w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
1. Kuruluş Dönemi Gelişmeleri
• Bir devletin bir bölgede uyguladığı politikalarla o böl- genin coğrafi özellikleri arasındaki ilişki “jeopolitik” olarak adlandırılmaktadır. Anadolu bu anlamda dünyanın jeopolitik olarak önemli bölgelerinden biridir. Bu yüzden Anadolu tarih boyunca birçok devlet ve topluluğun hâkim olmak istediği bir coğrafya olmuştur. Türkler de XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anadolu’ya göç etmeye başlamışlardır.
• Türklerden önce Anadolu, Bizans’ın komşu devlet- lerle yaptığı savaşlar yüzünden birçok anlamda geri kalan bir bölge olmuştur. Ayrıca Bizans’ın kötü yönetiminden ve savaşlardan Anadolu halkı büyük zarar görmüştür.
• Türkler, XII. yüzyıldan itibaren daha çok Anadolu’nun doğu ve iç bölgelerine yerleşmeye başlamış, batı bölgele- rine giden Türkler Haçlı Seferleri’nin etkisiyle bir süre geri çekilmek zorunda kalmıştır.
• Anadolu’ya yerleşen Türkmen boyları ilk zaman- lar Selçuklu hâkimiyetinde yaşasalar da Kösedağ Sava- şı’ndan sonra bağımsız birer siyasi teşekkül hâline gelme- ye başlamışlardır.
2. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu İle İlgili Görüşler
• Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuna dair farklı görüşler vardır. Bunun sebebi de kuruluş dönemi kaynaklarının yetersiz olmasıdır. Dönemi anlatan ilk kaynakların da ku- ruluştan yaklaşık bir asır sonra kaleme alınması dönemin aydınlatılmasını zorlaştırmıştır.
• Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığı anlayışı XV. yüz- yılda gelişmeye başlamıştır. Bu anlamda Osmanlı tarihçili- ğinin kuruluşu II. Murad, gelişmesi II. Mehmed, yükselme- si ise II. Bayezid zamanlarında gerçekleşmiştir.
• Tarihçiler, Osmanlı kuruluş dönemlerini açıklamak için Pachymeres, Nikephoros, Kantakouzenos ile İbn-i Batuta, el-Ömerî, İbn-i Said ve İbn-i Haldun gibi isimle- rin eserlerinden de faydalanmışlardır.
• Osmanlılar hakkındaki ilk bilgilere Yahşi Fakih Menâkıbnâmesi’nde rastlanmıştır. Bu eserden faydalanarak da Aşıkpaşazade tarafından “Aşıkpaşazâde Tarihi” kaleme alınmıştır. Osmanlı kuruluş dönemleri hakkında bilgi veren ilk kaynak ise Ahmedî’nin “İskendernâme” adlı eseridir.
Osmanlılar ile ilgili bilgi veren ilk kaynak Osmanlı Kuruluş dö- nemleri hakkında bilgi
veren ilk kaynak
Yahşi Fakih Menâkıbnâmesi
İskendemâme (Ahmedi)
• Ertuğrul Gazi’nin babası ile ilgili net bilgilere ulaşıla- mamakla birlikte son yapılan araştırmalar, Ertuğrul Gazi’nin babasının Gündüz Alp olduğunu ortaya koymuştur.
• Osmanlıların; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı Gün- han Soyu’nun Kayı Boyu’na mensup olduğu kabul edil- mekte ancak Kayı Boyu’nun ne zaman Anadolu’ya geldiği ile ilgili net bilgilere ulaşılamamaktadır.
• Kayılar Anadolu’ya geldikten sonra ilk olarak Ahlat Sürmeli Çukur bölgesine daha sonra Karacadağ’a (An- kara) ve en son olarak da Bitinya (Marmara’nın doğusu) bölgesindeki Söğüt ve Domaniç’e yerleşmişlerdir.
Kayı Boyu’nun Anadolu’da Yerleştiği Bölgeler
Ahlat (Bitlis)
Karaca- dağ (Ankara)
Söğüt-Do- maniç
• Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuna dair Paul Wittek, Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık da çeşitli görüşler ortaya koymuşlardır.
• Paul Wittek, Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu gaza tezi ile açıklamıştır. 1937’deki bu teze göre fetihler yoluyla İslamiyet yayılmış aynı zamanda ganimet elde edilmiştir.
Ayrıca Wittek, Osmanlı’nın Kayı Boyu’na dayanmadığını iddia etmiştir.
• Mehmet Fuat Köprülü’ye göre Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde, gaza ruhu, Anadolu’daki siyasi boş- luk, kuruluş dönemi hükümdarlarının yetenekli olması, bölgenin jeopolitik durumu ve bazı grupların (Gaziyan-ı Rum, Bacıyan-ı Rum vb.) varlığı etkilidir.
• Halil İnalcık’a göre gaza, Osmanlı Beyliği’nin kurulu- şunda önemli bir yer tutar ancak esas önemli olan Moğol- ların yönetimine girmek istemeyen Türkmenlerin göçleri ve bölgede buna bağlı oluşan nüfus baskısıdır.
3. Osmanlı - Bizans İlişkileri
a. Osman Gazi Dönemi
• Osmanlı Beyliği Osman Gazi, zamanında ilk etapta Bizans tekfurları ile iyi ilişkiler kurmuş ancak daha sonra fetih hareketlerine hız vererek bazı şehirleri ele geçirmiştir.
• Osman Gazi ilk olarak Kulacahisar’ı ele geçir- miş daha sonra İnegöl tekfuru ile yaptığı Domaniç Beli Savaşı’nı kazanarak Karacahisar Kalesi’ne hâkim olmuş- tur. Beyliğin merkezini Karacahisar’a taşıyan Osman Gazi Dursun Fakih’i de ilk Osmanlı kadısı olarak buraya ata- mıştır.
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
• Osman Gazi bu tarihten sonra sistemli fetih hareket- lerine girişmiş ve 1299’da İnegöl’ü fethetmiştir.
• Osman Gazi Bilecik şehrini de ele geçirdikten son- ra İznik’i kuşatmıştır. Bu kuşatma Bizans ile Osmanlıları karşı karşıya getirmiş ve taraflar arasında Koyunhisar Savaşı yaşanmıştır. Savaşı Osmanlı Beyliği kazanmıştır.
Koyunhisar Savaşı (1302)
Osmanlı-Bizans arasındaki bu ilk savaşla, İzmit yolu Türklere açıldı, Bursa’ya çıkan yol- ların büyük bölümü kontrol altına alındı.
Büyük bir prestij ve güç kazanan Osmanlılar için 1302 tarihi devletin kuruluş tarihi olarak kabul edildi.
• Koyunhisar zaferinden sonra Bursa’ya yoğunlaşan Osman Gazi, uzunca bir süre şehri abluka altına almış fa- kat vefat etmesi sebebiyle şehri alamamıştır.
b. Orhan Gazi Dönemi
• Orhan Gazi babasının başlattığı kuşatmayı sonlandı- rarak 1326’da Bursa’yı fethetmiştir.
• Orhan Gazi daha sonra İznik’i kuşatmış fakat burayı kaybetmek istemeyen Bizans ile Osmanlı kuvvetleri ara- sında Palekanon Savaşı yaşanmıştır. Savaşı Osmanlılar kazanmıştır.
Palekanon (Maltepe) Savaşı (1326)
Osmanlıların İslam dünyasındaki itibarı arttı.
Bizans’ın Anadolu’ya dair umutları sona erdi.
• Orhan Gazi 1331’de de İznik’i fethederek beyliğin merkezini buraya taşımış daha sonra da İzmit’i alarak Ko- caeli Yarımadası’nın kontrolünü sağlamıştır.
4. Balkan Fetihleri
a) Orhan Gazi Dönemi
• Osmanlı Beyliği’nin Bizans’taki taht kavgalarına mü- dahil olması ve Karesioğullarını alması, kuruluş dönemin- de Rumeli’ye geçişi kolaylaştırmıştır.
• Orhan Gazi, hem yaşanan taht kavgalarında hem de Sırplara karşı, kayınpederi Kantakuzinos’a (Kantakuzen) yardım etmiştir. Bu yardımlarından dolayı da Bizans, Ge-
libolu’daki Çimpe Kalesi’ni Osmanlılara vermiştir (1353).
Çimpe Kalesi Rumeli’nin fethinde bir üs olarak kullanıl- mıştır. Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa; Malkara, Bo- layır ve Tekirdağ’a kadar olan bölgeleri ele geçirmiştir.
• Bu dönemde Balkan devletleri arasındaki siyasi ve dinî çekişmeler, Osmanlı Beyliği’nin Rumeli’de ilerlemesini kolaylaştırmıştır. 1359’dan sonra Edirne-Çorlu arasındaki kaleler ele geçirilmiştir. Daha sonra Çorlu ve Lüleburgaz da alınmıştır. 1361’de şehzade Murad, Bizans’ı Sazlıdere Savaşı’nda mağlup etmiştir. Orhan Gazi’nin 1362’de vefat etmesi üzerine tahta I. Murad geçmiştir.
b) I. Murad Dönemi
• 1363’te Edirne fethedilmiştir. Edirne’nin fethin- den sonra Lala Şahin Paşa, önce Filibe’yi ertesi yıl da Gümülcine’yi Osmanlı topraklarına katmıştır. Devletin merkezi Edirne’ye taşınmıştır.
