Yaralanmalar
Yaralanmalar
Yara deri veya mukozanın anatomik ve fonksiyonel bütünlüğünün bozulmasıdır.
Aynı zamanda kan damarları kas ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Bu nedenle
ağrı gelişebilir
Kaslarda hasar meydana gelmişse fonksiyon kaybı görülür.
Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski görülür.
DERİ DERİ
Deri vücudun en büyük organıdır ve üç ana görevi vardır:
– Vücudu dış ortamdan korumak,
– Vücut ısısını ayarlamak,
– Ortamdan aldığı bilgileri beyine iletmek.
DERİ DERİ
İki ölümden oluşur;
– Epidermis
– Dermis
Yumuşak Doku Yaralanmaları Yumuşak Doku Yaralanmaları
Deri bütünlüğünde meydana gelen hasara göre ikiye ayrılır;
– Açık yumuşak doku yaralanmaları
– Kapalı yumuşak doku yaralanmaları
Açık Yumuşak Doku Açık Yumuşak Doku
Yaralanmaları Yaralanmaları
Ortak belirtileri
– Kanama
– Enfeksiyon
– Yara kenarlarının ayrılması
Açık DokuYaralanmaları
Açık DokuYaralanmaları
Sıyrık yaralar Sıyrık yaralar
Sert bir yüzeye sürtünme sonucu meydana gelen yüzeysel yaralanmalardır.
Epidermis veya dermisin
küçük bir bölümünün kaybıdır.
Kapiller(sızıntı şeklinde) kanama olabilir.
Ağrılıdır, çünkü sinir uçlarının bulunduğu kısım zarar
görmüştür.
Kirli ya da ıslak işler yapılması dışında yara açık tutulmalıdır.
Kesik yaralar Kesik yaralar
Bıçak, çakı ,cam gibi keskin veya sivri uçlu bir cisimle oluşan kesiktir.
Kesi düzgün ya da parçalı olabilir.
Darbe veya künt travma ile meydana gelebilir.
Kesikler kasa,damar ve sinirlere kadar derinleşebilir.
Enfeksiyona açıktır.
Yaranın çevresi antiseptik bir madde ile temizlenir.yaranın içi antiseptik madde ile temas ettirilmemelidir.
Kanama varsa kontrol altına alınmalıdır.
Delici yaralar Delici yaralar
Kesici, delici aletler veya ateşli silahlar ile meydana gelen yaralanmalardır.
Göğüs ve karındaki delici yaralanmalar ölüme neden olabilir.
Dışarıya kanama çok olmasa da vücut boşluklarına ciddi kanamalar olabilir.
Tetanos tehlikesi bulunur
Batan cisim çıkarılmaz sabit hale getirilir.
Batan cisim çıkarılmaz sabit hale getirilir.
Parçalı yaralanmalar Parçalı yaralanmalar
Dokular üzerinde çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili bütün kısımlar zarar görebilir. Oldukça kanamalı yaralardır. Yara kenarları üst üste getirilerek temiz bir sargı bezi ile sarılmalıdır.yaranın iyileşmesi ve enfekte olmamasını sağlar
Ateşli Silah Yaralanmaları Ateşli Silah Yaralanmaları
Genelde birden fazla yaralanma vardır.
Yaralanma sırasında hangi çeşit silah kullanıldığı ve ateş mesafesi
öğrenilmeye çalışılmalıdır.
Çıkış deliği de aranmalıdır. Genelde çıkış deliği giriş deliğinden büyüktür.
Kanama ile birlikte en önemli tehlike enfeksiyondur.
Yakın mesafeden yaralanmalarda giriş deliğinde barut izi bulunur.
İmplante Objeler İmplante Objeler
Delici cisimlerin yara içinde kalmasıdır.
İmplante cisimler kesinlikle çıkarılmamalı, yerinde
hareketsiz hale getirilmelidir
Yabancı cismin etrafına steril pedler yerleştirilmelidir.
Flaster veya sargı bezi ile
hareketsiz hale getirilmelidir.
Acil olarak taşınması sağlanmalıdır.
Yırtık yaralar Yırtık yaralar
Derinin bir kısmı kopmuştur veya sarkıyordur.
Genellikle iş kazaları sonucunda ve el,
parmak, kulak vb organlarda görülür.
Kopma Kopma
Vücut parçası
tamamen kopmuştur.
