams G: Hepatitis B markers in 97 longterm hemodialysis patients. Nephron 1979, 24; 58.

16. Leblebicioglu H, GUnaydm M, Cengiz K, i~lek i: Hemodiyaliz hastalannda hepatit belirleyicilerinin ara~t1nlmas1. Mikrobiyol bUlt 1993, 27: 321-326.

17. Doganay M, Pat1rolu T, Uta~ C, ve ark: Degi~ik gruplarda HBs Ag,anti-HCVve anti-HDV pozitifliginin kar~da~unlmas1. Mikrobiyol bOlt 1993,27:107-112.

18. SGmer H, ~anlldag T, SUmer Z, Poyraz O:Hemodiyaliz hastalannda hepatit B ve hepatit D'nin serolojik gOstergeleri. Viral Hepatit Derg 1997,2:109-110.