KÜRESEL ISINMAKÜRESEL ISINMA SERA ETKİSİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİSERA ETKİSİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

KÜRESEL ISINMA KÜRESEL ISINMA

SERA ETKİSİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SERA ETKİSİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

DÜNYA İKLİMLERİ DÜNYA İKLİMLERİ

Doğal olarak Doğal olarak veya veya

İnsan eliyle İnsan eliyle

değişiyor değişiyor

DOĞAL İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ DOĞAL İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ

BAZI DOĞAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDENLERİ BAZI DOĞAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDENLERİ : :

- Dünyanın Presizyon hareketi

- Okyanuslardaki akıntı sisteminin değişimi -Yanardağ patlamaları

-Güneş lekeleri

Dünyanın presizyon hareketi Dünyanın presizyon hareketi

1930 yılında Sırp bilim adamı Milutin MİLANKOVİÇ

dünyanın güneş çevresindeki yörüngesinin her 95 bin yılda biraz daha basıklaştığını göstermiştir.

Bunun dışında her 41 bin yılda dünyanın ekseninde

doğrusal bir kayma ve her 23 bin yılda dairesel bir sapma olduğunu belirtmiştir.

Günümüz bilim adamlarının birçoğu dünyanın bu hareketinden dolayı zaman zaman soğuk dönemler yaşadığını ve bu soğuk dönemler içinde 100 bin yıllık peryotlarda 10 bin yıl süreyle sıcak dönemler geçirdiğini bildirmektedir.Bu da dünyanın doğal ısınmasının bir

nedenini oluşturmaktadır.

Güney yarım küredeki Antartika kıtasının dünya

iklimi üzerinde önemli bir etkisi vardır. Dünya iklim sisteminin soğutucu birimi olup rüzgar modellerinin oluşumunu etkiler. Ayrıca okyanusla olan ilişkisi de son derece önemlidir. Antartika kıtası kalınlığı yer yer değişen( 1,5-4,5 km) buzla kaplı olduğu için gelen

güneş ışınlarının %80-85’ini geri yansıtır. Bu nedenle bu kıta bu kadar soğuktur.

Okyanus akıntıları Okyanus akıntıları

-Dünya iklimlerinin en önemli elemanlarından biride -

‘taşıyıcı bant’ denilen okyanus akıntı sistemidir.

-1991’de Filipinler’de Pinatuba Yanardağı’nın

patlamasıyla Dünya’nın ortalama sıcaklığı 1 °C

civarında düşmüştür.

- -Güneş lekeleri de dünyanın aldığı enerji

miktarını etkilemektedir.

-Son 1 milyon yılda dünyayı en azından 9 kez buz tabakalarının kapladığı biliniyor.

(4.zamanda Günz,Mindell,Riss ve Würm olmak üzere 4 buzul dönemi yaşanmıştır)

-Bugün bundan 50 milyon yıl önce başlamış olan soğuk dönemin içindeki kısa süreli sıcak

aralıklarından birindeyiz ve sonlarına yaklaşmaktayız.

 Buzullaşma döneminde Vikingler İzlanda ve Grönland’da koloniler kurmuşlardı. Daha sonra

soğukların gelmesi ile Grönland buzla kaplandı ve koloniler çöktü.

 Bilim adamlarına göre dünya şu an soğuma

eğiliminde olmalı ama son 150 yıllık gözlemler bir şeylerin ters gittiğini göstermektedir.

 19. yüzyılın ortalarından 1940’lara kadar süren

ısınma eğilimi 1960’ların sonlarına kadar duraksadı ve 0,25 °C’lik bir soğuma yaşandı. 1970’li yıllarda ısınma yeniden hız kazandı ve 2005 yılı son 1200 yıllık

dönem içinde en sıcak yıl oldu .

KÜRESEL ISINMA

Atmosferin dünya yüzeyine yakın kısımlarında ortalama dünya sıcaklığının doğal olarak ya da

insan etkisiyle artması olarak tanımlanır.

-Sera etkisi büyük çoğunlukla atmosferik sudan -

kaynaklanır.Toplam sera etkisinin %85’ini su buharı,

%12’sini atmosferdeki küçük su molekülleri oluşturur.

Su kaynaklı sera etkisi dışında antropojenik kaynaklı gazlar da sera etkisine neden

olmaktadır.

- - CO ₂ ,CFC’ler,Metan,Azot oksitler,ve Ozon

son yıllarda atmosferde önemli ölçüde artmıştır.

ATMOSFERİK PENCERE

CO ² ,CFC,Metan, Azot oksitler ve ozon

gibi gazlar yeryüzünden yansıyan kızılötesi ışınları absorbe ederler ve sıcaklık artışına neden olurlar. Doğal sera gazlarının çok iyi absorbe edemedikleri dalga boyundaki ışınlar atmosfere geri yansır,buna da;

"ATMOSFERİK PENCERE" denir.

