11
KENDİNİ YÖNETME KENDİNİ YÖNETME
STRATEJİLERİNİN KULLANIMI STRATEJİLERİNİN KULLANIMI
Özel Eğitimde Öğretim Özel Eğitimde Öğretim
Yöntemleri Yöntemleri
Hafta 9 Hafta 9
Gündem Gündem
Kendini Yönetme Kendini Yönetme
Kendini Yönetme Stratejileri Kendini Yönetme Stratejileri
Kendine ön uyaran verme Kendine ön uyaran verme
Kendini izlemeKendini izleme
Kendine yönerge vermeKendine yönerge verme
Kendini değerlendirmeKendini değerlendirme
Kendini pekiştirmeKendini pekiştirme
3
Kendini Yönetme Kendini Yönetme
Bireyin kendi davranışlarını yönetmesi Bireyin kendi davranışlarını yönetmesi eğitimin temel amacı olarak görülmektedir.
eğitimin temel amacı olarak görülmektedir.
Yaşanan günlük olayların hemen hemen Yaşanan günlük olayların hemen hemen tümü kendi davranışlarımızı kontrol tümü kendi davranışlarımızı kontrol
ettiğimizi ve kendini yönetme stratejilerini ettiğimizi ve kendini yönetme stratejilerini
yaşamın farklı alanlarında kullandığımızı yaşamın farklı alanlarında kullandığımızı
göstermektedir.
göstermektedir.
Örneğin;
Örneğin;
►Sabah erken kalkmak için saati Sabah erken kalkmak için saati kurarız
kurarız. .
►Gün boyu yapacağımız işlerin listesini Gün boyu yapacağımız işlerin listesini yaparız yaparız. .
►Hafta içindeki özel zamanları Hafta içindeki özel zamanları planlarız.
planlarız.
5
Otobüse bin
İşe başla
Mola ver
İşe geri dön
Öğle yemeğine çık
İşe geri dön
İşten çık
Otobüse binnnnn
Spor salonuna git
Spor salonundan çık
Arkadaşınla buluş
Zaman Ne yapmalıyım? Zaman Ne yapmalıyım?
Bugün’ün Programı
Öğrenci: Yalçın Ateş Gün: Çarşamba
Kendini Yönetme Kendini Yönetme
BBireylerin davranireylerin davranışışlarlarınıını devam ettirmek ya devam ettirmek ya da de
da değişğiştirmek için verdikleri tepkiler ya da tirmek için verdikleri tepkiler ya da bireylerin davran
bireylerin davranışışlarlarınıını kontrol etmek üzere kontrol etmek üzere kulland
kullandııklarklarıı süreçtir süreçtir..
Bireylere davranBireylere davranışlarını ışlarını devam ettirmeleri ya devam ettirmeleri ya da de
da değiştirmeleri ğiştirmeleri için gerekli becerilerin için gerekli becerilerin ööğğretilmesi, bireylerin yaretilmesi, bireylerin yaşşam sorumluluam sorumluluğğu u
almalar
almalarınıını artt arttıırmak üzere kullanrmak üzere kullanıılan bir lan bir stratejidir
stratejidir..
7
Kendini yönetme şu stratejilerden oluşur;
Kendini yönetme şu stratejilerden oluşur;
a)a) kendine ön uyaran verme kendine ön uyaran verme
b)b) kendine yönerge verme kendine yönerge verme
c)c) kendini kaydetme kendini kaydetme
d)d) kendini dekendini değğerlendirmeerlendirme
e)e) kendini pekikendini pekişştirme tirme
Kendini Yönetme Stratejileri
Kendini Yönetme Stratejileri
Kendine Ön Uyaran Verme Kendine Ön Uyaran Verme
►Öğrencinin istendik davranışı başlatmasıyla Öğrencinin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak açık bir uyaranı kendisine sonuçlanacak açık bir uyaranı kendisine
sunması eylemidir.
sunması eylemidir.
