ETKİLİ VE GÜZEL KONUŞMA
Ders: 9 Konu: 9
SES PERDESI DENETIMI
Turgut Uyar’ın aşağıdaki şiirini, önce
satırların dizilişinin mekanik tartımına
önem vererek; sonra da, tartımı
zedelemeyecek biçimde, sesi, anlama göre
dalgalandırarak okuyun.
SES PERDESI DENETIMI
Böyle bu sazlı bahçe neresi?
Nasıl da içiyorum ölürcesine, Sahnede bir bezgin kadın,
Bir gariplik vermiş sesine.
O niçin şarkı söylüyor şimdi?
Ben niye ağlıyorum?
SES PERDESI DENETIMI
Şimdi, aşağıdaki tümceleri, ok işaretiyle gösterilen biçimde sesin perdesini değiştirerek, yani alçaltıp yükselterek okuyun.
Bu arada ses perdesindeki değişimleri, tartıma;
yani anlam ve öneme uydurmaya dikkat edin.
SES PERDESI DENETIMI
Gelin ↑ buraya.
Kaç ↓ para?
O mu? ↑ Saçma.
Çırpın ↓ ellerinizi.
Tutabilirsiniz, ↑ ama dikkatli olun.
Gezmek güzeldi, ↑ ama çok yoruldum.
Yapılan saldırı planı, ↑ petrol yatakları yüzünden değiştirildi.
Kuşkusu olan varsa, ↑ ki olduğunu sanıyorum! işte
kanıtı.
SES PERDESI DENETIMI
Aşağıdaki tümceleri, ok işaretlerinin
ardından sesi yukarı ya da aşağı fırlatarak
okuyun…
SES PERDESI DENETIMI
Oldukça güzel ↑ bir manzara değil mi?
İyiliğin ↓ ne demek olduğunu bilmez o.
Her ↑ yolu denedim.
Peki, ↓ buna ne diyorsun?
Peki, ↑ buna ne diyorsun?
Nasıl ↓ yaparsınız bunu?
Nasıl ↑ yaparsınız bunu?
O buna ↓ asla inanmaz.
Buna asla ↑ izin vermem.
SES PERDESI DENETIMI
Aşağıdaki tümceleri, içerdikleri
coşkusal anlamları açığa çıkaracak bir
ses perdesiyle okuyun.
SES PERDESI DENETIMI
Yoruldum, umutsuzluğa kapıldım ve çok üzüldüm.
O kadar heyecanlandım, o kadar heyecanlandım ki, anlatamam.
Seni alçak seni! Bunun hesabını vereceksin.
Bak hele! Seni burada göreceğimi hiç ummuyordum.
Seni kaybedersem, dayanamam gibi geliyor bana.
Tüm yaşamım boyunca kimseye bu kadar güvenmedim.
SES PERDESI DENETIMI
Aman dikkat! Kamyon çıkabilir.
Zavallı yavrucak çok acı çekiyor.
Karşılama öylesine görkemliydi ki, uzun süre
unutulmayacaktır.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Ses yüksekliği denetimini sağlayabilmek için aşağıdaki alıştırmaları sırasıyla yapmanız gerekiyor.
Aşağıdaki tümceleri bir solukta ve tümce
sonlarında ses yoğunluğunu yitirmeden
okuyun.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
“Ben gitmek istemiyorum.”
“Makinist daha yavaş sürmemizi istedi.”
“Uzun bir tümceyi bir çırpıda okuyabilmek için derin ve denetimli soluk almak gerekir.”
“Uygar kişi dağınıklık düzeni içinde düzenli olabilen, kendini aşırı tertiplilik içinde kurutmayan; ama
gelişigüzellik içinde de boğulmayan insandır.”
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
“Sinema, televizyon, dans, futbol maçı, sanat,
bilim ve teknik adını taşıyan alacalı bulacalı
musluklardan, bir takım bayıltıcı gülyağları akıtan
bu dişli, insanların zaman çanaklarını doldurmaya
yarıyor.”
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Aşağıdaki tümcelerinse ilk
bölümlerini olağan sesle, ikinci
bölümlerini de sesinizin perdesini
yükseltmeden, kuvvetli bir sesle
okuyun.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
“Siz buraya gelmeyin, lütfen çekilip gidin.”
“Eğer zafer bizim olursa, çok görkemli bir kutlama töreni düzenleyeceğiz.”
“Barışın korunmasından yanayım, ama her ne pahasına olursa olsun değil.”