 Atmosferik pencereler doğal sera gazlarının çok iyi tutamadığı(absorbe edemediği) dalga boyundaki

atmosfere geri verilen radyasyonun uzaya geri

döndüğü bölgelerdir ki buralarda antropojenik CFC’ler absorbe edilmiştir.

 Diğer bir ifade ile atmosferik pencere (8-12 μm) 10 μm dalga boyunda merkezlenmiştir ve CO ² ile su

buharı tarafından tutulmayıp atmosfere geri yansıyan bölgeyi gösterir. Bu bölgede CFC’ler absorbe edilmiştir.

Bundan dolayı CFC’lerin sera etkisine çok büyük katkısı

vardır.

ANTROPOJENİK SERA GAZLARI

Nispi Katkı

% Yıllık Artış Oranı

%

CFC ^{15-25 4-5}

Metan ^{12-20 1}

0

(troposfer) ^{8 0,5}

N

O ^{5 0,2}

Toplam ^40-50

CO ₂ 'nin katkısı 50-60 0,3-0,5

İz Gazları: Katkı Oranı: Emisyon Kaynakları:

(% olarak)

---

CO₂ %50 . Kömür, petrol, doğal gaz gibi fosil yakıt larının yakılması

. Tropik ormanların yok edilmesi CFC'lar %22 . Sprey kutularındaki aerosoller

. Buzdolaplarındaki soğutucu maddeler . Özellikle elektronik. sanayiinde kullanı lan temizleme maddeleri

. Klimalar "Aircondition" sistemleri . Sert ve yumuşak köpük üretimi

CH₄ %14 . Pirinç tarlaları . İneklerin mideleri

. Biyomasın yakılması . Çöp toplama alanları

. Doğal gaz boru hatlarındaki kaçaklar . Kömür madenIeri

Ozon (*) %7 . Trafik

. Termik santrallerdeki yanma olayları . Tropikal ormanların yok olması

N₂0 %4 . Tarımda suni gübre kullanılması ---

(*) Troposferde artan NOx emisyonları nedeniyle oluşan

Tablo 1: Farklı iz gazları ve bunların bugün yaşanılan küresel ısınmaya olan katkıları. Kalan %3'lük miktara,bu bölümde tartışılmayan, stratosferin üst kısımlarındaki su buharı konsantrasyonundaki artış sebep olmaktadır

CO CO _{2 2}

Yaklaşık 200 milyon ton karbon,CO

halinde her yıl biyolojik ve fiziksel olaylar sonucu atmosfere girer ve çıkar.

Antropojenik sera etkisi başlıca 2 faktörle ilgilidir;

-Fosil yakıtların kullanımı sonucu her yıl 6 milyar ton karbon atmosfere eklenmektedir.Bu da

atmosferdeki CO

konsantrasyonunu artırmaktadır.

-CFC,Metan,Azot oksitler ve ozon miktarındaki artış

Atmosferde CO

in sürekli artışı, fosil yakıtların kullanımı ve ormanların yok edilmesi gibi doğrudan doğruya

antropojenik girdilerin bir sonucudur.

Bununla beraber bu olay bu kadar basit olmayıp doğada kompleks bir karbon döngüsü vardır.İnsan faaliyetleri sonucu salınan CO

atmosferde kalsaydı bu gazın

konsantrasyonunun bugünkünden daha fazla olması gerekirdi.

Bu nedenle okyanuslarda yutulan ve karalarda tespit edilemeyen yada iyi bilinmeyen CO

olduğu

anlaşılmaktadır.

Atmosferik CO

miktarı kabon döngüleriyle

dengelenmeye çalışılsada artışındaki süreklilik yarattığı

sera etkisi nedeniyle küresel ısınmaya neden olacaktır

• Bazı araştırmalar siyah karbonun CO

den sonra gerçekten küresel ısınmayı artırdığını

göstermiştir.CO

nin atmosferik ömrü yüzyıldan fazla olduğu halde siyah karbon birkaç gün yada hafta

kalmaktadır.Siyah karbon başta fosil yakıtlar olmak üzere biomas ,biofuel gibi yakıtların eksik yanmaları sonucu atmosfere yayılır. Kurum güneş enerjisini absorbe eder ve diğer bölgelere taşır.Ör; buzulların erimeye başladığı Himalayalar.

• Arktik buz kütlelerini karartabilir buda albedoyu

azaltır ve güneş ışınlarının absorbsiyonuna neden

olarak küresel ısınmaya katkıda bulunmuş olur.

Tüm emisyonlar

METAN METAN

Metan,havadan hafif,kokusuz bir

gazdır.Atmosferde karbondioksit’in 1/200’ inden daha az bulunur.Metan molekülünün ısı tutma yeteneği CO

moleküllerinin 20 katıdır.

Atmosferde kalış süresi 10 yıl kadardır.

Atmosferdeki metan miktarı CO

gibi biyolojik süreçlerden etkilenmez.Günümüzde

atmosferdeki metan oranı 18.yüzyıldakinin 2.5

katıdır.

