“Koruma(ma) İlkesi” başlıklı yazıda, “…Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu 04 Ekim 2006 tarihinde aldığı 'Baraj alanlarından etkilenen taşınmaz kültür varlıklarının korunması' başlıklı ‘ilke’ kararı ile
“korumama” yolunda bir ‘ilk’e imza atıldığını…” belirtmiştim.
Koruma(ma) ilke kararı, ilk meyvesini verdi; İzmir II.Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu,
“Allianoi’yi Yortanlı Barajı suları altında bırakacak” Devlet Su İşleri (DSİ) projesini onayladı. Bu karar Allianoi’nin yok edilmesi, infazı kararıdır. Allianoi, ülkemizde kültürel mirasın korunması ya da korunmaması konusunda simge halini almıştır. Paşa Ilıcası olarak bilinen bir kaplıcadan, Yard. Doç. Dr. Ahmet Yaraş’ın başkanlığında yapılan kazılar sonunda, 1800-2000 yıllık, dünyada doğa tarafından en iyi korunmuş ve en sağlam kalabilmiş suyla tedavi (hidroterapi) merkezi Allianoi gün yüzüne çıkarıldı. İzmir I.Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu’nun, 29.Mart 2001 tarihli kararı ile “1. derece Arkeolojik Sit olarak tescil edildi”. Bu karara karşın, sit alanını su altında bırakacak baraj inşaatı sürdürüldü. Allianoi Girişim Grubu’nun başvurusu üzerine, İzmir II Numaralı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 20 Nisan 2005 tarihli kararı ile “2001 yılında alınan 1.derece
arkeolojik sit kararının geçerli olduğuna” bir kez daha karar verildi. Bir yanda koruma kararları, diğer yanda koruma kararlarını umursamadan sürdürülen baraj inşaatı, Ekim/2005 ayına gelindiğinde, barajın gövde inşaatı tamamlanmış, Başbakan’ın açılış kurdelesini kesmesine hazır hale getirilmişti.. Tehlikeli gidiş, ‘şimdi infaz kararını veren” Koruma Bölge Kurulu tarafından durduruldu. 13 Ekim 2005 tarihli kararla “…Allianoi’nin 'Dünya mirası literatürüne
girebilecek nitelikte korunması gerekli Kültür Varlığı" olduğu yinelendi ve “Allianoi’nin korunmasına yönelik çözüm üretilene kadar barajda su tutulmamasına” karar verildi. Önemli koruma kararlarını almış olan Koruma Bölge
Kurulu’nun, aynı yere ilişkin, kendi kararlarını yok sayarcasına ve varlık nedenine aykırı olarak, bu kez yok eden bir karar almış olması son derece kaygı vericidir.
Allianoi’nin infaz kararı, “yangından mal kaçırırcasına” alınmıştır. Kararın dayanağı olan Koruma Yüksek
Kurulu’nun 4 Ekim 2006 tarihli ilke kararı, 27 Ekim 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi, DSİ II.Bölge Müdürlüğü’nün 30 Ekim 2006 tarihli projesi, Koruma Bölge Kurulunun 27 Kasım 2006 tarihinde yapılan toplantısında onaylandı. Bir yerde gizlilik varsa, orada hayırlı bir iş yapılmıyor demektir. Burada da öyle oldu.
Allianoi’yi koruma ve gelecek kuşaklara aktarma yolunda demokratik ve meşru her türlü çalışmayı yapan Allianoi Girişim Grubu’na bir süredir bilgi verilmiyordu. İnfaz kararının alındığı süreç de çok gizli yürütüldü. Allianoi gündemde olmayınca, toplantıya katılmayacakları düşünülmüş olsa gerek, meslek odalarına gönderilen toplantı programında,'Allianoi' yer almamıştır.
AMAç ALLIANOI'U KORUMAK DEĞİL
Onaylanan projeye göre, Allianoi’nin etrafına 1 metre yüksekliğinde koruma duvarı çekilerek alan baraj suları altında bırakılacaktır. Buradaki duvarın amacı, Allianoi korumak değildir. Bu konuda Jeofizik Mühendisi dostum Erhan İçöz’ün değerlendirmesi şöyle; “…bu duvar, Allianoi antik yerleşimini, U harfi şeklinde kuşaklamaktadır. Bahar yağmurları ile oluşacak hızlı akış veya bir sellenme halinde, dereler tarafından taşınacak iri malzeme (çakıl, blok), duvar engeli ile karşılaştığında, burada çökelecek, antik yerleşimin üzeri iri malzeme ile örtülecektir. Ayrıca, hızlı akan sular, duvara çarparak burada bir çalkalanma oluşturacak ve dalgalar kalıntılara zarar verecektir. Dolayısıyla bu duvar, kalıntılardan çok baraj gövdesini korumaya yarayacaktır…."
Kararların iptali için idari yargıya başvuruldu. Yargılamada geçecek süre içinde bir oldubitti ile Yortanlı Barajı’nın kapakları kapatılabilir ve Allianoi geri dönüşü olmayacak biçimde yok olabilir. İmzaladığımız pek çok uluslararası koruma sözleşmesine, Anayasa ve yasalardaki koruma düzenlemelerine rağmen, “koruma” adı altında böyle kararlar alınabiliyorsa, her şey beklenebilir. _imdi Allianoi Girişim Grubu, Allianoi’un çığlığını atıyor.; “…Karar 1800-2000 yıl sağlam kalabilmiş bir sağlık yurdunun insan eliyle ebediyen yok olmasına yol açacaktır. Tarihe yok edenler olarak geçmemek için dünya kültür mirası listesine girecek nitelikteki kültür varlığının, Allianoi’nin suya gömülerek yok olmasına, sulara boğulmasına izin vermeyeceğiz, Demokratik ve hukuksal mücadelemiz, büyük yanlıştan dönülene kadar sürecektir….” Bu çığlık insanlık tarihinin çığlığıdır.
Allianoi ve benzer, tarihi varlıklar çocuklarımıza bırakacağımız en güzel mirastır, Allianoi’nin yok edilmesi ise en kötü mirasımız olacaktır. çocuklarımıza kötü bir miras bırakmamak, Allianoi’nin, Hasankeyf’in ve diğer kültürel değerlerimizin yok olmaması için Allianoi çığlığını kulakları sağır edercesine yükseltmeliyiz, “Allianoi’yi
boğamazsınız, buna izin vermiyoruz” haykırışına dönüştürmeliyiz. Mardin Valisi Mehmet Kılıçlar, "Ilısu barajına karşı çıkanlar terör örgütü yandaşları ve teröristtirler" demiş. Böylesi çarpık düşüncelere inat, haykırmalıyız…
Arif Ali CANGI
sesonline.net 30.01.2007
