SOĞUK ALGINLIĞI – NEZLE
Soğuk algınlığı; Coryza; Nezle; Common Cold; Shore Throat;
Soğuk algınlığı virüslerin neden olduğu, burun ve boğazda sınırlı bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık birçok virüse bağlı olabilir, 200 den fazla virüsün soğuk algınlığına yol açtığı tespit edilmiştir. Soğuk algınlığı son derece bulaşıcıdır, hastalık havadan damlacıkla yada ellerin ağız, burun ve göze dokunulması ile bulaşır.
Soğuk algınlığının etkeni nedir?
Soğuk algınlığına birçok virüs yol açabilir. Özellikle Rinovirüsler en büyük gurubu oluştururlar. Soğuk algınlığı ataklarının neredeyse %40 Rinovirüsler tarafından meydana gelir. Ayrıca Adenovirüsler, Coronavirüsler, RSV ( Respiratory Sinsisyal Virüs ) sık görülen soğuk algınlığı virüsleridir.
Soğuk algınlığı kimlerde görülür?
Soğuk algınlığı her yaşta görülebilir. 6 aya kadar olan bebeklerde anneden gelen immün globülinler bebeği soğuk algınlığı virüslerine karşı korur daha sonra annenin antikorları düşünce çocuklar hasta olmaya başlarlar. Sür çocukluğu döneminde ortalama olarak yılda 6-8 soğuk algınlığı – nezle atağı geçirilmesi normaldir. Okula başladıktan sonra bu sayı biraz daha artar yıla 8 – 10 atak geçirilir. Yaş ilerledikçe nezle atakları azalır. Erişkinlerde yılda 2-4 nezle atağı normaldir.
Soğuk algınlığı geçiren kişilerle yakın temas, Hijyen eğitiminin eksik olması,
El yıkama alışkanlığının yetersiz olması,
Sigara kullanımı yada sigara içilen ortamda bulunmak, Kalitesiz ve / veya az uyku,
İmmün sistemi bozan ilaç kullanımı,
Kalabalık ve iyi havalanmayan ortamlarda bulunmak,
Çocukların yakın temasta olmaları ( kreş, yuva, ana okulu, vb.) hastalığın kolay yayılmasını ve hasta olmayı kolaylaştırır.
Soğuk algınlığı şikayetleri nelerdir?
Hastalık bir iki günlük bir kuluçka süresinin sonunda ortaya çıkar, en sık görülen şikayetler:
Ateş ( her zaman çok yüksek ateş olmaz ) ,
Boğaz ağrısı, boğazda yanma, gıcıklanma, kaşınma hissi, Burun akıntısı, burunda doluluk,
Koku ve tat duyusunun bozulması, Hapşırık,
Kuru öksürük,
Kulaklarda doluluk ve kaşıntı, kulaklarda tıkanıklık hissi, Gözlerde kızarıklık sulanma ve yanma hissi,
Baş ağrısı,
Yorgunluk ve kırıklık hissi,
Soğuk algınlığı tanısı nasıl konur?
Soğuk algınlığı teşhisi hastanın şikayetleri ile konur. Genellikle ileri laboratuvar testlerine gerek olmaz, ancak gerilemeyen şikayetler yada komplikasyon düşünüldüğünde ileri tetkik ve inceleme istenebilir.
Soğuk algınlığının hangi virüse bağlı olduğu genellikle test edilmez, bu hem pahalı hem de gereksiz bir çaba olur.
Hastanın ateşinin tekrar yükselmesi, burun akıntısının iltihabi renk ve koku alması, kulak ağrısının artması, kulak ta iltihabi akıntı olması yada balgamlı öksürük başlaması komplikasyon geliştiğinin habercisidir. Bu gibi durumlarda tekrar doktora başvurulmalı ve komplikasyonların tanısı için gerekli testler yapılmalıdır.
Soğuk algınlığı nasıl tedavi edilir?
Soğuk algınlığı şikayetleri genellikle 10 gün kadar sürer. Bebeklerde, yaşlılarda ve altta kronik hastalığı olanlarda bu süre uzayabilir. Soğuk algınlığı doktor ziyaretlerinin neredeyse yarıdan fazlasının tek sebebi olsa da hastalığın spesifik tedavisi yoktur. Tedavi şikayetlerin hafifletilmesine yönelik olarak yapılır.
Bol sıvı alımı burun tıkanıklığını azaltır,
Odaya nemlendirici koymak öksürüğü azaltır, tıkanıklığı azaltır ve nefes almayı kolaylaştırır,
Tulu suyla burun temizliği, burun tıkanıklığını, kulak tıkanıklığını azaltır, burun akıntısını azaltır,
Tuzlu suyla gargara: boğaz ağrısını yumuşatır,
Basit analjezik ve ağrı kesiciler ( Aspirin – parasetamol – ibuprofen gibi) kas eklem ağrılarını azaltır, teşi düşürür,
Soğuk algınlığı ve nezle tedavisinde anti viral ilaçlar kullanılmaz.
Eğer bu tedavi başarısız olursa şikayetlere yönelik ilaç tedavisi başlanabilir:
Dekongestan ilaçlar,
Öksürük kesici ve ekspectoran ilaçlar, Antihistaminikler,
Boğaz pastilleri,
Vapo – rub kullanılabilir.
Dikkat:
Çocuklarda viral enfeksiyonlar sırasında aspirin kullanılmamalıdır.
Soğuk algınlığı ilaçları 2 yaş altı çocuklarda kullanılmamalı, 4 yaş altı çocuklarda ise mecbur olmadıkça kullanılmamalıdır.
Bu ilaçlar 4-11 yaş arası dikkatli kullanılmalıdır. Boğaz spreyleri, şuruplar, burun spreyleri ve dekongestan ilaçlar burun mukozasında tekrar şişmeye, komplikasyon gelişmesine ve ilaç bağımlılığına yol açarlar. İlacı bırakınca hastanın burnu tamamen tıkanır bu nedenle bu ilaçlar 3 günden daha uzun süreli kullanılmamalıdır.
Soğuk algınlığının alternatif tedavisi :
Soğuk algınlığının alternatif tedavisi çok uzun yıllardır ata dedelerimizin tedavi reçetelerinde vardır.
Nane – limon kaynatmak ( hem boğaz ağrısını alır hem burun tıkanıklığını açar),
Zencefilli bal ( öksürük kesici) Tarçınlı ballı süt ( öksürük kesici)
Limonlu ıhlamur ( boğaz ağrısı ve öksürüğe karşı) denenebilir.
Vitamin C takviyesi soğuk algınlığı şikayetlerinin süresini kısaltmak için, Çinko pastilleri: soğuk algınlığı şikayetlerini yumuşatmak ve süresini kısaltmak için,
Ekinezya çayı: soğuk algınlığı şikayetlerini azaltmak ve hafifletmek için denenebilecek tedavi alternatifleridir.
Not: Bazı doğal ilaçlar yan etkiye, alerjiye ve diğer ilaçların etkilerinde değişime yol açabilir.
Soğuk algınlığından korunma:
Soğuk algınlığı 200 den fazla virüs ile meydana geldiğinden aşı üretimi mümkün olmamıştır. Hastalıktan korunmanın en önemli yolu hijyen kuralarına dikkat etmektir. Özellikle el yıkama, bulunulan ortamın sık sık havalandırılması, kağıt mendil kullanımı, ellerin ağız dudak, burun ve göze temas ettirilmemesi hastalıktan korunmada önemlidir.