Atmosfere saldıkları aşırı miktardaki metan gazı sebebiyle son zamanlarda ciddi tepki almış olmalarına rağmen inekler yakın zamanda bir yere gidecek gibi gözükmüyorlar. Özellikle de çiftçiler en iyi cinslerini yüksek kalite sürüler üretmek için klonlatmaya başladıkları şu

zamanlarda.

Almanya'da yapılan bir araştırmaya göre dünyadaki tüm ineklerin

geğirmeleriyle açığa çıkan metan gazı, küresel ısınmaya yol açan sera gazlarının yüzde 4'ünü oluşturuyor.

CFC

İz Gazları Katkı Oranı Emisyon Kaynakları

--- ---

CFC'lar % 22 Sprey kutularındaki aerosoller

Buzdolaplarındaki soğutucu maddeler

Özellikle elektronik Sanayiinde kullanılan temizleme maddeleri

Klimalar "Aircondition" sistemleri

. Sert ve

yumuşak köpük üretimi

CFC CFC

Her CFC molekülü,bir CO ₂ molekülünün

absorbe ettiğinden yüzlerce hatta binlerce kez daha fazla,yeryüzünden yansıtılan

kızılötesi ışını absorbe eder.Son derece

stabil olduklarından atmosferik ömürleri

uzundur.

AZOT OKSİTLER

İz Gazları Katkı Oranı Emisyon Kaynakları (% olarak)

---

N

0 %4 Tarımda suni gübre kullanılması Fosil yakıtlar

Atmosferik ömrü uzundur, onlarca yıl kalabilir.

OZON

İz Gazları Katkı Oranı Emisyon Kaynakları (% olarak)

---

Ozon (*) %7 . Trafik

. Termik santrallerdeki yanma olayları

. Tropikal ormanların yok olması

Sera etkisi oldukça kompleks bir

olaydır.Isınma etkisi sıcaklık artışını

dengeleyen veya dahada artıran negatif veya pozitif geribidirim

(feedback)mekanizmalarını başlatır.

Negatif geribildirim kendi kendini

düzenleyici olup ısınmaya karşı tepki olarak küresel soğumaya neden

olur.Pozitif geribildirim ise ters yönde

çalışır.

• Pozitif feedback

4-Isınan yeryüzü ve okyanuslardan

buharlaşan suyun artmasına neden olarak su buharı sera etkisi yaratacak

5-Yeryüzünün ısınması sonucu yüksek

enlemlerde don

tabakaların erimelerine neden olarak organik maddelerin

bozunması sonucu açığa çıkan metan gazı 6-Isınmanın etkisiyle kar öbeklerinin

azalmasıyla dünyadan geri yansıyacak güneş enerjisi miktarında azalma

7-Fosil yakıtlar

Negatif Feedback

1-Küresel ısınma

oluştuğunda ısınan okyanuslarda alg populasyonu artacak ve atmosferden daha çok CO2 çekilecek

2-CO2 miktarındak artış bitki büyümesini uyarcak ve

vejetasyondaki artiş atmosferden daha çok CO₂ emilmesini sağlayacak

3-Isınma arttıkça

okyanuslardan daha çok su buharlaşacak ve bulut örtüsü

artacağından gelen güneş ışınları geri yansıyacaktır.

• Eğer dünya atmosferi sıcaklığı tutmasaydı

gezegenimiz yüzeyinde sıcaklık yaklaşık 33

C daha soğuk ve dolayısıyla bütün su donmuş olacaktı.

• Uzaydan bakıldığında dünyanın yaydığı enerjinin dalga boyuyla – 18

C deki bir cisimden yayılan

enerjinin dalga boyunun aynı olduğu görülür. Halbuki dünyayın ortalama yüzey sıcaklığı 15

C dir. Bu

durum sıcaklığın yeryüzüyle atmosferin alt

tabakalarında tutulduğunu göstermektedir .

KÜRESEL ISINMAYI GÖSTEREN KAYNAKLAR

•Jeolojik kayıtlar

•Buzulların hacminde azalma •Denizlerin yükselmesi

•Göllerdeki su sıcaklığının artışı •Güncel ölçümler

•Matematiksel modeller

JEOLOJİK KAYITLAR JEOLOJİK KAYITLAR

*Kafkaslardaki buzulların kütlesi yarıya indi. *

*Çin-Rus sınırında Tiyen Şan dağlarındaki buzullar son 40 yılda %20 küçüldüler.

*İspanya’da 1980’de 27 olan buzul sayısı bugün 13’e düşmüştür.

*Peru’da And dağlarında Kori Kalis buzulu 1963-1978 yıllarında 4m. Kadar geri

çekilirken 1995’de bu geri çekilme hızı 30m’ye kadar ulaşmıştır.