►Örneğin; ev ödevini yapma davranışı için Örneğin; ev ödevini yapma davranışı için aşağıdaki resim görsel bir ipucu olabilir.
aşağıdaki resim görsel bir ipucu olabilir.
9
►Kendine ön uyaran verme stratejisinde ön Kendine ön uyaran verme stratejisinde ön uyaran, davranış oluştuktan sonra değil
uyaran, davranış oluştuktan sonra değil davranış oluşmadan önce sunulur.
davranış oluşmadan önce sunulur.
►Davranış öncesi sunulacak ön uyaranlar Davranış öncesi sunulacak ön uyaranlar öğrencilerin öğrenme gereksinimlerine ve öğrencilerin öğrenme gereksinimlerine ve
güçlüklerine göre görsel veya işitsel ön güçlüklerine göre görsel veya işitsel ön
uyaranlar olabilir.
uyaranlar olabilir.
Kendine Ön Uyaran Verme
Kendine Ön Uyaran Verme
fotoğraflar fotoğraflar
kklipartlipartlarlar
Kendine Ön Uyaran Verme
Kendine Ön Uyaran Verme
11
ses kayıtları ses kayıtları
çizimler çizimler
Kendine Ön Uyaran Verme
Kendine Ön Uyaran Verme
Kendine Ön Uyaran Verme Kendine Ön Uyaran Verme
►Başkalarına bağımlılığını azaltır. Başkalarına bağımlılığını azaltır.
►Karmaşık bir beceriyi tamamlamak için Karmaşık bir beceriyi tamamlamak için gerekli basamakları hatırlamayı sağlar.
gerekli basamakları hatırlamayı sağlar.
►Sistem öğrenildikten sonra farklı ortam ve Sistem öğrenildikten sonra farklı ortam ve becerilerde kullanabilir.
becerilerde kullanabilir.
13
Örneğin;
Örneğin;
►Öğrenciler kravat bağlamak için beceri Öğrenciler kravat bağlamak için beceri
basamaklarına ilişkin fotoğrafları içeren bir basamaklarına ilişkin fotoğrafları içeren bir
kitap kullanabilirler.
kitap kullanabilirler.
►Önce fotoğrafa bakıp sonra fotoğraftaki Önce fotoğrafa bakıp sonra fotoğraftaki basamağı gerçekleştirebilirler.
basamağı gerçekleştirebilirler.
1
15
2
3
17
4
5
19
6
7
21
8
Kendine Yönerge Verme Kendine Yönerge Verme
►Öğrenciye sözel davranışlarını kullanmak ya Öğrenciye sözel davranışlarını kullanmak ya da kendi performansına rehberlik etmek için da kendi performansına rehberlik etmek için kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir
stratejidir.
stratejidir.
23
Kendine Yönerge Verme Kendine Yönerge Verme
►Öğrencinin bir işi yapmak için kendi kendine Öğrencinin bir işi yapmak için kendi kendine konuşması ve daha sonra o işi yapmasıdır.
konuşması ve daha sonra o işi yapmasıdır.
►Beceriyi gerçekleştirmeye yardım edecek Beceriyi gerçekleştirmeye yardım edecek
ifadelerin kendi kendine fısıldanması öğretilir.
ifadelerin kendi kendine fısıldanması öğretilir.
Kendine Yönerge Verme Kendine Yönerge Verme
►Amaç, başkalarının yönergelerine bağımlı Amaç, başkalarının yönergelerine bağımlı kalmak yerine kendi kendine sözel yönerge kalmak yerine kendi kendine sözel yönerge
vermeyi öğretmektir.
vermeyi öğretmektir.
►Düşünmek için fazla zaman harcamayan ve Düşünmek için fazla zaman harcamayan ve hemen hareket eden öğrenciler için etkili bir hemen hareket eden öğrenciler için etkili bir
stratejidir.
stratejidir.
