DİL GELİŞİMİ KURAMLARI - II

DİL GELİŞİMİ KURAMLARI - II

Dr. Gökçe Karaman Benli

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitim Anabilim Dalı

VYGOTSKY’E GÖRE DİLİN KULLANIMI

 Dil, zihinsel gelişimin odak noktasıdır.

 Dışsal bir deneyimin içsel ifadeye dönüştürülmesini kolaylaştırır.

 Dil, evrensel ve kültürel bir araçtır.

2

VYGOTSKY ANLAYIŞINDA KONUŞMANIN İKİ FARKLI İŞLEVİ VARDIR.

1- 2-

Sosyal

konuşma Kendine yönelik

konuşma

 Vygotsky konuşmanın köklerinin

bebekliğin ilk dönemlerinde bile sosyal olduğuna inanır.

 Çocukların bebeklik dönemlerine “dil öncesi düşünce” ve “düşünce öncesi

konuşma” adını verir. Bunun nedeni dilin sadece iletişim için kullanıldığına inanır.

4

 2-3 yaşlarında düşünme ve konuşma birleşir. Konuşma düşünme için

kullanıldığından entelektüel bir hale gelir. Yani çocuklar konuşurken

düşünebilmeye başlarlar. Bundan sonra da kendine yönelik konuşma başlar.

6

Kısaltılmıştır. Çocukların davranışlarını daha planlı kılar.

Çocuğun kendine yöneliktir.

KYK

Sözel düşünme İçsel konuşma

Kendine yönelik konuşma Sosyal Konuşma

 İçsel konuşma tamamen kişinin kendine özgüdür ve işitilemez.

 Yetişkinlerdeki içsel konuşma küçük

çocukların kendine yönelik konuşmasına benzerdir; çünkü yalıtılmıştır, dilbilgisine uymaz ve kişinin kendisi için mantıklıdır.

8

 Vygotsky, çocukların dilin anlamını

(anlambilimi) nasıl geliştirdiklerini de incelemiştir.

 Ona göre anlam, yetişkinin demek istediği ile çocuğun yetişkinin ne demek

istediğine dair yorumunun örtüşmesidir.

 Çocuklar büyüdükçe sözcüklerin anlamını yetişkinlerin kullandıkları gibi anlayıp

kullanmaya başlarlar.

Vygotsky ayrıca çocuklarda yazılı dilin gelişiminin de düşüncenin gelişimi için çok önemli bulmuştur.

Yazılı dil, çocuğun dilin öğelerinin farkında olmasını sağlar. Sesler ve sözcükler arasında bağlantı kurulur.¹⁰

VYGOTSKY YAKLAŞIMINA GÖRE ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİNİ DESTEKLEMEK İÇİN;

 Kendine yönelik konuşmanın bir düşünme aracı olarak kullanımına model olun.

 Çocukları “düşünürken konuşmalarına” teşvik edin.

 Anlam gelişimini desteklemek için düşüncelerinizi açık bir şekilde ifade edin.

 Yeni bir kavramı tanıtırken bu kavramı eylemlerle ilişkili hale getirin.

BİLGİYİ İŞLEME KURAMINA GÖRE DİL

 Bilişsel psikologların aksine bilişsel gelişimin evreler halinde

ilerlemeyeceğini iddia ederler.

 Bilgiyi İşleme Kuramı, insanların bilişsel gelişim sürecini bilgisayarların bilgiyi

alması, depolaması ve sunmasına benzetir.

 Bu kuram, dilin nasıl öğrenildiği konusuna odaklanır.

1 2

 Çocuklar, Bilgiyi İşleme Kuramına göre, sembollerle nesneler arasında ve bu

sembollerin yarattığı düşünceler arasında bağ kurabilme potansiyeliyle doğarlar.

 Çocuklar dil örneklerinde çok sık olarak gözlenen ve aynı amaçlar için kullanılan dil biçimlerini erken edinirler. Örneğin;

çocuğun erken dil örnekleri “rica yapıları”

ile doluysa bu işlevi sağlayan dil yapıları erken ortaya çıkar.

Bu kuramda belleklerin rolü vurgulanmaktadır.

1 4 Bilgi

Kısa Süreli Bellek

Uzun Süreli Bellek tekrar

tekrar

Uzun Süreli Bellek Bilgi kodlanıyor.

Bilgi

kodlanıyor.

Bilgi kodlanıyor

Bilgi

kodlanıyor.

1 6 Kısa Süreli Bellek

Bilgi

gruplanarak bir araya

getiriliyor. Bilgi gruplanarak bir araya getiriliyor.

Bilgi gruplanarak bir araya

getiriliyor.

Bilgi gruplanarak bir araya getiriliyor.

Uzun Süreli Bellek

Kısa Süreli Bellek

Bilgi kısa süreli belleğe geri rılır.

Bilgi kısa süreli belleğe geri çağrılır.

ÖNOLUŞUMCU GÖRÜŞ

Dilbilimci Noam Chomsky

(1957), küçük çocukların bile kendi dillerini öğrenmede

daha fazla sorumluluk

aldığını kabul eden ilk kişidir.

Onun önoluşumcu teorisi, çocukların şaşırtıcı dil

yapılarının insan beyni yapısına işlendiği ve

doğuştan dile eğilimli olduklarını ifade eder.

1 8

Chomsky, cümle kurma kurallarının küçük bir çocuğun doğrudan

öğrenmesi ve bağımsızca keşfetmesi için çok karışık olduğuna inanmıştır.

Bunun için tüm çocukların, tüm dillerdeki ortak kuralları içeren

doğuştan biyolojik bir sisteme, dil edinme eğilimi yani “Dil Kazanım Aracına(DKA)” sahip olduğunu

2 0

Chomsky’nin doğuştancı görüşünü destekleyen düşünceleri kısaca şöyle özetlenebilir.

 Yetişkinlerden yoğun eğitim almış hayvanlar bile, 3-4 yaşlarındaki bir çocuğun dilinde gözlenen karmaşık sembol sistemini kullanmayı

öğrenemezler.

 Çocuklar bu kadar karmaşık görünen bir sistemi, henüz öğrenmeleri

beklenmeyen bir yaş evresinde

başarıyla edinirler. ₂₀

 Dil, çocuğun dil gelişmesi ile yakından ilgilenen ebeveynlerin desteğiyle, ya da çocuğunu reddeden, kötü davranan

ebeveynlere rağmen ortaya çıkar.

 Çocuklar birbirlerinden farklı sözcük düzeyleri, yaratıcılık, sosyal etkileşim gösterirler ama bunların çoğu

çevrelerinde konuşulan dilin yapısını özümsemeleri ile gerçekleşir.

2 2

 Çocuklar, duydukları ve ürettikleri

cümlelerin dilbilgisine uygun olduğu veya olmadığı konusunda herhangi bir yetişkinden hiçbir dönüt

almadan dil edinim sürecini başarıyla gerçekleştirirler.

22