Siz yerinizde kalın, ne olur beni dinleyin.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Sizler düşünüp, taşının, ben bu konuda kararımı vermiş bulunuyorum: Canımı dişime takıp çalışacağım.
Aşırılıkların hepsine karşı değilim, ancak hiçbir
zaman da ılımlılıktan ayrılmadım.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Şimdi de aynı tümcelerin ikinci
öbeklerini, bu kez sesin
yoğunluğunu artırıp perdesini
yükselterek okuyun.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Seattle’in, 1854’te, kendisinden toprak satın almak
isteyen Amerikan başkanına yazdığı mektuptan alınmış
paragrafı ilk önce çok yavaş bir sesle, ikincisinde küçük
bir odada olağan bir sesle, üçüncüsünde ise büyük bir
salonda, kalabalık bir dinleyici kitlesi
karşısındaymışçasına okuyun.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
“Gökyüzünü, toprağın sıcaklığını nasıl satın
alabilirsiniz? Bunu anlamak bizler için çok güç. Bu
toprakların her parçası halkım için kutsaldır. Çam
ağaçlarının parıldayan iğneleri, vızıldayan
böcekler, ak kumsallı kıyılar, karanlık ormanlar ve
sabahları çayırları örten buğu, halkımın anılarının
ve geçirdiği yüzlerce yıllık deneyiminin bir
parçasıdır.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Ormanların, ağaçların damarlarında dolaşan su, atalarımın anılarını taşır. Biz buna inanırız.
Beyazlar için durum böyle değildir. Bir beyaz
ölüp, yıldızlar evrenine göçtüğü zaman,
doğduğu toprakları unutur. Bizim ölülerimizse,
doğduğu toprakları unutmaz. Çünkü Kızılderili,
gerçek anasının toprak olduğunu bilir.”
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Aynı paragrafı güçlü bir ses ve hızlı bir tempo ile sonra da yavaş bir tempo ile ve iki ayrı okuyuşta beliren etki ve yoğunluk ayrımlarına dikkat ederek okuyun.
Yaşar Kemal’in “İnce Memed”inden alınan aşağıdaki
paragrafı, önce sesinizin şiddetinde hiçbir değişikliğe
meydan vermeden, daha sonra orta şiddetteki konuşma
sesine özgü değişikliklerle okuyun.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
“Üstleri ağır kokulu mersin ağaçlarıyla kaplı tepeler geçildikten sonradır ki, kayalar birdenbire başlar.
İnsan, birden ürker. Kayalarla birlikte çam ağaçları
da başlar. Çamların birer billur pırıltısındaki
sakızları buralarda toprağa sızar. İlk çamlar
geçildikten sonra, gene düzlüklere varılır. Bu
düzlükler boz topraktır. Verimsiz, kıraç… Buralardan
Toros’un karlı dorukları yanındaymış, elini uzatırsan
tutacakmışsın gibi gözükür.”
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Aşağıdaki tümcelerin koyu harflerle yazılı öbeğini vurgulamaya çalışarak okuyun.
Başkalarının ne düşündüğünü bilemem; bana gelince, son sözüm şu: ya özgürlük, ya ölüm!
Hazırlığımızı yaptıktan sonra, bombalarımızı yağdıracağız, ne varsa yakıp yıkacağız.
Tanrıların değirmeni yavaş öğütür, ama durmadan
öğütür.
SES YÜKSEKLİĞİ DENETİMİ
Alttaki tümceleri ise koyu harflerle yazılı sözcükleri önce vurgulamadan, sonra vurgulayarak okuyun.
Son gülen iyi güler.
Bence onun orada kalması olağanüstü bir şey.
“Beyefendi” dedi, bir şey düşürdünüz.
Herkesin düşüncesi kendine göredir.
SESİN
NİTELİĞİ
Sırada sesin niteliğini geliştirmek için yapmamız gereken alıştırmalar var.
Bunlara başlarken, sesi oluşturan kimi
organlarımızdaki tembelliği gidermek için küçük
alıştırmalar tavsiye edelim:
SESİN NİTELİĞİ
Kaslarınızda hiçbir gerginlik kalmayacak biçimde gevşemiş olarak sandalyeye oturduktan sonra; çenenizi, dişlerinizi zedelemeden, olabildiğince birbirine bastırarak gerin.
Ardından dişlerinizi sıkın. Gerginliği hissedin ve yavaşça dişlerinizi ayırarak çenenizi gevşetin.
Dilinizin ucuyla üst damağınıza olabildiğince bastırın.