25
Adımlar
Adımlar İfadelerİfadeler
1. Problemi belirleme 1. Problemi belirleme::
Problem ne
Problem ne?? Programı açmalıyım.Programı açmalıyım.
2. Çözümü ifade etme 2. Çözümü ifade etme::
Ne yapmalıyım
Ne yapmalıyım?? İşaretin üzerine tıklaİşaretin üzerine tıkla.. Yazmaya başla.
Yazmaya başla.
3. Eylemi değerlendirme 3. Eylemi değerlendirme::
Nasıl yaptım
Nasıl yaptım?? Programı açtım. Programı açtım.
4. Kendini pekiştirme 4. Kendini pekiştirme::
Doğru mu yaptım
Doğru mu yaptım?? Evet iyi yaptım. Evet iyi yaptım.
Örneğin;
Örneğin;
►
5 + 4 = ??? 5 + 4 = ???
►
Problem ne? Problem ne?
►
Ne yapmalıyım? Ne yapmalıyım?
►
Nasıl yaptım? Nasıl yaptım?
►
Doğru mu yaptım? Doğru mu yaptım?
27
Kendini İzleme/Kaydetme Kendini İzleme/Kaydetme
►Kendini izleme;Kendini izleme;
kendini gözleme ve kendini kaydetme kendini gözleme ve kendini kaydetme
olmak üzere iki öğeden oluşmaktadır.
olmak üzere iki öğeden oluşmaktadır.
Kendini İzleme/Kaydetme Kendini İzleme/Kaydetme
►Kendini gözleme, öğrencinin hedef davranışı Kendini gözleme, öğrencinin hedef davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözleyip gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözleyip
belirlemesi;
belirlemesi;
►Kendini kaydetme ise, öğrencinin hedef Kendini kaydetme ise, öğrencinin hedef davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini
kaydetmesidir.
kaydetmesidir.
29
Kendini İzleme/Kaydetme Kendini İzleme/Kaydetme
►Kendini izleme, çoğunlukla öğrencinin nasıl Kendini izleme, çoğunlukla öğrencinin nasıl yapılacağını bildiği davranışların arttırılması yapılacağını bildiği davranışların arttırılması
üzerine odaklanır.
üzerine odaklanır.
►Sıklıkla kontrol listeleri ve çeteleme tabloları Sıklıkla kontrol listeleri ve çeteleme tabloları kullanılmaktadır.
kullanılmaktadır.
►Sorumluluğun yetişkinden öğrenciye transfer Sorumluluğun yetişkinden öğrenciye transfer edilmesini sağlayan bir stratejidir.
edilmesini sağlayan bir stratejidir.
Örneğin;
Örneğin;
►Kendini izleme için kullanılan birkaç çeşit Kendini izleme için kullanılan birkaç çeşit veri toplama aracı vardır.
veri toplama aracı vardır.
►Bu araçlara ilişkin bazı örnekler izleyen Bu araçlara ilişkin bazı örnekler izleyen slaytlarda gösterilmiştir.
slaytlarda gösterilmiştir.
31
Beceri: Banyo Temizleme
1. Tuvaleti temizle 2. Küveti temizle 3. Lavaboyu temizle
6. Sabunu doldur 5. Çöpü boşalt
4. Aynaları temizle
7. Tuvalet kağıdı tak 8. Yerleri süpür 9. Yerleri sil
Amaç Tamamlanan basamaklar Amaca ulaştım mı?
Yatağımı topladım Dişlerimi fırçaladım Banyo yaptım
Temiz kıyafet giydim Parfüm sıktım
Saçımı taradım Makyaj yaptım Kahvaltı yaptım Masayı topladım Köpeğimi besledim
Toplam Yapılan Etkinlik Sayısı
Yapacaklarım Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma
Yaptım Yapmadım
GÜNLÜK KONTROL LİSTESİ
Öğrenci: Eda Gülsever Tarih: 1-31 Kasım
Etkinlik: Sabah Rutinleri
33
Kendini Değerlendirme Kendini Değerlendirme
►Kendini değerlendirme, öğrencinin hedef Kendini değerlendirme, öğrencinin hedef davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini
ölçütleri dikkate alarak ortaya koymasıdır.