Trafik ve iş makineleri kazalarında görülür.
Kopma yaralanmalarında Kopma yaralanmalarında
ilkyardım ilkyardım
Kanamanın durdurulması çok önemlidir. Diğer yöntemler denenmeden turnike uygulanabilir.
Şoka karşı önlem alınmalıdır.
Tam ampütasyonda parça iyi korunmalıdır.
– Parça önce steril pansuman malzemesine sarılmalıdır,
– Su geçirmeyecek bir poşetin içine konulmalı,
– Bu poşet içi buz veya soğuk su dolu ikinci bir poşete konulmalıdır.
Önemli açık doku yaralanmaları;
– Enfekte yara
– Kontrol edilemeyen kanamalı
– Batmış objeler
– Sinir, kas, tendon yaralanmaları
– Ağız, dil ve genital bölge yaralanmaları
– İnsan veya hayvan ısırması ile oluşmuş yaralanmalar
Açık Yumuşak Doku Yaralanmalarında Açık Yumuşak Doku Yaralanmalarında
İlkyardım İlkyardım
Genel prensipler;
– Kanama kontrol edilmelidir.
– Daha fazla kirlenmeyi önlenmelidir, bütün açık
yaralanmalarda enfeksiyon riski vardır.
– Yaralı kısım hareketsiz hale getirilmeli, ödem oluşmaması için yükseğe kaldırılmalıdır.
– Üzeri kapatılmalıdır
– Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır
Kapalı Yumuşak Doku Yaralanmaları Kapalı Yumuşak Doku Yaralanmaları
Vücuda künt bir darbe gelmesiyle cilt altı dokuların ezilmesidir.
Epidermisteki hasar darbeye göre değişir.
Kapalı Yumuşak Doku Kapalı Yumuşak Doku
Yaralanmaları Yaralanmaları
Yaralanmada hasar fazla ise, kapiller damarların yanı sıra büyük damarlar da yırtılarak cilt altında kan göllenmesine yol açar, buna hematom
denir,
Ağrılıdır
Ödem
Hassasiyet vardır.
Kapalı Yumuşak Doku Kapalı Yumuşak Doku
Yaralanmalarında Acil Bakım Yaralanmalarında Acil Bakım
I – Ice ...Buz
C – Compresyon ...Basınç
E – Elevasyon ...Yükseltmek
S – Splint ...Atel
Kafatası omurga yaralanmaları Kafatası omurga yaralanmaları
Elde ve ayakta karıncalanma ya da his kaybı
Vücudun herhangi bir yerinde tam veya kısmi hareket kaybı Kafatası veya omurga kemiklerinde şekil bozukluğu
Burun ve kulaktan beyin-omurilik sıvısı ve kanın gelmesi
Baş boyun ve sırtta dış kanama
Sarsıntı ve denge kaybı
Baş ağrısı, bulantı, kusma,
Pupillalarda büyüme veya farklılık
Nabızda zayıflama
Kulak ve göz çevresinde morluk
Hastada hiçbir belirti yoksa bile Hastada hiçbir belirti yoksa bile
Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları
Tüm düşme vakaları
Trafik kazaları
Bilinci kapalı tüm hasta /yaralılar Kafa ve
omurga yaralanması olarak sayılmalıdır.
İlkyardım İlkyardım
Bilinç kontrolü
ABC kontrolü
Bilinci açıksa hareket ettirilmez
Solunum varsa bilinç kapalı ise koma pozisyonuna sokulur
Hareket ettirilecek ise sırt üstü baş-boyun- gövde ekseni bozulmadan taşınmalıdır.
Taşınma sırasında sarsılmamalıdır.
Yaralı yalnız bırakılmamalıdır.
Delici göğüs Yaralanmaları Delici göğüs Yaralanmaları
Göğüsün içine giren cisim akciğer zarı ve akciğerleri
yaralar. Atmosfer havası göğüs boşluğuna girerek akçiğerlerin genişlemesini, nefes alınmasını güçleştirir.
En önemlileri, bıçak ve ateşli silah yaralanmalarıdır.
– Ciddi kaburga kırıklarına ve organ yaralanmalarına neden olabilir.
Açık Pnömotoraks Açık Pnömotoraks
Emici göğüs yarası göğüs duvarında bozuklukla
ilgilidir.
