TiP 2 DiABETES MELLiTUSLU HAST ALARD A DiABET REGULASYONU (HbArc), DiABET SURESt ve KAN BASINCININ NEFROPATi tLE

ARASJ'IRMALAR

TiP 2 DiABETES MELLiTUSLU HAST ALARD A DiABET REGULASYONU (HbArc), DiABET SURESt ve KAN BASINCININ NEFROPATi tLE

The relation between diabetic nephropathy and diabetes regulation (HbArc), diabetes duration and blood pressure

Cengiz Uta§1, Orner Ozbalm1, Fahrettin Kele§timur2, Mehmet Yi:icesoy³

Ozet: Bu calt§mada Tip 2 diabetes mellituslu 150 hastada ya§, diabet suresi, a~ltk kan §ekeri (AKS).

HbAtc, serum kreatinin, kreatinin klirens. sistolik, diastolik ve ortalama kan basmct, nefropati indek- si, vucut kitle~i indeksi ile albumin itraht ili§kisi incelendi. Diabeti olmayan esansiyel hipertansiyo- nu olan 20 hasta kontrol grubu olarak almdt. Dia- betli hastalar idrar albumin itrahma gore normo- a/buminuri (n: 48), mikroalbuminuri (n: 61) ve makroalbuminuri (n: 41) bulunanlar §eklinde u~

gruba aynldt. Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda diabetin kzsa donemdeki kontro/U ile nefropati arasmda bir ili§ki bulunmak/a beraber, diabet su- resi ve hipertansiyonun nefropati ile dogru oranttll bir ili§ki gosterdigi sonucuna varzldz.

Anahtar Kelimeler: Diabetik nefropati, HbAzc, Mikroalbumunuri

Standart testlerle gosterilemeyen ancak: RIA meto- du ile tayin edilebilen idrar albumin itrahmdak:i ha- fif yiikselme mikroalbuminiiri olarak: isimlendirilir.

Mikroalbuminiirinin diabetik nefropati siirecindeki reversibl ba§langtc doneminin bir gostergesi oldugu dii§iiniilmektedir (8, 9, 16). Kan §ekerinin stkt bir

§ekilde regiilasyonu ve varsa hipertansiyonunun te- davisi mikroalbumintiriyi diizeltrnekte, hie olmazsa ilerlemesini engellemektedir (2, 17, 19). Ozellikle angiotensin konverting enzim (AKE) inhibit<>rii ilaclann normotansif diabetlilerde de mikroalbumi- niiriyi diizeltebildigi one siiriilmektedir (11).

Nefropatinin habercisi olan mikroalbumini.iri'den makroalbuminiiri'ye geci§ ilerleyici bir §ekilde ger- cekle§ir. Ancak: bu geci§in siiresi hastalar arasmda farklthklar gostermekte ve bunu tayin eden fak:tor-

Erciyes Universitesi Tzp Fakiiltesi 38039 KAYSER/

/f Hastallklan. Y DofDr.l, DOfDr.2, Prof.Dr.J.

Geli§ tarihi: 14 Mayzs 1993

Summary: The relation between urinary albumin excretion and age diabetes duration, fasting glucose levels, HbAtc, serum creatinine, creatinine clearence, systolic, diastolic and mean arterial blood pressure, nephropathy index, body mass index were studied in 150 type 2 diabetic patients.

20 nondiabetic patients with essential hyperten- sion were taken as a control group. Patients were classified into three groups; normoalbuminuric group (n: 48), microalbuminuric group (n:61) and macroalbuminuric group (n: 41) according to their urinary albumin excretion. We conclude that there is a linear correlation between blood pressure and development of nephropathy in type 2 diabetic patients.

Key Words: Diabetic nephropathy, HbAtc, Microalbuminuria

ler tam olarak: bilinmemektedir. Ozellikle Tip 2 di- abetes mellitus'lu hastalarda diabet regi.ilasyonunun bir gostergesi saytlan HbAtc ve kan basmct ile ili§- kisini inceleyen calt§malar Tip 1 diabetli hastalarda yaptlanlara gore saytca azdu (12). Bu cah§mamn amact tip 2 diabetes mellitus'ta ya§, diabet siiresi, achk kan §ekeri (AKS). HbAtc, sistolik, diastolik ve ortalama kan basmcmm diabetik nefropati ile ili§kisini ara§ttrmak:tadu.