Dilinizdeki ve boğazınızdaki gerginliği hissedin ve bir süre
sonra gevşeyin.
SESİN NİTELİĞİ
Dilinizi, ağzınızın içinde hareketsiz ve gevşek bırakın. Sonra dilinizi alt dişlerinizin köküne bastırarak çenenizi aşağıya doğru itin.
Dudaklarınızı birbirine sıkıca bastırın.
Gerginliği hissedin ve yavaşça dudaklarınızı
gevşetin.
SESİN NİTELİĞİ
Alt çene kaslarınızı iyice gevşetip ağzınızı olabildiği kadar açarak, çenenizi gevşek bir halde aşağıya sarkıtın.
Önce yavaş, sonra giderek artan bir hızla “bob”
deyin.
Gevşeyin ve soluğunuzun, dudaklarınızı itebildiği kadar
ileri itmesini sağlayın…
SESİN NİTELİĞİ
Yanak kaslarınızı gevşettikten sonra avurtlarınızı şişirebildiğiniz kadar şişirin. Yine, giderek hızlanarak “bob” deyin.
“ha, ho, hu” hecelerini önce gırtlakta yüksek tını
ile ardından gevşemiş gırtlak tınısı ile ve sesi
ağız boşluğunda tınlatarak, beşer kez yineleyin.
TINIYI GELIŞTIRME
Tınıyı geliştirmek için: önce, sanki masanın üzerinde bozuk
para sayıyormuşçasına, ardından, arızalı bir telefonda karşınızdakine telefon numaranızı bildiriyormuşçasına;
sonra, bir topluluktaki insanları uzaktan, güçlükle
sayıyormuşçasına ve ringdeki yere düşen boksörün
başında sayıyormuş gibi ona kadar sayın. Sonra da
aşağıdaki tümceleri tam tınılı ve olumlu bir tonla söyleyin.
TINIYI
GELIŞTIRME
Geldim, gördüm, yendim.
Düşmanla karşılaştık ve hepsini esir aldık.
İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı.
Hey hey, yine de hey hey.
Açın! Benim, ben, kral!
Dalgalan, köpür ey derin, mavi okyanus.
TINIYI
GELIŞTIRME
Şimdi ise “bu küçük makine nasıl çalışır”
tümcesini gırtlağı zorlayarak, burun sesi ile ve sesi ağızda tınlatarak fısıldayın.
Sonra soluğunuzu tutarak, tonlu; yüksek
tonda, burun sesiyle; gevşemiş kaslarla,
rahat bir biçimde söyleyin.
TINIYI
GELIŞTIRME
Ahmet Cemal’in “Okumayı Göze Almak” adlı
denemesinden alınan aşağıdaki paragrafı, önce,
ancak küçük bir topluluğun anlamasına olanak
verecek biçimde, fakat elinizden geldiğince
hızlı; sonra da büyük bir topluluğa hitap
edermişçesine yavaş okuyun.
TINIYI GELIŞTIRME
“Ülkemizde okumayı sevenler en kısa zamanda
çoğalsın, özellikle gençlerimiz arasında okuma
alışkanlığı köklü biçimde yerleşsin derken, belki de
gözden kaçırdığımız önemli bir nokta var. Okur
yetiştirme peşine düşerken, yetiştirmek
istediklerimize okumaya bir kez alıştıktan sonra
neleri göze almak zorunda olduklarını da iyice
açıklamayı düşünüyor muyuz?”
TINIYI
GELIŞTIRME
“Okur oldukları andan başlayarak, genelde sanılanın tersine soru işaretlerinin azalmayıp çoğalacağını,
kitaplarda bulunacak her yanıtın başka sorulara kaynaklık edeceğini, dolayısıyla salt kesin yanıtlar bulmak için okuma eylemine girişmenin bir yanılsamadan başka bir şey
olmayacağını anlatma yürekliliğini ya da bilincini
gösterebiliyor muyuz?”
TINIYI
GELIŞTIRME
Değişik tonlar çıkarma alışkanlığını kazanabilmek için
“Evet” sözcüğünü, aşağıda
belirtilen değişik anlamlarda
söylemeye çalışın:
TINIYI
GELIŞTIRME
Ne istiyorsunuz?
Kaç kez söyleyeceğim?
Giriniz.
Aşağı yukarı, öyle denebilir.
Dinliyorum, siz devam edin.
Anlatın hele, sonra ne oldu?
Doğru, ama başka türlü de olabilir.
Gelelim şimdi asıl soruna.
TINIYI
GELIŞTIRME