• Sırplarla 1371’de yapılan Çirmen Savaşı’nı Osmanlılar kazanmış ve böylece Makedonya’nın fethi kolaylaşmıştır.
• Osmanlı akıncılarının Ploşnik Savaşı’nda Sırp ve Bosna kuvvetlerine yenilmesinden cesaret alan Avrupalı devletler büyük bir Haçlı ordusu hazırlamıştır. 1389 I. Ko- sova Savaşı’nı Osmanlı ordusu kazanmış, I. Murad savaş meydanında şehit düşmüş ve tahta oğlu I. Bayezid (Yıl- dırım) geçmiştir. I. Kosova Savaşı’nda Osmanlı ordusu ilk kez top kullanmıştır. Ancak buradaki amaç topun sesiyle düşmanı korkutmak olmuştur.
c) Yıldırım Bayezid Dönemi
• 1391 ve 1395 tarihlerinde Yıldırım Bayezid tarafın- dan İstanbul iki defa kuşatılmıştır. Yıldırım, ikinci İstanbul Kuşatması’nda Anadolu (Güzelce) Hisarı’nı yaptırmıştır.
• Osmanlı Devleti’nin batı yönündeki ilerleyişini en- gellemek isteyen Haçlılar (Macar, Fransız, Alman, İngiliz, Belçikalı, İtalyan ve Hollandalı askerler) ile Osmanlı Dev- leti arasında 1396 yılında Niğbolu Savaşı yaşanmıştır.
• Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlanan bu savaş- tan sonra Abbasi halifesi Yıldırım Bayezid’a “Sultan-ı İklim-i Rum” unvanını vermiştir. Bu savaştan sonra Avru- palılar 1444 Varna Savaşı’na kadar Osmanlıların karşısı- na çıkmaya cesaret edememiştir.
d) II. Murad Dönemi
• II. Murad Balkanlarda hakimiyet kurmak için Sır- bistan ve Macaristan’a sefer düzenlemiş, bu seferlerin sonucunda 1444’de Balkan krallıkları ile Edirne Segedin Antlaşması yapılmıştır. Edirne-Segedin Antlaşması ile batıyı güvence altına aldığını düşünen II. Murad, tahtı II.
Mehmed’e (Fatih) bırakmıştır.
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
• 12 yaşındaki bir çocuğun tahtta olmasını fırsat bilen Haçlıların harekete geçmesi üzerine devlet adamlarının isteğiyle II. Murad tekrar tahta çıkmış, 1444’teki Varna Savaşı’nda Haçlılar mağlup edilmiştir.
• Osmanlı’yı Balkanlardan atmak isteyen Haçlılar ile 1448’de II. Kosova Savaşı yapılmıştır. Bu savaşı da kazanan Osmanlı’nın Balkanlardaki hâkimiyeti kesinleşmiştir.
Osmanlıların Rumeli ve Balkanlara Yerleşmesini Kolaylaştıran Etmenler
İskân Siyaseti
Balkanlarda yeni fethedilen yerlerin daha uzun süre elde kalması için Anadolu’daki Türk ailelerinin bu bölge- lere yerleştirilmesidir. İlk kez Orhan Gazi’nin Rumeli’ye geçişinden sonra uygulanmaya başlanmıştır. İskâna tabi tutulanların bütün ihtiyaçları belli bir süre devlet tarafından karşılanmış ve devlet, halkı iskâna teşvik etmiştir. İskâna tabi olanlara toprak verilmiş, onlardan belirli bir süre vergi alınmamıştır ve iskân edilenlerin, geçerli bir sebep olmadan eski yerlerine dönmelerine izin verilmemiştir. İskân politikasının amaçları şunlardır:
✔ Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlayarak o bölgelerde kalıcı olmak
✔ Konar-göçer Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek
✔ Gayrimüslimlerin isyan hareketlerine engel olmak
✔ Kavgalı olan iki aileden biri iskân ettirilerek Anadolu’da asayişi sağlamak
✔ Sefere çıkan orduya lojistik destek sağlamak ve fetih- lerde sürekliliği sağlamak
İstimalet Politikası
Gönül alma, cezbettirme anlamlarına gelen istimalet siyaseti ile Müslüman olmayan ahali çeşitli vaatlerle kazanılmaya çalışılmıştır. Bu politika ile Balkanlardaki gayrimüslim ahalinin dinlerine müdahale edilmemiş, kilise ve manastırlara vergi muafiyeti getirilmiştir.
Dervişler ve Ahilerin Desteği
Dervişler ve ahilerin öncülük ettiği Gaziyân- ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm ve Bâcıyân-ı Rûm gibi gruplar fetihlerde Osmanlı’ya büyük destek sağlamış- lardır. Ayrıca bu derviş ve ahiler, Rumeli’de tekke ve zaviyeler açarak Türk İslam kültürünü yaymışlardır.
Balkanların Siyasi-Ekonomik Durumu XIV. yüzyılda Balkanlardaki küçük krallıklar ve feo- dal senyörlerin aralarındaki rekabet ve çekişmeler Osmanlılara karşı birlik olmalarını engellemiştir.
Fetih Siyaseti
Osmanlılar öncü akınlar düzenleyerek bölgedeki güçleri haraca bağlamış, uygun zamanın geldiği düşünüldü- ğünde de o bölgeyi hâkimiyeti altına almıştır. Hâkimiyet altına alınan bölgede de eski düzen ve kanunlar kısmen korunmuş, tımar ve iskân siyaseti ile bölge, Osmanlı Devleti’ne bağlı hâle getirilmiştir.
İmar Faaliyetleri
Osmanlılar ele geçirdikleri bölgelerde han, hamam, köprü, medrese, zaviye, imaret, tekke, cami ve mescit gibi Türk İslam eserleri inşa etmişlerdir.
5. Türk Siyasi Birliğini Sağlama Faaliyetleri
• Orhan Gazi döneminde Karesioğulları Beyliği’nin Osmanlıların hâkimiyetine girmesi (1345) Anadolu siyasi birliğini kurma yolundaki ilk adımdır.
• Karamanoğulları beyliği kendisini Anadolu Selçuklu devletinin varisi olarak görmüştür. Gaza politikasına önem verdiğini göstermek için 1367 yılında Gorigos Kalesi’ne (Mersin) sefer düzenlemiş ancak başarısız olmuş ve 1387 tarihinde de Anadolu hâkimiyeti için Osmanlı ile girdiği mü- cadeleyi kaybetmiştir. Bu durum da Osmanlıların Anado- lu’daki nüfuzunu arttırmıştır.
• Orhan Gazi ve I. Murad, gaza anlayışına uygun bir biçimde Anadolu beyliklerini kontrol altına almışlar ve vas- sallık statüsünde bu beylikleri Osmanlı’ya bağlamışlardır.
I. Bayezid bir cihan devleti kurma hayaliyle birçok Anadolu beyliğinin topraklarını savaş yoluyla almıştır.
• Yıldırım Bayezid’in gaza anlayışına uygun olmayan Anadolu politikası, Anadolu’daki Türk ve Müslüman ahali- nin tepkisini çekmiştir.
Osmanlıların Anadolu Türk Siyasi Birliğini Sağla- ma Faaliyetleri
Orhan Gazi
I. Murad
I. Bayezid
Karesioğullarının Osmanlılara katıl- ması
Çeyiz yoluyla Germiyanoğulların- dan, satın alma ile Hamitoğullarından
toprak alınması Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Germiyonoğulla-
rı ve Hamitoğulları ele geçirilmiş, Karamanoğulları, Kadı Burhaneddin
Devleti ve Candaroğulları kontrol altına alınmıştır.
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
6. Türk Devletlerinin Liderlik Mücadelesi
a. Ankara Savaşı
• Türk tarihini en önemli savaşlarından biri olan 1402 Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid ile Timur karşı gel- miştir.
• Esasen Moğol kökenli olan Timur, Türk kültürünü bü- yük ölçüde benimsemesi yüzünden Türkleşmiş Moğol ka- bul edilir.
• Timur, Anadolu’ya gelmeden önce Karadeniz’in kuze- yindeki Altın Orda Devleti üzerine sefer düzenleyerek bu devletin zayıflamasına neden olmuştur. Altın Orda Devleti zayıflayınca da Moskova Knezliği nüfuzunu artırmış ve Rus Çarlığı hâline dönüşmüştür.