METODLAR

<;alt§ma Erciyes Dniversitesi Ttp Fak:iiltesi Gevher Nesibe Hastanesi tc Hastahklart Kliniginde Ocak:

1989 ile Agustos 1991 tarihleri arasmda Tip 2 dia- betes mellitus tamst ile klinikte izlenen 94'i.i kadm 56'st erkek 150 hastada yapddt. Diabeti olmayan esansiyel hipertansiyon tarust ile takip edilen 12 ka- dm, 8 erkek toplam 20 basta kontrol grubu olarak:

almdt.

Hastaneye yatt§larmt izleyen sabah hastalarm kan

133 - - - Erciyes T1p Dergisi 15 (2) 133-138, 1993

Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda diabet regiilasyonu (HbAtc) diabet siiresi ve kan basmcmm nefropati ile ili§kisi

basmylan aym ki~i (CU) tarafmdan klinik sfingo- manometre (Erka Perfect) ile 10 dakika yatak isti- rahatini takiben oturur vaziyette sag koldan Olyiil- dii. Korotkof seslerinin kayboldugu an (Faz V) di- astolik basmy olarak kaydedildi. Bu olyiim her has- tada 5 dakika arayla iiy kez tekrarlanarak bunlann ortalamast kaydedildi (11). Diinya Saghk Orgiitii (WHO) kriterlerine gore 160/95 mmHg ve iistiinde- ki degerler hipertansiyon olarak kabul edildi. Dia- betli hastalar idrarda albumin itrahma (UAE) gore iiy gruba aynldt;

1. Normoalbuminiiri 0-20 ug/dk 2. Mikroalbuminiiri 20-200 ug/dk

3. Makroalbuminiiri Albustix pozitif proteiniiri Aym sabah hastalardan AK~. serum kreatinini, HbAtc ve albuminiiri tayini iyin kan ve idrar omek- leri ahndt. Bunu izleyen giinlerde idrarda albustix testi pozitif olanlarda Esbach yontemi ile negatif olanlarda ise RIA yontemi ile ticari kitler kullanlla- rak (Diagnostic Products Co., California) albumi- niiri miktar1 tayin edildi. Bu amayla hastalann 24 saatlik idrarlan temiz cam ~i~elerde ve oda stcakh- gmda toplamp hac1mlan kaydedildi ve bu idrarlar- dan alman omekler -20 C de yali~ma giiniine kadar saklandt. ldrar toplamaya b~lamadan once hastala- nn a~tn fiziksel aktivite gostermeleri engellendi, aynca iiriner enfeksiyonu olan hastalar yalt~maya

almmad1.

HbAtc kolorimetrik tiyobarbitiirik asit yontemi ile tayin edildi. % 7.2 ve altmdaki degerler normal ola- rak ahndt.

Hastalann serum ve idrar kreatinini Jaffe reaksiyo- nu ve AK~ degerleri glikoz oksidaz yontemi kulla- mlarak otoanalizor yardtrm ile tespit edildi.

Her gruptaki ortalama ya~. diabet siiresi, AK~.

HbA1c, serum kreatinin, kreatinin klirens, sistolik kan basmc1, diastolik kan basmc1, ortalama kan ba- smci [1/3(sistolik KB- diastolik KB) + diastolik KB ], nefropati indeksi: 1000/kr. klirens + 10 (log UAE) + ort. kan basmc•/4, viicut kitlesi indeksi (kg/m2) hesapland1.

Gruplar arasmdaki farklann istatistiksel analizi iyin student t testi kullanlldt.

Tablo 1. Gruplann y~ ortalamast ve ya§ strurlan Hasta saytst Y a§ ortalamast Y ~ smrrlan

Gruplar (ytl) (ytl)

Normoalbuminiiri 48 Mikroalbuminiiri 61 Makroalbuminiiri 41

55 53 57

35-73 32-75 35-74

Tablo 2. Diabet siiresinin gruplara gore dag!ltmt Hasta saytst Diabet siiresi

(ytl)

