T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI-ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

(1)

T.C.

SAĞLIK BAKANLIĞI-ORDU ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ

DÜZENLEYENLER

Prof.Dr.Tevfik NOYAN

Yrd. Doç.Dr Sema Nur AYYILDIZ

(2)

İçindekiler Tablosu

1. GİRİŞ ... 3

2. GENEL LABORATUVAR BİLGİLERİ ... 3

2.1. MERKEZ LABORATUVARI İŞLEYİŞİ ... 3

2.2. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER ... 5

2.3. REFERANS ARALIĞI ... 5

2.4. KALİTE GÜVENLİĞİ ... 5

2.5. NUMUNELERİN ALINMASI VE HAZIRLANMASI ... 5

Tablo 2. Kan alımında kullanılan tüpler ve özellikleri ... 6

2.6 BİYOKİMYA TESTLERİ ÖNCESİNDE HASTALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR ... 8

2.7 BİYOKİMYA LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLER ... 11

Tablo 3. Biyokimya laboratuarında çalışılan testler ve çalışma zamanı ... 40

Tablo 4. Çalışılan testlerin panik değer listesi ... 42

DÖK.NO: BİY.RH.01 YAYIN TARİHİ:31.05.2013 REVİZYON NO/TARİHİ:00/--

(3)

1. GİRİŞ

Hastanelerde laboratuvar organizasyonları tüm biyolojik örneklerin laboratuvar testlerinin yapılmasını ve raporlandırılmasını sağlayan birimlerdir. Günümüzde laboratuar çalışmalarında hedef, test isteklerinin yapılmasından sonuçların ilgili yerlere ulaşmasına kadar geçen süreyi kısaltmaktır. Bu sürenin önemli bir bölümü (%55-60) analiz öncesi (preanalitik) evredir.

Laboratuvar informasyon sistemi (LİS) ve Hastane informasyon sistemlerinin (HİS) geliştirilmesiyle bu süreler ideal zamanlara yaklaşmıştır. Laboratuvar akreditasyonu, laboratuvarın yetkili bir kurum tarafından uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilerek yaptığı tetkiklerin doğru ve güvenilir olduğunun resmen tanınmasıdır.

ISO 15189 ve 17025 standartları bir laboratuvarın akreditasyonu için genel şartları açıklayan standartlardır.

Hastanemizde ISO 9001:2000 toplam kalite yönetimi sistemini kurulmasıyla birlikte laboratuvar yönetim ve organizasyonu da standartın mantığına göre revize edilmiştir.

Hastanelerde laboratuvar hizmetlerinde yaşanan sorunların önemli bir kısmı laboratuar işleyişinin hasta ve personel tarafından yeterince bilinmemesi ve iletişim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Test sonuçlarının eksik çıkması, kaybolması, test öncesi uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış örnek kabı seçimi, yetersiz örnek alınması, yanlış test gününde hastaneye gelinmesi, eksik test girişi yapılması vb en çok karşılaşılan sorunlardır. Hem bu tür sorunları azaltabilmek hem de laboratuvar işleyişini basta klinisyenler olmak üzere diğer hastane çalışanlarıyla paylaşabilmek amacıyla laboratuvar rehberi hazırlanmıştır. Bu rehberde Sağlık Bakanlığı Ordu Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi (OEAH) Biyokimya laboratuvarlarının işleyişi, test profili, tetkik girişinden sonuçların gönderilmesine kadar olan süreç (LİS/HİS), laboratuarın analitik kalite çalışmaları, testlerin çalışılma yöntemleri, çalışılma zamanları, teste göre numune türü / numune kabı seçimi, numunelerin kabul / red kriterleri, sonuçların raporlanma zamanları, normal değerleri, varsa panik değerleri hakkında bilgilere yer verildi.

2. GENEL LABORATUVAR BİLGİLERİ 2.1. MERKEZ LABORATUVARI İŞLEYİŞİ

2.1.1. Test Girişleri

Test girişleri için HİS hasta sayfasında yer alan tetkik” menüsü seçilerek tetkik giriş sayfası açılır. Burada hangi test/testler istenmişse adı, kısaltması veya kodu girilerek istek yapılabilir. Tüm testler açılarak tek tek işaretleme de yapılabilir. Test seçimi tamamlandıktan sonra hastalar poliklinikten laboratuvar kayıt ve kan alma birimine yönlendirilir.

Test onayları laboratuvar kayıt biriminde yapılır. Acil biriminde ve Servislerde test girişleri için aynı işlemler yapılır ve hastalardan alınan test materyalleri laboratuvara gönderilir. Tetkik girişleri onaylandıktan sonra test eklenmemelidir.

Çünkü onay sonrası işaretlenen testler LİS tarafından görülmeyecektir. Onay sonrası her yeni test isteği için yeni bir HİS girişi ve LİS kaydı yapılması gerekir.

2.1.2. Numunelerin alınması ve laboratuvara transferi

Polikliniklerden yapılan test isteklerinin LİS’e kaydı yapıldıktan sonra kayıt/kan alma biriminde kan örnekleri alınır. İdrar testleri için hastalara barkod etiketi yapıştırılmış idrar kabı verilip tuvalete yönlendirilir, daha sonra hastalar

(4)

örneklerini ilgili laboratuvar birimine getirirler. Kan örneği için testlere göre uygun örnek tüpü seçimi yapılır, seçilen tüplere barkod etiketler yapıştırılır ve kan alma işlemi gerçekleştirilir. Kan alma işlemi tamamlanan hastalara sonuçların ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden alabileceği bilgileri verilir. Servisler ve Acil’de hastaların örnekleri kendi birimlerinde alınır. Test istekleri HİS’a girildikten sonra testlere göre örnek kabı seçimi yapılır, örnek kaplarına barkod etiketi yapıştırılır. Damar yolu açık hastalarda kan alma için hastanın diğer kolu kullanılır. Kan alma işlemi hemşireler tarafından gerçekleştirilir Alınan örnekler bekletilmeden personelle ilgili laboratuvar birimine gönderilir. Hem kan alma biriminde hem de acil ve servislerde biyolojik numune alma ve Numunelerin transferi işlemleri; numune alma ve transferi talimatı, numune kabul ve red kriterleri talimatı doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.

2.1.3. Numunelerin laboratuvara kabulü, ayrıştırılması

Örnekler laboratuvara gelince, LİS’den yapılan test isteklerine bakılarak örnek kabının uygunluğu, örnek miktarı, pıhtılaşma, kontaminasyon, vb. kontrolü yapılır. Kabul edilen örneklerden serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak biyokimyasal analizler, hormon analizleri için serum, koagülasyon testleri için plazma eldesinde santrifüjü1800 g 10 dakika döndürmek yeterlidir. Santrifüj sonrası hemoliz görülen serumlar çalışılmaz. Hastadan tekrar kan alınması için kan alma birimi, acil veya servisler bilgilendirilir. Ayrıca LİS ortamında hasta sonuç sayfasına numune red sebebi belirtilir.