Soğuk algınlığı komplikasyona yol açar mı?
Hastalık genellikle 1 hafta 10 gün içinde iyileşir. Dekonjestan ilaçlar, ateş düşürücü, ağrı kesici, öksürük kesici şikayetleri hafifletebilir. Hastalık genellikle komplikasyon gelişmeden düzelir ancak nadiren komplikasyon gelişir en sık görülen komplikasyonlar:
Sinüzit,
Orta kulak iltihabı, Bronşit dir.
Ayrıca
Astım,
Kronik bronşit,
Amfizem gibi kronik hastalıkların da alevlenmesine yol açar.
hastada geçmeyen baş ağrısı, iltihabi burun akıntısı yüksek ateş varlığı sinüzit düşündür, kulak ağrısı kulak akıntısı ve ateş orta kulak enfeksiyonunu düşündürmelidir. giderek artan balgamlı öksürük ve ateş varlığında bronşit geliştiği aklımıza gelmelidir.
soğuk algınlığının tedavisinde antibiyotiklerin kesinlikle yari yoktur. antibiyotik kullanımı bu komplikasyonların gelişimini engellemez.
Nadiren soğuk algınlığına bağlı kuru öksürük hastalık geçmesine rağmen haftalarca devam eder ve astımı taklit eder ve astım ilaçları ile düzelir, bu gibi ısrarlı kuru öksürükler soğuk algınlığı komplikasyonu olarak nadiren görülebilir.
Soğuk algınlığından korunmak için:
Ellerinizi ağız, burun ve gözünüze sürmeyin, Ellerinizi sıklıkla yıkayın,
Bulunduğunuz ortamı sıklıkla havalandırın,
Sigara içmeyin ve sigara içilen ortamda durmayın, Hasta kişiler ile temas etmeyin,
Hasta iseniz işe gitmeyin, doktora gidin ve rapor alın, Hasta çocuğunuzu okula göndermeyin.
Çocukların ağızlarına götürdükleri oyuncakları paylaşmayın ve sık sık temizleyin.
Referanslar:
1. http://www.cdc.gov/features/pediatriccoldmeds. Updated September 11, 2009.
Accessed September 15, 2014.
2. http://www.ebscohost.com/academic/natural-alternative-treatments. Updated August 2013. Accessed September 15, 2014.
3. http://www.niaid.nih.gov/topics/commoncold/pages/default.aspx. Accessed September 15, 2014.
4. http://www.ebscohost.com/dynamed. Updated July 1, 2014. Accessed September 15, 2014.
5. http://www.ebscohost.com/dynamed: Lizogub VG, Riley DS, Heger M. Efficacy of a pelargonium sidoides preparation in patients with the common cold: a randomized, double blind, placebo-controlled clinical trial. Explore (NY).
2007;3:573-584.
8. http://www.ebscohost.com/dynamed: Slapak I, Skoupá J, Strnad P, Horník P.
Efficacy of isotonic nasal wash (seawater) in the treatment and prevention of rhinitis in children. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 2008;134:67-74.
9. http://www.ebscohost.com/dynamed: Arruda E, Pitkäranta A, Witek TJ Jr, Doyle CA, Hayden FG. Frequency and natural history of rhinovirus infections in adults during autumn. J Clin Microbiol. 1997;35:2864-2868.
10. Pappas DE, Hendley JO, Hayden FG, Winther B. Symptom profile of common colds in school-aged children. Pediatr Infect Dis J. 2008;27:8-11.
11. http://www.ebscohost.com/dynamed: Hemila H, Chalker E, Douglas B.
Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Mar 17;(3):CD000980.
12. e http://www.ebscohost.com/dynamed: Sing M, Das R. Zinc for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2011;(2):CD001364.
13. http://www.ebscohost.com/dynamed: Paul IM, Beiler JS, King TS, Clapp ER, Vallati J, Berlin CM. Vapor rub, petrolatum, and no treatment for children with nocturnal cough and cold symptoms. Pediatrics. 2010;126(6):1092-1099.
14. http://www.ebscohost.com/dynamed: Singh M, Das RR. Zinc for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 18;6.
İNFEKSİYÖZ MONONÜKLEOZİS
Kissing Disease;Öpücük hastalığı; İnfeksiyöz Mono; İnfeksiyöz Mononükleozis;
CA Lermi
Ateş, boğaz ağrısı, şişmiş lenf bezleri ile karakterize viral bulaşıcı hastalıktır.
Ebstein Barr virüs ile meydana gelir. Hava ve temas yoluyla bulaşabilir, özellikle tükrük ve mukozal salgılarda yoğunlaşan virüsün öpme ile bulaşması kolaylaşır.
Bu nedenle öpücük hastalığı da denir.
Toplumda yaygın olarak görülen bir hastalıktır ve genellikle çocukluk çağında sessiz olarak geçirilir ancak
10 yaşından sonra geçirilirse,
Hastalık, stress, yorgunluk gibi immün sistemin zayıfladığı zamanlarda geçirilir ise EBV virüs enfeksiyonu infeksiyöz mononükleozis sendromuna yol açar. Yaş ilerledikçe hastalığın şiddeti de artar.
Okullar, yuva, bakım evleri, kreş gibi ortamlarda kolayca yayılır. Hastalığı bir kez
geçirmek ömür boyu bağışıklık bırakır.
Mononükleozis şikayetleri nelerdir?
Hastalık genellikle virüsün bulaşmasından 4-7 hafta sonra ortaya çıkar. İlk belirtiler genel bir kırgınlık hali ve gribal şikayetlerdir. 10 yaş altı çocuklarda genellikle bu şikayetler dışında hiçbir şikayet görülmeden hastalık atlatılır.
Halsizlik ve kırgınlık hali genellikle bir hafta kadar sürer daha sonra:
Yüksek ateş,
Boğaz ağrısı ve boğazda şişme, bademciklerin şişmesi, Lenf bezlerinin şişmesi,
Aşırı halsizlik,
Şiddetli kas ağrıları,
Dalak ve karaciğerde şişme, Hafif sarılık başlar.
Genellikle bu şikayetler 1 – 2 hafta içinde azalarak kaybolur. Hastalık çok nadiren karaciğerde ağır hasar yapacak kadar ilerleyebilir.
Mononükleozis nasıl teşhis edilir?
Hastalık basit boğaz sürüntü testleri yada kan testleri ile kolayca teşhis edilebilir.
İnfeksiyöz mononükleoz dan şüpheleniliyor ise aşağıdaki testler yapılmalıdır:
Tam kan sayımı, Periferik yayma, Mono test,
EBV VCA IgG, IgM, Early Antijen,
EBV anti Nuclear antijen antikoru IgG, EBV PCR,
Hastalık yaşa bağlı olarak çok hafif geçebilir, küçük çocuklarda teşhis güç olabilir.