Ankara Savaşı’nın Sebepleri
✔ İki hükümdarın cihan (dünya) hâkimiyeti mücadelesi ve “Nizam-ı Âlem” anlayışı
✔ Çin seferine çıkmayı düşünen Timur’un öncelikle ba- tıdaki Osmanlı tehlikesini ortadan kaldırmak istemesi
✔ Timur’un baskısından kaçan Karakoyunlu hükümda- rı Kara Yusuf ile Bağdat hükümdarı Ahmed Celayir’in top- raklarını almak için Osmanlı’dan yardım istemesi
✔ Osmanlı’nın ele geçirdiği beyliklerin Timur’a sığın- ması ile bu beyliklerin iki hükümdarı birbirlerine karşı kış- kırtması
✔ İki hükümdar arasında sert ifadelerin yoğun olduğu mektuplaşmaların yaşanması
✔ Timur’un Sivas başta olmak üzere çeşitli şehirlerde uyguladığı katliamlar
• İki ordu 1402 tarihinde Ankara’nın Çubuk Ovası’nda karşıya gelmiştir. Timur’un filleri etkin bir şekilde kullan- ması ve Osmanlı ordusundaki Türkmen birliklerinin Moğol ordusuna geçmesi ile savaştan galip ayrılmıştır. Yıldırım Bayezid Timur’a esir düşmüş bir süre sonra da Akşehir’de hayatını kaybetmiştir.
Ankara Savaşı’nın Sonuçları
✔ Anadolu’daki eski beylikler yeniden kuruldu ve Ana- dolu siyasi birliği bozuldu.
✔ Anadolu’nun doğusunda Akkoyunlu Devleti güç ka- zanarak Osmanlı Devleti’ni tehdit eder hâle geldi.
✔ Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu. Bal- kan fetihleri durdu ve İstanbul’un alınması gecikti.
✔ Timur, Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört oğlu ara- sında paylaştırdı. Böylece Osmanlı Devleti’nde 11 yıllık Fetret Devri başladı.
b. Fetret Devri
• Osmanlı Devleti’nde Ankara Savaşı’ndan I. Mehmed’in (Çelebi) 1413 tarihinde tahta çıktığı döneme kadar geçen süre “Fetret Devri” olarak adlandırılır. “Fetret” gevşeme, zaaf, otorite boşluğu anlamına gelmektedir.
• Timur, Ankara Savaşı sonrası Osmanlı toprakları- nı Yıldırım Bayezid’in oğulları Süleyman, İsa, Musa ve Mehmed çelebiler arasında paylaştırdı ve bu dört kar- deş arasında taht kavgaları başlamıştır. Timur, Şehzade Mustafa’yı yanına alarak Semerkant’a götürmüştür.
• Bu dönemde taht kavgalarının ne kadar kötü sonuç- landığı görülmüş ve bu yüzden kardeş katli sonraki dönem- lerde yasalaşmıştır.
• Anadolu’da toprakların büyük bölümünü kaybeden Osmanlı Devleti, Balkanlarda ciddi bir toprak kaybına uğ- ramamıştır.
• Fetret Devri’nin yol açtığı derin izler ancak İstanbul’un fethi ile tam olarak kapatılabilmiştir.
• Özellikle II. Murad Dönemi’nde Osmanlıların Kayı Boyu’ndan geldiği daha çok ön plana çıkarılarak Anado- lu’daki Türkmenler üzerinde otorite kurulmaya çalışılmıştır.
• 11 yılın sonunda diğer kardeşlerini saf dışı bırakan Çelebi Mehmed Osmanlı tahtına oturmuştur.
• I. Mehmed Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak adına Saruhanoğullarının topraklarını ele geçirmiştir. II.
Murad Dönemi’nde Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Hamitoğulları’na son verilmiş, Karamanoğulları ise II. Ba- yezid Dönemi’nde ortadan kaldırılmıştır.
• Çelebi Mehmed Dönemi’nin önemli olaylarından biri de Şeyh Bedreddin İsyanı’dır. Fetret Devri’nde Musa Çelebi‘nin kazaskeri olan ancak bu görevi daha sonra son bulan Şeyh Bedreddin’in isyanı zor da olsa bastırılmıştır.
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
A.
Aşağıda verilen önemli olayları kronolojik sıralamaya uygun bir biçimde tablodaki boşluklara yerleştiriniz.B.
Aşağıdaki tabloda verilen kişiler ve özelliklerini eşleştiriniz.Koyunhisar Muharebesi
Niğbolu Muharebesi
Karesi Beyliği’nin alınması
İstanbul’un Fethi
Olay / Kişi Açıklama
... 1 I. Murad A. Niğbolu Savaşı’nda Osmanlı padişahı
... 2 Çelebi Mehmed B. Yıldırım Bayezid’i esir eden hükümdar
... 3 Orhan Gazi C. Tahttan kendi isteğiyle çekilen padişah
... 4 Şeyh Bedreddin D. Osmanlı Devleti’nin büyümesini gaza anlayışına bağlayan İngiliz tarihçi
... 5 II. Murad E. Savaşta şehit düşen padişah
... 6 Paul Wittek F. Çelebi Mehmed Dönemi’nde isyan eden din adamı
... 7 Yıldırım Bayezid G. Fetret Devri’nden sonra başa geçen Osmanlı padişahı
... 8 Osman Gazi H. Koyunhisar Savaşı’nda Osmanlı Beyi
... 9 Timur I. “Bir aşiretten cihangirane bir devlet çıkardık” anlayışına karşı çıkan tarihçi
... 10 Fuat Köprülü J. İlk medreseyi kuran Osmanlı beyi
(I. Kosova Muharebesi - II. Kosova Muharebesi - Edirne’nin Fethi - Bursa’nın Fethi - Palekanon Muharebesi - Ankara Savaşı - Fetret Devri - Varna Muharebesi)
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
C.
Aşağıda yanlış olarak yazılmış metinlerin altına örnekte gösterildiği gibi doğrularını yazınız.D.
Aşağıda yer alan açıklamaların karşılıklarını altlarına yazınız.1. Yanlış: Yıldırım Bayezid, Orhan Gazi’nin ölümünden sonra tahta çıkmıştır.
Doğru: Yıldırım Bayezid, I. Murad’ın ölümünden sonra tahta çıkmıştır.
2. Yanlış: Edirne-Segedin Antlaşması I. Bayezid Dönemi’nde imzalanmıştır.
Doğru: ...
3. Yanlış: Orhan Gazi Dönemi’nde ilk fethedilen şehir Edirne olmuştur.
Doğru: ...
4. Yanlış: Osmanlı Devleti’ni Anadolu’da en fazla uğraştıran beylik Karesioğullarıdır.
Doğru: ...
5. Yanlış: Varna Savaşı ilk Osmanlı Bizans Savaşı’dır.
Doğru: ...
a. İskendername eserinin yazarı
d. Fetret Devri’nde Rumeli’de hüküm- dar olan şehzade
g. Marmara’nın doğusunun eski zamanlardaki ismi
b. Osman Gazi’nin babası
e. Osmanlıların Rumeli’de sahip olduğu ilk yer
h. II. Murad’ın Haçlılarla son savaşı
c. Osmanlı Beyliği’nin ilk kadısı
f. Çeyiz yoluyla topraklarını Osmanlı- lara bırakan beylik
ı. Osmanlıların ilk dönemlerinde ka- dınlardan oluşan savaşçı grup
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
Osman Gazi
Osman Gazi 1257 veya 1258’de Söğüd’de doğdu.
Babası Ertuğrul Gazi 1281’de öldüğünde üç oğlu ha- yattaydı. Gündüz, Saru Yatı (Savcı) ve Osman Bey.
Osman Gazi, yaşça kardeşlerin en küçüğü idi. An- cak atılganlığı ve lider karakteriyle ön plana çıktığı için Ertuğrul Gazi’nin sağlığında babasının vekilliğini yapmaya başlamıştı. Osman Bey, bu yüzden 1281’de kardeşlerinin itirazı olmadan aşiretin başına geçti. Os- man Gazi’nin Orhan, Alaeddin, Pazarlu, Hamid, Melik ve Çoban isimlerinde altı oğlu ve Fatma isimli bir de kızı vardı. Osman Bey öldüğünde üç oğlu hayattaydı.
Büyük oğlu Orhan Bey babası hayattayken, Osman Bey’in hastalığından dolayı 1324’de beyliğin yönetimi- ni fiilen ele almıştı. Bu yüzden babasının ölümünden sonra tahta çıkması zor olmadı. Tahta çıktığında da kardeşi Alaeddin derviş olup, devlet işlerine karışma- dı. Diğer kardeşi Pazarlu Bey de ağabeyinin hüküm- darlığını tanıyarak, onunla beraber fetihlere katıldı.
Hamid, Melik Bey ve Çoban Bey isimli şehzâdeler hakkında isimlerinden başka bir bilgi yoktur.
BİLGİN OLSUN
1.
Osmanlı Devleti, Rumeli’ye geçip hâkimiyetini tesis ettikten sonra fethettiği topraklara Anadolu’nun çeşitli yerlerinden Türk nüfusunu yerleştirmiştir. İskân siya- setinin bu ilk devresi, devletin genişlemesine paralel olarak dışa dönük bir iskân şeklinde adlandırılabilir.Osmanlı Devleti’nde bu uygulamanın aşağıdaki- lerden hangisi üzerinde bir etkisi olduğu savunu- lamaz?