2.1.4. Analiz

Cihazları kullanarak yapılan analizlerden önce cihazların kontrolü ve “internal kalite kontrol” çalışmaları gerçekleştirilir. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalışma başlatılmaz ve cihaz ile ilgili prosedürler gerçekleştirilir. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LİS’e gönderir. LİS’de hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Uygun olmayan testler, sebebi araştırılarak (numunenin göz ile değerlendirilmesi, vb) yeniden çalışılır. Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır.

Panik Değer Listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz süreci gözden geçirilerek test tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise, testi isteyen klinisyene bilgi verilir. Test sonucu hastanın kliniği ile örtüşmüyorsa hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır. Üyesi olduğumuz eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde program dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleriyle birlikte çalışılır.

Laboratuvarımızda çalışılan testlerin büyük çoğunluğu eksternal kalite kontrol programına dahildir.

2.1.5. Sonuç Gönderme ( Raporlama)

Test sonuçları LİS’ de onaylandığı zaman poliklinik, acil ve servislerdeki bilgisayarlarda hasta sayfasında görülebilir. Test sonuçlarının yazıcı çıktıları da hastanın muayene olduğu birim sekreterleri tarafından hastaya verilir.

Hastalar www.oeah.gov.tr sitesinde laboratuvar sonuç menüsüne girip barkod numarasını ve protokolünü yazarak internet üzerinden sonuçlarını alabilir.

2.1.6. Laboratuvar Testleri Sonuç Teslim Süreleri

Biyokimya Otoanalizör, Hormon ve Hematoloji Laboratuvarı: Her gün saat 11:30’ a kadar gelen numunelerin sonuçları saat 14:00 de verilmektedir.

(5)

2.2. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir sonuç elde edebilmek için sadece doğru transport ve doğru analiz yeterli değildir. Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1: Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler

Değişmeyen faktörler Değişen faktörler Endojen faktörler Eksojen faktörler Cinsiyet

Irk Kalıtım

Beslenme Alkol

Vücut ağırlığı Kas dokusu Aktivite Pozisyon Günlük ritm İlaçlar Gebelik

Hemoglobinemi Bilirubinemi Hiperlipemi

Farmakoterapi Antikoagülanlar Bakteriyel kontaminasyon

2.3. REFERANS ARALIĞI

Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin %95’ ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek için genel bir baz oluşturur. Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir.

2.4. KALİTE GÜVENLİĞİ

Laboratuvarımız kalite güvenliği için, uluslararası düzeyde çok sayıda laboratuvarın katıldığı dış kalite kontrol programlarına katılmaktadır.

İç kalite kontrol programı uygulaması ile her gün iki seviyeli kontrol örnekleri çalışılarak günlük ve günler arası performans denetlenmektedir.

Dış kalite kontrol programı uygulamasında ise, analizi yapılan dış kalite kontrol örnekleri dünyanın her yerinden bu programa katılmış çok sayıda laboratuvarın sonuçları ile karşılaştırılır ve gerçek değere uygunluk denetlenir.

Sonuçların Klinik Uyumluluğu

Test istem formuna veya LIS’ in ilgili bölümüne hasta ile ilgili bilgilerin yazılması bulguların değerlendirilmesi açısından çok değerlidir.

Klinik tablo ile uyumsuz olduğu düşünülen sonuçlarda laboratuvar ile mutlaka temasa geçilmelidir. Hasta örnekleri laboratuvarımızda 48 saat saklandığı için gerektiğinde testler aynı örnekte tekrarlanarak sonuç ile yeniden değerlendirme yapmak mümkündür.

2.5. NUMUNELERİN ALINMASI VE HAZIRLANMASI

2.5.1. Kan Numunelerinin Alınması Venöz Kan Alımı

(6)

Açlık gerektiren testler için 8-12 saat açlık gerekir.

İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örneğin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır.

Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır.

Prognoz izlenmesi için istenen testlerle ilgili kan örnekleri hastadan her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır.

İğne ucu mümkün olduğu kadar geniş seçilmelidir.

Turnike kolda 30 saniyeden fazla sıkılı kalmamalıdır.

Turnike iğnenin başarılı bir şekilde damara yerleştirilmesinden sonra çözülmelidir.

Enjektör ile kan alımı esnasında kanın tüpe kuvvetli aspirasyonundan kaçınılmalıdır.

Kan alımı şu sıra ile yapılmalıdır:

-Kan kültürü

- Antikoagülansız düz kan

- Koagülasyon testleri için antikoagülanlı tam kan - Hematoloji testleri için antikoagülanlı tam kan

Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar dolmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Antikoagülan içeren tüplere kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır.

Tablo 2. Kan alımında kullanılan tüpler ve özellikleri

Kapak Rengi İçerik Etkisi Kullanılan Testler

Kırmızı/Sarı Boş, pıhtı

aktivatör ve jel separatör

Pıhtı oluşumunu

hızlandırmak Biyokimya, hormon testleri (özellikle jelli tüp tercih edilir) ve ilaç düzeyleri

Mor EDTA Ca’u bağlayarak pıhtı

laşmayı engellemek Hemogram, HbA1C, Hb elektroforezi

Mavi Sodyum

Sitrat Ca’u bağlayarak pıhtı

laşmayı engellemek PT, aPTT, fibrinojen gibi koagülasyon testleri

Siyah Sodyum

Sitrat Ca’u bağlayarak pıhtılaşmayı

engellemek

Sedimantasyon analizi

(7)

Serum

Tüp: Sarı kapaklı plastik jelli tüp

Tüpler içinde bulunan jel, santrifüj sonrasında serum ve kan hücreleri arasında fiziksel bir engel oluşturmakta, tüp çeperinde bulunan silika partikülleri sayesinde serum pıhtılaşmasını hızlandırmaktadır.

Aynı örnekten birden fazla test istenmesi halinde 4-5 mL serum yeterlidir. (Bu miktar yaklaşık 10 mL kan örneğinden sağlanabilir). Jelli tüpler 5 ml kan örneği ile tamamen doldurulmalıdır. Daha az kan örneği ile yeterli serum elde edilemez.

Kanın tüpün çeperindeki silika partikülleri ile iyice temas etmesi için 5-6 kez yavaşça altüst edilmelidir; tüp kesinlikle çalkalanmamalıdır!

Hemolizli veya bulanık serumlar bir çok tetkik için uygun değildir. Yeniden örnek alınmalıdır!!

EDTA'lı tam kan

Tüp: Mor kapaklı cam K3EDTA tüp

2 mL tam kan mor kapaklı EDTA'lı tüplere alınır. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşca alt üst edilerek karıştırılır. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.

Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Kan tam olarak tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmamış veya tüpün içerisinde pıhtı oluşmuş ise yeniden örnek alınmalıdır!