Yaralanan alan trakea
çapının 2/3 sinden büyükse buradan hava göğse girer ve o taraftaki akciğerde
kollapsa ve şiddetli
ventilasyon bozukluğuna yol açar.
BelirtilerBelirtiler
•Solunumla artan şiddetli ağrı
•Solunum zorluğu buna bağlı olarak solunum sayısının artması
•Morarma
•Öksürükle kan gelmesi (Kan tükürme)
•Hızlı ve zayıf nabız
•Soğuk terleme
•Vücut ısısının düşmesi
•Kan basıncının hızla düşmesi
•Açık pnömotoraks
(Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)
İLKYARDIM
•Yaralının bilinç kontrolü yapılır.
•Bilinçi açık ise yarı
oturur pozisyonda tutulur.
•Yaralının ABC si kontrol edilir.
•Şok önlemi alınır.
•Ağızdan bir şey verilmez.
•Yaranın üstü hava geçirmez naylon v.b.
bezle örtülür.
•Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini önlemek, nefes verme sırasında havanın dışarıya çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır.
KARIN YARALANMALARI KARIN YARALANMALARI
Kapalı yaralanmalar
– Dalak ve karaciğer yaralanmaları
– Mesanenin delinmesi
– Barsak ve mide delinmesi
– Büyük damar yaralanmaları (abdominal aort, vena kava inferior)
Açık yaralanmalar
– Ateşli silah yaralanmaları
– Delici cisim yaralanmaları
– Kesik yaralanmalar
– Organların dışarıya çıkması
KARIN TRAVMALARINDA KARIN TRAVMALARINDA
BELİRTİLER BELİRTİLER
•
Karında ekimozlar• Emniyet kemeri izleri
• Ateşli silah yaralanması izi
• Kesici alet yaralanma izi ve kesikler
• Hipovolemi bulguları
•Tahta gibi karın
• Karında gerilme ve dokunmaya hassasiyet
• Bulantı, kusma
• Rektal kanama
•Dudaklarda kuruma ve susuzluk hissi
KÜNT KARIN TRAVMALARI KÜNT KARIN TRAVMALARI
Künt travmada organların
hareketiyle yaralanma oluşabilir.
Bazı organlar sert fikse iken bazı organlar çok hareketlidir.
Yaralanma fikse organlarda daha ciddidir. Diğer organlarda biraz daha azdır.
Yüksekten düşmeler ve trafik kazaları künt yaralanmaya
örnektir. Yaralanmanın derecesi;
mesafeyle ve yere çarpma hızıyla orantılıdır.
KÜNT KARIN TRAVMALARI KÜNT KARIN TRAVMALARI
Yüksekten düşen hastalarda karın içi organlarda
yaralanmalar çok yaygın olarak görülmez. Genelde içi boş
viseral organ delinmesi görülür.
Trafik kazalarında araç dışı
kazalarda ve motor kazalarında künt travmalar sık görülür. Araç içi kazalarda da direksiyon ve kemer yaralanmaları da ciddi karın yaralanmalarına neden olur.
Delici karın yaralanmaları Delici karın yaralanmaları
Kesici aletler ve ateşli silah yaralanmaları ile olur.
Kesici alet yaralanmaları, ateşli silah yaralanmalarına göre daha basittir.
Ateşli silah yaralanmalarında ek olarak omurilik yaralanmaları da görülebilir.
Ateşli silah yaralanmalarında net bir organ
yaralanmasından bahsetmek mümkün değildir.
Kurşunun geçtiği tahmin edilen hattın
çevresindeki organlarında yaralanmış olabileceği düşünülmelidir.
Delici karın yaralanmalarında ne Delici karın yaralanmalarında ne
gibi sorunlar olabilir.
gibi sorunlar olabilir.
Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir.
İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir.
Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum çok ciddidir.
Barsaklar dışarı çıkabilir.
Delici karın yaralanmalarında ilkyardım Delici karın yaralanmalarında ilkyardım
İlkyardım
Bilinç kontrolü yapılır ABC si kontrol edilir.
Bilinç yerinde ise
yara enine ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür.
Yara boyuna ise sırt üstü pozisyonda bacaklar düz olarak yatırılır.
– Yara üzeri nemli bir bezle örtülür.
– Ağızdan yiyecek ya da içecek verilmez.
– Yaşam bulguları sık sık izlenir.