A) Yapılacak fetihlerin zemininin hazırlanması B) Fethedilen yerlerde kalıcılığın sağlanması C) İskân edilen nüfusun, orduya lojistik destek ver-
mesi
D) Balkan topraklarında gayrimüslim nüfusun artması E) Göçebe olarak yaşayan nüfusa yurt sağlanması
2.
Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede büyümesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylene- mez?A) Balkanlarda siyasal birliğin olmaması B) Merkezî otoritenin güçlü tutulması C) Moğol İlhanlı Devleti’nin desteği
D) Bizans İmparatorluğu’nda iç karışıklıkların yaşan- ması
E) İskân ve istimalet politikasının uygulanması
3.
Osmanlı Devleti, İslam dininin kurumlarını benimse- miş bir topluluk olarak kendi özgün sosyal ve kültürel yapısını oluşturmuştur. Selçuklu devletinin politik mi- rasçısı olmayı tercih etmeyen Osmanlılar, yeni aldık- ları bölgelerde karşılaştıkları sistemleri kendi yararları doğrultusunda içleştirerek ve onlardan faydalanarak yeni bir politika ve güç oluşturmaya çalışmışlardır.Bu yargıyı dile getiren bir tarihçi aşağıdakilerden hangisini söylerse iddiasını temellendirmiş olur?
A) Eski Türk devletlerindeki veraset anlayışı Osman- lılar tarafından da devam ettirilmiştir.
B) Selçuklu sarayında Farsça resmi dil olarak kabul edilmiş Osmanlı sarayında Türkçe konuşulmuş- tur.
C) Osmanlı Devleti gaza anlayışı çerçevesinde bir fetih politikası izlemiştir.
D) Osmanlı minyatür sanatında çok önemli gelişme- ler görülmüştür.
E) Osmanlı hukukunun oluşmasında İslami esaslar etkili olmuştur.
4.
Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemlerine ait bu ha- ritaya göre Osmanlılar için aşağıdakilerden hangi- si söylenemez?
A) Rumeli’de bazı bölgeler ele geçirilmiştir.
B) Akdeniz’i Marmara Denizi’ne bağlayan deniz yolu kontrol altına alınmıştır.
C) Orhan Gazi Balkanları fethetmiştir.
D) Ege adaları hâkimiyet alanı dışındadır.
E) Osman Gazi Dönemi’nde denize kıyısı olan şehir- ler fethedilememiştir.
TE S T-6
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
5.
Orhan Bey’in 1326’da Bursa’yı fethetmesinin ardın- dan Osmanlı beyliği, komşuları olan Türkmen bey- liklerinin daha çok dikkatini çekmiştir. Orhan Bey de Bizans İmparatorluğu’na karşı kazandığı başarıların ardından askerî faaliyetlerini daha da yoğunlaştırmak için komşusu olan beyliklerin insan gücüne ihtiyaç duymuştur.Bu durumun;
I. Karesioğullarının Osmanlı hâkimiyetine girmesi, II. Türk siyasi birliğinin bozulması,
III. gaza politikasının terk edilmesi
gelişmelerinden hangilerine yol açtığı söylenebi- lir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
6.
Osmanlı Devleti’nin özellikle Balkanlarda yayılışı ta- mamen kendine özgü bir karakter taşımaktaydı. Ani bir fetih ve yerleşme siyaseti izlenmezdi. Fetihler sis- tematik bir şekilde çeşitli safhaları izleyerek yürütülür- dü.Osmanlı Devleti’nin bu şekilde bir fetih siyaseti izlemesinin aşağıdakilerden hangisine ortam ha- zırladığı söylenebilir?
A) Düzenli bir askerî teşkilatın kurulamamasına B) Balkanlarda feodal sistemin oluşmasına C) Şeri esasların uygulanmasına
D) Balkanlara uzun süre hâkim olunmasına E) Balkan devletlerinin siyasi birliğini kurmasına
7.
Osmanlı Beyliği’nin askerî gücü başlangıçta diğer Anadolu beylikleri gibi aşiret kuvvetlerinden oluşu- yordu. Orhan Gazi devrinde Vezir Alaeddin Paşa ve Çandarlı Kara Halil tarafından Türk köylülerinden ver- gi muafiyeti ve seferde günde iki akçe maaş verilmesi karşılığında yaya ve müsellem (süvari) adı altında dü- zenli bir askerî teşkilat oluşturuldu.Bu gelişmelerin aşağıdakilerden hangisinin gös- tergesi olduğu söylenebilir?
A) Orhan Gazi’nin seferlerde başarısız olduğunun B) Osmanlı Beyliğinin devlet yapısına dönüştüğünün C) Konar-göçer yaşam tarzının terk edildiğinin D) Sosyal devlet anlayışının zayıfladığının E) Hazine gelirlerinin arttığının
8.
Son büyük Haçlı Seferi olarak nitelendirilen 1396 Niğ- bolu Savaşı, Avrupa’da büyük yankı uyandırdı. Os- manlılar hakkında pek çok eser neşredildi. Osmanlı Devleti, esir aldığı Fransız asilzâdeleri için yüklü mik- tarda fidye istedi. Fransızlar, ancak yeni vergiler ko- yarak ve kiliselerde yardım toplayarak istenen fidye parasını toplayabildiler.Bu bilgilere göre Niğbolu Savaşı’nın;
I. Osmanlı hazine gelirleri II. Avrupa edebiyatı, III. Avrupa’daki Türk imajı
durumlarından hangileri üzerinde etkili olduğu sa- vunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
9.
Türkmen akıncılarının Osmanlı himaye- sine girmesi?
Osmanlı ordusunun savaşlarda başarılı
olması
Diyagramda yer alan boşluğa aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun olur?
A) Osmanlı Devleti’nin güçlenmesi B) Ankara Savaşı’nın gerçekleşmesi C) Taht kavgalarının yaşanması D) II. Murad’ın tahtı bırakması
E) Edirne Segedin Antlaşması’nın yapılması
10.
Osmanlı Devleti, Ankara Savaşı ve Fetret Devri’nden sonra daha tedbirli bir siyaset izlemeye başladı. İyi- ce kuvvetlenene kadar geniş çaplı fetih hareketlerine girişilmedi. Doğu Anadolu üzerine yapılacak seferle- re bir müddet ara verildi. Ayrıca tahta aday hanedan üyelerinin sayısının fazla olmasının ne tür karışıklıkla- ra sebebiyet verdiği çok açık bir şekilde görüldü.Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) Timur, elli yıla yakın bir süre Anadolu hâkimiyetini elinde bulundurmuştur.
B) Osmanlı Devleti, Avrupalılarla dostluk antlaşmala- rı imzalamıştır.
C) Osmanlı Devleti Balkanlarda büyük toprak kayıp- larına uğramıştır.
D) Ankara Savaşı, Osmanlı devlet politikalarında de- ğişikliğe gidilmesinde etkili olmuştur.
E) Anadolu’dan alınan vergilerin arttırılması yoluna gidilmiştir.
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH ÜNİTE TESTİ - 2
1.
Aşağıda Osmanlı Devleti’nin 1302-1448 yılları ara- sında yaptığı savaşların gösterildiği bir haritaya yer verilmiştir.Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdaki yar- gılardan hangisine ulaşılabilir?
A) Balkanlara hâkim olma politikası izlenmiştir.
B) Anadolu’da yapılan savaşlarda başarısız olun- muştur.
C) Ege adaları üzerinde egemenlik kurulmuştur.
D) İskân siyaseti doğrultusunda hareket edilmiştir.
E) Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmıştır.
2.
Paul Wittek, nazariyesinde, Osmanlı Beyliği’nin ku- ruluşunu “gaza tezi” ile açıklamıştır.Aşağıdaki ifadelerden hangisi ile “gaza tezi” en doğru şekilde açıklanmaktadır?
A) İkta sistemi doğrultusunda özel mülkiyetin engel- lenmesidir.
B) İslam’ın sınırlarını genişletmek çabasıdır.
C) İskân politikası ile Balkan hâkimiyetini kalıcı hâle getirmektir.
D) Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaktır.
E) Farklı uluslara devlet kurma hakkının tanınmasıdır.
I. Bayezid Neden Yıldırım Unvanı Aldı?
I. Bayezid, Batı kaynaklarında isminden ziyade “Yıldı- rım” lakabıyla anılır. Bazı Fransız yazarlar, bu lakabın yerine “L’Eclair” yani “şimşek” kelimesini kullanırlar.
Sultanın daha şehzâdeliği döneminden itibaren aldığı bu unvan ile ilgili çeşitli rivayetler vardır. Bu konuda en kuvvetli rivayet ise I. Murad’ın 1387’de Karamano- ğulları üzerine düzenlediği ve Şehzâde Bâyezid’in de katıldığı seferde, Bayezid’in süratli ve cesur tavırlarıy- la bu unvanı aldığı yönündedir.
DİKKAT
3.
“Bir aşiretten cihangirane bir devlet çıkardık” anlayı- şına karşı çıkan Köprülü’ye göre Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunda sadece fetih ve ganimet elde etme amaçlı seferler etkili olmamıştır. Ona göre beyliğin kuruluşunda ---- gibi nedenler de etkilidir.Parçada verilen boşluk aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa yanlış bir bilgi verilmiş olur?