Sitratlı tam kan

Tüp: Mavi kapaklı sitratlı tüp

Kan örneği 9:1 oranında sodyum sitrat içeren mavi kapaklı tüplere alınır.

Venöz kan alımı esnasında damara ilk seferde zorlamadan girilmeli, turnike çok sıkı olmamalıdır. Eğer kan yavaş ve zorlama ile geliyor ise diğer koldan tekrar doğru kan örneği alınmalıdır.

Kan örneğinin sodyum sitrat ile karışabilmesi için tüpler işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır.

Alınan kan örneği 1500 x g'de 15 dakika oda ısısında santrifüj edilerek trombositten fakir plazma elde edilmelidir. Daha düşük santrifüj hızı ve zamanında trombositler plazmada kalarak F IV'ü plazmaya verirler ve pıhtılaşma analizinin yanlış çıkmasına yol açabilirler.

Numune tüpü test çalışılana kadar buzlu kap içerisinde saklanmalıdır. Hemolizli örnek kesinlikle kabul edilmez.

Koagülasyon testleri için alınan sitrat plazma örneği en geç 2 saat içerisinde test edilmelidir. Bu nedenle etiket üzerine örnek alınış saati not edilmelidir.

Kan Örneklerinin korunması

Kan alımı sonrasında numune direk olarak güneş ışığı almayacak şekilde pıhtılaşma süreci bitene dek oda ısısında bekletilir. Bu süre genellikle 20-25 dakika kadardır. Bu süre sonrası serumun santrifüj ile pıhtıdan ayrılması gerekir. Örneğin tam kan, sitratlı tam kan, EDTA’lı tam kan olarak uzun süre bekletilmesi, örnekteki elektrolit konsantrasyonlarında, enzimlerin aktivitesinde, hematoloji ve pıhtılaşma parametrelerinde çeşitli değişikliklere yol açar.

(8)

2.6 BİYOKİMYA TESTLERİ ÖNCESİNDE HASTALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR

Yapılan testlerden doğru sonuç elde edebilmemiz için burada belirtilenleri bütünüyle okumanız çok önemlidir. Lütfen aşağıda belirtilen konuları inceleyiniz.

*Günlük biyolojik ritim, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması veya sigara kullanılması birçok laboratuar tetkikini etkilemektedir. Kortizol, demir, vitamin B12, folat, TSH testlerinde günlük biyolojik değişkenlik çok belirgin olabilir. Bu nedenle, özellikle bu testler başta olmak üzere laboratuar tetkikleri için SABAH KAN VERİLMESİ önerilir.

*Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri vardır. Egzersiz sonrası kısa süreli olarak laktat, CK, AST, LDH yükselir. Bu değişiklikler egzersiz sonlandırıldıktan kısa bir süre sonra normale döner. Egzersizin uzun süreli etkisi olarak CK, AST, LDH, plazma testesteronu, luteinizan hormonunu yükselttiği bilinmektedir. Bu nedenle tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılmalıdır, kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenmiş olmanız önerilir.

*Kanda glikoz, trigliserid, kolesterol ve elektrolitler (sodyum, potasyum, klor) gibi testler için kan örneği 10 – 12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Uzamış açlık değişik oranlarda bilirubin, trigliserid, glikoz düzeylerini değiştirmektedir. Et yenmesi plazma potasyumunu, trigliseridleri ve ALP enzimini yükseltir. Tüm bunlara ek olarak yemeklerden sonra kanda artan şilomikronlar serum veya plazmada bulanıklık yaparak ölçüm yapılan metotların yanlış sonuçlar vermesine neden olabilmektedir. Bazı gıdalar kan ve idrar test sonuçlarını etkilemektedir. Yüksek proteinli beslenme serumda üre, amonyak ve ürik asit değerlerini artırabilmektedir. Kan lipit paneli, folat, vitamin B12, magnezyum testleri için 12 saatlik açlık gerekmektedir.

*Genel olarak tüm testler için 10 – 12 SAATLİK AÇLIK sonrası kan verilmesi laboratuarımız tarafından önerilmektedir.

Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat 21:00'den sonra SU HARİÇ HİÇBİR ŞEY YEMEYİNİZ VE İÇMEYİNİZ!

(su hariç oruç tutar gibi) İhtiyaç duyduğunuz miktarda su alabilirsiniz. Laboratuar testlerimize bir etkisi olmayacaktır.

BU SURE BOYUNCA SİGARA, ÇAY KAHVEDEN SAKININIZ.

*Alkol kullanımı plazma laktat, ürik asit ve trigliserid düzeylerini arttırabilmektedir.

*Birçok ilaç laboratuar testlerini değişik biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar hakkında doktorunuzdan bilgi isteyiniz. Düzenli kullandığınız ilaçlar var ise, doktorunuz almamanızı söylemediği sürece kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza devam ediniz. Bu nedenle;

*Genel sağlık taraması laboratuar tetkikleri için 10 – 12 saatlik açlık sonrası sabah kan verilmesi

*Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmesi

*Gece saat 21:00'den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi

(9)

*Düzenli kullanılan ilaçlar var ise kesilmeden önce doktora danışılması önerilir.

* Ayrıca kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin parçalanmış olması) bulanık, (yüksek şilomikron düzeyi) ve ikterik (yüksek bilirubin düzeyi) olması laboratuarımızda yapılan tüm testlerin ölçümünü etkileyeceğinden sonuçların bu özellikler göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.

KANDA LİPİT (KOLESTEROL, TRİGLİSERİD, HDL-C) ANALİZİÖNCESİ BİLMENİZ GEREKENLER

*En az 3 hafta süresince beslenme alışkanlıklarının değiştirilmemesi, kilonun sabit olarak korunması (ani kilo değişikliklerinden kaçınılması.)

*12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi,

*Duygusal ve fiziksel stresten sakınılması, 3 gün öncesinden itibaren alkol alınmaması önerilir.

24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI

Doktorunuz 24 saatlik idrarda bazı testler istemiş ise idrarın tam ve doğru olarak toplanmış olması ve tamamlandıktan sonra derhal çalışılacak laboratuara teslim edilmesi sonuçların güvenilirliğini etkilediğinden aşağıdaki kurallara uyunuz.

1-24 saatlik idrar toplamaya başlayacağınız sabah uyandıktan sonra ilk idrarınızı tuvalete boşaltın, saati not edin (örneğin sabah saat 08:00)

2-Bu andan itibaren tüm idrarınızı gündüz ve gece boyunca dikkatlice toplama kabına biriktirin. Ertesi sabahki idrarınızı da (örneğin ertesi sabah saat 08:00'deki idrarınız) toplama kabına ekleyerek idrar toplama işlemini tamamlayınız.

3-Bekletmeden laboratuara getiriniz.

4-Cuma ve Cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplamayınız.