DENİZLERİN YÜKSELMESİ

Dünya ve Türkiye nüfusunun yaklaşık üçte biri deniz kıyılarındaki 60 kilometrelik

alanda yaşıyor. IPCC'nin ( Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) tahminlerine göre 2100

yılına kadar deniz suyu seviye yükselmeleri 40-65 cm arasında olacak. Bu durumda

adalarda, kıyı şeritlerinde, kıyı şehirlerinde ve nehir yataklarında yaşayanlar, kıyılarda

turizm tesisi işleten ve tarım ve balıkçılık yaparak geçimini sağlayanlar, yerleşim ve

geçim alanlarını kaybedecek.

GÖLLERDEKİ SU SICAKLIĞININ ARTIŞI

GÜNCEL ÖLÇÜMLER GÜNCEL ÖLÇÜMLER

• Dünya sıcaklığındaki artışı en belirgin olarak gösteren •

yaklaşık 140 yıldır dünyanın birçok yerinde tutulan atmosfer sıcaklık ölçüm kayıtlarıdır. Bu kayıtlar incelendiğinde 1860- 2000 yılları arasında küresel sıcaklığın yaklaşık 0.5,0.7 °C artmış olduğu görülmektedir. Sayısal olarak küçük gibi

görünen bu sıcaklık değişimleri iklim kuşakları, doğal yaşam alanları ve insanların toplumsal yaşamları üzerinde gerçekte büyük etkisi vardır.

• • Atmosferdeki gaz, partikül,kimyasallar ve bunların

değişimleri ölçülerek güncel atmosferik veriler toplanabilir.

Aynı şekilde okyanus sularının sıcaklık,kompozisyon ve kimyasal bileşimini ölçmek suretiyle denizel çevrelerdeki potansiyel değişimler tespit edilebilir. Bütün bu değerler

küresel iklim değişikliklerinin yorumlanmasına kaynak teşkil

eder.

MATEMATİKSEL MODELLER

• Doğal olaylar arasında matematiksel bağlantı kurarak geçmişe ait değerler elde edilebilir. Bunlar arasında en çok dikkat çeken model Global Circulation Model’leridir(GCM)(Küresel Sirkülasyon Modelleri). GCM’lerde kullanılan değişkenler sıcaklık,nispi nem ve rüzgar koşullarıdır. Bu değişkenler için değerler odun

halkalarından elde edilebilir.GCM’lerde hesaplama yapmak için gerekli verileri organize etmek için dünya yüzeyi enlem ve

boylamlara göre büyük hücrelere ayrılır. Bu bölümlere ait

verilerin matematiksel değerlendirilmesi oldukça kompleks

olduğu için süper bilgisayarlara ihtiyaç vardır.

KÜRESEL ISINMANIN POTANSİYEL ETKİLERİ KÜRESEL ISINMANIN POTANSİYEL ETKİLERİ

I.İklim tiplerinde değişiklik I.İklim tiplerinde değişiklik

Sanayi devriminde Sanayi devriminde n n sonra atmosferde CO sonra atmosferde CO

’nin iki katına ’nin iki katına çıkışı

çıkışı muhtemel iklimsel değişikliklerinin muhtemel iklimsel değişikliklerinin olacağını işaret olacağını işaret e e tmektedir; tmektedir;

-İlk - İlk göze çarpan değişim göze çarpan değişim sıcaklıktaki artışlar olacaktır. olacaktır.

-Küresel ısınma şiddetli fırtınaların sıklık ve şiddetini -Küresel ısınma şiddetli fırtınaların sıklık ve şiddetini değiştirecektir.

değiştirecektir.

Isınan okyanus sularının üzerlerindeki hava kütlelerini Isınan okyanus sularının üzerlerindeki hava kütlelerini ısıtmaları ısıtmaları şeklinde gerçekleşecektir.

şeklinde gerçekleşecektir.

-İkincisi - İkincisi ,buna bağlı olarak yağış rejimleri,toprak nemi ,buna bağlı olarak ve ve tarımsal üretimi ilgilendiren diğer iklimsel faktörlerde

tarımsal üretimi ilgilendiren diğer iklimsel faktörlerde değişim değişim meydana gelecektir.

meydana gelecektir.

II. Deniz seviyesinde yükselme:

II. Deniz seviyesinde yükselme:

Çeşitli modellerle önümüzdeki yüzyılda deniz Çeşitli modellerle önümüzdeki yüzyılda deniz seviyesinin 20 cm ile 40 cm (20cm-2 m)

seviyesinin 20 cm ile 40 cm (20cm-2 m) arasında yükselebileceği ihtimalini

arasında yükselebileceği ihtimalini göstermektedir.

göstermektedir.

Bu iki şekilde gerçekleşir ^;

-Isınan okyanus sularının termal genleşmesi

-Buzul erimesi

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) üçüncü değerlendirme raporunda temel alınan tüm salınım senaryoları ve projeksiyonları,atmosferdeki CO ₂

birikimlerinin,yüzey sıcaklıklarının ve deniz seviyesinin 21.yüzyıl süresince

yükseleceğini;kara ve deniz buzlarının ve buzullarının alansal ve hacimsel olarak

azalacağını göstermektedir

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 4.değerlendirme raporunda ise (130 ülke

ve 2500 araştırmacı);

Raporun verilerine göre 2100 yılına kadar sıcaklıkların 1,1 -6,4

C yükselmesi bekleniyor. Buzulların erimesi ile deniz

seviyelerinin yüzyılın sonuna kadar 18 - 59 cm yükselmesi de raporun beklentileri arasında.