Diabet siire smrrlan (yu) Normoalbuminiiri 48

Mikroalbuminiiri 61 Makroalburniniiri 41

~ 27.!Xl

,; 41.00

5.2 9.0 11.7

1-30 1-22 1-35

OlbnTI"J.3IIJOnlnOrl

.R~IIkmoll:X}nlniirl

·1·\Jkr'Oil I bOn I r(h-1

~ekill. Tip-2 diabetes mellitus'lu hastalarda albuminiiri prevalanst

30 20 10

n <t\tnii~•OII<totl~ lml• 5\;tollk lMI• Ol•llnllk

lllfY'tl.vt~i,•r\ llhAI:Yt(l)'fTI lllft'JIAn'lyfl

Oth~lt-Hr.htill

r:!l M\~!'l)o\lllh11•;•1

• Mll-.roolllt.l••~·l

~ekil 2. Normoalbuminiiri, mikroalbuminiiri, makroal- buminiiri gruplannda hipertansiyon yiizdeleri

Erciyes Ttp Dergisi 15 (2) 133-138, 1993 ---~--- 134

UtQ§, Ozbalctr, Kele§timur ve ark.

Tablo 3. Hasta gruplarmda hipertansiyon yiizdeleri

Gruplar

Normoalbuminiiri Mikroalbuminiiri Makroalbuminiiri Toplam

Sistolik+Diastolik Hipertansiyon

n %

6 (12.5) 25 41.0 26 (63.4) 57 (38) Tablo 4. Parametrelerin ortalama degerleri

Hasta SaylSI Cins Ya§ (yd) Diabet siiresi

AK~ (mg/dl) HbAtc (mg/dl) l. Alb. ltraht (J.tg/dk) Serum Kreatinin (mg/dl) Kreatinin Klirens (ml/dk) Sistolik KB (mmHg) Diastolik KB (mmHg) Ortalama KB (mmHg) Nefropati indeksi

Viicut Kille indeksi (kg/m2)

*Standort Hata

Normoalbuminiiri 61 41K, 20E 54.9±1.1"' 5.2±0.7 219±11.3

11±0.4 7.6±0.7 0.75±0.02

93.1±2.8 132±2.8

83±1.8 100±2.1 43.3±0.1 27.9±0.4

1zole sistolik Hipertansiyon

n %

1 (2.1) 5 (8.2) 4 (9.8) 10 (6.7)

Mikroalbuminiiri 48 31K, 17E 53.1±1.5

9±0.9 221±10.4

11.5±0.6 85.5±6.9 1.27±0.2 71.8±5.1 146±3.8 90±2 108±2.4 67.8±4.8 29.5±0.7

1zole diastolik Hipertansiyon

n ^%

7 (14.6) 5 ^(8.2)

12 (8)

Makroalbuminiiri 41 23K, 18E

57±1.3 11.7±1.4 179±11.4 10.7±0.7 1114±126.6

2.15±0.4 42.3±3.8 162±0.3 94±2.2 117±2.8 101±9.2 28±0.8

Tablo 5. Parametrelerin hastalarm albumin !trahlanna gore istatistiksel olarak kar§Ila§tmlmast

Ya§

Diabet siiresi AK~

HbAtc

Serum Kreatinin Kreatinin Klirens Sistolik KB Diastolik KB OrtalamaKB Nefropati indeksi Viicut Kille indeksi

*I : Normoalbuminuri II: Mikroa/buminiiri

• Ill: Makroa/buminiiri

I-ll p 0.97 > 0.05 3.36 < 0.001

0.13 > 0.05 0.74 > 0.05 2.71 < O.Dl 3.83 < 0.001 2.99 < 0.005 2.59 < 0.02 2.52 < 0.02 5.49 < 0.001 1.92 > 0.05

I-III p 1.14 > 0.05 4.15 <. 001 0.14> 0.005

0.71 > 0.05 4.28 < 0.001 10.20 < 0.001

5.55 < 0.001 3.69 < 0.001 4.67 < 0.001 6.2 7<0.001 1.80 > 0.05

II-lll "' p 2.07 < 0.05 1.70 > 0.05 0.19 >0.05 0.89 > 0.05 2.18 <0.05 4.93 < 0.001

2.87 < O.Dl 1.41> 0.05 2.53 <0.02 3.28 < 0.005

1.50 > 0.05

135 - - - Erciyes T1p Dergisi 15 (2) 133-138, 1993

Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda diabet regUlasyonu (HbA1c) diabet siiresi ve kan basmcmm nefropati ile ili§kisi

1~0

!

5i ~ ¹⁰⁰

~

~ 00

g

-

_... .. I

=If

•• •

thno31tonlrlirl

tiT (~A)

"

..