ölçütleri dikkate alarak ortaya koymasıdır.
►Kendini kaydetme sırasında tutulan kayıtların Kendini kaydetme sırasında tutulan kayıtların incelenmesi, kayıtların grafiğe aktarılması ve incelenmesi, kayıtların grafiğe aktarılması ve grafikte görünen performansın belirlenen grafikte görünen performansın belirlenen ölçüt dikkate alınarak öğrencinin kendisi ölçüt dikkate alınarak öğrencinin kendisi
tarafından yorumlanması sürecidir.
tarafından yorumlanması sürecidir.
►Kendini değerlendirme kullanımından önce Kendini değerlendirme kullanımından önce davranışın uygun biçimi öğrenilmelidir.
davranışın uygun biçimi öğrenilmelidir.
►Kendini değerlendirme süreci davranışın Kendini değerlendirme süreci davranışın sıklığının yanı sıra davranışın niteliğinin de sıklığının yanı sıra davranışın niteliğinin de
değerlendirilmesini gerektirir.
değerlendirilmesini gerektirir.
►Evet/hayır tepkilerinin ötesinde bir yorum Evet/hayır tepkilerinin ötesinde bir yorum
Kendini Değerlendirme
Kendini Değerlendirme
35
►Kendini değerlendirme için kontrol listeleri, Kendini değerlendirme için kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri, grafikler veya öğrenci dereceleme ölçekleri, grafikler veya öğrenci düzeyine göre hazırlanmış resimli formlar düzeyine göre hazırlanmış resimli formlar
kullanılabilir.
kullanılabilir.
►Öğrenci, performansına uygun olan seçimi Öğrenci, performansına uygun olan seçimi yapıktan sonra bir sonraki aşama için amaç yapıktan sonra bir sonraki aşama için amaç
belirler.
belirler.
Kendini Değerlendirme
Kendini Değerlendirme
►Kendini değerlendirme, kendini izleme ile Kendini değerlendirme, kendini izleme ile birlikte kullanıldığında oldukça akıcı bir süreç birlikte kullanıldığında oldukça akıcı bir süreç
olabilmektedir.
olabilmektedir.
►Kendini değerlendirme, kendini izlemeyi iyi Kendini değerlendirme, kendini izlemeyi iyi şekilde bilen öğrencilerin öğreneceği bir şekilde bilen öğrencilerin öğreneceği bir
sonraki adımdır.
sonraki adımdır.
Kendini Değerlendirme
Kendini Değerlendirme
37
Örneğin;
Örneğin;
Adım :_________________________
1-7 dakika : Uygun değil
8-14 dakika : Evet
15-20 dakika : İyi
Doğru olanı daire içine al.
Pazartesi
Uygun değil
Evet
İyi
Salı
Uygun değil
Evet
İyi
Çarşamba
Uygun değil
Evet.
İyi
Perşembe
Uygun değil
Evet
İyi
Cuma
Adım:________________________ 39
Dakika
►Bireyin performansına bağlı olarak kendisine Bireyin performansına bağlı olarak kendisine hoşa giden uyaran sunması/almasıdır.
hoşa giden uyaran sunması/almasıdır.
►Öğrencilerin uygun olmayan davranış yerine Öğrencilerin uygun olmayan davranış yerine öğrendiği uygun davranışı kullanması için, öğrendiği uygun davranışı kullanması için, kendilerine pekiştireç vermelerini içeren bir kendilerine pekiştireç vermelerini içeren bir
stratejidir.
stratejidir.