A) Selçuklu Devleti’nin zayıflaması B) Anadolu’daki siyasi boşluk
C) Türklerin sahip olduğu millî özellikler D) Memlûklardan alınan yardımlar E) Jeopolitik konum
4.
Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde, kurulduğu coğrafyanın etkisi büyüktür. Osmanlı beyleri, beyli- ğin Bizans sınırında kurulmasının getirdiği siyasi ve sosyal avantajları iyi değerlendirmiş, Bizans’ın içinde bulunduğu durumdan en iyi şekilde istifade etmiştir.Buna göre Bizans’ın;
I. siyasi ve askerî yönden zayıf olması,
II. taht kavgaları nedeniyle merkezî otoritesini kaybetmesi,
III. merkezden uzak tekfurların kendi başlarına hareket etmesi
özelliklerinden hangilerinin Osmanlı Beyliği’nin büyümesini kolaylaştırdığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
5.
Osmanlı hâkimiyetinden önce Sırbistan’da bir köylü- nün haftada iki gün angarya olarak prensin toprağında çalışması gerekiyorken, Osmanlı yönetiminde yılda sadece üç gün tımar sahibi olan sipahinin toprağın- da çalışma zorunluluğu vardı. Osmanlı idaresini kabul eden gayrimüslimler, askerlik hizmeti yerine “cizye”vergisini ödedikleri taktirde hayatları, malları ve dinleri devletin teminatı altına alınırdı.
Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda uyguladığı bu politikanın aşağıdakilerden hangisine zemin ha- zırladığı söylenebilir?
A) Feodal sistemin ortaya çıkması
B) Anadolu’daki gayrimüslim nüfusun azalması C) İskân politikasının önemini kaybetmesi D) İsyan hareketlerinin artması
E) Balkanlardaki Osmanlı hâkimiyetinin güçlenmesi
TE S T-7
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
6.
I. Murad Devri’nde Osmanlı topraklarındaki genel durumu görmek isteyen bir seyyahın, aşağıdaki şehirlerden hangisine gitmesi doğru olmaz?A) Trabzon B) Bursa
C) İznik D) Edirne
E) Tekirdağ
7.
1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya gelen Kayılar, Türkiye Selçukluları tarafından önce Kara- cadağ bölgesine daha sonra Bizans üzerine akınlar düzenlemek ve sınırların güvenliğini sağlamak ama- cıyla Söğüt’e uc beyliği olarak yerleştirilmişlerdir.Buna göre;
I. Kayılar yerleşik yaşam tarzına sahip bir boy- dur.
II. Kayılar, Türkiye Selçuklu Devleti’ne tabidir.
III. Selçuklular, fetih hareketlerini hızlandırmak istemiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
8.
Hale: XIV. yüzyıl başlarından itibaren bağımsız ha- reket etmeye başlayan Osmanlı Beyliği aynı yüzyılın sonlarına gelindiğinde geniş bir coğrafya üzerinde egemenlik kurmuş durumdaydı.Eylül: Çünkü Osmanlı Beyliği ----
Bu diyalogda Eylül’ün sözlerini aşağıdakilerden hangisiyle devam ettirmesi doğru olmaz?
A) egemenliği altındaki toplumların refah düzeyini arttırmıştır.
B) iskân politikasını başarıyla uygulamıştır.
C) hâkimiyeti altındaki bölgelerde adaletli bir yöne- tim uygulamıştır.
D) Moğol baskısı sonucu Anadolu’ya gelen bir Türk boyudur.
E) insanlara inançları yüzünden baskı yapmamıştır.
9.
Osmanlı Devleti’nde fethedilen yerlerin elde tutula- bilmesi için bu bölgelerde Türk ve Müslüman nüfusu- nun artırılmasına ihtiyaç vardır.Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki uygulamalarından hangisinin doğrudan nüfus üstünlüğünü sağla- maya yönelik olduğu söylenebilir?
A) Anadolu ve Rumeli beylerbeyliklerinin kurulması B) Devşirme sistemiyle asker ihtiyacının karşılan-
ması
C) Cihat ve gaza savaşlarının yapılması
D) Fethedilen yerlere Türkmenlerin yerleştirilmesi E) Egemenlik alanının genişlemesi
10.
Osmanlı Devleti, Anadolu beyliklerini egemenliği altına alarak;I. cizye vergilerini artırmak,
II. Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak, III. İslamiyet’in yayılmasını sağlamak
amaçlarından hangilerine uygun hareket etmiş- tir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
11.
XIII. yüzyılda Bizans İmparatorluğu’nda derebeyi gibi hareket eden tekfurların varlığı;I. Bizans’ın hazine gelirlerinde artış yaşandığının, II. İmparatorluk’ta merkezî otoritenin zayıfladığının, III. Anadolu’da Moğol baskısının hissedildiğinin durumlarından hangilerinin göstergesidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
12.
Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki egemenliği II. Ko- sova Savaşı ile pekişmiş ve uzun süre bu egemenlik devam etmiştir.Bu durumun Osmanlı Devleti’nde;
I. adaletli ve hoşgörülü bir yönetim uygulanması, II. merkezî otoritenin güçlü tutulması,
III. fethedilen bölgelerde sosyal devlet anlayışıyla hareket edilmesi
uygulamalarının hangilerinden kaynaklandığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH ÜNİTE TESTİ - 3
1.
Timur, 1369-1405 yılları arasında yaptığı seferlerle, Harezm, Doğu Türkistan, İran, Azerbaycan, Del- hi Sultanlığı, Irak, Suriye ve Altın Orda Devleti ile Osmanlı Devleti’nin topraklarının bir kısmına hâkim olmuştur. Timur Devleti idari teşkilat, askerî sistem ve hukuki yapı olarak Moğol devletleri ile benzerlik göstermiştir. Ancak Timur’un sarayında Türkçe ko- nuşulmuş, Türk âdet ve gelenekleri uygulanmıştır.Bu bilgilere göre Timur Devleti’nin;
I. yayılmacı siyaset, II. sosyal devlet, III. şeri hukuk
politikalarından hangilerini benimsediği söylene- bilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
2.
XIV. yüzyılın başlarında yaşanan;I. Balkanlarda siyasal birliğin kurulamaması, II. Anadolu’da güçlü bir devletin olmaması, III. Bizans İmparatorluğu’nda taht kavgalarının
yaşanması
durumlarından hangileri Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede büyümesinde etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Ankara Savaşı’nın Sonuçları
• Yıldırım Bayezid ve Osmanlı ordusu ağır bir mağlu- biyet aldı.
• Anadolu’daki eski beylikler yeniden kuruldu ve Ana- dolu siyasi birliği bozuldu.
• Anadolu’nun doğusunda Akkoyunlu Devleti güç ka- zanarak Osmanlı Devleti’ni tehdit eder hâle geldi.
• Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu. Bal- kan fetihleri durdu ve İstanbul’un alınması gecikti.
• Yıldırım Bayezid, Timur’a esir düştü ve demir bir ka- fese konuldu. Bu gurur kırıcı durum karşısında Yıldı- rım Bayezid bir süre sonra vefat etti.
• Timur, Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört oğlu ara- sında paylaştırdı. Böylece Osmanlı Devleti’nde 11 yıl- lık Fetret Devri başladı.
UNUTMA
3.
Ankara Savaşı’nın;I. beyliklerin bağımsızlıklarına kavuşması, II. Timur’un şehzade Mustafa’yı Semerkant’a
götürmesi,
III. Fetret Devri’nin yaşanması
sonuçlarından hangileri Anadolu Türk siyasi bir- liğin bozulduğunun kesin kanıtıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
4.
Osmanlı Beyliği;- Germiyanoğullarından çeyiz yoluyla, - Hamitoğullarından satın alma yoluyla,
- Karamanoğullarından savaş yoluyla toprak almıştır.
Bu bilgilere göre Osmanlı Beyliği için aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?
A) Gaza anlayışını uyguladığı B) İskân siyasetine zemin hazırladığı
C) Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamaya çalış- tığı
D) Veraset anlayışında değişiklik yaptığı
E) İstimalet politikasını uygulamak için sınırlarını genişlettiği
5.
Ece: Çelebi Mehmed tarafından kazaskerlik görevin- den alındı. Torlak Kemal ve Börklüce Mustafa gibi müritleri ile birlikte isyan girişiminde bulundu.Aden: Dini gerekçelerle başlattığı isyan, kısa sürede Anadolu’da etkili oldu.
Bu diyalogda bahsi geçen kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Düzmece Mustafa B) Şeyh Bedreddin C) Şeyh Sait D) Baba İshak E) Kalenderoğlu
TE S T-8
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
6.
I. Osmanlı ordusu ağır bir mağlubiyet aldı.
Ankara Savaşı’nın Sonuçları
II. Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu.