NOT:

*3-5 litrelik temiz ve kuru bir kap temin ediniz. Su için kullanılan pet şişeler en uygunudur, kola, deterjan gibi maddelerin konmuş olduğu kaplar kesinlikle uygun değildir.

*Biriktirme süresince evin en serin yerinde, karanlık bir ortamda tutunuz.

*İdrar toplama kabını siyah, ışık geçirmeyen bir poşet içinde hastaneye getiriniz. Her idrar ilavesinde tüm idrarı karıştırınız.

*Birinci idrar toplama kabı dolarsa, başka idrar toplama kabına geçtiğinizde bir önceki kapta bulunan idrarın yaklaşık yarısını da bu kaba karıştırınız.

0 – 3 YAŞ ÇOCUKLARDA İDRAR TOPLANMASI 1-Üretra (idrarın geldiği delik) etrafını temizleyiniz.

2-Eczaneden temin edeceğiniz idrar toplama torbalarından (ağzı yapışkan kağıt ile kapalı, tek kullanımlık, steril plastik torbalar) birinin yapışkan bandını açarak üretra etrafına düzgünce yapıştırınız.

3-Torbayı yerinden oynatmadan çocuk bezi bağlayıp, giysileri giydirilip kendini rahat hissetmesi temin edilir.

4-Sık sık kontrol edilerek, her seferinde dolu torbadaki idrar yukarıda bahsedilen kurallar içinde temin edilen saklama kabına eklenerek yeni bir torba takılır.

Yukarıda belirtilen kuralları dikkatlice okuyarak eksiksiz uygulayınız.

(10)

ŞEKER YÜKLEME TESTLERİ

24 – 28. gebelik haftaları arasında, gebelik diyabeti (şeker hastalığı) için 50 gram şeker yükleme testi yapılmaktadır. 50 gram şeker testi anormal olan hastalar ile aşağıdaki risk faktörlerine sahip hastalarda 100 gram şeker yükleme testi yapılır.

Gebelik diyabeti için risk faktörleri şunlardır:

*Aşırı kilo

*Ailede şeker hastalığı bulunması

*30 yaşın üzerinde olma

*Daha önceki gebelikte şeker hastalığı olması

*Daha önce büyük bebek doğurmuş olma hikayesi

*Kötü gebelik sonuçlarının varlığı

*Çoğul gebelik

Bu risk faktörleri varlığında 24 – 28. gebelik haftaları beklenmeden ilk başvuru anında 100 gramlık şeker yükleme testi yapılır. Normal çıkması halinde bu test 24 – 28. haftalar arasında tekrarlanır.

Şeker yükleme testi için gelirken bilinmesi gerekenler

Şeker yükleme testlerinde hastadan yoğun şeker içeren bir su içmesi istenir.

50 gram şeker yükleme testi: Hastanın aç olması gerekli değildir. Sadece hafif bir kahvaltı yeterlidir. Şekerli su içildikten 1 saat sonra hastadan kan alınır.

75 gram şeker yükleme testi:

Hastanın aç olması gereklidir. OGGT 75 gram glikoz ile yapılır ve 2. saat plazma glukoz değerine bakılarak tanı konulur.

Hastanın kahvaltı yapmadan aç gelmesi gereklidir. İlk önce açlık kan şekerine bakılır, şekerli su içildikten sonra 2. saatte kan alınır.

OGTT (oral glikoz tolerans testi)

Şeker yükleme testi için, test öncesi 3 gün yeteri kadar karbonhidrat almak (en az 150 gram/gün karbonhidrat) ve bu testi etkileyecek ilaç almamak ve test sırasında sigara içmemek gerekir.

OGTT, açlık kan şekeri 100 ila 126 mg/dl arasında olan kişilere yapılır. Açlık kan şekeri 126 ve üzerinde ise yapmaya gerek yoktur çünkü açlık kan şekerinin 126 ve üzerinde olması şeker

hastalığı var anlamına gelmektedir.

(11)

2.7 BİYOKİMYA LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLER

1-Tüm rutin test sonuçları aynı gün saat 14.00’den sonra verilecektir

2-Acil hasta sonuçları otomasyon sistemi ile sonuçlar çıkıp onaylandıktan itibaren hastanın doktorları tarafından bilgisayar ekranında görülebilir ve printer çıktısı alabilirler. Hasta yakınları hemogram, TİT ve acil biyokimya sonuçlarını 1 saat içinde printer çıktısı olarak alabilirler.

3-Tüm referans değerleri yaş ve cinsiyet gruplarına göre düzenlenmiştir.

4-Laboratuar ile ilgili hatalar tespit edilince ana bina için 1441 veya 1511, ek bina için 1066 dahili laboratuar telefonu aranmalıdır.

5-Rutin çalışılan hastaların numuneleri mesai bitimine kadar saklanmaktadır. Tekrarlanacak testler bu süre içinde bu numunelerden veya gerek görülürse hastadan yeni numune alınarak çalışılır.

ALANİN AMİNOTRANSFERAZ

Eş Anlamlı ALT, serum glutamik pirüvik transaminaz, (SGPT) Metod Spektrofotometrik

Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 mL

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat Referans Aralığı Yetişkin :5-33 U/L

Çocuklar ve adölesanlar;

<1 yaş: <56 U/L

1-3 yaş: <29 U/L 4-6 yaş: <29 U/L 7-12 yaş: <37 U/L 13-17 yaş: <37 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır

ALBUMİN

Metod Spektrofotometrik Numune Türü Serum

Numune Miktarı 1mL

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz, lipemi

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 7 gün Referans Aralığı 3.5-5.2 g/dL

Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır

(12)

ALFA FETOPROTEİN

Eş Anlamlı α-fetoprotein, AFP Metod Kemiluminesans Numune Türü Serum

Numune Miktarı 1 mL

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 48 saat Referans Aralığı 0-7 ng/mL

Çocuklar; <30 gün 41.5–83,000 IU/mL 1–3 ay 33.2–830 IU/mL

4 ay–18 yaş <9.96 IU/mL ALKALEN FOSFATAZ

Eş Anlamlı ALP

Metod Spektrofotometrik, enzimatik,kinetik Numune türü Serum

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC 7 Gün Referans Aralığı Yetişkinler :35-105 U/L

Çocuklar ve adölesanlar ; 1 gün:< 250 U/L 2-5 gün:<231 U/L 6 gün- 6 ay: <449 U/L 7-12 ay: <462 U/L 1-3 yaş: <281 U/L 4-6 yaş: <269 U/L 7-12 yaş: <300 U/L 13-17 yaş kız : <187 U/L 13-17 yaş Erkek:<390 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalı AKTİVE PARSİYEL TROMBOPLASTİN ZAMANI Eş Anlamlı APTT

Metod Koagülometrik Numune Türü Sitratlı plazma Numune Miktarı 500 µL

Numune Kabı Mavi kapaklı tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Aynı gün 1 saat sonra

Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan seviyesi, oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş numune Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat

Referans Aralığı 21-36 Sn Panik değer Üst sınır; 78 sn

Uyarı Hasta heparin kullanıyorsa bir sonraki doz dan 1 saat önce numune alınmalıdır. Heparin uygulanan koldan kan alınmamalıdır.