– Dışarıya çıkan organ varsa içeriye itilmez
– Kusma ihtimali unutulmamalıdır.
Organların dışarıya çıkması Organların dışarıya çıkması
Karın duvarının yaygın olarak yaralanması organlarının dışarı çıkmasına neden olur.
Dışarı çıkan organlar kesinlikle içeriye sokulmaya
çalışılmamalıdır.
Bunun yerine ıslak, steril örtüyle örtülmelidir.
Enfekte Yaralar Enfekte Yaralar
Mikrop kapma tehlikesi olan yaralardır.
– Gecikmiş yaralar (yaralanmadan 6 saaten fazla geçmiş yaralar)
– Dikişleri ayrılmış yaralar
– Kenarları düzgün olmayan yaralar
– Çok kirli ve derin yaralar
– Ateşli silah yaraları
– Isırma ve sokma ile oluşan yaralar
Yaraların ortak belirtileri Yaraların ortak belirtileri
Ağrı
Yara kenarlarının ayrılması
Kanama
Enfeksiyon !!!!
Yaralarda ilkyardım Yaralarda ilkyardım
Yaralı ABC yönünden değerlendirilir.
Yara yeri değerlendirilir oluş şekli, süresi, yabancı cisim varlığı, kanama v.b.)
Yaraya müdahaleden önce eller su ve sabunla yıkanmalıdır. Böylece yaraya dokunulduğunda mikrop bulaştırılmaz
Kanama şiddetli değil ise yara en az 5 dakika
boyunca akan suyun altında tutularak temizlenmesi sağlanır Yaranın üstü kapatılır.
Kanamanın durması için mümkünse temiz bir bez ile kapatılır.
Yarada küçük cisim (toprak, küçük taş parçaları) bulunup bulunmadığına bakılır.
Varsa dikkatlice gazlı bez yardımı ile uzaklaştırılır.
Yaraya saplanmış cisimler çıkarılmaz
Tetanos konusunda uyarıda bulunur
Yaralı en yakın sağlık kuruluşuna götürülür.
Yara üzerine temiz gazlı bez konup yara kapatılır.
Ağrılı yaralarda yara üzerine buz torbası konur.
Kanama varsa kalp seviyesinden yüksekte tutulmalıdır.
Yaradaki bandaj kirlendikçe veya 24 saatte bir değiştirilmelidir.
Açık yaralar bir süre kanaması yaranın temizlenmesi açısından yararlıdır.
Yara üzerinde giysi varsa çıkartılır.
Yaralı bölge hareket ettirilmemelidir.
Basit yara bakımında dikkat edilmesi Basit yara bakımında dikkat edilmesi
gereken diğer noktalar gereken diğer noktalar
Yaralarda hiç kullanılmaması Yaralarda hiç kullanılmaması
gereken malzemeler gereken malzemeler
Pamuk kağıt mendil ya da peçete lif bırakır ve kolayca dağılırlar.
Yaranın etrafına yapışarak infeksiyon riski doğururlar.
Alkol ,iyot vb güçlü dezenfektanlar yarayı yakarlar
Antibiyotik içeren merhemler ya da tozlar, pudralar hastanın bunlara karşı alerjisi olabilir ve yara
iyileşmesi gecikebilir.
İlkyardımda yapılmaması İlkyardımda yapılmaması
gereken noktalar gereken noktalar
Açık yara kesinlikle üflenmemelidir.
Büyük yaralar temizlenmeye çalışılmamalıdır. Daha büyük kanamaya yol açabilir.
Yara karıştırılmamalıdır.
Yerinden kopan veya sarkan parçalar kesinlikle yerlerine koymak amacıyla zorlanmamalıdır.
Yaraya çıplak elle temas edilmemelidir.
Yara pamuk ile örtülmemelidir
Pansuman malzemesinin yaraya gelecek kısmına kesinlikle el sürülmez.
Giysi çıkartma yöntemleri Giysi çıkartma yöntemleri
Giysiler dikiş yerinden sökerek çıkartılır.
Sırt, gögüs, karın yaralanmaları varsa elbiseler kesilerek çıkartılır.
Ceket çıkartılırken önce sağlam kolu, sonra yaralı kolu çıkartılır.
Pantolon çıkartılırken her iki tarafı aynı
anda çekerek çıkartılır.