Mononükleozis tedavisi
Mononükleozis in tedavisi yoktur ancak şikayetleri yatıştırmak amacıyla ağrı kesiciler kullanılabilir. Hastalık genellikle tedavisiz kendi kendine iyileşir, tedavi
ile hastalık süresini kısaltmak mümkün değildir. Hastalık genellikle 4-6 haftada tamamen iyileşir ancak aylar süren yorgunluk sendromlarına yol açabilir.
Tedavide antibiyotik kullanılması çok ciddi yan etki ve komplikasyonlara neden olur.
Büyümüş dalak darbe ile yırtılabilir, bu nedenle 1 ay kadar spordan uzak durulmalıdır.
Ağrı kesici ve ateş düşürücüler, boğaz pastilleri ve tuzlu su ile gargara şikayetleri yatıştırır.
Nefes almayı zorlaştıracak boğaz tutulumu, kan tablosunu bozan kemik iliği tutulumu ve karaciğerin tutulduğu ağır durumlarda kortikosteroid kullanımı gerekebilir.
İstirahat,
Bol su tüketmek,
İlk bir ay spor yapmamak, ağır kaldırmamak, iyileşmeyi kolaylaştırır.
İnfeksiyöz Mononükleozis hastalığı ile bazı Lenfoma ve nazofarinks kanserleri arasında ilişki vardır. Hastalığı geçirmek bu kanserlerin riskini arttırmaktadır.
Mononükleozis den korunma
EBV virüsü ile genellikle hayatın erken dönemlerinde karşılaşılır ve hastalık hafif gripal şikayetler ile atlatılır. Toplum taramalarında 35 – 40 yaş insanların %95 oranında hastalığı geçirmiş oldukları tespit edilmiş. Yaş ilerledikçe hastalık şikayetleri de ağırlaşır ve mononükleoz sendromlarına kadar ilerler. Hastalıktan korunmak için:
Hasta kişiler ile yakın temasta bulunmamak, Kalabalık yerlerden uzak durmak,
Aşırı stres ve yorgunluktan uzak durmak sayılabilir.
Hastalık geçtikten sonra virüs vücudumuzda saklı olarak kalır, aktive olup olmadığını bilmiyoruz ancak hayat boyu ikinci kez mononükleozis geçirmiyoruz.
Hastalık geçtikten sonra 4-6 hafta kadar bulaşıcılığı devam eder.
Referanslar :
1. Centers for Disease Control and Prevention http://www.cdc.gov
2. National Institute of Allergy and Infectious Diseases http://www.niaid.nih.gov 3. About Kids Health http://www.aboutkidshealth.ca
4. The College of Family Physicians of Canada http://www.cfpc.ca
5. Balfour HH Jr, Hokanson KM, et al. A virologic pilot study of valacyclovir in infectious mononucleosis. J Clin Virol . 2007;39:16-21.
6. Infectious mononucleosis. EBSCO DynaMed website. Available at:
http://www.ebscohost.com/dynamed . Updated February 28, 2013. Accessed June 7, 2013.
7. Luzuriaga K, Sullivan JL. Infectious mononucleosis. N Engl J Med . 2010 May 27;362(21):1993-2000.
8. Mononucleosis. Academy of Family Physicians website. Available at:
http://familydoctor.org/familydoctor/en/diseases-conditions/mononucleosis.html . Updated November 2010. Accessed June 7, 2013.
SARI HUMMA
Yellow Fever;
Sarı humma sivri sinekler ile bulaşan mikrobik hastalıktır. Hastalık sahra altı Afrika ve güney Amerika da görülmektedir. Bu bölgeye seyahat yapacak kişilerin Sarı humma aşısı olmaları aşı pasaportu edinmeleri gereklidir. Hastalık nadiren bu bölgeler dışında da görülmektedir. Sarı humma viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalığın etkili bir tedavisi yoktur ancak aşı ile korunmak mümkündür.
Sarı humma kimlerde görülür?
Hastalık sahra altı Afrika da ve güney Amerika da yaşayanlarda ve bu bölgeye seyahat edenlerde görülür.
Sarı humma belirtileri nelerdir?
Hastalık sivrisineklerle bulaşır. Bulaştıktan bir hafta sonra şikayetler ortaya çıkar.
Akut dönem 3-4 gün sürer, bu dönemden sonra toksik faz denen ve 24 saat içinde ortaya çıkan şikayetler gelişir. Sarı humma ağır seyirli ve ölüm oranı yüksek bir hastalıktır, hastalıktan kurtulanlarda ömür boyu bağışıklık kalır.
Sarı humma akut faz belirtileri:
Ateş,
Baş ağrısı, Kas ağrıları, Sırt ağrısı, Üşüme titreme, İştah kaybı, Bulantı kusma, Karın ağrısı,
Sarı humma toksik faz bulguları nelerdir?
Yüksek ateş,
Burun, ağız, diş etleri, mide kanamaları, Karın ağrısı,
Kanlı kusma,
Tansiyonda düşme,
Karaciğer yetmezliği ve sarılık, Böbrek yetmezliği,
Şuur bulanıklığı, Epilepsi atakları, Koma,
Seyahat öyküsü sarı humma teşhisinde önemli bir ip ucudur.
Sarı humma tedavisi:
Sarı humma için özgün bir tedavi seçeneği yoktur. Tedavi destek tedavisidir, hasta yoğun bakım şartlarında tutulmalıdır. Sıvı ve gerekirse kan nakli yapılmalı tansiyon normal sınırlarda tutulmaya çalışılmalıdır. Böbrek fonksiyonlarının devamı için gerekirse diyaliz yapılmalıdır. Toksik faz sırasında kaybedilen kan hücreleri ve pıhtılaşma proteinlerinin yerine konması amacıyla kan nakli gerekir.
Tedavi sırasında antibiyotik kullanımı sekonder enfeksiyonların önlenmesi amacıyla verilir.
Sarı hummadan korunma:
Sahra altı Afrika ve güney Amerika seyahati öncesi sarı humma aşısı olmak en etkili korunma önlemidir. Aşı 9 aydan itibaren yapılabilir.
Aşı yapılmamış ise sivrisinekten korunarak hastalıktan korunmak mümkündür. Bu amaçla
İyi izole edilmiş klimalı yerlerde kalmak, Uzun kollu ve paçalı giysiler giymek, Vücuda sivrisinek kovucu sprey sıkmak,
Cibinlik kullanmak hastalıktan korunmak amacıyla kullanılabilir.
Referanslar:
1. US Centers for Disease Control and Prevention http://www.cdc.gov 2. World Health Organization http://www.who.int
3. Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca
4. Public Health Agency of Canada http://www.phac-aspc.gc.ca
5. Arboviruses & encephalitis. PEMSoft at EBSCO DynaMed website. Available at:
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Accessed June 4, 2013.
6. García-Rejón JE, Loroño-Pino MA, Farfán-Ale JA, et al. Mosquito infestation and dengue virus infection in Aedes aegypti females in schools in Merida, Mexico. Am J Trop Med Hyg . 011;84(3):489-496.
7. Global map. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at:
http://www.cdc.gov/yellowfever/maps/index.html . Updated December 31, 2011.
Accessed June 4, 2013.
8. Walker KR, Joy TK, Ellers-Kirk C, Ramberg FB. Human and environmental factors affecting Aedes aegypti distribution in an arid urban environment. J Am Mosq Control Assoc . 2011;27(2):135-141.
