Chapter 11 Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticaret Politikası Slides prepared by Thomas Bishop Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

(1)

Chapter 11

Gelişmekte Olan

Ülkelerde Ticaret

Politikası

(2)

Önizleme

• İthal İkameci Sanayileşme (Import- substituting industrialization)

• 1985’ten itibaren Ticaretin Liberalleşmesi

• Ticaret ve Büyüme: Asya

(3)

Giriş

Kişibaşı GSYİH’ya göre

• Gelişmiş Ülkeler (Advanced countires)

• Gelişmekte olan Ülkeler (Developing countires)

• Az Gelişmiş Olan Ülkeler (less developed

countires- LDCs)

(4)

(5)

Giriş (devam)

• Hangi ülkeler “gelişmekte olan ülkeler”?

• “Gelişmekte Olan Ülkeler” teriminin kesin bir tanımı olmamakla birlikte birçok orta ve düşük gelir grubu ülkesini kaplar.

• Bu kategori altındaki ülkeler de kendi aralarında çok çeşitlilik gösterirler.

(6)

11-7

Tablo 11-1: Kişibaşı GSYİH (GDP), 2009 (dollar)

(7)

İthal İkameci Sanayileşme

(İmport Substituting İndustrialization)

İthal İkameci Sanayileşme

• Birçok düşük ve orta gelir grubu ülke tarafından 1980 öncesi uygulanan ticaret politikası.

• İthal üretim mallarını kısıtlayarak yerli üretimin desteklenmesi.

(8)

11-10

Tablo 11-2: Bazı Gelişmekte Olan Ülkelerdeki

Üretimdeki Efektif Koruma (%)

(9)

İthal İkameci Sanayileşme (devam)

Bu politikanın temelinde yatan görüş:

 Yavru Sanayi Tezi (Infant Industry Argument):

 Ülkelerin bazı sanayilerde potansiyel karşılaştırmalı üstülüğü olabilir. Ancak bu sanayiler mevcut halleriyle gelişmiş

ülkelerdeki oturmuş sanayiler ile rekabet edemezler.

 O nedenle bu sanayileri uluslararası rekabet edebilecek kadar güçlenene kadar devlet bu sanayilerin kendini kanıtlamasına izin vermek için geçici süreli korumalıdır.

(10)

Yavru Sanayi Tezi ile İlgili Problemler

1. Gelecekte karşılaştırmalı üstünlüğü olacak sanayileri bugünden desteklemeye çalışmak kaynakların ziyanına yol açabilir.

2. Korumacılık ile yavru sanayilerin hiçbir zaman

“büyüyememe” ve rekabetçi olamama tehlikesi

vardır. Sanayiin rekabetçi olmasına yaramayan bir korumacılık.

3. Özel sektörün yavru sanayiine yatırım yapmasını engelleyecek piyasa başarısızlıkları olmadıkça devlet müdahalesinin gerekçesi yoktur.

(11)

Yavru Sanayi Tezi Ve Piyasa Başarısızlıkları

Yavru sanayi korumacılığını destekleyen piyasa başarısızlıklarına 2 örnek argüman:

1. İyi Çalışmayan Sermaye Piyasaları (Imperfect capital markets)

 İyi çalışmayan finansal kanunlar ve piyasalar (ve mülkiyet haklarının olmaması) nedeniyle firmalar tasarruf yapıp borç almadıkları ya da almadıkları için üretim yöntemlerine

yeterince yatırım yapamazlar.

 Daha iyi işleyen piyasalar oluşturmak ve kanunların uygulanması mümkün değilse yeni sanayilerde karları

arttırmak ve hızlı büyüme için yüksek tarifeler en-iyi –ikinci- politika olabilir.

• En iyi politika: Sermaye piyasalarının geliştirilmesi

• İkinci en iyi politika: Korumacılık

(12)

Yavru Sanayi Tezi Ve Piyasa Başarısızlıkları (devam)

2. Hak kazanım Problemi (problem of appropriability)

Yeni bir sektördeki firmalar karşılığını almadıkları sosyal kazanımlar sağlar.