III. İstanbul’un alınması gecikti.
V. Akkoyunlu Devleti güç kazandı.
IV. Balkan fetihleri durdu.
Ankara Savaşı’nın numaralarla gösterilen sonuç- larından hangisi, ticari faaliyetler ile toplumsal huzurun savaştan etkilendiğinin kanıtıdır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
7.
Kayı Boyu damgasının yer aldığı II. Murad Dönemi’ne ait ok uçları
Bu eserlerden yola çıkarak Osmanlı Devleti ile il- gili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kökenlerine sahip çıktıkları B) Yerleşik düzene geçtikleri C) Maden işlemeciliğinde geliştikleri D) Askerî teçhizatı kendilerinin ürettikleri E) El sanatlarında ilerledikleri
8.
I. Cihan hâkimiyeti anlayışı, II. Nizam-ı âlem fikri,III. Avrupa’ya hâkim olma düşüncesi
Yukarıdakilerden hangileri Yıldırım Bayezid ile Timur arasında yaşanan mücadelenin sebepleri arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
9.
Timur, 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört oğlu arasında paylaştırdı ve böylece Osmanlı Devleti’nde 11 yıllık Fetret Dev- ri başladı. Timur geri dönerken Yıldırım Bayezid’in oğlu şehzade Mustafa’yı da kendisiyle beraber Semerkant’a götürdü.Buna göre Timur’un şehzade Mustafa’yı kendi- siyle beraber götürmesinin gerekçesi aşağıdaki- lerden hangisidir?
A) Osmanlı kültürünü daha yakından tanıma isteği B) Fidye alıp ekonomik kazanç elde etmek istemesi C) Osmanlı Devleti ile akrabalık kurma düşüncesi D) Osmanlı Devleti’nin siyasi birliğini tekrar bozmak
fikri
E) Karamanoğullarına Anadolu hâkimiyeti mücade- lesinde yardım etmek isteği
10.
Fetret Devri’ne ait bu haritadan hareketle Osman- lı Devleti ile ilgili;
I. Balkanlarda önemli bir toprak kaybına uğrama- mıştır.
II. Anadolu’da isyanlarla mücadele etmiştir.
III. Taht kavgaları merkezî otoriteyi zayıflatmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
1. Beylik Dönemi’nde Osmanlı’nın Askerî Gücü
• Osmanlı Devleti’nin dünyanın en büyük devletlerin- den biri hâline gelmesinde ve geniş topraklarda hâkimiyet kurmasında sağlam bir askerî teşkilata sahip olmasının önemi büyüktür.
• Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin ilk zamanlarında beyliğin düzenli askerî birlikleri kurulmamıştı.
• Aşiretlerden gönderilen birlikler ile Ahiyân-ı Rûm (Ahiler), Bâcıyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm, Gaziyân-ı Rûm gibi gruplar, düzenli ordunun kurulmasından önce Osmanlı ordusunun ana unsurları oldular.
Ahiyân-ı Rûm Bâcıyân-ı
Rûm
Abdalân-ı Rûm
Gaziyân-ı Rûm
Ahilik teşkilatına bağlı birlikler
Askerî yeteneğe ve gaza düşün- cesine sahip kadınlar
Savaşçı dervişlerden oluşan birlikler
Gaza düşüncesine sahip alplar- dan (bahadır) kurulan birlik
• Bursa kuşatmasının 10 yıldan fazla sürmesi, sınırla- rın genişlemesi, kale kuşatmalarının yapılması ve seferle- rin artması düzenli orduya duyulan ihtiyacı gözle görülür bir biçimde ortaya çıkardı.
• Bursa’nın fethinden bir süre sonra da Türklerden se- çilen, ak börk giyen, onluk sisteme göre düzenlenen ve ilk düzenli ordu teşkilatı olan “yaya (piyade) ve müsel- lem (süvari, atlı asker)” birliği kuruldu. Gündelik maaş verilen, vergiden muaf tutulan bu birliklere ayrıca tarım yapmaları için toprak verildi. Kapıkulu Ocağı’nın kurulma- sından sonra ise geri hizmette görevlendirildiler.
• Daha sonraki dönemlerde de beylerbeyleri komuta- sında seferlere katılan, Türklerden seçilen ve tek işleri as- kerlik olan “azeb teşkilatı” kuruldu. Bu birlikler ilerleyen zamanlarda savaşlarda öncü birlik olarak kullanıldı.
2. Tımar (Dirlik) Sistemi
• Tımar (dirlik) sistemi; hizmet (asker yetiştirme, vergi toplama gibi) karşılığında devlet hizmetinde çalışanlara toprak verilmesidir.
• Selçuklular ve Memlûklulardaki ikta sistemi örnek alınarak ilk kez I. Murad Devri’nde uygulanmaya başla- nan bu sistem, Osmanlı Devleti’nin temel yapı taşlarından birini oluşturdu.
• Osmanlı Devleti, tımar sistemi uygulanacak bölgede öncelikle “tahrir” (nüfus ve gelir kaynakları için yapılan sayımlar) yapar, tımar topraklarını belirlerdi.
• Vergi gelirlerinin büyük bölümünü “öşür” (Müslü- manlardan alınan ürün vergisi) oluştururdu. Bu vergileri ayni veya nakdi olarak tımarlı sipahiler toplardı. Toplanan bu vergilerin bir kısmı bölgedeki devlet görevlilerine maaş olarak verilir geri kalan da hazineye aktarılırdı.
• Tımar sistemi şartları uygun olan daha çok merkeze yakın eyaletlerde uygulanırdı. Tımar sisteminin uygulandı- ğı topraklara “dirlik” adı verilirdi. Dirlikler de kendi içinde has, zeamet ve tımar olmak üzere üçe ayrılırdı.
Dirlik Toprakları
Has
Zeamet
Tımar
100 bin akçe ve üzerinde gelir getiren dirliklerdir. Padişah, sadrazam, vezirler, gibi üst düzey görevlilere verilir. Has sahibi geli- rin her 5 bin akçesi için bir cebelü
(asker) yetiştirmek zorundadır.
20 bin akçe ile 100 bin akçe arasında gelir getiren dirliklerdir.
Orta düzey görevlilere verilir.
Zeamet sahibi gelirin her 5 bin akçesi için bir cebelü (asker)
yetiştirmek zorundadır.
20 bin akçe akçeye kadar gelir getiren dirliklerdir. Devlet me- muru ve askerlere verilir. Tımar
sahibi gelirin her 3 bin akçesi için bir cebelü (asker) yetiştirmek
zorundadır.
• Tımarlı Sipahiler, Osmanlı Devleti’nde askerî (yöne- tenler, devlet görevlileri) sınıf içerisinde yer alır ve reaya (yönetilenler, devlet görevlisi olmayanlar) ile devlet arasın- daki ilişkileri sağlarlardı.
Tımar Sisteminin Faydaları
Askerî: Tımarlı sipahiler yetiştirdikleri askerler (cebe- lü) ile sefere çıkan orduya katılırdı. Genellikle askerlerin onda biri de asayişin sağlanması ve üretimin devamlığı için dirlik toprağında bırakılırdı.
Tarım: Tımarlı sipahiler, tarımsal süreklilik konusunda köylüleri denetler, köylü toprağı ekmezse “çiftbozan” adlı vergiyi köylüden alırdı. Köylü ile Tımarlı Sipahiler arasın- daki ilişki “kadı”nın denetiminde olurdu.
Vergi: Sipahiler, bulundukları bölgenin vergilerini top- larlar böylece devletin ayrı vergi memurları görevlendir- mesine ihtiyaç kalmazdı.
DEVLETMEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
Asayiş (Güvenlik): Güvenlik işini yerine getiren sipa- hiler, taşrada düzeni sağlarlardı.
İdari: Devlet otoritesinin taşrada tesis edilmesi sağla- nır, gerekli olduğunda da sipahiler bulundukları bölgenin idari işlerini yerine getirirlerdi.
• Tımarlı Sipahiler, Eyalet Askerleri sınıfında yer alır- lardı. Tımarlı Sipahiler dışında Eyalet askerlerinde farklı görevlere sahip birlikler de bulunurdu.
Eyalet Ordusu
Tımarlı Sipahiler: Osmanlı ordusunun büyük bir kıs- mını oluşturan atlı askerler.
Azaplar: Bekar erkeklerden seçilen yaya birlikleri.
Akıncılar: Sınır boylarının güvenliğini sağlayan birlikler.
Yaya ve müsellemler: Yol, köprü vb. açarak ordunun rahat yol almasını sağlayan birlikler
Yörükler: Konar-göçerlerden seçilen askerler Deliler: Görünüşleriyle düşmana korku salan süvari birlikleri
Beşliler: Her beş aileden bir erkeğin seçilmesi ile oluşturulan birlik
Sakalar: Ordunun su ihtiyacını karşılayan birlik
3. Yeniçeriler ve Devşirme Sistemi
• I. Murad Dönemi’nden itibaren Selçuklulardaki “gu- lam sistemi” örnek alınarak kurulan Kapıkulu Ocağı’nda- ki askerler, “pençik sistemi” ve “devşirme sistemi” ile ye- tiştirilirlerdi.