9. Yellow fever. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at:
http://www.cdc.gov/yellowfever/index.html . Updated December 13, 2011.
Accessed June 4, 2013.
1 0 . Y e l l o w f e v e r . E B S C O D y n a M e d w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated June 4, 2013. Accessed
June 4, 2013.
11. Yellow fever vaccine: what you need to know. Centers for Disease Control and P r e v e n t i o n w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/vis/downloads/vis-yf.pdf . Updated March 30, 2011. Accessed June 4, 2013.
MURKORMİKOZ
Zygomikoz; Mucormycosis; Zygomycosis;
Mukormikoz sinüsler, beyin, akciğerler ve nadiren cildi içeren mantar hastalığıdır.
Çok ağır ve hızlı seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır. İmmün sistemi zayıf hastalarda ortaya çıkar. Genellikle kısa sürede ölümle sonuçlanan bir mantar enfeksiyonudur.
Mukormikoz neden olur?
Hastalık doğada özellikle toprakta bolca bulunan mantarlar nedeniyle ortaya çıkar. Mukor cinsi mantarlar çürüyen kütük ve ağaçlarda, toprakta, gübrede, çöp alanlarında bol bulunur. Vücuda kesik, çizik yada solunum ile bulaşır, mukozalardan göze bulaşabilir. Vücuda bir kez yerleştikten sonra hızla çoğalır ve yayılarak ölüme yol açar.
Sağlıklı bireylerde normal immün sistem mukor cinsi bu mantarın yayılmasını durdurur ve herhangi bir hastalığa yol açmadan mantarı öldürür, uzaklaştır.
İmmün sistemin bozulduğu durumlarda mantar hızla yayılır ve genellikle hızla ölüme yol açar.
Mukormikoz kimlerde görülür?
Hastalık immün sistemi zayıflamış kişilerde görülür:
Kontrolsüz diyabet,
HİV enfeksiyonu ve AİDS, Lösemi,
Lenfoma,
Organ nakli nedeniyle immün sistemi baskılayan ilaç kullanımı, Kemoterapi,
Uzun süre steroid ve kortizon kullanımı,
Demir zehirlenmesi nedeniyle deferroksamin kullanımı, Metabolik asidoz varlığı,
Kronik sinüzit varlığı Mukormikoz için hazırlayıcı nedenlerdir.
Mukormikoz belirtileri nelerdir?
Hastalığın yerleştiği alana göre şikayetler değişir. Solunum sistemine yerleşen Mukormikoz da aşağıdaki bulgular görülür. Mukormikoz un saatler içinde geliştiği ve bu bulguların birkaç saat içinde ortaya çıkarak genel durumu hızla bozduğu unutulmamalıdır:
Ateş, Öksürük, Yüz ağrısı,
Gözde şişme ve göz yuvarlağının dışarı doğru itilmesi, Sinüsler üzerinde kızarıklık,
Kanlı öksürük, Nefes darlığı, Kanlı kusma,
Karın ve göğüs ağrısı,
Fenalık hissi, şuur bulanıklığı,
Uykuya meyil ve genel durumda hızla bozulma.
Cilt enfeksiyonlarında ise hızla gelişen kızarıklık, enfeksiyon yerinde sıvı birikimi ve akıntı, şiddetli ağrı, sertlik, şişlik ve siyahlaşma olur.
Mukormikoz teşhisi nasıl konur?
Enfeksiyon yerinden alınan bir örneğin laboratuarda incelenmesi ve kan testleri ile tanı konur. Görüntülenme yöntemleri, röntgen, bilgisayarlı tomografi ve MR sinüz tutulumu hakkında bilgi verir.
Mukormikoz tedavisi:
Mukormikoz çok ciddi ve hızlı yayılan ölümcül bir mantar hastalığıdır. Hastalıktan şüphe edilmesi bile hızla hastaneye yatırılıp incelemeyi gerektirir. Tanı konur
konmaz en hızlı şekilde tedavi başlanmalıdır. Erken tedavi ile hayatta kalmak mümkün olabilir. Tanı konur konmaz antifungal tedavi başlanır, cerrahi istenir ve ölü dokuların hızla cerrahi olarak çıkarılması gerekir.
Mukormikoz dan korunma
Doğada yaygın olarak bulunan mukor cinsi mantarlardan korunmak mümkün değildir. Hastalıktan korunmanın en önemli yolu immün sistemi bozan durumların bir an önce düzeltilmesidir. Mukormikoz en sık kontrolsüz diyabet hastalarında görülür. Diyabetin kontrolü immün sistemin normal çalışması için şarttır.
Referanslar :
National Foundation for Infectious Diseases http://www.nfid.org/
Centers for Disease Control and Prevention http://www.cdc.gov/
The Canadian Lung Association http://www.lung.ca/
Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/
Mucormycosis. Center for Disease Control and Prevention (CDC) website.
Available at: http://www.cdc.gov/fungal/mucormycosis/ . Accessed May 20, 2013.
M u c o r m y c o s i s . E B S C O D y n a M e d w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated May 16, 2013.
Accessed May 20, 2013.
Radha S, Tameem T, Fernandez DK, Satyanarayana G. Gastric zygomycosis (mucormycosis). The Internet J Pathol . 2007;5(2).
MONO TEST
İnfeksiyöz Mono testi; Epstein-Barr virüs testi; Monospot testi; EBV antikor testi; Öpücük hastalığı testi;
Kanda Epstein Barr virüsüne karşı antikor araştıran testtir. Epstein Barr virüsü boğaz ağrısı, ateş ile seyreden ağır bir anjin tablosuna yol açar, bu hastalığa İnfeksiyöz Mononükleozis yada Öpücük hastalığı denir. Öpücük hastalığı denmesinin nedeni hastalığın buluğ çağındaki gençler arasında öpüşme ile bulaşmasından dır. Test kanda virüse karşı gelişen antikorları aradığı için akut enfeksiyon sırasında test negatif bulunabilir. Akut enfeksiyonda EBV Viral Kapsit antijen ve Early antijen testleri daha erken sonuç verir (EBV – VCA ve EBV-EA testleri ).
Referanlar:
Johannsen EC, Kaye KM. Epstein-Barr Virus (Infectious Mononucleosis, Epstein- Barr Virus–Associated Malignant Diseases, and Other Diseases). In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed.
Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 139.
HİV TESTİ
ELİSA ve Western blot HİV testleri;
Human immunodeficiency virus yani HİV virüsü kan yoluyla bulaşarak immün sistemin çalışmasını bozar ve AİDS ( Adult İmmune Deficiency Senrome ) denen hastalığa neden olur. HİV testi kanda virüs olup olmadığını gösteren test dir.
ELİSA yöntemi ile yuapılan bu testin Western Blot yöntemi ile sağlamasının yapılması gerekir. HİV testi kanda yapılır, yurt dışında yanak mukozasından yapılan HİV testleri de mevcuttur.
HİV testi ne için yapılır?
Test HİV virüsü kapıp kapmadığınızı tespit amacıyla yapılır, özellikle şüpheli
cinsel temas, yüksek risk gurubu içinde olan insanlar, immün sistem hastalığ bulguları varsa, hamilelik taraması sırasında, evlilik öncesi testler içinde, beklenmesik enfeksiyon hastalıkları varlığında HİV testi istenir.