., --- ^'l ., =

••

Hlki'O'l!timlriJrl (61)

..

• I

~

':1

-

...

~ekil 3. Gruplardaki hastalann ortalarna kan basmc1 dagllum

SONU<;LAR

<;alt§maya alman Tip-2 diabetes mellitus'lu 150 hastanm 94'li (% 62.7) kadm, 56's• (% 37.3) erkek lidi. Nonnoalbuminliri grubunda 48 (% 32), mikro- albuminliri grubunda 61 (% 41), makroalbuminliri grubunda 41 (% 27) hasta vardt (§ekil1).

Gruplarm ya§ ortalamast ve ya§ smulan Tablo 1 'de, diabet sliresinin gruplara gore dagtltmt Tablo 2'de hipertansiyonun hasta gruplarma gore dagtltmt Tablo 3 ve §ekil 2'de, gruplardaki hastalarm ortala- ma kan basmct dagtltmt §ekil 3'te, parametrelerin ortalama degerleri Tablo 4'de, istatistiksel veriler Tablo 5'te gosterilmi§tir.

Hastalann diabet sUre ortalamast 8.6 ytl idi. Kont- rol grubu olarak alman 20 esansiyel hipertansiyon- lu hastanm ya§ ortalamast 45.2±9.6 ytl, hipertansi- yon siire ortalamast 6.1±4.5 ytl, idrar albumin itra- ht 14.8±12.3 ug/dk, Sistolik, diastolik ve ortalama kan basmct ortalamalan srrastyla 174±26, 107±14, 122±20 mmHg idi.

Diabetli hasta gruplan arasmda AK~, HbAtc vii cut kitlesi indeksleri ortalamalan baktmmdan farkWt.k yoktu (p>0.05). Ya§ ortalamast makroalbumintiri grubunda mikroalbuminiiri grubuna gore anlamlt

olarak yliksekti (p<0.05). Diabet siiresi mikroalbu- mintiri ve makroalbuminiiri gruplannda nonnoal- bumintirisi olan gruba gore anlamb olarak yiiksek bulundu (p<O.OOl). Gruplann serum kreatinin, sis- tolik ve ortalama kan basm~lan, nefropati indeksi albuminliri ile birlikte anlamh olarak artrnt§, kreati- nin klirens azalmt§tl. Diastolik kan basmct mikro- albumintiri ve makroalbumintiri gruplarmda nor- moalbuminliri grubuna gore anlamb olarak ytiksek bulundu (p<0.02, p<0.001) .

Diabeti olmayan esansiyel hipertansiyonlu grupta sistolik, diastolik ve ortalama kan basmct ortalama- lan diabetli hasta gruplarma gore anlamh olarak yliksek bulunurken (p<0.05), idrar albumin itrah1

a~tsmdan nonnoalbuminlirisi olan diabetli hastalar ile kontrol grubu arasmda anlamh bir fark bulun- madt (p>0.05).

TARTI~MA

Diabetli hastalarda ortalama hayat sliresini belirle- yen kardiyovasktiler ve renal komplikasyonlardrr (13). Bu nedenle soz konusu komplikasyonlann er- ken tanmmast biiylik onem ta§tmaktadrr.

Mikroalbumintirinin ortaya ~tkmast diabetli bir hastada renal harabiyetin ba§ladtgmt gostennekte- dir (16). Diabetli hastalardaki mikroalbumintiri glomeriiler kokenli olup, glomeriil bazal membra- nmdaki permeabilite artl§l veya glomeriller perftiz- yon basmcmda artl§ ya da her ikisinin birarada bu- lunmasma bagh olabilir (6, 18). Diabetik nefropati- nin uzun ytllar i~erisinde, kronik hipergliseminin yo! a~tlgt glomeriiler membran yaptsmda bozulma sonucunda meydana geldigi bildirilmi§tir (6, 14).

Glomertildeki bu morfolojik degi§iklikler glikoz konsantrasyonunun normal smrrlar i~erisinde tutul- masiyla geriye donebilmektedir (1, 15).

Tip-2 diabetes mellituslu hastalarda mikroalbumi- nliriyi etkileyen faktorler kesin olarak ortaya kon- mamt§trr ve bu konudaki ~al1~malar olduk~a azdrr (12).