Pençik Sistemi
Pençik (beşte bir) esasına göre; savaşlarda esir olarak ele geçirilen askerlerin beşte biri köle olarak devlet hiz- metine alınır ve bu askerlerden Kapıkulu Ordusu oluş- turulurdu. Ancak Ankara Savaşı sonrasında devşirme sistemine geçildi.
Devşirme Sistemi
✔ Bu sistemle Hristiyan ailelerin sağlıklı olan küçük yaştaki çocukları ya vergi karşılığında ya da gönüllülük esasına göre ailelerinden alınırdı.
✔ Yaşları 9 ile 14 arasında olan bu çocuklardan iyi olanlar sarayda görevlendirilmek üzere ayrılır diğerleri Türk ailelerinin yanına verilir ve burada örf, adetleri ve İslamiyet’i öğrenirlerdi.
✔ Daha sonra bu çocuklar, Acemi Ocağı’na alınıp bu- rada eğitimlerine devam ederlerdi. Zaman zaman çeşitli sınavlara tabi tutularak hangi birlikte görev alacakları belirlenirdi. Büyük bir çoğunluğu bedergâh veya kapıya çıkma adıyla Yeniçeri askeri olurlardı.
• Kapıkulu Ordusu, Avrupa’nın ilk profesyonel bir askerî birlikleridir.
• Üç ayda bir devletten ulufe adlı bir maaş ve padişah- ların her cülusunda (tahta çıkma) cülus bahşişi alırlardı.
Başka bir işle uğraşmaları ve emekli olana kadar evlen- meleri yasaktı.
Kapıkulu Ordusu
Acemi Ocağı: Askerlerin temel eğitim aldığı birlik Yeniçeriler: Çoğunluğu oluşturan aslî birlikler Kapıkulu Süvarileri: Daha çok padişahın veya padi- şaha ait değerli eşyaların korumalığını yapan birlik
Cebeciler: Silahların tamir ve bakımını yapan birlik Lağımcılar: Tünel kazarak kale surlarının dibine dina- mit yerleştiren askerler
Humbaracılar: El ve havan bombası yapan ve kulla- nan askerler
Bostancılar: Saray ve köşklerin güvenliğinden so- rumlu askerler
• Osmanlı Devleti özellikle Fatih Devri’nden sonra hem orduda hem de devlet görevlerinde devşirmelere daha çok yer vererek belli bir grubun imtiyaz kazanması ve güçlü bir sınıf hâline gelmesini engellemek istedi.
• Savaşlarda daha çok ok, yay, kılıç gibi aletler kul- lanan Yeniçeriler, XV. yüzyılın ortalarından itibaren ateşli silahlar da kullanmaya başladılar.
• XVII. yüzyıldan itibaren devlet otoritesinin zayıflama- sına bağlı olarak devlet işlerine müdahale etmeye başla- dılar ve hatta zaman zaman isyan çıkararak padişahların değiştirilmesinde rol oynadılar.
• 1826 yılında ise II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.
Kapıkulu Askerleri Eyalet Askerleri Piyadeler Süvariler Tımarlı Sipahiler
Acemi Ocağı Silahtar Azaplar
Yeniçeriler Sipahi Akıncılar
Cebeciler Sağ
Ulufeciler Yörükler
Topçular Sol
Ulufeciler Deliler Top
Arabacılar Sağ
Garipler Beşliler Humbaracılar Sol
Gariplar Sakalar
Lağımcılar Gönüllüler
Bostancılar
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
A
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere kutucuklardan verilen kelimelerden uygun olanları yerleştiriniz.1) Kapıkulu ordusu içinde önemli bir unsur olan ... ilk kez I. Murad devrinde bin kişilik bir askerî birlik olarak kuruldu.
2) Anadolu’da ... adıyla Ahiliğe denk bir kadınlar teşkilatı kurulmuştur.
3) ... , Türklerde “bahadır” diye anılan kahraman savaşçıya denilmiştir.
4) Osmanlılarda kapıkulu askerlerine üç ayda bir verilen ücrete ... denmiştir.
5) İlk acemi ocağı ... zamanında Gelibolu’da kurulmuştur.
6) Sefere ordunun önünde giden askerî birliklere ... denilmiştir.
Azebler
I. Murad Müsellem
Gulam
Bacıyan-ı Rum
Pençik
Cülus
Deliler Alp
Yeniçeriler
Devşirme Ulufe
B
Aşağıda verilen eşleştirmeleri yapınız.Açıklama Tanım
... 1 Selçuklu sarayında çalıştırılan köleler A. Gulam
... 2 Savaşçı dervişlerin oluşturduğu teşkilat B. Tahrir
... 3 Gaza yapan savaşçılar C. Reaya
... 4 Kapıkulu ordusunda silahların yapımından sorumlu sınıf D. Gazi
... 5 Hristiyan savaş esirlerinden beşte birinin devlete verilmesi ve bunların eğitilerek
orduya alınması usulü E. Acemi Ocağı
... 6 Tımar sisteminin uygulandığı, eyaletlerde yapılan sayımların olduğu defterler F. Abdalan-ı Rum
... 7 Devşirmelerin ilk askerî eğitimlerini aldıkları birlik G. Pençik
... 8 Yeniçerilerin giydikleri, akçuha ya da keçeden yapılmış yuvarlak başlık H. Ak börk
... 9 Vergi yükümlüsü olan halk I. Ahilik
...10 XIII. yüzyılda Anadolu’da kurulmuş esnaf teşkilatı J. Cebeci Ocağı
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
C
Aşağıda yer alan yargılardan doğru olanların karşılarına “D”, yanlış olanların karşılarına “Y” koyunuz.Doğru Yanlış
1. Osmanlı ordusunun temelleri Orhan Bey zamanında atılmıştır.
2. I. Murad zamanında Yeniçeri Ocağı kurulmuştur.
3. I. Kosova Osmanlı ordusunda topun kullanıldığı ilk savaştır.
4. Yeniçeri Ocağının başında bulunan komutana Yeniçeri Ağası denmiştir.
5. Yıllık geliri 100.000 akçeden fazla olan dirlikler daha çok askerlere ve memurlara verilmiştir.
6. Orhan Gazi zamanından itibaren uygulanan tımar sistemi, I. Murad döneminde devletin sınırlarının genişlemesiyle yaygınlaşmış ve sistemleşmiştir.
7. Yabancı ailelerin çocuklarının Türk ve Müslüman kimliğiyle yetiştirilerek, ilgi ve yeteneklerine göre eğitilmesine iskân politikası denmiştir.
8. Deliler, sefere ordunun önünde gider, savaş sırasında düşman saflarını yarar, düşman ordusunda esirler alarak onlar hakkında bilgi edinilmesini sağlarlardı.
9. Osmanlı Devleti, Musevi toplumundan devşirme almamıştır.
10. Yeniçeri Ocağı ile birlikte Osmanlı Devleti’nde profesyonel askerlik başlamıştır.
D
Aşağıdaki açıklamaların karşılıklarını altlarına yazınız.a) Alp kavramının diğer anlamı
d) Gelibolu’da Acemi Ocağı kuran padişah
b) At kullanmayan askerler
e) Devşirme sistemini kanun haline getiren padişah
c) At kullanan askerler
f) Çandarlı sülalesinin en önemli devlet adamı
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
1.
Osman Gazi, kendi safında savaşan Türkmen aşi- retlerine ganimetlerden pay vermiş ve ele geçirilen topraklara yerleşme hakkı tanımıştır.Bu uygulama ile birlikte aşiretlerin;
I. Osmanlı Devleti’ne tabi olmaları, II. savaş zamanlarında asker göndermeleri, III. konar göçer yaşam tarzını benimsemeleri özelliklerinden hangilerine sahip olması amaç- lanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
2.
Ahilik teşkilatı, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu’da yaşayan Müslüman halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmesini sağlayan, onları hem ekonomik hem de ahlaki yön- den yetiştiren bir yapıdır.Aşağıdakilerden hangisi Ahilik teşkilatının gö- revlerinden biri değildir?
A) Göçebe Türkmenlerin İslamlaşma sürecini hız- landırmak
B) Zanaatkârları, meslek ahlâkı kazandırarak yetiş- tirmek
C) Esnaf ile hükûmet arasındaki ilişkileri düzenlemek D) Devletin daimî ordu ihtiyacını karşılamak E) Şehirlerde güvenliği sağlamak
3.
İslamiyet öncesi dönemde binicilik ve atıcılıkta usta olan Türk kadınları, savaşlara erkeklerle birlikte ka- tılmıştır. İslamiyet’e geçişin ardından da bu gelenek sürdürülmüş ve Anadolu’da Bâcıyân-ı Rûm adıyla Ahiliğe denk bir kadınlar teşkilatı kurulmuştur.Buna göre Türkler ile ilgili;
I. her Türk asker doğar düşüncesinin benimsen- diği,
II. kadınların her alanda erkeklerle eşit haklara sahip olduğu,
III. İslamiyet’e geçişin Türk askerî yapısında deği- şikliklere yol açtığı
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
4.
