Ünite 5

Kimyasallar

Kimyasallar ülkelerin ekonomik gelişmelerinde önemli rol oynamakta ve yaşamımızı doğrudan ve dolaylı olarak etkileyerek hayatı kolaylaştırmaktadır.

Buna karşın, gerekli önlemler alınmadığında kimyasallar İSG açısından ciddi bir tehlikedir. Kimyasallar, olası bir iş kazasında yalnızca bu iş yerinde çalışan işçiler değil , aynı zamanda çevreye ve doğaya da çok

Kimyasalların kullanım alanları

Kim

yasallar

Çözücü olarak temizlikte

Katkı maddesi veya inceltici olarak boyalarda

Derişik(yoğun) maddelerin ve karışımların seyreltilmesinde

Gaz halinde kaynak işlerinde

Soğutmada, anestezide

Okullarda, laboratuvarlarda, araştırma merkezlerinde,

Kimyasallar

Dünyada yılda en az 400 milyon ton kimyasal madde üretildiği tahmin edilmektedir.

Şu anda dünyada tabii ve suni olarak 8 milyon kimyasalın varlığı bilinmektedir.

Her sene bu rakama 1200 in üzerinde yeni kimyasal eklenmektedir.

Kimyasallar esas olarak organik ve inorganik olmak üzere iki ana grupta ele alınırlar.

İnorganik kimyasallar mineral kaynaklardan elde edilir.  Sülfürik asit (H₂SO₄) ise inorganik asittir.

Organik kimyasalların yapısını ise hidrojen ve diğer elementlerle birleşen karbon oluşturur.

 Asetik asitler (C₂H₄0₂) organik asitlerdir.

Tehlikeli kimyasallar; sağlığa ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak da tanımlanabilir.

Bu zararlar üç ana başlık altında toplanabilir:

Kimyasalların Sınıflandırılması

1. Grup

Ani tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar 2. Grup Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyanlar

3. Grup

Çevreye zarar verenler

Çok toksik, Toksik Zararlı, Aşındırıcı

,Tahriş edici, Duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake eden, Kanserojen, Mutajen, Üreme için toksik, teratojen kimyasallar

Patlayıcı, Oksitleyici,

Çok kolay parlayıcı (alevlenebilir), Kolay parlayıcı (alevlenebilir)

Parlayıcı (alevlenebilir) kimyasallar

Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı,

çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar olarak kalıcı,

Tehlikeli Kimyasalların AB Sınıflandırılması

AB

tehlik

eli kim

yasallar

sın

ıfl

andı

rm

ası

kimyasal özellikleri sebebi ile solunum ve dolaşımı engelleyerek etkili olan gazlardır.

 Karbon monoksit  Hidrojen sülfür  Hidrojen siyanür

karbon monoksit zehirleme etkisi olan patlayıcı bir gazdır.

Medyadan

Kaynak: https://tr.sputniknews.com/asya/201903231038374486-cin-kimya-tesisi-patlama-olu-sayisi-yukseldi/, 23.03.2019)

Çin'in doğusundaki Ciangsu eyaletindeki kimya tesisinde meydana gelen patlamada ölü sayısı 64'e yükseldi.

Basit boğucu gazlar

Normal şartlarda kimyasal olarak boğucu değildirler. Ancak ortamda çok yoğun bulunmaları durumunda havadaki oksijenin yerini alarak

oksijenin daha az solunmasına sebep olduklarından, oksijen yetersizliği sebebi ile boğulmalara sebep olabilirler.

Bazıları, özellikle petrol türevi olanlar hafif narkotiktir.  Karbondioksit

 Metan  Etan  Propan  Hidrojen

Düzce'de define aramak için 9 metrelik kuyu kazan iki defineci, gaz zehirlenmesi sonucu kuyuda hayatını kaybetti.

Edinilen bilgilere göre, Düzce'nin Akçakoca ilçesine Bağlı Subaşı Köyü sınırları içerisindeki ormanlık alanda define ararken, Seyhan ve Halil isimli iki şahıs ise yarım metre genişliğinde yaklaşık 9 metre derinliğindeki kuyuya indiler.

Definecilerin kuyuya saat 10.00 sıralarında girdiği ve saat 12.00 sıralarında gaz sıkışması sonucu hayatlarını kaybettikleri öğrenildi.

Tahriş Edici gazlar

 Asit Buharları bu gruba girerler.

Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinde evinde temizlik yaparken lavabo açıcıya sıcak su döken kadının yüzü feci şekilde yandı. Gözlerine kadar yanan talihsiz kadın, "Kadınlar dikkat etsin, çok zor bir durum" diyerek uyardı.

Medyadan

Lavabo açıcı, lavabo ve evyelerdeki tıkanıklıkları açmaya yarayan bir çeşit kimyasaldır.

Suda kolay çözünür, yumuşak kaygan ve sabun hissi veren bir çözelti oluşturur. Güçlü bir baz ve dezenfektandır. Kostik ya da sud kostik olarak da bilinir. Tıkanıklıkların giderilmesi için hemen hemen tüm marketlerden temin edilebilir.