Rapor ilk kez küresel ısınmadan yüzde 90 oranında insanların sorumlu olduğunu açıkça ifade etmesi açısından da önem

taşıyor.

Raporda küresel ısınma nedeniyle tayfun ve sel felaketleriyle

aşırı sıcak hava dalgalarının artacağı, bu durumun çölleşme

ve kuraklığın daha geniş alanlara yayılmasına yol açacağına

da dikkat çekiliyor.

Eğer küresel ısınmanın sera

gazlarının emisyonundan meydana geldiği hipotezi kabul edilirse ;

-Bu gazların azaltılması yoluna gidilmeli ve bu birinci derecede önemli bir strateji olmalıdır.

-Eğer küresel ısınma ve onun doğuracağı

değişimler azaltılacaksa, CO

’nin küresel emisyonunun

% 20-50 azaltılması gerektiği hesaplanmaktadır.

Antropojenik CO

Antropojenik CO _{2 2} emisyonunun yaklaşık emisyonunun yaklaşık

% 70'i fosil yakıtların kullanımıyla ilgili

% 70'i fosil yakıtların kullanımıyla ilgili olduğuna göre,enerjinin

olduğuna göre,enerjinin

korunması,yeterliliği ve alternatif enerji korunması,yeterliliği ve alternatif enerji

kaynakları ile (

kaynakları ile ( güneş güneş enerjisi, enerjisi, jeotermal enerji,rüzgar

jeotermal enerji,rüzgar enerjisi enerjisi

vd vd )ilgili enerji planlaması yapılması bu )ilgili enerji planlaması yapılması bu emisyonu azaltacaktır.

emisyonu azaltacaktır.

Atmosfere C0

emisyonunu azaltmak için düşünülebilecek diğer fikir ve politikalar ^;

- - Fosil yakıt vergisini arttırmak, -Toplu taşımacılığı teşvik etmek, -Otomobil kullanımını azaltmak,

-Yeterli enerji gerektiren(daha az enerji gerektiren) teknolojileri kullanmak (A sınıfı enerji)

-Bina,araç ve aletlerde yüksek yakıt ekonomisi sağlayan

standartlar seçilmelidir.

Önemli bir CO

Önemli bir CO

yutağı ve O yutağı ve O

kaynağı olan kaynağı olan ormanların ve yeşil örtünün korunması.

ormanların ve yeşil örtünün korunması.

Tarım alanları açmak amacıyla ormanların Tarım alanları açmak amacıyla ormanların

yakılması atmosferdeki antropojenik karbon yakılması atmosferdeki antropojenik karbon

emisyonunun yaklaşık %20'sinden sorumludur.

emisyonunun yaklaşık %20'sinden sorumludur.

Orman yangınlarını en aza indirmek,ormanları Orman yangınlarını en aza indirmek,ormanları korumak, dolayısıyla yeniden ormanlaştırmak korumak, dolayısıyla yeniden ormanlaştırmak

potansiyel küresel ısınma tehdidini azaltacaktır.

potansiyel küresel ısınma tehdidini azaltacaktır.

Yer altı sularının kullanımı konusunda ciddi bir Yer altı sularının kullanımı konusunda ciddi bir

disiplin oluşturulmalıdır

disiplin oluşturulmalıdır

Küresel ısınma dünyada her bölgede aynı Küresel ısınma dünyada her bölgede aynı

derecede olmayacaktır.

derecede olmayacaktır.

Sıcaklık artışının yüksek enlemlerde özellikle Sıcaklık artışının yüksek enlemlerde özellikle

kutuplarda daha şiddetli hissedilmesi kutuplarda daha şiddetli hissedilmesi

beklenmektedir.

beklenmektedir.

Buralarda sıcaklık artışının dünya Buralarda sıcaklık artışının dünya

ortalamasının 2 kat olacağı tahmin ortalamasının 2 kat olacağı tahmin

edilmekte,dünya ortalama sıcaklığı 3,5 °C edilmekte,dünya ortalama sıcaklığı 3,5 °C

artarsa kutup bölgelerinde artışın 7°C olacağı artarsa kutup bölgelerinde artışın 7°C olacağı

beklenmektedir.

beklenmektedir.

Bu durum kutuplarda ve dağlardaki buzların Bu durum kutuplarda ve dağlardaki buzların

erimesini de beraber getirecektir.Bu ise deniz erimesini de beraber getirecektir.Bu ise deniz

seviyesinde yükselmelere neden olacaktır.

seviyesinde yükselmelere neden olacaktır.

 Deniz seviyesinin yükselmesi toprak kaybının yanında ayrıca kıyıya yakın temiz su kaynaklarının denizle birleşmesine neden olacaktır.