 Ör: Teknolojinin adaptasyonu, pazar ve bilgi altyapısı oluşturma.

 Ancak bu kazanımlar kamu malı (public good) olduğu için diğer firmalar öncü firmaların kazanımından masrafsız

faydalanabiliyorlarsa ve mülkiyet hakları korunmuyorsa, öncü firma yatırımlarının kazanımından özel olarak hak iddia

edemez.

 Bu hak kazanım problemi nedeniyle, yeni bir sanayi yaratmanın sosyal kazanımları ilk yatırım masraflarını geçmesine rağmen, hiç bir girişimci bu girişimi yapmak istemez.

• En iyi politika: Firmaların ölçülemeyen katkıları için ödüllendirilmesi (ve mülkiyet haklarının korunması)

• İkinci en iyi politika: Korumacılık

(13)

İthal İkameci Sanayileşme

• İthal ikameci sanayileşme Latin Amerika ülkelerinde 1950 ve 1960’larda üretim sanayiinin desteklemede çalıştı.

• Ancak bu politikadaki asıl hedef üretimi teşvik değil büyüme idi.

• Peki ithal ikameci sanayileşme asıl hedef olan ekonomik kalkınmayı sağladı mı?

 Hayır, bu politikayı uygulayan ülkeler zengin

ülkeler ve politikayı uygulamayan diğer ülkelerden daha yavaş büyüdüler.

(14)

11-19

İthal İkameci Sanayileşme (devam)

• İthal İkameci Sanayileşme tezinin bazılarının

başlangıçta inandığı gibi sağlam olmadığı anlaşıldı.

• Yeni sektörler ticaret kısıtları ile daha rekabetçi hale gelmedi.

• İthal İkameci Sanayileşmenin masrafları vardı ve kaynak israfını teşvik ediyordu:

 Karmaşık, zaman harcayan regülasyonlar içeriyordu.

 Tüketiciler ve ürünleri için ithal girdi alacak firmalar için yüksek vergi oranları koyuyordu.

 Verimsiz küçüklükte sanayileri teşvik ediyordu.

(15)

Ticaretin Liberalleşmesi

• Daha serbest ticareti politikası uygulayan bazı orta ve düşük gelir grubu ülkelerin ithal ikameci sanayileşme uygulayan ülkelere göre daha yüksek ortalama

büyüme gerçekleştirdiler.

• 1980 ortalarında ithal ikameci sanayileşmeye inancını kaybeden birçok ülke ticaretini serbestleştirmeye

başladı.

 Hindistan ve Brezilya’da gümrük tarifelerinde belirgin

düşmeler, ve diğer birçok gelişmekte olan ülkede daha az belirgin düşüş.

(16)

Tablo 11-3: Hindistan ve Brezilya’da Üretimdeki

Efektif Korumacılık Oranları

(17)

11-25

Ticaretin Liberalleşmesi (devam)

• Gelişmekte olan ülkelerde ticaretin liberalleşmesi ticaret hacminde dramatik artışla birlikte gerçekleşti.

 Ticaretin GSYİH’daki oranı 1970–1998 arasında üçe katladı, en büyük büyüme1985 sonrası olmak üzere.

 Gelişmekte olan ülkelerin ihracatında üretilmiş malların oranı atak yaptı, en büyük gelişmekte olan ekonomilerin ihracatının en önemli parçası oldu.

• Bazı gelişmekte olan ülkeler , ticarete daha açık (kapalı değil) hale gelerek, olağanüstü büyüme başardılar.

(18)

11-26

Şekil 11-1: Gelişmekte olan Ülkelerde Tarife Oranları

Source: World Bank.

(19)

Şekil 11-2: Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticari Büyüme

Source: World Bank

Gelişmekte olan ülke ticaretinde belirgin artış oldu

(20)

Ticaretin Liberalleşmesi (devam)

• Peki Ticaretin Liberalleşmesi asıl hedef olan ekonomik kalkınmayı sağladı mı?

 Kanıtlar karışık.

 Brezilya ve diğer Latin Amerika ülkelerinde (1980’lerdeki) ticari liberalleşme sonrasında

büyüme ithal ikameci sanayileşme dönemine göre yavaşladı.