Ciddi yaralanmalar Ciddi yaralanmalar
Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm boyutunda olan yaralar
Kanaması durdurulamayan yaralar
Kas ve kemiğin görüldüğü yaralar
Yabancı cisim saplanmış yaralanmalar
İnsan ve hayvan ısırmaları
Görünürde iz bırakan yaralar ciddi
yaralardır.
Yaraya saplanmış cisim çıkarılmaz.
Baskı yapılmaz.
Kanama varsa önlem alınır.
Yara içi karıştırılmaz Yara temiz bir bezle örtülür.
Yara üzerine bandaj uygulanır.
Ciddi yaralanmalarda ilk Ciddi yaralanmalarda ilk
yardım yardım
Yara enfeksiyonları Yara enfeksiyonları
Anerob enfeksiyonlar
Tetanoz Tetanoz
Clostridium tetani’nin oluşturduğu boyun, gövde ve ekstiremite kaslarının ağrılı
kasılmasıyla kendini gösteren bir sinir
sistemi hastalığıdır.
Tetanoz basili
– Toprakta
– İnsan ve hayvan dışkılarında
– Sokak tozlarında bulunur.
– Uygun koşullar oluşuncaya kadar sporlu olarak kalır.Uygun ortam olduğunda sporlar açılır.
Ortalama kuluçka süresi 3-10 gündür.
Belirtileri Belirtileri
Penetre olmuş yaralar
Genel halsizlik
Kas rijiditesi
Hafif ateş
Baş ağrısı
Tetani
Yutma güçlüğü
Fasiyal kasın spazmı ile hastanın yüz ifadesi acı bir gülümseme şeklindedir.
Baş ve ayaklar arkaya kayar, hasta yay gibi bir görünüm alır.
Hafif bir gürültü hastaya dokunma ışık gibi uyaranlar kasılmaya yol açabilir.
Gögüs kaslarının kasılması ile asfiksi ve
siyanoz ortaya çıkar.
Tedavi Tedavi
Tetanoz immunglobini veya tetanoz antitoksini verilir.
Hasta sakin ve gürültüsüz bir yere alınmalıdır.
Yara cerrahi olarak temizlenmelidir.
Hava yolu açılmalıdır.
Sedatif ve kas gevşeticiler verilir.
Pnömoni ve yatak yaralarının gelişmesi önlenmelidir.
Geniş spekturumlu antibiyotikler verilmelidir.
Korunma Korunma
Aşılarla aktif bağışıklık sağlanır.
– 2 aylık bebeklere 6-8 hafta ara ile toplam 3 doz ve son dozdan tek doz olmak üzere 4 doz
tetanoz aşısı yapılır. 10 yılda bir aşı tekrarlanmalıdır.
Aşağıdaki yaralarda tetanoz riski gelişme riski fazladır.
– Yaralanmaların üzerinden 6 saaten fazla bir zaman geçmişse
– Yaralanmaya ezik yanık kurşun ya da donma neden olmuşsa
– Enfeksiyon bulguları varsa
– Yaranın derinliği 1 cm den fazla ise
Bu tip yaralarda yaralı doku kenarları 0.5 mm derinliğinde kesilerek çıkarılmalıdır. Buna yara debrimanı (yara tuvaleti ) denir.
Gazlı gangren Gazlı gangren
Clostridium perfiringes aracılığı oluşan kas dokusunda gelişen bir enfeksiyondur.
Bu enfeksiyon
– Cerrahi girişim sonrası
– Kirli yaralarda oluşur.
Kuluçka dönemi 12-15 saat veya 2-6
gündür.
Gazlı gangren oluşmasını kolaylaştıran hastalıklar
– Diyabet
– Periferik damar hastalığı
– Kanser
Belirtiler Belirtiler
Şişme
Hassasiyet
Lokal ağrı
Yarada başlangıçta kahverengi veya kırmızı şarap sonrasında yeşil ve siyah renk
Dokularda gaz
Hipotansiyon
Taşikardi
Anüri
Aşırı terleme
Soluk renk
Halsizlik
Anemi
Toprak renginde yüz
Kırmızı dil
Ajitasyon
Tedavi Tedavi
Nekrotik kaslar çıkarılır
Hareket sağlanır
Geniş spektrumlu antibiyotik verilir.
Hava yolu açılarak gerektiğinde oksijen tedavisi yapılır.