<;alt§mamtzm sonu~larma gore hastalann ya§ orta- Iamast makroalbuminliri grubunda mikroalbuminti- ri grubuna gore anlamh olarak yiiksekti. Diabet sti- resi hem bu ~ah§mada hem de daha onceki

Erciyes Tip Dergisi 15 (2) 133-138, 1993 - - - - 136

UtQ§, Ozbaktr, Kele§timur ve ark.

ar~tmnalarda (3, 4, 5) bobrekleri dogrudan etkile- yen bir faktOr olarak kar§Imiza ~1kmaktadrr. Diabe- tik nefropatinin ilerleyici ve zamana ihtiya~ goste- ren bir seyir izledigi goz online almlfsa, bu ili§ki beldenen bir sonu(,(tur. Albumintiri bulunan grup- larda normoalbumintiri grubuna gore diabet stiresi bak1mmdan anlaml! ytikseldik bulunmas1, stirenin nefropati geli§imini belirleyen faktOrlerden birisi oldugunu ortaya koymaktadrr.

Diabetik nefropatinin onlenmesinde, hie olmazsa geli§iminin simrlandmlmasmda sun metabolik kontroltin onemli bir rol oynadlg1 one siirtilmelde beraber, aksini savunan baz1 gorti§ler de mevcuttur (3, 4, 5, 12, 19). Ancak HbAtc'nin diabetin uzun stireli kontrolti hakkmda fikir verememesi gtiveni- lirligini smtrlandlfmaktadrr. Gerek bu eaii§mamiz- da gerekse daha once geneekle§tirdigimiz bir ba§ka eah§mada (7) HbAtc ile albumintiri arasmda an- laml! bir ili§ki olmamasma ragmen, HbAtc'nin sa- dece son birka~ ayl!k diabet kontroltinti gosterebil- mesi nedeniyle, mikroalbumintiri ile diabet kontro- lti arasmda ili§ki olmadlgmt one stirmek de mtim- ktin degildir. Bu konuda uzun stireli ve periyodik HbAtc kontrollti ealt§malarm gereege daha yakm

sonu~ verecegi kamsmday1z.

Mikroalbumintiri ve makroalbumintiri bulunan hastalarda serum kreatinin degerleri ve nefropati indeksinin normoalbumintiri grubuna gore artmt§

olmast, tistelik de mikroalbumintiri grubunun acta- lama kreatinin seviyesi normal smlflar ieerisinde bulunurken makroalbumintiri grubunda normal st- n!Tiarm a§tlmast ve kreatinin klirensinin albumin

KAYNAKLAR

1. Abouna GM, Al Adnani MS, Kremer GD et al: Reversal of diabetic nephropathy in human kadaveric kidneys after transplantati- on in nondiabetic recipients. Lancet 2: 1274- 1276,1983

2. Bending JJ, Viberti GC. Bilous RW et a/:

Eight month correction of hyperglyceamia in insulin dependent mellitus is associated with a significant and sustained reduction of urinary albumin excretion rates in patients with microalbuminuria. Diabetes 34 (supp/

3): 69-73,1985

itrah1 arthk~a azalmast da diabetik nefropatinin ilerleyici seyrini gosteren ve mikroalbumintirinin bu sUrecin ba§langt~ donemini olu§turdugunu des- tekleyen bir bulgudur.

Hipertansiyonun diabetik nefropati geli§iminde onemli bir etken oldugu bilinmektedir (12, 19). Bu hastalarda hipertansiyonun kontrol altma almmast nefropati geli§imini geri ~evirebilmektedir. Ancak AKE inhibitorlerinin sadece hipertansif degil nor- motansif diabetlilerde de olumlu etkisi olmast olayda hipertansiyonun da tek ba§ma belirleyici bir faktor olmadtgmt dti§tindtirmektedir. <;alt§mamtz- da sistolik ve ortalama kan basm~lan ile albuminti- ri safhalan arasmda dogru bir ili§ki bulundugu, di- astolik kan basmelan ele ahnd1gmda kendi arala- nnda bir fark saptanamamalda beraber albumintiri bulunan gruplardaki ol~timlerin normoalbumintiri grubuna gore belirgin bir §ekilde arttlgt gortilmek- tedir.