(13)

AMİLAZ

Metod Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Aşırı Hemoliz, lipemi

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 gün Referans Aralığı 28-100 U/L

Panik değer Üst sınır; 200 U/L

Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır.

ANTİ TİROGLOBULİN

Eş Anlamlı ANTİ TG, Troglobulin antikorları Metod Kemiluminesans

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çlışma Zamanı Perşembe

Rapor Zamanı Saat 14:00

Red Kriteri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat Referans Aralığı 0-115 U/mL

ANTİ TPO

Metod Kemiluminesans Numune Türü Serum

Numune Kabı Kırmızı kapaklıveya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Perşembe

Rapor Zamanı Saat 14:00

Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat Referans Aralığı 0-34 U/mL

ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ

Eş Anlamlı AST, serum glutamat oksolaasetat transaminaz (SGOT) Metod Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat,2-8 ºC 48 saat Red Kriteri Hemoliz

Referans Aralığı Yetişkinler: 5-32 U/L

Çocuklar ve adölesanlar ; <1yaş: <58 U/L 1-3 yaş: <59 U/L

4-6 yaş: <48 U/L 7-12 yaş: <44 U/L 13-17 yaş: <39 U/L

(14)

Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır ASO

Eş Anlamlı Antistreptolizin-O

Metod İmmünoturbidimetrik

Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml kan

Rapor Zamanı : Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 20 – 200 U/ml

Çocuklar; <6 yaş: <150 U/ml 6-18 yaş: 200-240 U/ml

BETA -HCG

Eş Anlamlı Gebelik testi, ß- hCG Metod Kemiluminesans Numune Türü Serum

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Referans aralığı Gebe olmayan < 10

0.2-1 Hafta 5-50 IU/L 1-2 Hafta 50-500 IU/L 2-3 Hafta 100-5,000 IU/L 3-4 Hafta 500-10,000 IU/L 4-5 Hafta 1,000-50,000 IU/L 5-6 Hafta 10,000-100,000 IU/L 6-8 Hafta 15.000-200.000 IU/L 2-3 Ay 10.000-100.000 IU/L

BİLİRUBİN (DİREK)

Eş Anlamlı Konjuge bilirubin Metod Spektrofotometrik Numune Türü Serum

Numune miktarı 1 mL

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 7 Gün Referans Aralığı 0-0.5 mg/dL

Yenidoğanlar: <0.6 mg/dL Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır.

(15)

BİLİRUBİN (TOTAL)

Metod Spektrofotometrik

Numune Türü Serum

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 7 Gün Referans Aralığı 0-1.2 mg/Dl

Prematüre yenidoğanlar;

1 gün: <8.2 mg/dl 2 gün: <12 mg/dl 3-5 gün: <24 mg/dl

>4 hafta: <1.5 mg/dl

Yenidoğanlar (zamanında) ; 1 gün: <8.7 mg/dl 2 gün: <11.3 mg/dl 3 gün: <12.7 mg/dl 4-6 gün: <12.6 mg/dl

>1 ay: <1 mg/dl

Pro BNP

Metod İmmünometrik Numune Türü Serum veya plazma Numune Miktarı 1 mL

Numune Kabı Mor kapaklı Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test ) sonra Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikterus

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 7 Gün Referans Aralığı 0-450pg/ml

Uyarı Biyotin tedavisi alanlar testden 8 saat önce ilacı kesmelidir.

CA 125

Eş Anlamlı Karbohidrat antijen 125 Metod Kemiluminesans Numune Türü Serum

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı Jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ de 24 saat Referans Aralığı 0-35 U/mL

Uyarı Ovulasyon ve menstrüasyon dönemleri dikkate alınmalıdır.

(16)

CA -15-3

Eş Anlamlı Karbonhidrat antijen 15-3 Metod Kemiluminesans

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ de 48 saat Referans Aralığı 0-25 U/mL

Uyarı Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. Karaciğer ve memenin bening hastalıklarında yükseklik saptanabilir

CA -19-9

Eş Anlamlı Kanser antijen 19-9, Karbohidrat antijen 19-9

Metod Kemiluminesans

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı Jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC'de 48 saat Referans Aralığı 0-27 U/L

Uyarı Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha yüksektir.

CEA

Eş Anlamlı Karsinoembriyonik antijen Metod Kemiluminesans

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zaman Her gün

Stabilitesi 2-8ºC’ de 8 saat, -20ºC’ de 48 saat Referans Aralığı Sigara içenler:0-5.5 ng/ml, Sigara içmeyenler:0-3.8 ng/ml

Uyarı Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır.

D - DİMER

Eş Anlamlı Fibrin yıkım ürünleri Metod Koagülometrik Numune Türü Plazma Numune Miktarı 1 mL

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test ) sonra

Red Kriteri Uygun olmayan tüp ve kan, hemoliz, pıhtı, soğuk zincirle gelmemesi Stabilitesi 20-25ºC’de 4 saat, 2-8ºC’de 24 saat, -20 ºC’de 1 Ay Referans Aralığı 0-500 ng/ml

Uyarı Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsüne sabitlenerek gönderilmelidir.

(17)

DEMİR

Eş Anlamlı Fe

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Red Kriteri Hemoliz

Referans Aralığı KADIN: 37-145 µg/dL ERKEK: 59-158 µg/dL Çocuklar ;

1–30 gün kız 29–127 µg/dL, Erkek 32–112 µg/dL 1–12 ay kız 25–126 µg/dL, Erkek 27–109 µg/dL 1–3 yaş kız 25–101 µg/dL, Erkek 29–91 µg/dL 4–6 yaş kız 28–93 µg/dL, Erkek 25–115 µg/dL 7–9 yaş kız 30–104 µg/dL, Erkek 27–96 µg/dL 10–12 yaş kız 32–104 µg/dL, Erkek 28–11 µg/dL 13–15 yaş kız 30–109 µg/dL, Erkek 26–110 µg/dL 16–18 yaş kız 33–102 µg/dL, Erkek 27–138 µg/dL,

Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Diurnal varyasyonu nedeniyle sabahları maksimum düzeyde

olduğundan örnekler sabah saatlerde alınmalıdır (Düşük demir düzeyleri lökositozun eşlik ettiği akut demir eksikliğini göstermektedir).

DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ

Eş Anlamlı Total Iron Binding Capacity (TIBC) Metod Spektrofotometrik

Rapor Zamanı Aynı günsaat 14:00 Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 125-345mg/dl

Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır.Sabah örneği tercih edilmelidir.