Lavabo açıcı kimyasalları kullanırken: 1. Eldiven, maske, gözlük kullanın.

2. Kapalı ortamda, pencere ya da havalandırmayı açmadan kullanmamaya özen gösterin.

3. Lavabo açıcının buharını solumayın ve vücutla teması halinde bol su ile yıkayın. 4. Ayrıca uygulama esnasında vücudunuza kimyasal bir maddenin temas etmemesi

Tozlar

Uluslararası Standardizasyon Örgütü’ne( ISO 4225-ISO,1994) göre; toz, genel olarak çapı 75 μm’nin altında olan kendi ağırlıklarından dolayı çöken veya bir süre askıda kalan küçük katı parçacıklar olarak tanımlanmaktadır.

Toz, rüzgâr, volkanik patlama gibi doğal kuvvetler ve kırma, öğütme, freze, delme, yıkım, küreme, taşıma, tarama, paketleme ve süpürme gibi mekanik veya insan yapımı işlemlerle havaya karışan küçük, kuru, katı parçacıklardır. Toz parçacıklarının çapı genellikle 1 ila 100 μm aralığında olup yer çekimi

Tozların Sınıflandırılması

Kimyasal köken olarak organik ve inorganik tozlar

Organik tozlar; akciğerde depolanmaz, doğrudan fibrojenik etki göstermez

ancak bir tür alerjik mekanizma aracılığı ile solunum yollarında spazma neden olurlar.

Örnekler; bitkisel kökenli tozlar, hayvansal tozlar gibi

İnorganik tozlar; Akciğerde depolanma eğilimindedir. Bunlar arasında

fibroz (akciğer dokusunun sertleşmesi) oluşturma riski olan tozlar alveollerde dokusal bozukluk meydana getirerek kronik akciğer hastalıklarına neden olurlar.

Fibrojenik tozların partikülleri, solunduğu ve akciğerlerde biriktiği zaman

akciğerde fibrotik değişiklikler meydana gelir. Bu fibrotik doku zamanla akciğerin normal aktif dokularının yerini alır ve akciğerlerin düzgün çalışmasını engeller. Örnekler; silikoz, asbestoz, talkoz

Toksik tozlar, vücuda alındıklarında çeşitli organlar üzerinde (sinir sistemi,

karaciğer, böbrekler, mide ve bağırsaklar gibi) kronik veya akut zehirlenme etkisi yapan tozlardır. Örnekler; kurşun, kadmiyum, mangan tozu gibi

Kanserojen tozlar, çeşitli iç ve dış faktörlere bağlı olarak insanlarda kansere

yol açabilen tozlardır. Beslenme, yaşam koşulları, çevre kirliliği, mesleki etkiler gibi faktörlerin kanser oluşumunda rolü olduğu düşünülmektedir. Örnekler; asbest, arsenik ve bileşikleri, berilyum, nikel ve bileşikleri gibi

Radyoaktif tozlar; hava içinde toz halinde bulunan radyoaktif maddelerin yaymış oldukları iyonize ışınlar, insan organizmasının hücre ve dokularında hasar yapar, tümör oluşumuna ve genetik bozukluklara sebep olurlar. Örnekler; uranyum, toryum, seryum bileşikleri, trityum ve radyum tozları

Alerjik tozlar; duyarlı kişilerde ateş, astım, dermatitler gibi çeşitli alerjik

reaksiyonlara yol açabilen tozlardır. Örnekler; bakteri, maya, küf, polen gibi

İnert tozlar; vücutta birikebilen, fibrojenik ve toksik etkileri olmayan

tozlardır. Kireç taşı, mermer, alçı taşı tozu gibi .

Bisinozis – Pazartesi Ateşi Hastalığı Nedir?

(Meslek Hastalığı)

Bisinozis, pamuk, keten ve kenevir tozlarına maruz kalma ile gelişen

göğüste sıkışma ve nefes darlığı ile kendini gösteren bir akciğer hastalığıdır.

Son birkaç yıldır gelişmiş ülkelerde toz kontrolünün etkin bir şekilde sağlanması sayesinde bisinozis görülme oranı % 50’lerden % 3’lere gerilemiştir.

Tehlikeli Kimyasalların Riskleri

Alınacak Tedbirler

 Maruziyeti Önlemek (Ortamda Kontrol, KKD, Ölçümler)  Periyodik Muayeneler

 Eğitim

 Kullanılan Kimyasalların özellikleri iyi bilinmeli

• Meslek hastalıkları SAĞLIK RİSKLERİ • İş kazaları • Yangın • Parlama-Patlama GÜVENLİK RİSKLERİ

• Ekosistemin dengesini bozma

26

1. İş Hijyeni ve Kimyasal Etkenler, Mustafa TAŞYÜREK 2. İDEAL ISG Uzmanlık Seminer Notları

3. Kimyasal Tehlikelerde Güvenlik Yönetimi, 2016, ÇASGEM 4. İşyerinde kimyasallar, ILO, 1997, Çeviri Canan KOÇ

5. Tekstil Sektöründe Tozla Mücadele Rehberi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, yayın no:58

6. İlgili Videolar, www.youtube.com