ELİSA pozitifliği ne anlama gelir?
ELİSA pozitifliği HİV pozitif anlamına gelmez. Bunun için testin doğrulanması gerekir. ELİSA testi birçok durumda yanlış pozitif sonuç verebilir. Pozitif ELİSA sonucu mutlaka Western Blot testi ile doğrulanmalıdır.
ELİSA negatifliği ne anlama gelir?
ELİSA negatif demek HİV negatif demek değildir. HİV virüsü bulaştıktan sonra antikorların ortaya çıkması bir zaman alır buna pencere dönemi ( Windows periyod ) denir. Bu dönem süresince hastada HİV virüsü vardır ancak antikor gelişmediğinden test negatif çıkar. Şüpheli temastan sonra 1. 3. Ve 6. Ayın sonunda yapılan testler negatif ise bulaş olmadığı kabul edilir. Testler negatif ancak hastada akut HİV enfeksiyonu olduğundan şüpheleniliyor ise HİV viral load testi istenir.
Referanslar:
Dewar R, Goldstein D, Maldarelli F. Diagnosis of human immunodeficiency virus infection. In: Mandell GL, Bennett GE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone;
2009:chap 119.
Sax PE, Walker BD. Immunopathogenesis of human immunodeficiency infection.
In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA:
Saunders Elsevier; 2007:chap 408.
HEPATİT TARAMASI
Hepatit taraması sırasında en sık görülen viral hepatitlerin taraması yapılmaktadır. Hepatit Check Up programı aşağıdaki laboratuar testlerini içerir.
Testler:
• ANTİ HAV TOTAL,
• HBs Ag,
• ANTİ HBs,
• ANTİ HCV.
Bu testlerle ;
• Hepatit A, Hepatit B ve Hepatit C geçirip geçirmediğiniz,
• Geçirdiyseniz bağışıklık kalıp kalmadığı,
• Aşıya ihtiyacınız olup olmadığı,
• Taşıyıcı olup olmadığınız,
• Kronik Hepatit olup olmadığınız anlaşılmaktadır.
KARACİĞER BİYOPSİSİ
Karaciğer biyopsisi karaciğerden küçük bir parçanın alınıp mikroskopta incelenmesi ile hastalıkların karaciğere verdiği zararın tespit edilmesidir.
Karaciğer biyopsisi genellikle ince bir iğne yardımıyla deriden girilerek yapılır ancak çok nadir hallerde laparoskopi ile yada açık olarak da yapılması gerekebilir.
Karaciğer nedir?
Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Vücudun birçok fonksiyonu karaciğer tarafından idare edilir.
Kandan zehirli maddelerin, temizlenmesi, Mikroplara karşı savaşmak,
Yenilen gıdaların sindirilmesi, Besin ve vitaminlerin saklanması, Enerji depolamak,
Protein üretmek gibi temel görevler hep karaciğerin işidir.
Karaciğer Biyopsisi Ne zaman Yapılır?
Karaciğer biyopsisi kan testleri, ultrason, film ve diğer teşhis araçları ile
karaciğerdeki hastalık teşhis edilemeyince yapılır. Genellikle kronik hepatit gibi karaciğere zarar veren hastalıkların ne derece zarar verdiklerini tespit etmek ve buna göre tedaviyi programlamak için yapılmaktadır.
Karaciğer Biyopsisi İçin Hazırlık Gerekir mi?
Evet karaciğer biyopsisinden en az 1 hafta önce doktorunuzun ilaçlarınızı kontrol etmesi ve birtakım ayarlamalar yapması gerekir. Bazı ilaçların karaciğer biyopsisi öncesi ve biyopsi sonrası bir süre kesilmesi gerekir. Özellikle kan pıhtılaşmasını bozan ilaçlar, sedatif ilaçlar kesilir. Karaciğer biyopsisi öncesi kısıtlanan veya kesilen ilaçlar şunlardır:
Aspirin, ibufen gibi ağrı kesiciler ve kan sulandırıcı ilaçlar, Steroid ilaçlar,
Heparin ve benzeri kan sulandırıcılar, Tansiyon ilaçları,
Diyabet ilaçları,
Anti depresan ilaçlar, Antibiyotikler,
Astım ilaçları,
Diyet takviyesi amacıyla kullanılan ilaçlar.
Karaciğer biyopsisi öncesi bu ilaçların doktor tarafından dikkatle gözden geçirilip kesilmesi veya doz ayarlaması yapılması gereklidir.
Prosedür sırasında hastanın nefesini tutması istenecektir bu nedenle hastanın gelmeden önce nefes egzersizleri yapması ve nefesini 30 – 40 saniye tutmaya çalışması istenir.
Biyopsi öncesinde sabah kan alınıp kanama ve pıhtılaşma değerleri gözden geçirilir. Ağır karaciğer hastalığı olanlarda kanama problemi biyopsi sonrası kanama riskini arttırır. Bu durumda pıhtılaşma sağlayıcı ilaçlar yapılır.
Hastaların biyopsi öncesi ve sonrasında aç olmaları gereklidir. Biyopsi öncesi 8 saat açlık gerekir. Hastalara ağrı kesici ve anksiyete giderici sedatif ilaçlar verileceği için 12 saat boyunca araba kullanmaları sakıncalıdır, hastaların yalnız gelmemeleri ve dönüşlerini ayarlamaları gerekir. Prosedür süresince damar yolu açık tutulur ve gerekirse ilaçlar bu yoldan verilir.
Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır?
Karaciğer biyopsisi hastanede yada klinikte yapılabilir. İnce bir iğne ile karaciğere
girilerek küçük bir parça alınır. En çok tercih edilen yöntem deriden girilerek iğne ile parçanın alınmasıdır. Bu işlen 20 – 40 saniye kadar sürer. Bu işlen sırasında hastanın nefesini tutması istenir. Girişim öncesinde Ultrason veya Tomografi istenebilir.
Hastaya sakinleştirici verilir,
Hastaya pozisyon verilerek sol yanına yatırılır, Giriş yeri işaretlenir,
Bölge iğne ile uyuşturulur,
Biyopsi iğnesi ile karaciğere girilir ( bu sırada Ultrason kullanılabilir), Parça alınarak çıkılır,
Bölgeye 5-10 dakika kompres yapılarak basılır, Hastaya pozisyon verilerek istirahat yatağına alınır,
Hasta en az 4 – 6 saat kum torbası ile bası altında yatakta tutulur,
Kontrol ultrasonu yapılarak kanama vb. komplikasyon varlığı araştırılır, Her şey normal ise hasta ayağa kaldırılır ve taburcu edilir.
Anestezinin etkisi 12 saat kadar sürer, bu süre içinde hasta bayılabilir, araba kullanmak, mutfak işleri gibi tehlikeli işler ile uğraşmak, tek başına yürümeye kalkışmak tehlikelidir. Biyopsi sonrası 2 gün istirahat etmek, spor yapmamak, ağır kaldırmamak gerekir. Biyopsi yerinde bir haftayı bulan hafif ağrı olabilir. Ağrı olursa parasetamol içeren, kanama değerlerini bozmayan hafif ağrı kesiciler kullanılabilir.
Biyopsi Sonucumu Ne Zaman Alırım?