Tip-2 diabetli hastalarda nefropati geli§iminde bir- den eok faktortin degi§ik derecelerde etkili oldugu ve bunlar arasmda hipertansiyonun ozel bir onemi oldugunu dti§tintiyoruz. Kontrol edilebilir bir bo- zulduk olmast sebebiyle, kan basmcmm normal st- mrlar i~erisinde tutulmast hie degilse nefropatinin ilerlemesini yava§latabilir. Diabetik nefropati geli-

§iminde hastaltk stiresi onemli bir etken iken diabe- tin k1sa donemdeki kontrolti ile nefropati arasmda bir ili§ki tespit edilememi§tir, ancak diabetin slki bir §ekilde kontrolti ile bObrek hasannm onlenip onlenemiyecegini soylemek i~in uzun stireli ve kontrollti ~alt§malara ihtiya~ vardtr.

3. Chase PH, Jackson EW, Hoops LS et a/:

Glucose control and the renal and retinal complications of insulin dependent diabetes mellitus. JAMA 261: 1155-1160, 1989 4. t;orakft A, Gale EAM: Tip 2 (insuline bagtm-

lt olmayan) diabetes mellitusta mikroa/bumi- nuri yaygmltgmltgt: diabet suresi, HbAtc ve retinopatinin etkisi. GATA Biilteni 30: 883- 890,1988

5. Felt-Rasmussen B, Mathiesen ER, Hegedus L et al: Kidney function during 12 months of strict metabolic control in insulin dependent

137 - - - Erciyes Ttp Dergisi 15 {2) 133-138,1993

Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda diabet regiilasyonu (HbA1c) diabet siiresi ve kan basmcmm nefropati ile ili§kisi

diabetic patients with incipient nephropathy, N Eng J Med 314: 665-670, 1986

6. Hostetter TH: Diabetic nephropathy,. N Eng J Med 312: 642-644, 1985

7. Kele§timur F, Pa§aog/u H, Uta§ C, Akbeyaz

6:

KlinikleriAra~hrma Dergisi 2:93-95,1990 8. Mathiesen ER, Oxenboll B, Johansen Ketal:

Incipient nephropathy in type-1 (insulin de- pendent) diabetes. Diabetologia 26:406-410, 1984

9. Mogensen CE, Christiensen CK: Predicting diabetic nephropathy in insulin dependent patients. N Eng J Med 311:89-93,1984 10. Osterby R, Parving HH, Hommel E,

Jorgensen HE, Lokkegard H: Glomerular structure and function in diabetic nephropathy. Diabetes 39: 1057-1063, 1990 11. Parving HH, Hommel N, Nielsen MD, Giese

1: Effect of captopril on blood pressure and kidney function in normotensive insulin depentent diabetics with nephropathy. Br Med J 299: 533-536, 1989

12. Pirart 1: Diabete et complications degenerati- ve: presentation d'une etude prospective portrand sur 4400 cas observes entre 1947 et 1973. Diabete Metab 3:245-256,1977 13. Schnack C, Scheithaure W, Winkler 1 et a/:

Prevalance of microalbuminuria in type-If

(non insulin dependent) diabetes mellutus:

effect of duration of duration of diabetes, glycemic control and blood pressure.

Diabetologia 30:579 A (Abstract 494), 1987.

14. Spiro RG: Search for a biochemical basis of diabetic microangiopathy. Diabetologia 12:1- 14,1976

15. Viberti GC, Pickup JC, Jarrett RC et al:

Effect of control of blood glucose on urinary excretion of albumin and beta 2 microglobu- lin in insulin dependent patients. N Eng J Med300: 638-641,1979

16. Viberti GC, Hill RD, ]arret RC et al: Micro- albuminuria as a predictor of clinical nephro- pathy in insulin dependent diabetes mellitus.

Lancet 1:1430-1432,1982

17. Viberti GC, Bilous RW, Mackintosh D et a/:

Long term correction of hyperglycemia and progression of renal failure in insulin dependent diabetics. Br Med J 286: 598-602, 1983

18. Viberti GC, Mackintosh D, Keen H: Detrmi- nants of the penetration of proteins through the glomerular barrier in insulin dependent diabetes mellitus. Diabetes 32 (suppl 2): 92- 95,1983

19. Wiseman MJ, Viberti GC, Mackintosh D et al:

Glycemia, arteriel pressure and microalbumi- nuria in type-1 (insulin dependent) diabetes mellitus. Diabetologia 26:401-405, 1984

Erciyes T1p Dergisi 15 (2) 133-138, 1993 - - - - 138