 Yapılan hesaplara göre 3-4°C'lik bir sıcaklık artışı 2050 yılında denizlerde 35 cm'ye kadar yükselme meydana gelecektir.

Bu ise kıyı şeritlerinin değişmesine ve kıyı ülkelerinin toprak kaybetmesine sebep olacaktır.

 Örneğin; 2100 yılında doğru deniz seviyesinde 60 cm'lik bir yükselme ABD' de toprak kaybının 25.000 km'ye ulaşacağı,büyük bir bölümü alçak deltalardan oluşan Bangladeş topraklarının % 10’ unu yitireceği

belirtilmektedir.

-Sıcaklık artışı orta enlemlerde ve ekvatorda -Sıcaklık artışı orta enlemlerde ve ekvatorda

kutuplardakinden daha farklı olacaktır.

kutuplardakinden daha farklı olacaktır.

Örneğin; Ekvatorda dünya ortalamasının daha Örneğin; Ekvatorda dünya ortalamasının daha

altında kalacağı tahmin edilmektedir.

altında kalacağı tahmin edilmektedir.

-Sıcaklık artışı daha çok kışları ve geceleri -Sıcaklık artışı daha çok kışları ve geceleri

gerçekleşecektir.

gerçekleşecektir.

-Yazla-kış, geceyle-gündüz arasındaki sıcaklık -Yazla-kış, geceyle-gündüz arasındaki sıcaklık farkının azalması rüzgarların sıklık,şiddet ve farkının azalması rüzgarların sıklık,şiddet ve

yönlerini değiştirecektir.

yönlerini değiştirecektir.

Sıcaklık artışı insan sağlığı üzerinde etkili olacaktır.

Ayrıca böcek yumurtalarının ölmesini sağlayan gece ve kış soğuklarının hafiflemesi önemli bir sorun olacaktır. Örneğin; Sıtma taşıyan sivrisinekler 17°C'nin altında ancak 1-2 gün yaşayabilir.5°C'lik bir küresel ısınma

bunların doğal yaşam alanlarının genişletecek ve her yıl fazladan 1 milyon

kişinin sıtmadan ölmesine neden olacaktır.

Bazı bölgelerde kurak dönemlerin ardından gelen aşırı yağışlar virüs mutasyonlarını hızlandıracaktır.

Bu nedenle sadece sıtma değil,bugün kuzey enlemlerde az

rastlanan bazı hastalıklara daha sık rastlanacaktır.

-Küresel ısınma aynı zamanda deniz suyu sıcaklığını da - arttırarak taşıyıcı bant üzerinde etkili olacaktır. Eğer bu ısınma taşıyıcı bandın alttan ve üstten giden

akıntıları arasındaki sıcaklık farkını azaltılsa ve bu sırada fazla yağış nedeniyle okyanusların tuzluluk oranı düşerse bu akıntı sistemi durabilir.

-Okyanus tortulları üzerinde yapılan araştırmalar

geçmişte bu akıntının birkaç kez durdurduğunu ortaya koymuştur. Bugün böyle bir duraksama kuzey Avrupa ikliminde bir soğumaya neden olabilir.

-Örneklerden anlaşıldığı gibi küresel ısınmanın etkisi her yerde aynı olmayacağından iklim kuşaklarında,yaşam ortamlarında kaymalar meydana getireceği

beklenmektedir.

Küresel ısınma hastalıkları arttırıyor

Bilim adamları küresel ısınmanın, hastalıklara yol açan bakteri, virüs ve mantarların yeni bölgelere yayılmasına ve aslanlar, kelebekler ve salyangoz gibi hayvan

türlerinin yanı sıra insanların zarar görmesine neden

olduğu uyarısında bulundu. Küresel ısınmanın etkisiyle

hava sıcaklığının 1-2

C yükselmesi bile salgınlara neden

olabiliyor.

Küresel ısınma nedeniyle yılda 160 bin kişi ölüyor...

Bilimadamları, Bilimadamları, sıtmadan kötü sıtmadan kötü beslenmeye beslenmeye kadar küresel kadar küresel ısınmanın yan ısınmanın yan etkileri

etkileri

nedeniyle nedeniyle

yılda yaklaşık yılda yaklaşık 160 bin kişinin 160 bin kişinin öldüğünü,

öldüğünü,

2020’ye kadar 2020’ye kadar bu sayının

bu sayının ikiye

ikiye

katlanacağını katlanacağını açıkladı.

açıkladı.

Küresel ısınma bitkileri de göç ettirecek

İklimin giderek ısınmasının, bitkilerin normalden çok daha önce filizlenmesine yol açtığı, yüzlerce bitki

üzerinde yapılan araştırmayla tespit edildi.

Science dergisinde yayımlanan, İngiltere’deki 385 bitki türü üzerinde yapılan araştırmaya göre, bitkiler son on yıl içinde, önceki 40 yıla göre, ortalama 4,5–15 gün

daha önce filizlenmeye başladı.