Biyopsi materyali kısa sürede patoloji merkezine gönderilir, burada yapılan boyama ve özel teknikler ile karaciğerdeki harabiyet ve hastalığın durumu derecelendirilir. Biyopsi sonucu genellikle bir hafta içinde alınır.
Karaciğer Biyopsisinin Tehlikesi Nedir?
Karaciğer biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyon ağrıdır. Hastaların
%20 sinde biyopsi sonrası ağrı şikayeti olur ancak bunların neredeyse tamamı parasetamol ile geçer. Biyopsi yerinde kanama nadir görülen bir komplikasyon dur hastaların 500 de birinde görülür. iç organların zedelenmesi, enfeksiyon, karın iç zarının iltihabı çok nadir görülen yan etkileridir. Sol omuza vuran ağrı, karın ağrısı, yüksek ateş yada aşırı halsizlik durumunda doktorunuzu arayınız.
Karaciğer Biyopsisini SGK karşılar mı?
Evet karaciğer biyopsi girişimi SUT tarafından ödenmektedir.
Kısaca Karaciğer Biyopsisi
Karaciğer hastalığının teşhisi veya derecelendirilmesi için iğne ile karaciğerden küçük parça alınmasıdır,
Parça patolojide değerlendirilir, rapor bir haftada çıkar, En sık iğne ile ve hafif uyuşturularak yapılır,
20- 40 saniye süren bir işlemdir, SUT tarafından parası ödenir,
Bir hafta önceden hazırlık gerekir bazı ilaçların kesilmesi gerekir, doktorunuza tüm ilaçlarınızı söyleyin,
Biyopsiden önce nefes tutma egzersizi yapın,
Hastaya ağrı kesici verilecek hasta tek başına dönemez, 12 saat araba kullanamaz, tehlikeli iş yapamaz, düşebilir, bayılabilir,
Biyopsiden önce 8 saat aç olması gerekir,
Biyopsiden sonra 4- 6 saat hastanede kalması gerekir, Bir iki gün ev istirahatı gereklidir,
Biyopsi sonrası bir hafta ağır egzersiz, ağır kaldırma yapmayacak, Biyopsi yerinde bir hafta hafif ağrı olabilir parasetamol ile geçer,
Şiddetli karın ağrısı, sol omuz ağrısı, ateş yada halsizlik olursa doktora başvurulacak.
HEPATİT B
Serum Hepatiti;
Hepatit B virüsü ile meydana gelen karaciğer enfeksiyonudur. Hepatit B ye bağlı sarılıkların bir kısmı kronikleşir. Altı aydan uzun süren Hepatit B enfeksiyonu kronikleşmiş kabul edilir. Kronik Hepatit B enfeksiyonu birçok probleme neden
olur:
Kronik karaciğer iltihabı, Siroz,
Karaciğer yetmezliği, Karaciğer kanseri, Ölüme yol açabilir.
Hepatit B virüsü nasıl bulaşır?
Hepatit B virüsü hasta kişilerle temas ile bulaşır. Hasta yada taşıyıcı kişilerin vücut çıkartıları hastalığı taşır. Özellikle:
Kan,
Sperm (Semen), Vajina salgıları,
Tükürük virüsü bol miktarda taşır.
Bu salgılarla temas etmek ile hastalık bulaşır.
Hepatit B hastalığının en sık bulaşma yolları:
• Cinsel temas,
• Temiz olmayan aletler ile yapılan;
o Manikür, o Pedikür, o Dövme,
o Cerrahi müdahale, o Diş müdahalesi, o Endoskopi,
• Taşıyıcı kişi ile aynı evde yaşamak en sık görülen bulaşma yollarıdır.
Hamilelik sırasında virüs bebeğe bulaşmaz, ancak doğum sırasında doğum kanalından geçerken bebeğe bulaşır. Bu nedenle hasta yada taşıyıcı anneden doğan bebeklerin doğumdan hemen sonra aşılanması ile korunması mümkündür.
Bütün hamilelerin doğum öncesinde hepatit B testi yaptırmaları gerekir. Hepatit B sulardan, gıdalardan, havadan, bulaşmaz.
Kimler Hepatit B için risk altındadır?
Hepatit B virüsü dış ortamda uzun süre canlı kalabilir. Kişiden kişiye kolayca bulaşabilir.
Hepatit B hastası yada Hepatit B taşıyan kişi ile cinsel temasta bulunmak, Kirli aletleri paylaşmak ( diş fırçası, jilet, ustura, enjektör vb. ),
Hepatit B taşıyan biri ile aynı evi paylaşmak,
Hasta salgıları ile temasın yoğun olduğu meslek çalışanları, Laboratuar çalışanları,
Hemşireler, Doktorlar, Diş hekimleri, İtfaiyeciler, Polisler, Askerler,
Mahkumlar ve hapishane çalışanları, Hastane çalışanları,
Hepatit B hastalığının yoğun olarak bulunduğu yerlere seyahat etmek, Hemodiyaliz hastaları Hepatit B hastalığı yönünden risk altındadır. Bu kişilerin aşı ile hepatit B virüsünden korunmaları gerekir.
Hepatit B belirtileri nelerdir?
Hastalık virüs bulaştıktan 3 ila 6 ay sonra ortaya çıkar. Birçok hastada hafif gribal şikayet dışında bir şey görülmez. En sık görülen şikayetler:
Göz aklarında ve ciltte sarılık,
Halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma ( aylarca sürebilir), Karaciğer bölgesinde ağrı,
İştah kaybı, Bulantı, kusma, Eklem ağrıları, Hafif ateş,
İdrarda koyulaşma, dışkı renginde açılma, Kaşıntı,
Döküntü.
En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık genellikle bir iki ayda kendi kendine düzelir.
Altı aydan uzun süren Hepatit B kronikleşmiş kabul edilir.
Hepatit B nasıl teşhis edilir?
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Birçok vakada sarılık görülmediği sadece halsizlik ve eklem ağrıları görüldüğü unutulmamalıdır.
Hepatit B kesin teşhisi laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit B düşünülen her hastadan aşağıdaki testler istenir:
HBs Ag, Anti Hbs, Anti HBc IgM, SGOT,
SGPT,
Gama Glutamil Transferaz, Laktat Dehidrogenaz, Hemogram,
Protrombin zamanı, CRP,
Sedimantasyon.
Hepatit B takibi ve karaciğerdeki harabiyetin düzeyi laboratuar testleri ile takip edilmelidir. Altı aydan uzun süren Hepatit B kronikleşmiş kabul edilir. Bu durumda tedavi planlaması amacıyla aşağıdaki testler istenir:
Hepatit B tip tayini,
HBV DNA PCR testleri istenir,
Karaciğer biyopsisi: Kronik hepatit B hastalığında karaciğerdeki harabiyet karaciğer biyopsisi ile tespit edilir.
Hepatit B tedavisi:
Akut Hepatit B hastalığının tedavisi yoktur. Ancak semptomlar ve şikayetlerin tedavisi yapılır. Komplikasyon gelişmediği sürece akut Hepatit B birkaç ay içinde kendiliğinden iyileşir.
Kronik Hepatit B yakından izlenmeli ve tedavi edilmelidir. Kronik Hepatit B tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığın ilerlemesini yavaşlatan, karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişmesini engellemeye çalışan ilaçlardır.
