TUTUM ÖLÇEKLEME TEKNIKLERI

(1)

Y R D . D O Ç . D R . H . D E N I Z G Ü L L E R O Ğ LU

TUTUM ÖLÇEKLEME

TEKNIKLERI

(2)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Tutum ölçeklerinden en sık kullanılanları, Thurstone Ölçekleri, Likert Ölçekleri, Guttman Ölçekleri ve Duygusal Anlam Ölçekleridir. Diğer ölçekleme teknikleri

• 1952’den beri geliştirilmelerine rağmen, bu dört ölçek türü en popüler ölçekler olmaya devam etmektedir (Anderson, 1991).

• Belirtilen bu dört ölçek türü arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. Duygusal Anlam Ölçekleri, biçimsel açıdan diğer üç tür ölçekten farklı görülebilir. Bir Duygusal Anlam Ölçeği, bir dizi iki uçlu değerlendirme sıfatlarından (iyi-kötü, güzel-çirkin, rahat- gergin) oluşur. Thurstone, Likert ve Guttman ölçekleri sıfatları değil cümleleri içerir (Anderson, 1991).

(3)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Thurstone, Likert ve Guttman ölçekleri arasındaki farklılıklar, tutuma altta yatan bir boyut boyunca bakılarak görülebilir.

Hedef boyutunun üzerinde gösterilen tutum boyutunun orta noktası, yön değişikliğini gösterir. Her iki yönde, orta noktadan uzaklık o tutumun güçlülük derecesini verir (Anderson, 1991).

• Likert ölçeklerinde, cümlelerin bir boyut üzerinde yerleştirilmesi, onların Thurstone ve Guttman ölçeklerinden ayırır. Likert Ölçeklerindeki cümleler, yalnızca tutum boyutunun iki ucuna( veya iki ucuna yakın olacak şekilde) yazılmışlardır (Anderson, 1991).

(4)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Buna karşılık Thurstone ve Guttman Ölçeklerinde ifadeler, tutum boyutu üzerindeki tüm noktaları temsil edecek şekilde yazılmışlardır(Anderson, 1991).

• Ölçeğin birikimlilik derecesi Guttman Ölçeklerini Thurstone ölçeklerinden ayırır. Guttman Ölçekleri birikimli ölçekleridir.

Bu ölçek üzerinde cümlenin herhangi bir yerinde verilen olumlu bir tepki, ölçekte o cümlenin solunda kalan bütün cümlelere de olumlu tepkide bulunduğu anlamına gelir.

Thurstone ölçekleri ise birikimli olmayan ölçeklerdir (Anderson, 1991).

(5)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Cümleler ölçek üzerinde eşit görülen aralıklarla dizilip, duyguları yansıtmak üzere yazılırken birikimli olduklarına ilişkin bir sayıltı yoktur. Buna karşılık, olumlu cümlelerin tutum boyutu üzerinde belirli bir nokta etrafında toplanacağı sayıtlısı vardır. Bu kümenin sol tarafına düşen cümleler, daha çok bireyin ölçülen tutumu çerçevesinde aşırı olumsuz duyguları yansıtır. Benze şekilde sağ tarafına düşen cümleler ise aşırı olumlu duyguları yansıtan cümlelerdir (Anderson, 1991).

(6)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Thurstone, Likert, Guttman ve Duygusal anlam Ölçeklerinin doğası yüksek düzeyde objektiflik sağlar. Bütün cevaplar bir cevap anahtarı ya da bir şablon yardımıyla puanlanabilmektedir. Cevapların bilgisayar yardımıyla puanlanması da mümkündür (Anderson, 1991).

• Tutum ölçekleri için iki türlü güvenirlik hesabı uygundur, iç tutarlık ve kararlılık. İyi geliştirilmiş 10 maddelik ölçekler için hesaplanan iç tutarlık katsayısı 0, 80’dir. İyi geliştirilmiş 20 maddelik ölçek için hesaplanan iç tutarlık katsayısı 0,90’a yaklaşabilir. Böylece iç tutarlıkları yeterli, tutum ölçekleri geliştirilebilir (Anderson, 1991).

(7)

TUTUM ÖLÇEKLERI

• Tutumların kararlık katsayıları, iç tutarlık katsayılarından daha az hesaplanır. Bunun olası nedeni, bu katsayıların yorumlanması sorunudur. Açıkça görülebileceği gibi, tutum puanlarının kararlılık derecesine ulaşmak için, tutum uygulamaları arasında geçen süreyi saptamak gerekir (Anderson, 1991).

• Karalılığa ilişkin olarak elde bulunan çok az kanıt kabul edilebilir bir kararlılık düzeyinin dört ve ya 5 hafta arayla yapılan uygulamalardan beklenilebileceğini göstermektedir.

Böyle bir zaman aralığıyla yapılan bir uygulama sonucu elde edilen kararlılık katsayısı 0,90’a yaklaşmakta, daha çok 0,85 ile 0,90 arasında değişmektedir (Anderson, 1991).

(8)

TUTUM ÖLÇEKLERİ

• Ölçekleme tekniklerinde ikisinin kendi içlerinde güvenirlik hesaplama yöntemleri vardır. Guttman ölçekleme tekniği iki katsayının hesaplanmasını gerektirir. Bunlar ‘’yeniden üretilebilirlik’’ ve ‘’ ölçeklenebilirlik’’ katsayılarıdır. Bu iki katsayı birlikte birikimli bir ölçeğin varlı derecesini verir.

Böylece bu katsayılar, tepkilerin iç tutarlığı hakkında bilgi verirler (Anderson, 1991).

(9)

KAYNAKÇA

• Anderson, L.W. (1991) “Tutumların Ölçülmesi”. Çev. Nükhet Çıkrıkçı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi

Dergisi. 24, 1: 241-250.