Çeşitli senaryolarla öngörülen iklim değişikliklerini ve bu değişikliklerin sosyoekonomik sektörler,doğal

ekosistemler ve insan sağlığı üzerindeki olası olumsuz etkilerini en aza

indirmenin en önemli yolu insan kaynaklı

sera salınımlarını azaltmak ve yutakları

(orman ve bitki örtüsünü) çoğaltmaktır.

ÖZET

-Bugüne kadar gözlenmiş olan küresel değişmeler:

●Geçen yüzyıl süresince, sıcaklıkta 0,5 °C’lik bir artma,

●Deniz seviyesinde bu yüzyılın başından beri 20 cm’ lik bir artma,

●Orta enlemlerdeki yağış miktarında artma ve

sub-tropik enlemlerdeki yağış miktarında azalma.

- 2100 yılına kadar beklenilen küresel değişimler:

● 2100 yılına kadar, tüm insan kaynaklı emisyonlar duracak olsa bile,sıcaklıkta ortalama 3 ° C’lik bir

artış(1.1 - 6.4

C)

●Deniz seviyesinde ortalama 18-59 cm yükselme, ●Orta ve daha yüksek enlemlerde yer alan ormanların

büyük miktarlarda yok olması,

●Tarımsal alanlarda ve dünya gıda üretiminde azalma,

Küresel ısınmanın önümüzdeki onlu yıllarda Küresel ısınmanın önümüzdeki onlu yıllarda

Türkiye’ye olası etkileri;

Türkiye’ye olası etkileri;

 Türkiye’de özellikle yaz yağışlarında yüzde 20'lere varan azalma beklenmektedir.

 Sıcaklıkların ise kışın 2 ⁰ C yazın 2-4 ⁰ C ortalama artması beklenmektedir.

 Yaklaşık olarak 8 bin km kıyısı olan Türkiye için

su seviyesi yükselmesi önemli problemlere

neden olacaktır.

 Su seviye yükselmesinin ortalama 60 cm ile 100 cm arasında gerçekleşecek olması kıyı şeridindeki tarımsal alanların kaybı, turizm tesisleri, yol gibi yapılara zarar vermenin yanı sıra tuzlu suyun tatlı su ile birleşecek olması, kullanılabilir su potansiyelinin kıyı bölgelerinde büyük oranda yitirilmesi anlamına gelmektedir.

 Gözlenen ısınma eğilimleri ve kış yağışlarındaki azalma

eğilimleri ile özellikle son yıllarda yaşadığımız ekstrem

sıcaklıklar,yağış yetersizliğine bağlı yaygın ve şiddetli

kuraklıklar ve sıklıkları giderek artış gösteren taşkın ve seller

gibi diğer doğal afetlerde dikkate alındığında Türkiyenin küresel

ısınmaya ve onun olası etkilerine karşın duyarlı olduğu

anlaşılmaktadır

 Türkiyenin yağış rejimi bakımından en hasssas bölgesi,İç Anadolu,Marmara,İç Ege ve Doğu

Anadolu bölgeleridir.

 Sıcaklık bakımından yine İç Anadolu en hassas bölgelerden biridir.

 Bu doğrultuda eylem planları hazırlanmalıdır

Beklenen bir başka etki karla kaplı alanların azalacak olmasıdır;

Kaçkar, Süphan, Nemrut gibi yüksek dağ

zirvelerindeki daimi kar örtüsü tamamen ortadan kalkacaktır.

Aşırı sıcaklıklar, sıcak hava dalgaları, şiddetli yağışlar daha sık görülecektir.

Bu durum ölüm vakalarını arttıracaktır. Özellikle çocuk, kilolu ve yaşlılar için sıcak hava dalgaları

büyük tehdit oluşturacaktır

Küresel Isınmanın ilk yansımaları doğal Küresel Isınmanın ilk yansımaları doğal

ekosistemlerde hissedilecektir ekosistemlerde hissedilecektir

Isınmayla birlikte yaşam kuşakları kuzeye doğru kayacak ve yaşam kuşaklarının kayması canlı türlerini zora sokacaktır.

Zira canlılar ancak yüz binlerle, milyonlarla ifade edilen süreçlerdeki değişikliklere uyum

sağlayabilirler.

Çevre koşullarındaki ani değişimler, bitki ve

hayvan türlerini tehdit etmekte ve canlılık, küresel

yok oluşla karşı karşıya kalabilecektir

Nitekim, birçok canlı türü yok olmuş ve birçoğu da Nitekim, birçok canlı türü yok olmuş ve birçoğu da

yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır.

yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır.

Özellikle biz insanlarla benzer ekolojik isteklere sahip Özellikle biz insanlarla benzer ekolojik isteklere sahip

olan memeli türlerindeki yok oluş, insan nesli için de olan memeli türlerindeki yok oluş, insan nesli için de

tehlike çanlarını gündeme getirmektedir.

tehlike çanlarını gündeme getirmektedir.