Tımar, devlete ait arazinin, savaşlarda yararlılığı görülen, kale yapım ve tamirinde bulunan, devle- te hizmet eden askerlere ve diğer bazı hizmetlerde bulunan kişilere verilmesidir. Bu sistemde, toprağın işlenerek vergilendirilmesi esas alınmıştır.Buna göre aşağıdakilerden hangisi tımar sistemi- nin amaçlarından biri olamaz?
A) Üretimde sürekliliği sağlamak B) Devlet otoritesini korumak C) Devletin maaş yükünü azaltmak D) Vakıf sistemini uygulamak
E) Vergileri düzenli bir şekilde toplamak
5.
Osmanlı Beyliği’nin başlangıçta düzenli askerî birlik- leri yani beyliğe bağlı bir ordusu yoktur. Gerektiğin- de, gazilerden oluşan ve tamamı atlı olan aşiret kuv- vetlerinin bir yerde toplanması sağlanmış ve sefere çıkılmıştır. Savaş bitince bu kuvvetler dağılmış ve herkes işinin başına dönmüştür. Bu yıllarda yapılan fetihlerde, daimi ordunun eksikliği anlaşılmış ve dü- zenli orduya olan ihtiyaç kendini hissettirmiştir.Buna göre düzenli orduya ihtiyaç duyulmasında geçici kuvvetlerin;
I. zamanında savaş alanına ulaşamamaları, II. uzun süren muhasaralara dayanamamaları, III. askerî disiplinden yoksun olmaları
özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu söyle- nebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
6.
Orhan Bey Dönemi’nde askerî düzenlemeler yapıla- rak ilk düzenli ordu olan yaya ve müsellem ordusu oluşturulmuştur.Aşağıdakilerden hangisi düzenli orduya ihtiyaç duyulmasının nedenleri arasında yer almaz?
A) Sınırların genişlemesi
B) Egemenlik anlayışının değişmesi C) Fetih politikasının uygulanması D) Devlet teşkilatlamasına önem verilmesi
E) Her an savaşa hazır bir orduya ihtiyaç duyulması
TE S T-3
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH
7.
Osmanlı Devleti’nde kara kuvvetleri;I. Eyalet Askerleri, II. Kapıkulu Askerleri, III. Yardımcı Kuvvetler olmak üzere üç gruba ayrılırdı.
Bu birliklerden hangilerinin emekli olana kadar evlenmelerinin yasak olduğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
8.
Osmanlı Devleti’nde görev karşılığında devlet me- murlarına ve askerlere verilen topraklara “dirlik” adı verilmiştir. Dirlik, toprak gelirine göre; has, zeamet ve tımar olmak üzere üçe ayrılmıştır.Buna göre dirliklerin dağıtımında;
I. makam ve mevki, II. etnik yapı, III. eğitim düzeyi
durumlarından hangilerinin göz önünde tutuldu- ğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
9.
Osmanlı Devleti’nde, tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerde yapılan sayımlara “tahrir” adı verilir.Aşağıdakilerden hangisi tahririn amaçlarından biri değildir?
A) Nüfus ve gelir kaynaklarını tespit etmek B) Ordunun asker ihtiyacını karşılamak C) Bölgedeki okur-yazar oranını artırmak
D) Topluma her türlü sosyal hizmet götürülmesini kolaylaştırmak
E) Belli bir dönem için nüfus hareketlerinin yönünü tespit etmek
10.
Ayşe Öğretmen, Osmanlı askerî teşkilatı konusunun işlenmesi sırasında öğrencilerine şu bilgileri vermiştir:• Cesaretli bir askerî zümreyi ifade eder.
• Sefere ordunun önünde gider, savaş sırasında düşman saflarını yarar, düşman ordusundan esirler alarak onlar hakkında bilgi edinilmesini sağlarlardı.
• Savaşlarda hızlı hareket etmeleri gerektiği için ağır zırh ve silahlar kullanmaz, genelde hafif piyade silahları ve zırhları kullanırlardı.
Buna göre Ayşe Öğretmen öğrencilerine aşağı- dakilerden hangisiyle ilgili bilgi vermiştir?
A) Deliler B) Lağımcılar C) Sakalar D) Müsellemler E) Cebeciler
11.
Koçi Bey’in Risalesi’nde; “ --- Bunca kalelerin ve memleketlerin fethedilmesi daha çok Türkmenler- den oluşturulan zeamet ve tımar erbabının desteğiy- le olmuştur. Aralarında bir tek yabancı kişi olmayıp tamamı ocak ve ocakzadelerdi. Tımar erbabından yararlılığı görülmeyene, sefer-i hümayunda terakki olunmazdı. Tımar erbabının her biri zeamet ve tı- marları olan sancaklarda oturup bayraklarının altın- da bulunurlardı. Başka yerde olmaları imkânsız ve yasaktı.” demiştir.Buna göre Tımarlı Sipahiler ile ilgili;
I. Türklerden seçildikleri,
II. başka bir işle uğraşmalarının yasak olduğu, III. Cebelü adı verilen atlı asker yetiştirdikleri yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde devşirme kö- kenli askerî sınıf, merkezî otoritenin kurulmasında etkili olmuştur. Bu otorite kurulurken devşirme kökenli yeniçeriler ve yöneticiler, Tımarlı Sipahilere karşı bir denge unsuru oluşturmuştur. Osmanlılar, bu askerî gruplardan herhangi birisinin imtiyazlı ve güçlü bir sı- nıf hâline gelmesine izin vermemiştir.
AKLINDA OLSUN DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER
w w w.s ar m alo ku l.co m BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10. SINIF TARİH ÜNİTE TESTİ - 2
1.
• Gulam sistemi; ilk İslam devletlerinde savaş- larda esir düşen veya parayla satın alınan kölelerin asker olarak yetiştirilmesidir.• Pençik sistemi; I. Murad Dönemi’nde savaş- larda esir düşenlerin 1/5 oranında alınıp asker olarak yetiştirilmesidir.
• Devşirme sistemi; I. Murad Dönemi’nde küçük yaştaki Hristiyan erkek çocukların asker olarak yetiştirilmesidir.
Bu bilgilere göre Osmanlı Devleti’nin askeri sis- temi ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi ya- pılabilir?
A) İslam devletlerindeki uygulamalar aynen devam ettirilmiştir.
B) Ordu millet anlayışı terk edilmiştir.
C) İhtiyaçlar doğrultusunda askeri sistemde yenilik- ler yapılmıştır.
D) Osmanlı askeri sistemi durağandır.
E) Ordunun büyük bir bölümü Hristiyanlardan oluş- turulmuştur.
2.
Yeniçeri Ocağı’nın asker ihtiyacı ilk zamanlarda Pen- çik sistemi ile karşılanırdı. Esirler arasından seçilen- ler, Anadolu’daki ailelerin yanına verilir ve burada Türk İslam kültür ve geleneklerine göre yetiştirilirdi.Daha sonra askerî eğitim almaları için “Acemi Ocağı”
adı verilen teşkilata alınırlardı.
Buna göre Yeniçerilerin;
I. belli bir sistem dâhilinde yetiştirildikleri, II. millî kimliklerini tamamen unuttukları, III. toprak gelirlerinden faydalandıkları
özelliklerinden hangilerine sahip olduğu söyle- nebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
3.
Osmanlı Devleti’nde hazine için paraya ve ordu için askere olan ihtiyaç artınca esirlerin beşte birinin dev- let hesabına alınması yoluna gidilmiştir. Bu anlayış çerçevesinde uygulanan sistem “pençik sistemi” ola- rak adlandırılmakta ve Kapıkulu Ordusunun asker ihtiyacı sağlanmaktadır. Ancak bu sistem, Ankara Savaşı’ndan sonra uygulanmamıştır.Buna göre pençik sisteminin terk edilmesi ve devşirme sistemine geçilmesinde;
I. savşalar ve ele geçiriilen esir sayılarının azal- ması,
II. tımar sisteminin uygulanması, III. ateşli silahların gelişmesi
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söyle- nemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
4.
“Osmanlı Devleti’nde Tımar Sistemi” konulu bir makale çalışması hazırlayan Ekrem, çalışmasının sonuç kısmında tımar sisteminin temel özelliklerini maddeler hâlinde aşağıdaki gibi yazmış ancak bazı maddelerde doğru olmayan ifadeler kullanmıştır.I. Hizmet karşılığında devlet görevlisi olanlara vergilerden pay alma ve toprağı işletme hakkı- nın verilmesidir.
II. Osmanlı Devleti’nin ilk zamanlarından itibaren uygulanmıştır.
III. Sadece Osmanlı Devleti’nde uygulanan başka hiçbir devlette örneği görülmeyen bir sistemdir.
IV. Tımarlı sipahiler, Osmanlı ordusunda geri hiz- met alanında görev almışlardır.
V. Tarımsal sürekliliğin sağlanması ve idari meka- nizmanın işlemesinde önemli bir yeri vardır.
Buna göre Ekrem’in hangi maddelerde doğru ol- mayan ifadeler kullandığı söylenebilir?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, III ve V E) III, IV ve V