Bu ilaçlar virüsün aktivitesini yavaşlatarak etki etmeye çalışır. Nadiren bu
tedaviler ile tam şifa sağlanabilmektedir ancak virüsü tamamen öldürerek tam bir şifa sağlayan kesin bir tedavi şekli henüz yoktur. Kronik Hepatit B hastalığında aşağıdaki ilaçlar kullanılır:
İnterferon alfa 2b, Lamivudine,
Adefovir, Entecavir.
Kronik Hepatit B hastalarının dikkat etmesi gerekenler:
Kronik hepatit b hastalığında karaciğerde kronik iltihap vardır. Karaciğer sürekli enfeksiyonla mücadele eder. Bur durumda karaciğer üstüne eklenene her hastalık yada zehirlenme durumu hızla ağırlaştırır. Virüsün aktivasyonunu ve hastalığın hızla ilerlemesine yol açar. Özellikle
Alkol, Sigara,
Hazır gıdalar içinde bulunan koruyucu maddeler, Karaciğer için toksik ilaçlar,
Baharat, Küflü gıdalar,
Diğer hepatit enfeksiyonları,
Bitkisel ilaçlar karaciğerdeki hasarı arttırıp hastalığı hızlandırabilirler.
Hepatit B virüsünün yayılmasını önlemek amacıyla hastaların yapması gerekenler:
Aile bireylerinin test edilerek aşılanması,
Doktorunuz, diş hekiminiz ve her tür tıbbi girişimden önce Hepatit B hastası olduğunuzu belirtiniz,
Cinsel eşinize ve partnerinize Hepatit B taşıdığınızı belirtin ve aşılanmasını sağlayın,
Kronik Hepatit B taşıyan çocukları yuva ve kreşlere göndermeden önce durumu yöneticiye bildirin ve kişilerin aşılanmasını sağlayın,
Gebe iseniz mutlaka Hepatit B testlerinizi yaptırın,
Hepatit B taşıyıcı ve çocuk sahibi olmak istiyorsanız bunu doktorunuza söyleyiniz, doğum sonrası çocuğun aşı ve serumla korunmasını sağlayınız, Hepatit B taşıyıcısı iseniz kan ve organ bağışı yapmayınız,
Kronik Hepatit B hastası iseniz tedavinizi aksatmayınız.
Hepatit B den korunma:
Hepatit B den korunmanın en kolay ve güvenilir yolu aşı olmaktır. Hepatit B aşısı oldukça güvenli bir aşıdır. Aşı 6 ay içinde 3 doz olarak yapılmalıdır. Aşı bir kez tutmuş ise ömür boyu koruyucudur ve tekrarlanmaz. Ancak sigara içenler, 50 yaş üstü kişiler ve diyaliz hastalarında aşı bir seferde tutmayabilir. Normalde Hepatit B aşı programı doğumdan başlayarak uygulanır. Doğumda aşılanmamış kişiler her an test ile aşılanabilir. Ayrıca aşağıdaki önlemler
Hepatit B virüsünden korunmada yardımcı olur:
Şüpheli cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak, Şüpheli cinsel temastan uzak durmak,
Endoskopi, cerrahi ve diş girişimleri gibi girişimlerin uygun sterilizasyon şartları altında yapılması,
Tıraş bıçağı, jilet, ustura, diş fırçası gibi aletlerin paylaşılmaması,
Dövme, manikür, pedikür gibi girişimlerin sterilize ve kendi aletleriniz ile yapılması sizi hepatit b den korur.
Hepatit B kaparsam ne yapmalıyım?
Hepatit kaptığınızı düşünüyor iseniz derhal bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurun. Hepatit B virüsü bulaşsa dahi bu durumda Hepatit B immün globülin ve Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür.
Hepatit B hastaları delta hepatit virüsünden korunmalıdır. Hepatit B ve delta virüsü yan yana gelirse hastalık çok hızlı ilerler ve siroz, karaciğer kanseri ve ölüme yol açar.
Referanslar:
1. American Liver Foundation http://www.liverfoundation.org/
2. Hepatitis B Foundation http://www.hepb.org/
3. Canadian Institute for Health Information http://www.cihi.ca/
4. Canadian Liver Foundation http://www.liver.ca/
5. Baker CJ, Pickerling LK, Chilton L, et al. Advisory Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, 2011. Ann Intern Med. 2011;154(3):168-173.
6. Braunwald E, Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Jameson JL, Longo DL, eds.
Harrison’s Principles of Internal Medicine. 15th ed. New York, NY: McGraw-Hill;
2001.
7. Centers for Disease Control and Prevention. Recommended immunization schedules for persons aged 0-18 years—United States, 2011. MMWR. 2011;60(5).
8. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2010. MMWR 2010;59(No. RR-12):1-110.
9. Hepatitis B. American Liver Foundation website. Available at:
http://www.liverfoundation.org/education/info/hepatitisb/ . Updated September 2007. Accessed July 1, 2009.
10. Hepatitis B. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at:
http://www.cdc.gov/hepatitis/HBV.htm . Updated April 2009. Accessed July 1, 2009.
11. Hepatitis delta. World Health Organization website. Available at:
http://www.who.int/csr/disease/hepatitis/HepatitisD_whocdscsrncs2001_1.pdf . Accessed August 24, 201
HEPATİT A
Sarılık; Bulaşıcı Sarılık;
Sarılık karaciğerin iltihabıdır birçok sebebe bağlı olabilir en sık görülen virüsler ile meydana gelen sarılıklar dır. Hepatit A virüsler ile meydana gelen en sık sarılık türüdür. Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Birçok metabolik olay karaciğerde gerçekleşir. Karaciğer bu işlemler sonrasında oluşan atıkları safra ile bağırsağa atar. Hepatitler sırasında bazen safra atılamaz, kanda birikir ve ciltte sarılık ortaya çıkar. Hepatit A virüsü gıdalar ile bulaşır.
Hepatit A nasıl bulaşır?
Hastalık dışkı ile yayılır. Dışkıdaki virüs kanalizasyon sistemi ve temizliğin yetersiz olduğu yerlerde su ve gıdalara bulaşarak salgınlara yol açar. Virüs sularda 4 hafta boyunca canlı kalır, deniz suyunda ölmez, balık ve kabuklu deniz canlılarında uzun süre canlı kalır. Hastalar hastalık başlamadan 2 hafta ve hastalık geçtikten sonra 1 hafta boyunca dışkı ile virüs çıkartmaya devam ederler.
Hastalık en çok:
Hepatit A bulaşmış gıda ve içeceklerin yenmesi ile, Hepatit A bulaşmış sular ile temas etmekle,
Hepatit A bulaşmış gıdaların yeterince pişirilmemesi nedeniyle,
Kanalizasyonun denize boşaldığı yerlerde balık ve midye gibi deniz ürünlerinin yenmesi ile bulaşır.
Hepatit A en sık kimlerde görülür?