DİGOKSİN

Metod Latex-enhanced immunoturbidimetric Numune Türü Serum

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test ) sonra Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºde 7 Gün Referans Aralığı 0.8-2.0 ng/mL

Panik değer Üst sınır; 3 ng/mL

Uyarı Son dozdan 8-12 saat sonrakanalınmalıdır. Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir.

(18)

ERİTROSİT SEDİMENTASYON HIZI Eş Anlamlı Sedimentasyon, ESR

Metod Westergreen yöntemiyle uyumlu otomatize sistem Numune Türü Sitratlı kan

Numune Miktarı Tüp üzerinde işaretli bölüme kadar Numune Kabı Siyah kapaklı tüp

Çalışma Zamanı Her gün

Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, lipemi, uzun süre bekletilmiş ve gereken miktardan az ya da fazla alınmış numuneler.

Stabilitesi 20-25ºC’de 2 saat Referans Aralığı KADIN: 0-20 mm / saat

ERKEK: 0-15 mm / saat

Uyarı Yüksek oda ısısı ESR’ yi arttırırken, düşük oda sıcaklığı ve kan örneğinin pıhtılaşması(test 2 saat içinde yapılmaz ise) gibi teknik hatalar ise ESR’yi azaltır.

ESTRADİOL

Eş Anlamlı 17-ß- estradiol, E2

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapakılı Jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ 48 saat, -20’de 6 Ay Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Referans Aralığı ERKEK: 7.6-43 pg/mL

KADIN: Foliküler faz 12.5-166 pg/mL Midsiklus 85-498 pg/mL Luteal faz 44-211 pg/mL

Postmenapozal 5-55 pg/mL Gebelik 1.trimester:215-4300 pg/ml

1-10 yaş kız çocuğu: 6-27 pg/mL 1-10 yaş erkek çocuğu : 5-20 pg/mL

ETANOL

Eş Anlamlı Kan alkol düzeyi

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapakılı Jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı 1 saat (Acil test) sonra

Red Kriteri Hemoliz Stabilitesi 2-8ºC’ 3 gün

Referans Aralığı 0-50 mg/dl

(19)

FENİTOİN

Eş Anlamlı Epdantoin

Metod Latex enhanced immunoturbidimetric Numune Türü Serum

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test ) sonra Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºde 1 Ay Referans Aralığı 10-20 µg/mL

Panik değer Üst sınır;22 µg/mL

Uyarı Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir.

FERRİTİN

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Referans Aralığı KADIN: 13-150 ng/mL ERKEK: 30-400 ng/mL

<1 yaş: 12-327 ng/mL

1-3 yaş : 6-67 ng/mL 4-6 yaş: 4-67 ng/mL 7-12 yaş kız : 7-84 ng/mL 7-12 yaş erkek:14-124 ng/mL 13-17 yaş kız : 13-68 ng/mL 13-17 yaç erkek: 14-152 ng/mL

Uyarı Ferritin bir akut faz reaktanıdır. Hepatik bozukluk, malignensi ve enflamatuar durumlarda normal serum ferritin değerleri demir eksikliği ekarte etmek için kullanılamaz.

FİBRİNOJEN

Eş Anlamlı Faktör I

Metod Koagülometrik

Numune Türü Sitratlı plazma Numune Miktarı 500µL

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 5 Gün

Red Kriter Uygun olmayan kan / antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli Referans Aralığı 180-350 mg/dL

Panik değer Alt sınır; 100 mg/dL Üst sınır; 700 mg/dL FOLİK ASİT

(20)

Eş Anlamlı Folat

Metod Kemiluminesans Numune Türü Serum

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat, -20’de 30 Gün Referans Aralığı 4.6-18.7 ng/mL

FOLİKÜL STİMÜLAN HORMON

Eş Anlamlı FSH, Follitropin, Pitüiter gonadotropin

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Referans Aralığı ERKEK: 13-70 yaş 1.5-12.4 IU/L KADIN: Foliküler faz:3.5-12.5 IU/L

Midsiklus peak:4.7-21.5 IU/L Luteal faz:1.7-7.7 IU/L

Postmenapozal : 25.8-135 IU/L FOSFOR

Eş Anlamlı İnorganik fosfor, Fosfat, P, PO4 Metod Spektrofotometrik

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 4 Gün Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Referans Aralığı 2.5-4.5 mg/dL Çocuklar;

1–30 gün 3.9–7.7 mg/dL 1–12 ay 3.5–6.6 mg/dL 1–3yaş 3.1–6.0 mg/dL 4–6yaş 3.3–5.6 mg/dL 7–9yaş 3.0–5.4 mg/dL 10–12 yaş 3.2–5.7 mg/dL 13–15 yaş 2.9–5.1 mg/dL 16–18 yaş 2.7–4.9 mg/dL Panik değer Alt sınır; 1 mg/dL

Üst sınır; 9 mg/dL

(21)

GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ

Eş Anlamlı GGT, Gama GT

Metod Spektrofotometrik,Enzimatik-Kinetik Numune Türü Serum

Numune Miktarı 1 m L

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 7 Gün Red Kriter Hemoliz, lipemi, ikter

Referans Aralığı KADIN:5-36 U/L ERKEK: 8-61 U/L

<1 yaş: < 203 U/L

1-3 yaş: <87 U/L 4-6 yaş: <26 U/L 7-12 yaş: <31 U/L 13-17 yaş: <29 U/L

GLUKOZ (KAN) Eş Anlamlı Açlık kan şekeri, AKŞ

Metod Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de kanda saatte 10 mg/dL düşer,

20-25ºC’de serumda 8 saat, 2-8ºC’de 72 saat Referans Aralığı 70-100 mg/dL

Panik değer Alt sınır; 40 mg/dL Üst sınır; 450 mg/dL

Uyarı Hastadan en az 10-12 saatlik açlık kanı alınmalıdır.

HEMOGLOBİN A1C

Eş Anlamlı HbA1C, Glukohemoglobin, Glikozile Hb Metod HPLC

Numune Türü EDTA’lı tam kan Numune Miktarı 1 mL

Numune Kabı Mor kapaklı tüp (EDTA) Çalışma Zamanı Her gün

Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan seviyesi

Stabilitesi 20-25ºC’ de 3 Gün, 2-8ºC’de 7 gün, -20ºC 6 Ay Referans Aralığı Normal: 4-5.6 %

Prediyabet:5.7-6.4%

Diyabet:>6.5 %

Uyarı Hastadan açlık kanı alınması tercih edilir.