Kendini Pekiştirme
Kendini Pekiştirme
41
►Öğrenciler kendini pekiştirme sürecine birkaç Öğrenciler kendini pekiştirme sürecine birkaç biçimde dahil edilebilirler.
biçimde dahil edilebilirler.
►Öğrencilerin; Öğrencilerin;
a) pekiştireç seçmelerine, a) pekiştireç seçmelerine,
b) pekiştireç ederlerini belirlemeye yardım etmelerine, b) pekiştireç ederlerini belirlemeye yardım etmelerine,
c) pekiştirilecek davranışı belirlemelerine izin verilebilir.
c) pekiştirilecek davranışı belirlemelerine izin verilebilir.
Kendini Pekiştirme
Kendini Pekiştirme
►Kendini pekiştirmenin en önemli amacı, Kendini pekiştirmenin en önemli amacı, öğrencilerin kendini yönetme stratejilerini öğrencilerin kendini yönetme stratejilerini
kullanmalarını desteklemek, teşvik etmektir.
kullanmalarını desteklemek, teşvik etmektir.
►Alan yazında öğrencinin kendi koşullarını Alan yazında öğrencinin kendi koşullarını kendisinin belirlediği durumların kendini kendisinin belirlediği durumların kendini
pekiştirme olduğu ifade edilmektedir.
pekiştirme olduğu ifade edilmektedir.
Kendini Pekiştirme
Kendini Pekiştirme
43
Örneğin;
Örneğin;
Öğrenci adı: Cem Taşkıran
Öğrenci adı: Cem Taşkıran Tarih Tarih: : 17.1117.11.2006.2006 Yönerge
Yönerge::
► Beceriyi doğru ve hızlı biçimde tamamladığın her Beceriyi doğru ve hızlı biçimde tamamladığın her seferde kavanoza bir misket at.
seferde kavanoza bir misket at.
► Kavanoz dolduğunda ödülünü kazanacaksın. Kavanoz dolduğunda ödülünü kazanacaksın.
► Almak istediğin ödülü daire içine al. Almak istediğin ödülü daire içine al.
45
Kendini Yönetme Stratejilerinin Kendini Yönetme Stratejilerinin
Yararları Yararları
►Kolay uygulanabilir ve etiktir. Kolay uygulanabilir ve etiktir.
►Davranış değişikliği sağlar. Davranış değişikliği sağlar.
►Genellemeyi arttırmak için kullanılır. Genellemeyi arttırmak için kullanılır.
►Kalıcılığı sağlar. Kalıcılığı sağlar.
Kendini Yönetme Stratejilerinin Kendini Yönetme Stratejilerinin
Yararları Yararları
► Önemli ve gerekli becerileri öğretmek için Önemli ve gerekli becerileri öğretmek için öğretmene fırsat sağlar.
öğretmene fırsat sağlar.
► Öğrenciyi kendi davranışlarından sorumlu Öğrenciyi kendi davranışlarından sorumlu kılarak bağımsızlığı arttırır.
kılarak bağımsızlığı arttırır.
► Ekonomiktir, var olan araç gereçlerde Ekonomiktir, var olan araç gereçlerde küçük uyarlamalar yapmayı gerektirir.
küçük uyarlamalar yapmayı gerektirir.
47
Kendini Yönetme Stratejilerinin Kendini Yönetme Stratejilerinin
Yararları Yararları
► Farklı ortam, farklı zaman ve farklı Farklı ortam, farklı zaman ve farklı özellikteki öğrencilerde kullanılabilir.
özellikteki öğrencilerde kullanılabilir.
► Kalıcı ürün kaydı sağlar. Kalıcı ürün kaydı sağlar.
► Öğrenmeye aktif katılımı destekler. Öğrenmeye aktif katılımı destekler.
► Kaynaştırma sınıfında kolayca kullanılabilir. Kaynaştırma sınıfında kolayca kullanılabilir.