 Bu yavaşlamada 1980ler sonrası olan istikrarsız makroekonomik politikalar ve finansal krizler rol aldı.

(21)

Ticaretin Liberalleşmesi (devam)

 Hindistan gibi bazı ülkelerde ise hızlı bir ilerleme oldu ancak ticari serbestleşmenin bu büyümeye ne kadar katkısı olduğu net değil.

 Bazı ekonomistlerin ticari serbestleşmenin

Hechscher-Ohlin modelinin öngördüğü gibi gelir eşitsizliğini arttırdığı görüşü.

(22)

Ticaret ve Büyüme: Asya Mucizesi

• 1960 ortalarından itibaren bazı ülkeler ithal ikameci sanayileşme yerine üretilmiş ürün ihracatına dayalı sanayileşmeye yöneldiler.

• Doğu Asya Mucizesi

 1997 yılındaki ekonomik krize kadar yıllık %10’lara varan ekonomik büyüme hızı (Avrupa, A.B.D.’de ve diğer Asya ülkelerinde %2-3)

 Yüksek performanslı Asya ülkeleri (HPAEs- High Performance Asian Economies)

“Mucizenin” başlama zamanına göre HPAEs 3 gruba ayrılabilir:

1. Japanya: II. Dünya Savaşı sonrası

2. 4 Kaplan: (Hong Kong, Taiwan, Singapur, Güney Kore) 1960’lar 3. Malezya, Thailand, Endonezya ve Çin: 1970 sonları ve 1980’ler Bu ülkeler bazı ihracat sektörlerinde ve genel ekonomide hızlı

büyüme kaydettiler.

(23)

11-33

Ticaret ve Büyüme: Asya Mucizesi (devam)

• Bu yüksek performanslı Asya ekonomileri toplam üretime oranla yüksek ticaret ve ithalat hacmi

yarattılar.

• Bu ülkelerde politik reformları ticari serbestleşmede (ihracatın GSYİH’daki oranı ile ölçülen) büyük artış takip etti.

• Demek ki ticaret-odaklı büyüme ile gelişme mümkün.

• Ancak Meksika ve Brezilya gibi Latin Amerika ülkeleri de hızla ticaretlerini serbestleştirmelerine rağmen

benzer ekonomik ataklar gerçekleştirmediler.

• Bu Latin Amerika sonucu başka faktörlerin Asya mucizesinde önemli rolü olması gerektiğine işaret ediyor

(24)

11-35

Şekil. 11-3: Asya Atağı

Source: Total Economy Database.

(25)

11-36

Şekil 11-4: Asya’da Kabaran Ticaret

(26)

(27)

Ticaret ve Büyüme: Asya Mucizesi (devam)

Ancak bu poltikaların önemi konusunda kuşkular var:

1. Her bir ülkede uygulanan politikanın farklı olması

 (Ör: Singapur’da devlet idareli ve Hong Kong’da serbest ekonomi; Güney Kore’de büyük sanayi firmalarının

desteklenmesine karşılık Taiwan’da küçük aile firmalarının yoğunluğu)

2. Endüstri politikalarının sanayi yapısına etkisinin net olmaması

3. Bu tür endüstri politikalarının başarısız örnekleri.

(Ör: 1973-1979 yıllarında Güney Kore’nin bazı ağır ve kimyasal sanayileri destekleme politikası)

 Endüstri politikalarının etkisi hala güncel bir araştırma konusudur.

(28)

11-43

Ticaret ve Büyüme: Asya Mucizesi (devam)

• Yüksek ihracat ve ithalat hacimlerinin yüksek büyümenin nedeni mi olduğu yoksa sadece ekonomik büyüme ilişkili mi olduğu açık değil.

 Yüksek tasarruf ve yatırım oranları hem ihracat sanayiinde hem de genel ekonomide hızlı büyümeye yol açmış olabilir.

 Eğitimde hızı ilerleme verimli bir işgücü için önemli olan Yüksek okuryazarlığa yol açtı.

 Bu ülkeler başka ekonomik reformlar da yaptılar.