(22)

HDL KOLESTEROL

Eş Anlamlı HDL, HDL-C

Metod Spektrofotometrik, enzimatik

Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºCde 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 40-60 mg/dL

Uyarı Hastadan.açlık kanı alınmalıdır. En az 24 saat alkol alınmamış olmalıdır.

hs-CRP (High Sensitive) Eş Anlamlı Yüksek Duyarlı CRP Metod İmmünotürbidimetrik Numune Türü Serum

Rapor Zamanı Rutinaynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriter Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 15 Gün, 4-8ºC’de 2 Ay Referans Aralığı 0-0.5 mg/dL

Uyarı Nonspesifik bir akut faz reaktanıdır. Enfeksi yon ve enflamasyonların değerlendirilmesinde kullanılır. Yüksekliği koroner kalp hastalığı riskinin erken bir göstergesi olduğundan, koroner kalp hastalığı için risk taraması amacıyla da kullanılır.

İMMÜNGLOBULİN E Eş Anlamlı IgE (Total)

Metod Enzimatik-labeled hemiluminescent Immunometric assay

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriter Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 2-8ºC’de 3 Gün,-20 ºC’de 6 Ay Referans Aralığı Yeni doğan:0-1.5 IU/ml

yaş:<15IU/ml 1-5 yaş:<60IU/ml 6-9 yaş:<90IU/ml 10-15 yaş:<200IU/ml Yetişkin:<100IU/ml

KALSİYUM (KAN) Eş Anlamlı Ca

(23)

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra Numune Ret Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 8.6-10.2 mg/dL

Çocuklar;

<10 gün:7.6-10.4 mg/dL

11 gün- 2 yaş: 9-11 mg/dL 3 yaş-12 yaş: 8.8-10.8 mg/dL 13 -18 yaş: 8.4-10.2 mg/dL

Panik değer Alt sınır; 6 mg/dL Üst sınır; 13 mg/dL

KALSİYUM (İDRAR) Eş Anlamlı Ca

Metod Spektrofotometrik Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 mL

Numune Alma 24 saat toplanan idrar, soğuk ortamda

toplanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarıbelirtilmelidir Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Ret Kriteri Uygun toplanmayan idrar.

Stabilitesi 20-25ºCde 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 100-300 mg/Gün

KAN GAZI

Metod ISE Teknolojisi Numune Türü Arter kanı Numune Miktarı 2 mL

Numune Kabı Kan gazı enjektörü (Heparinli) Çlışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı 10 dakika ( Acil test )

Red Kriteri Heparinli olmayan kan,pıhtılı kan, yetersiz kan Stabilitesi 30 dakika içinde bakılması gerekir Referans Aralığı pH 7.37 – 7.45

pCO2 35 – 46 mm Hg pO2 70 – 100 mmHg

cHb 12-18 g/dL Hct 35-52 g/dL sO2 >96 % (0.96)

FO2Hb >96 % (0.96) FCOHb <2.0 % (0.02) FMetHb <1.5 % (0.015) FHHb 0.0–5.0 % (0.0-0.05) Na 135- 145 mmol/L

(24)

K 3.6–4.8 mmol/L

Ca(i) 1.15–1.35 mmol/L CI 95- 105 mmol/L

Glucose 70-100 mg/dL Lactate 1.8 mmol/L

Panik değer Alt sınır Üst sınır

PH 7.2 7.6 PCO2 19 mmHg 67 mmHg İyonize Kalsiyum 0.8 mmol/L 1.54 mmol/L PO2 43 mmHg

KARBAMAZEPİN

Eş Anlamlı Tegretol

Metod İmmunoturbidimetrik

Numune Miktar 1 mL

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Perşembe

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test) sonra Ret Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºC’de 2 Gün, 4-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 4.0 -12.0 µg/mL

Panik değer Üst sınır;15 µg/mL

KLORÜR (KAN) Eş Anlamlı Cl

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra Ret Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25ºCde 8 saat Referans Aralığı 98-107 mEq/L

Panik değer Alt sınır; 80 mEq/LÜst sınır; 120 mEq/L KLORÜR ( BOS )

Eş Anlaml CI

Numune Türü BOS Numune Miktarı 1 mL

Numune Kabı Kırmızı kapaklı tüp Çalışma Zamanı Her gün

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat,2-8ºC’de 7 Gün KLORÜR ( İDRAR )

Eş Anlamlı CI

(25)

Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 mL

Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı bildirilmelidir.

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Yanlış toplanan idrar Stabilitesi 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 110-250 mEq/L

Kolesterol KOLESTROL (TOTAL)

Eş Anlamlı Total kolestrol

Stabilitesi 20-25ºC 8 saat, 2-8ºC 48 saat Referans Aralığı 3-200 mg/dL

Uyarı İdeal kan alma şartları; son üç haftada diyette değişiklik yapılmaması, stabil vücut ağırlığı ve 12 saat açlık.

KREATİN KİNAZ

Eş Anlamlı CK, Total Kreatin kinaz, CPK Metod Spektrofotometrik, kinetik

Rapor Zamanı Rutin saat 14:00, acil 1 saat sonra Ret Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25˚ C’de 24 saat, 2-8 ˚C’de 7 Referans Aralığı KADIN: 33-211 U/L

ERKEK: 32-294 U/L Çocuklar ve adölesanlar;

1 gün: <712 U/L 2-5 gün: <652 U/L

6 gün- 6 ay: <295 U/L 7-12 ay : <203 U/L

1-3 yaş: <228 U/L 4-6 yaş: <149 U/L

7-12 yaş kız çocuğu: <154 U/L 7-12 yaş erkek çocuğu. <247 U/L 13-17 yaş kız çocuğu: <123 U/L 13-17 yaş erkek çocuğu:<270 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır KREATİN KİNAZ-MB Eş Anlamlı CK-MB(MOSS)

Metod Kemilüminesans

Numune Türü Plazma

(26)

Numune Miktarı 1 mL Numune Kabı Mor Kapaklı Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00 acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25˚C’de 24 saat, 2-8˚C’de 7 Gün Referans Aralığı 0-5 ng/ml

KREATİNİN (KAN)

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra

Red Kriteri Hemoliz

Stabilitesi 20-25˚C’de 8 saat 2-8˚C’de 48 saat Referans Aralığı KADIN: 0.5-0.9 mg/dL

ERKEK: 0.7-1.2 mg/dL

Prematüre yenidoğan: <1.04 Zamanında yenidoğan: <0.85 Çocuklar;

2-12 ay: <0.42 mg/dL 1-2 yaş:<0.41 mg/dL 3-4 yaş:<0.47 mg/dL 5-6 yaş:<0.59 mg/dL 7-8 yaş:<0.60 mg/dL 9-10 yaş:<0.73 mg/dL 11-12 yaş:<0.79 mg/dL 13-14 yaş: <0.87 mg/dL

Panik değer Üst sınır; 5 mg/dL ( Diyaliz hastaları dışında )

KREATİNİN (İDRAR)

Metod Spektrofotometrik, kinetik Numune Türü 24 saatlik idrar

Numune Kabı 24 saatlik idrar soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 6N HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlarda kabul edilir.

İdrar miktarı belirtilmelidir.