Günümüz

Günümüz

70 yıl sonrası

70 yıl sonrası

  Türkiye’de küresel ısınmanın yanı sıra şehirleşme,   yanlış arazi kullanımı ve doğal habitatlar üzerindeki baskılar son 20 yıl içinde ülkemizde 13 bitki türünün tamamen yok olmasına neden olmuştur.

Baskıların devam etmesi durumunda ise

önümüzdeki on ‘lu yıllarda 1500’e yakın bitki

türünün yok olma riskiyle karşı karşıya kalabileceği öngörülmektedir.

Hayvan türlerinin de aynı tehlike ile karşı karşıya bulunduğu, Anadolu parsı, çizgili sırtlan ve Akdeniz fokunun yok olma tehlikesi bulunan türlerden

bazıları olduğunu biliyoruz.

Anadolu Parsı Anadolu Parsı

Çizgili Sırtlan

Çizgili Sırtlan

Küresel ısınmayla birlikte dünyadaki yaşam

kuşaklarının kuzeye kayacak olması (150-500 km.) Türkiye’yi çölleşme tehdidi ile karşı karşıya

bırakacaktır.

zira Türkiye’nin güneyinde bir çöl kuşağı yer almaktadır.

Önümüzdeki 50 yıl içerisinde bu kuşağın kuzeye

ilerlemesiyle başta orta Anadolu olmak üzere

çölleşme beklenmektedir.

Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafi konum, Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafi konum,

iklim, topografya ve toprak şartları, ülkemizin iklim, topografya ve toprak şartları, ülkemizin

çölleşme ve

çölleşme ve kuraklığa karşı hassasiyetini kuraklığa karşı hassasiyetini artırmaktadır.

artırmaktadır.

Bu hassasiyetin en önemli göstergesi 50 yıl Bu hassasiyetin en önemli göstergesi 50 yıl

önce

önce Konya Karapınar’da yaşanan çölleşmedir. Konya Karapınar’da yaşanan çölleşmedir.

Konya-Karapınar’da çölleşme nedeniyle büyük Konya-Karapınar’da çölleşme nedeniyle büyük

bir göç yaşanmıştır.

bir göç yaşanmıştır.

Konya-Karapınar çöl örneği

Konya-Karapınar çöl örneği

Türkiye’yi bekleyen en önemli etki

Türkiye’yi bekleyen en önemli etki kuraklık ve çölleşmedir. kuraklık ve çölleşmedir.

Mevcut su kaynaklarının gereksinim duyulan su miktarını Mevcut su kaynaklarının gereksinim duyulan su miktarını karşılayamaması nedeniyle ortaya çıkan

karşılayamaması nedeniyle ortaya çıkan “su baskısı” (Water “su baskısı” (Water stress)

stress) ulusal ve bölgesel düzeyde artacaktır. ulusal ve bölgesel düzeyde artacaktır.

Nitekim bir çok sulak alan (Seyfe gölü, Akşehir gölü vb.) Nitekim bir çok sulak alan (Seyfe gölü, Akşehir gölü vb.)

şimdiden yok olmaya başladığı gibi Konya Kapalı havzasında şimdiden yok olmaya başladığı gibi Konya Kapalı havzasında yer altı su seviyesi 2. ürün ekimi ve yanlış sulama’nında

yer altı su seviyesi 2. ürün ekimi ve yanlış sulama’nında etkisiyle iyice çekilmiştir.

etkisiyle iyice çekilmiştir.

Çağdaş sosyo-ekonomik yapının dinamiklerinde, bu yapı içindeki hiyerarşilere ilişkin bir problem vardır ve bu yapı işlediği sürece küresel ekolojik kriz hızını artıracak ve insanlık bir tür olarak kendi varlığını

tehdit edecektir.

Hindistan’ın bağımsızlığının ardından “İngiliz yaşam “ İngiliz yaşam standardını yakalayabilecekmisiniz

standardını yakalayabilecekmisiniz ?” ?” sorusuna sorusuna

Gandhi’

Gandhi’ nin verdiği cevap nin verdiği cevap ; ;

“ “ ...Britanya bugünkü zenginliğine ulaşabilmek ... Britanya bugünkü zenginliğine ulaşabilmek için dünya kaynaklarının yarısını tüketti;

için dünya kaynaklarının yarısını tüketti;

Hindistan büyüklüğünde bir ülke  için kaç Hindistan büyüklüğünde bir ülke  için kaç

dünya gerekecektir

dünya gerekecektir ...?” Mahatma Gandhi ...?” Mahatma Gandhi

Ekonominin Sürdürülebilir olması için küresel ısınmaya neden olan doğadan tüketim hızının doğanın kendini yenileme hızını aşmaması gerekir.

Buradan hareketle ekonomi literatürüne

“sürdürülebilir kalkınma” terimi girmiştir.

Ancak bu terim özde kalkınmayı hedeflediğinden yaşamın sürdürülmesi göz ardı edilmiştir.

Asıl olan “Yaşamın Sürdürülmesi” ^dir.

Prof.Dr. OSMAN KETENOĞLU Prof.Dr. OSMAN KETENOĞLU