Hepatit A insan dışkısı ile yayılır. Kanalizasyon sistemi, hijyen ve temizliğin uygun olmadığı her ortamda salgınlara neden olur. Yuva ve kreşlerde çocukların yakın teması bulaşma ve salgınlara yol açar. Ülkemizde batı kesimlerde insanların
% 40 ında doğuda ise % 90 ına hastalık geçirilmiştir. Hastalık en sık:
Altyapı ve kanalizasyon sistemi bozuk yerlerde yaşayanlarda,
Hasta kişi ile yakın teması olanlarda ( yuva arkadaşı, oyun arkadaşı, eşi, çocuğu vb.),
Hasta kişi ile ortak ev eşyasını yıkamadan kulandan kişilerde (kaşık, çatal yıkanmadan kullanılırsa),
Hasta kişi ile cinsel teması olanlarda,
Hepatit A nın sık görüldüğü sanitasyon ve kanalizasyon sisteminin bozuk olduğu şehir ve ülkelere seyahat edenlerde,
Tuvalet eğitimi almamış çocuk yuvaları ve kreşlerde hastalık daha sık görülür.
Hepatit A belirtileri nelerdir?
Hastalık virüs bulaştıktan 2 ila 6 hafta sonra ortaya çıkar, Hepatit A genellikle gribal şikayetler ile seyreder. Nadiren sarılık şikayetleri ortaya çıkar. Özellikle küçük yaşlarda hastalık çok hafif seyreder, yaş ilerledikçe hastalığın seyri de ağırlaşır. Hepatit A her zaman akut enfeksiyon şeklinde ortaya çıkar, hiçbir zaman
kronikleşmez, hepatit taşıyıcısı olunmaz. Hepati A genellikle bir ayda şifa ile iyileşir, nadiren fulminan hepatit denen şekilde ve çok ağır seyrederek ölüme yol açar. Hepatit hamilelikte bebeğe bulaşmaz. Hepatit A hastalığı sırasında sarılık çok ender olarak görülür hastalık genellikle grip şikayetleri ile geçip gider. En sık görülen belirtiler şunlardır:
Halsizlik, İştahsızlık, Ateş,
Bulantı, Karın ağrısı, Sarılık,
İdrarda koyuluk,
Dışkı renginde açılma, Kaşıntı, döküntü,
Kas ağrıları en sık görülen şikayetlerdir.
Hepatit A nasıl teşhis edilir?
Hepatit A laboratuar testleri ile kolayca teşhis edilir. Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Hepatit A hastalığında hastaların çoğunluğunda grip şikayetleri dışında şikayet olmadığı unutulmamalıdır.
Hepatit A düşünülen hastadan aşağıdaki testler istenir:
Anti HAV IgM, Anti HAV IgG, Kan sayımı,
Karaciğer enzimleri SGOT ( ALT), SGPT (AST), Gamma GT,
Laktat Dehidrogenaz LDH, Alkali Fosfataz ALP,
CRP, • Sedimantasyon, Bilirübin,
Kanama ve pıhtılaşma zamanı, Amonyak bakılmalıdır.
Hepatit A tedavisi:
Hepatit A için spesifik bir tedavi yoktur. Virüsü öldürerek hastalığı tedavi eden bir ilaç yoktur. Tedavi vücudun desteklenmesi ve virüsü yenmesi için gerekli takviyenin yapılmasıdır.
Hepatit A tedavisinde amaç:
Hastanın istirahate alınması, yatarak istirahati, Hastalığın yayılmasına engel olmak,
Virüsün daha fazla karaciğer harabiyeti yapmasını durdurmak amacıyla karaciğeri yoran ilaç, sigara ve alkolden uzak durmak.
Hastalık genellikle bir ay içinde kendi kendine düzelir. Hastaların % 15 inde iyileştikten sonra 9 ay içinde tekrar hepatit şikayetleri ortaya çıkabilir, bu hastalığın ikinci kez geçirilmesi değildir. Hepatit A iz bırakmadan iyileşir, kronikleşmez, bağışıklık bırakır tekrar hepatit A geçirilmez. Hepatit A dan korunma Hepatit A dan korunmanın en önemli yolu aşı olmaktır. Hepatit A gıdalar ve sular yoluyla bulaşır.
Temizlik kurallarına uymak hastalıktan korunmada önemlidir:
El yıkama alışkanlığını küçük yaşta edinmek, Yemek öncesi ve sonrası el yıkamak,
Mutfakta heijyeni ve sanitasyon kurallarına uymak, Gıdaları düzgün ve gerektiği şekilde pişirmek, Suları kaynatmadan kullanmamak,
Hepatit A hastası nın ortak eşyalarını ayırmak ve uygun şekilde temizlemek,
Salgın olan yerlerde kapalı şişe su kullanmak, Buz kullanmamak,
Gıdaları pişirmeden yememek,
Meyveleri soymak, Hepatit A dan korunmak için dikkat edilmesi gereken kurallardır.
Hepatit A aşısı ve gamma globülin
Hepatit A aşısı bir yıl arayla iki doz halinde yapılır. Son derece koruyucu bir aşıdır ve 20 yıl bağışıklık sağlar. İmmün globülin hazır antikorlar ile hepatit A ya karşı geçici direnç sağlar. İmmün globülin hepatit A ya karşı ancak 1 – 3 ay korur.
İmmün globülin hepatit A bulaştığı düşünülen durumdan itibaren iki hafta içinde verilmelidir. Hepatit A aşısı inaktif aşıdır. Aşı hastalık yapamaz. Aşı yapıldıktan 4 hafta sonra korumaya başlar. İki doz hepatit A aşısı 20 yıl boyunca korunma sağlar. Aşı salgın veya hepatit A ile temas halinde iki hafta içinde yapılırsa koruyucudur.
Hepatit A aşısı kimlere yapılır?
12 aylıktan itibaren herkese yapılabilir,
Hepatit A nın sık görüldüğü ülkelere seyahat edenlere, Kronik karaciğer hastası olanlara,
Kreş, yuva ana okulu ve bu gibi yerlerde çalışan personele hepatit A aşısı yapılmalıdır.
Referanslar:
1. American Liver Foundation http://www.liverfoundation.org/
2. Hepatitis Foundation International http://www.hepfi.org/
3. Canadian Institute for Health Information http://www.cihi.ca/cihiweb/
4. Canadian Liver Foundation http://www.liver.ca/
5. Baker CJ, Pickerling LK, Chilton L, et al; Advisory Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, 2011. Ann Intern Med . 1 Feb 2011. 154(3):168-173.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Recommended immunization schedules for persons aged 0-18 years —United States, 2011. MMWR 2011;60(5).
7. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2010. MMWR 2010;59(No. RR-12):1-110.
8. Hepatitis A: questions and answers. Immunization Action Coalition website.
Available at: http://www.vaccineinformation.org/hepa/qandavax.asp . Updated May 2008. Accessed January 21, 2009.
9. Hepatitis Foundation International website. Available at: http://www.hepfi.org .
10. The Merck Manual of Medical Information . Simon and Schuster, Inc.; 2000.
11. National Digestive Diseases Information Clearinghouse website. Available at:
http://digestive.niddk.nih.gov/ .
1 2 . 9 / 2 5 / 2 0 0 9 D y n a M e d s S y s t e m a t i c L i t e r a t u r e S u r v e i l l a n c e http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php : Updated recommendations from the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) for use of hepatitis A vaccine in close contacts of newly arriving international adoptees. MMWR Morb Mortal Wkly Rep . 2009;58:1006