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Uygun toplanmayan idrar

Stabilitesi 20-25˚C’de 8 saat, 2-8˚C’de 48 saat Referans Aralık KADIN: 600-1800 mg/Gün

ERKEK: 800-2000 mg/Gün KREATİNİN KLİRENSİ

Metod Spektrofotometrik, kinetik Numune Türü Serum ve 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 mL idrar ve 1 mL serum

(27)

Numune Kabı 24 saatlik idrar soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir.6N HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. İdrar miktarı belirtilmelidir.

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Ret Kriteri Uygun toplanmayan idrar Referans Aralığı 80-125 ml/dk

Uyarı Test süresince çay ve kahve içilmemeli,Herhangi bir ilaç kullanılmamalı, egzersiz yapılmamalıdır.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (KAN)

Eş Anlamlı LDH, LD, Laktik asit dehidrogenaz Metod Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Numune Türü Serum

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 135-225 U/L

Yenidoğanlar:

4-20 gün: <600 U/L

<1 yaş: <451 U/L 2-15 yaş çocuk: <300 U/L

Uyarı Hastadan açlık kanı alınması tercih edilir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ ( BOS, MAYİ)

Metod Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Numune Türü Bos, Mayi

Numune Kabı Kırmızı kapaklı tüp, jelsiz tüp Çalışma Zamanı Her gün

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 7 Gün LDL KOLESTEROL

Eş Anlamlı LDL-C

Metod Spektrofotometrik, enzimatik

Numune Tür Serum

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 3-130 mg/dL

LİPAZ

Eş Anlamlı Triaçilgliserol açilhidrolaz Metod Colorimetric rate

(28)

Numune kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı 1 saat ( Acil test ) sonra

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Rerferans Aralığı 13-60 U/L

Yenidoğanlar:<34 U/L 12 yaş altı çocuklar: <31 U/L 16-18 yaş: <55 U/L

LİTYUM Eş Anlamlı Li

Metod Colorimetric rate Numune Türü Serum

Numune kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Cuma

Rapor Zamanı Rutinsaat 14:00, acil 1 saat sonra

Stabilitesi 25-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün , (-15)-(-25) ºC’de 6 ay Rerferans Aralığı 0.6-1.2 mmol/L

LUTEİNİZAN HORMON

Eş Anlamlı Luteotropin, LH Metod Kemiluminesans

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter

Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Referans Aralığı KADIN: Foliküler faz 2.4-12.6 IU/L

Ovulatuar:14-96IU/L Luteal faz 1-11.4 IU/L

Postmenopozal 7.7-59 IU/L ERKEK: 1.7-8.6 IU

Uyarı Diurnal varyasyonu vardır.Özellikle pubertede uykuda salınan LH miktarı daha fazladır.

MAGNEZYUM

Eş Anlamlılar Mg

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 1.6-2.6 mg/dL

Yenidoğan: 1.5- 2.2 5 ay-6 yaş: 1.7-2.3 7-12 yaş: 1.7-2.1

(29)

13-20 yaş: 1.7-2.2

Panik değer Alt sınır; 1 mg/dL Üst sınır; 5 mg/dL Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır.

MİKRO ALBÜMİN

Metod PEG enhanced immunoturbidimetrik Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar

Numune kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir, 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir.

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Referans Aralığı 24 saatlik idrar <30 mg/gün

Spot idrar <30 mg/g kreatinin

Uyarı İdrardaki albumin düzeyini gösterir. Böbrek hastalıkları için erken bir gösterge olduğundan, özellikle diabetik nefropati ve hipertansiyonun erken tanı ve takibinde değerlidir.

MİKROPROTEİN ( BOS )

Numune Türü BOS Numune Miktarı 200µL Numune kabı Jelsiz düz tüp Çalışma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Red Kriteri BOS’un hemorajik olması Stabilitesi 2-8ºC’de 72 saat

Referans Aralığı 8-32 mg/dL

Uyarı Merkezi sinir sistemi hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılır. Menenjit ve ensefalomyelit gibi kan-beyin bariyerinin bozulduğu durumlarda BOS total protein düzeyi yükselir.

MİKROPROTEİN (İDRAR )

Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 mL

Numune kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir, 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir.

Rapor Zamanı Aynı gün saat 14:00 Stabilitesi 2-8ºC’de 72 saat Referans Aralığı 1-14 mg/dL

Uyarı Böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Glomerüler ve tübüler zedelenmeler ile aşırı üretime bağlı olarak ör.gammopatiler) proteinüri oluşabilir. Nefrotik sendrom, diabetik nefropati, multiple myeloma, monok lonal gammopatiler, renal tübüler fonksiyon bozuklukları ve üriner sistem fonksiyon ve maligniteleri idrarla atılan total protein mik tarında artışa neden olur. Ayrıca egzersiz, ateş ve gebelik geçici, menstrüasyona bağlı kanama, prostatik sıvılar, semen ve alkali idrar yanlış yüksek sonuçlara neden olabilir.

ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİ

Eş Anlamlı OGTT , Şeker yükleme testi Metod Spektrofotometrik

Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp

(30)

Red Kriteri Hemoliz, yetersiz numune, test kurallarına uyulmaması.

Uyarı Hasta aç olarak gelmeli ( Randevu alınmalıdır.) PARATİROİD HORMON (İNTAKT)

Eş Anlamlı PTH, Parathyrin, Parathormon

Stabilitesi 20-25ºC’de 4 saat, 2-8ºC’de 48 saat Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter ve numunenin

1 saatten fazla oda sıcaklığında beklemesi Referans Aralığı 15-65 pg/mL

2-4 yaş kız: 3.6-32 pg/mL Erkek:5.7-34 pg/mL 5-6 yaş kız:1-13 pg/mL Erkek:4.4-16 pg/mL 7-8 yaş kız: 2.7-25 pg/mL Erkek:2.5-27 pg/mL

9-10 yaş kız: 2-30 pg/mL Erkek:4.6-34 pg/mL 11-12 yaş kız: 4.3-34 pg/mL Erkek: 2.5-25 pg/mL 13-14 yaş kız: 1.6-37 pg/mL Erkek:1.4-26 pg/mL 15-16 yaş kız: 1.2-39 pg/mL Erkek:4.5-36 pg/mL

POTASYUM (KAN) Eş Anlamlı K+

Metod ISE Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 mL

Rapor Zamanı Rutin aynı gün saat 14:00, acil 1 saat sonra Red Kriteri Hemoliz, lipemi

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 3.5-5.1 mEq/L

Panik değer Alt sınır; 2.5 mEq/L Üst sınır; 6.5 mEq/L

Uyarı Diurnal varyasyonu vardır.Sabah 08:00’de maksimum, akşam 22:00’de ise minimum düzeydedir.

POTASYUM (BOS)

Metod ISE

Numune Türü BOS

Numune Kabı Kırmızı kapaklı tüp, jelsiz düz tüp Çalışma Zamanı Her gün

Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün