KaradenizÕin Üstanbul BoÛazÝ •ÝkÝßÝ ile Zonguldak ve Amasra kÝyÝ alanlarÝnda GŸncel Ostrakod topluluÛu The Recent Ostracoda association of Üstanbul Strait exit, and Zonguldak and Amasra coastal areas of Black Sea

(1)

KaradenizÕin Üstanbul BoÛazÝ •ÝkÝßÝ ile Zonguldak ve Amasra kÝyÝ alanlarÝnda GŸncel Ostrakod topluluÛu The Recent Ostracoda association of Üstanbul Strait exit, and Zonguldak and Amasra coastal areas of Black Sea

Cemal TUNOÚLU

Hacettepe †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 06532 Beytepe, ANKARA

…Z

Bu •alÝßmada, Üstanbul BoÛazÝ Karadeniz •ÝkÝßÝ ve doÛuda Zonguldak-Amasra kÝyÝ alanlarÝndaki bentik ostrakod topluluÛunun, 0-110 m arasÝ su derinliklerindeki daÛÝlÝmÝ, 5 ayrÝ lokaliteden derlenen 19 grab šrneÛinde incelen- mißtir. Toplam 25 cinse ait 39 tŸr saptanmÝß ve bu tŸrlerin 23 adeti daha šnce tanÝmlanmÝß olup, 16ÕsÝ ise isimlen- dirmeye a•Ýk olarak bÝrakÝlmÝßtÝr. Ostrakod topluluÛu baskÝn olarak Marmara ve Ege Denizlerini de i•ine alan Ak- deniz havzasÝ ile benzerlik gšstermekle birlikte, tŸr ve fert sayÝsÝ daha az bulunmußtur. …zellikle •alÝßma bšlgesi- nin doÛuda kalan alanlarÝnda (Zonguldak, Amasra) tŸr ve fert sayÝsÝnda dikkat •ekici bir azalma gšzlenmektedir.

Karadeniz havzasÝna šzgŸ endemik tŸrler olduk•a azdÝr. Saptanan ostrakodlar genellikle kumlu kil, kumlu silt, •a- mur ile orta ve ince kum šzelliÛine sahip tabanÝ tercih etmektedir.

Anahtar kelimeler: Amasra, GŸncel, Üstanbul BoÛaz •ÝkÝßÝ, Karadeniz, Ostrakod, Zonguldak.

ABSTRACT

In this study, bathimetric and horizontal distribution of benthic ostracod association from five subareas along the Istanbul strait exit, Zonguldak and Amasra coastal areas of Black Sea were examined on 19 grab samples taken from the 0-110 m depth. 39 ostracod species of 25 genera were determined of which 23 are known and 16 belon- ging to open nomenclature. The ostracod association is dominantly very similar with Mediterranean biofacies which included Sea of Marmara and Aegean Sea, but number of species and individuals are less than the areas given above. The number of species and individuals decreases specially at the eastern localities (Zonguldak and Amasra). In the study area Black Sea Basin endemic ostracodes are rare and ostracod assemblages generally prefer sandy clay, sandy silt, mud, medium and fine sand substrates character.

Key words: Amasra, Recent, Üstanbul Strait exit, Black Sea, Ostracod, Zonguldak.

C. TunoÛlu

E-mail: tunay@hacettepe.edu.tr

GÜRÜÞ

AkdenizÕden yaklaßÝk 15 milyon yÝl šncesinden bu yana, bŸyŸk •apta ayrÝlmaya baßlayarak, kendine šzgŸ ayrÝ bir biyofasiyes olußturan Ka- radeniz (Paratetis), šzellikle Gelibolu YarÝmada- sÝ ve Marmara Denizi •evresi ile ÜÛneadaÕdan HopaÕya kadar, gŸnŸmŸzŸn kuzey kÝyÝsal alan- larÝ boyunca, etkileßim i•inde kalmÝßtÝr. Bu etki-

leßim, yer yer ve zaman zaman regresif ve transgresif gelißimlere baÛlÝ olarak Anadolu i•le- rindeki irili ufaklÝ havzalarda da ger•ekleßmißtir.

Karadeniz kÝyÝsÝ boyunca, ÜÛneada, Sinop,

Samsun, Trabzon ve Rize yšrelerinde, Meosi-

yen ve Ponsiyen dšnemlere ait sedimanter istif-

lere yer yer rastlanÝlmaktadÝr. Bu birimlerle ilgili

ostrakod faunasÝ Ÿzerine bir•ok •alÝßma sšz ko-

nusudur (TunoÛlu, 1984; TunoÛlu ve Gšk•en,

(2)

1985, 1991, 1995, 1997; TunoÛlu vd., 1997; Tu- noÛlu, 2001a, b; TunoÛlu, 2002). TŸrkiye, Kara- deniz ile KaradenizÕi •evreleyen Ÿlkeler i•inde en uzun kÝyÝya sahip Ÿlke olmasÝna raÛmen, Ka- radeniz kÝta ßelfi, ya da kÝta sahanlÝÛÝ ile ilgili bi- yolojik, dip sedimanlarÝ, batimetri ve oßinografi ile ilgili ayrÝntÝlÝ •alÝßmalar ancak son 5 yÝldan bu yana yŸrŸtŸlebilmektedir (EryÝlmaz vd., 2002;

Meri• vd., 2001). Olteanu (1978) Deep Sea Dri- ling Project (DSDP) kapsamÝnda, KaradenizÕin muhtelif kesimlerinde yapÝlmÝß sondaj šrnekleri- nin ostrakod faunasÝna yšnelik ilk •alÝßmayÝ ger-

•ekleßtirirken, Stancheva (1989) ise, Bulgaris- tan ßelfinde yapÝlmÝß sondaj šrneklerinden elde edilen ostrakod faunasÝna yšnelik benzer bir •a- lÝßma yapmÝßtÝr.

ViyanaÕdan Aral GšlŸÕne kadar Hazar Denizi ve KaradenizÕi de i•ine alan BŸyŸk Paratetis Hav- zasÝ, zaman zaman Akdeniz ile bugŸnkŸ boÛaz- lar yoluna benzer baÛlantÝlar olußturmußtur. Bu iki biyofasiyes, ‚anakkale ve Üstanbul BoÛazlarÝ ve Marmara Denizi yolu ile Ege Denizi Ÿzerin- den bu baÛlantÝyÝ hala korumaktadÝr. Bununla birlikte, yine de etkileßim konusunda Akdeniz ve Ege Denizi daha baskÝn gšrŸnmektedir. ‚ŸnkŸ arada ge•ißi saÛlayan Marmara Denizi gerek ostrakod faunasÝna gšre (Nazik vd., 1996; Tu- noÛlu, 1999) ve gerekse diÛer fauna ve floraya gšre (ÜslamoÛlu vd., 1996) daha ziyade Akdeniz biyofasiyes alanlarÝ ile olan baskÝn bir etkileßimi yansÝtmaktadÝr.

Bu •alÝßmanÝn amacÝ, Üstanbul BoÛazÝ Karade- niz •ÝkÝßÝ ile Zonguldak ve Amasra kÝyÝsal alan- larÝ boyunca alÝnmÝß olan grab šrneklerinde, ost- rakod topluluÛunu incelemektir. Bu kesimlerde baskÝn havza etkisini saptamak ve sšz konusu šrnekleme alanlarÝnda ostrakod faunasÝnÝn coÛ- rafik ve batimetrik daÛÝlÝmÝnÝ belirlemektir (Þekil 1, ‚izelge 1, 2).

‚alÝßma alanÝnÝn bir kÝsmÝnÝ da i•ine alan GŸ- neybatÝ Karadeniz (ÜÛneada-Üstanbul BoÛazÝ- Kefken arasÝ bšlgenin) gŸncel •škel daÛÝlÝm ha- ritasÝ EryÝlmaz vd. (2002) tarafÝndan hazÝrlan- mÝßtÝr. Bu •alÝßmada kullanÝlan šrneklerin gŸn- cel bentik foraminifer topluluÛu ve •škel daÛÝlÝmÝ ile ilgili šnemli bir •alÝßma ise, Meri• vd. (2001) tarafÝndan yapÝlmÝßtÝr.

…RNEKLEME NOKTALARI, SICAKLIK VE TUZLULUK DEÚERLERÜ

‚alÝßmanÝn malzemesini; Üstanbul BoÛazÝ, Ka- radeniz •ÝkÝß bšlgesinden itibaren šzellikle Ru-

meli Feneri ve Anadolu Feneri a•ÝklarÝndan alÝ- nan 5, doÛuya doÛru Riva kÝyÝlarÝndan 3 ve Do- mali kÝyÝlarÝndan 5 adet olmak Ÿzere 13 grab šr- neÛi ile, Zonguldak ve Amasra a•ÝklarÝndan alÝ- nan 6 adet olmak Ÿzere, toplam 19 adet šrnek olußturmußtur. Bunlardan 7 adedi 50 metreye kadar su derinliÛini temsil ederken, 12 adeti ise 50 ile 110 m arasÝ derinliÛi temsil etmektedir (bkz. Þekil 1, ‚izelge 1).

‚alÝßÝlan bšlgedeki su sÝcaklÝÛÝ deniz seviyesin- de yÝl i•inde Ocak-Nisan (yaklaßÝk ortalama 7- 8.5

^o

C) ve AÛustos-EylŸl (ortalama 23-24

^o

C) aylarÝ olmak Ÿzere iki temel ve farklÝ deÛerlerde seyretmektedir. Bu durum, Ocak-Nisan dšne- minde batimetriye baÛlÝ olarak deÛißmezken, AÛustos ve EylŸl aylarÝnda derinliÛe baÛlÝ olarak belirgin bir dŸßŸß izlenmekte ve 20 m derinlikten itibaren deniz suyu sÝcaklÝÛÝ kÝß dšnemi sÝcaklÝk koßullarÝnda 7-8.5

^o

C deÛerlerinde izlenmekte- dir (Meri• vd., 2001).

‚alÝßma alanÝnÝn tuzluluk deÛerlerinin mevsim- sel ve su derinliÛine baÛlÝ farklÝlÝklarÝ incelendi- Ûinde (Meri• vd., 2001), kÝß dšneminde deniz seviyesi (Ocak-Nisan) tuzluluk oranÝ ä17.5 ve yaz dšneminde ise (AÛustos-EylŸl) tuzluluk ora- nÝ ä18-18.3 iken, bu deÛer yŸzeyden itibaren batimetriye baÛlÝ olarak derinlik arttÝk•a birbirine uyumlu gšreceli bir artÝß gšstermekte ve 150 m derinlikte ise ä 20-21.5 deÛerlerine ulaßmakta- dÝr.

OSTRAKOD TOPLULUÚU VE DAÚILIMI

Toplam 19 grab šrneÛi Ÿzerinde ger•ekleßtirilen ostrakod topluluÛunu belirleme •alÝßmalarÝ so- nucu, 25 ayrÝ cinse ait 39 farklÝ tŸr saptanmÝßtÝr.

BunlarÝn i•inden 23 adeti tanÝmlanmÝß tŸr olup, 16 tŸr ise sp. dŸzeyinde bÝrakÝlmÝßtÝr.

AraßtÝrma bšlgesi kendi i•inde Üstanbul BoÛazÝ-

Karadeniz •ÝkÝßÝndan itibaren doÛuya doÛru beß

as alan halinde deÛerlendirebilir. Toplam 19

grab šrneÛinden, 10, 11, 12, 14 ve 15 no.lu šr-

nekler hemen Üstanbul BoÛazÝ •ÝkÝßÝ-Karadeniz

(bkz. Þekil 1), 50-100 m derinlikte (bkz. ‚izelge

1) grab šrnekleridir. Bunlardan 10 no.lu šrnek

63 m, 15 no.lu šrnek ise 93 m su derinliÛinden

alÝnmÝßtÝr. ‚izelge 2 denÕde gšrŸlebileceÛi gibi,

bu šrnekler i•inde šzellikle 11 ve 12 no.lu šrnek-

ler 70-80 metrelerden alÝnmÝß olup, yirmialtÝßar

ostrakod tŸrŸ ile tŸm šrnekler i•inde en fazla tŸr

(3)

Þekil 1. ‚alÝßma alanÝ yer bulduru haritasÝ, asalanlar ve šrnekleme noktalarÝ.

Figure 1. Location map of the study area, subareas and sampling locations.

‚izelge 1. …rnekleme noktalarÝna ait koordinatlar, su derinlikleri ve yerel coÛrafik tanÝmlamalar.

Table 1. Coordinates, bathmetry and local geographic descriptions of the grap sample locations.

Üstasyon Derinlik (m) Enlem Boylam Mevki

1 55 41 15 39 29 21 30 Domali

2 52 41 15 24 29 23 24 Domali

3 51 41 15 12 29 25 05 Domali

4 42 41 14 36 29 23 00 Domali

5 32 41 14 06 29 23 06 Domali

6 44 41 15 18 29 13 36 Riva

7 47 41 14 54 29 12 11 Riva

8 46 41 15 05 29 11 54 Riva

10 63 41 18 09 29 12 09 Üstanbul BoÛazÝ •ÝkÝßÝ

16 63 41 32 12 31 53 30 Kilimli

18 65 41 30 51 31 50 20 Kilimli

20 71 41 31 06 31 48 56 Kilimli

21 110 41 50 06 32 28 06 Amasra

22 56 41 49 18 32 32 12 Amasra

23 28 41 46 00 32 24 45 Amasra

(4)

sayÝsÝna sahiptirler. DiÛer 3 šrnek ise, 19 šrnek arasÝnda deÛerlendirildiÛinde 10, 11 ve 12 tŸr sayÝsÝ ile daha az bir deÛer taßÝmaktadÝr. …zel- likle 11 no.lu šrnekte Tyrrhenocythere amnicola en fazla fert sayÝsÝna sahiptir. Bunu Pterygocyt- hereis jonesii, Falunia plicatula ve Loxoconcha agilis izlemektedir.

6, 7 ve 8 no.lu šrnekler Riva-Anadolufeneri a•Ýk- larÝna ait olup (bkz. Þekil 1), 30-50 m arasÝnda-

ki derinliklerden alÝnmÝßtÝr (bkz. ‚izelge 1). Bu šrneklerde ostrakod tŸr sayÝsÝ 6, 11 ve 12 olarak saptanmÝßtÝr. Fert sayÝsÝ ise, gšreceli olarak di- Ûerlerine gšre azdÝr. BaßlÝca Callistocythere ad- riatica, Loxoconcha agilis, Pontocythere sp.1, Falunia plicatula, Aurila convexa, Carinocythe- reis carinata gibi denizel formlarÝn yanÝ sÝra Tyrrhenocythere amnicola ve Cyprideis sp.1 gi- bi acÝsu (brahik) formlarÝ da i•ermektedir (bkz.

‚izelge 2). Bu kesimde denize dškŸlen ‚ayaÛ-

(5)

zÝ DereÕnin ortamÝn tuzluluk deÛerini dŸßŸrerek, acÝsu formlarÝnÝn denizel formlarla birarada gš- rŸlmesini saÛladÝÛÝ dŸßŸnŸlebilir.

Domali a•ÝklarÝndan alÝnmÝß olan 1-5 no.lu 5 šr- nek (bkz. Þekil 1), 30-55 metreler arasÝndan el- de edilmiß olup (bkz. ‚izelge 1), bu šrneklerin hemen hemen tamamÝnda 10-12 arasÝ tŸr sap- tanmÝßtÝr. Beß šrneÛin tŸmŸnde de en fazla fert sayÝsÝ Callistocythere adriaticaÕya aittir. Bunu Xestoleberis dispar, Pontocythere sp. 1, Falunia plicatula ve Aurila convexa izlemektedir. DiÛer tŸrlerin fert sayÝsÝ ise olduk•a dŸßŸktŸr. Bu ke- simdeki tŸm šrnekler denizel olup, acÝsu (bra- hik) tŸrlerine rastlanmamÝßtÝr (bkz. ‚izelge 2).

Daha doÛuda 16, 18 ve 20 no.lu šrnekler Kilim- li (Zonguldak) a•ÝklarÝna ait olup (bkz. Þekil 1), 63-71 metreler arasÝndan elde edilmißtir (bkz.

‚izelge 1). Bu šrneklerde tŸr sayÝsÝ 5-8 arasÝn- dadÝr ve Callistocythere adriatica fert sayÝsÝ en fazla tŸr olarak dikkati •ekmekte, bunu Loxo- concha agilis, Falunia plicatula ve Xestoleberis dispar izlemektedir (bkz. ‚izelge 2).

21, 22 ve 23 no.lu grab šrnekleri beß numaralÝ as alan Amasra a•ÝklarÝna ait olup, sÝrasÝyla (bkz. Þekil 1), 28, 56 ve 110 m derinliklerden alÝnmÝßtÝr (bkz. ‚izelge 1). TŸr ve fert sayÝsÝ ise 19 šrnek i•inde en az olanlardan biridir. Buraya ait šrneklerin herbiri 3-4 ostrakod tŸrŸ ile temsil edilmektedir. Loxoconcha agilis, fert sayÝsÝ en fazla tŸr olup, 21 numaralÝ šrnekte saptanmÝßtÝr.

AynÝ šrnekte Falunia (Hiltermannicythere) sp. 1 ve sp. 2 de kaydadeÛer tŸrlerdir. DiÛer šrnekler- de fert sayÝsÝ olduk•a dŸßŸktŸr (bkz. ‚izelge 2).

Genel bir deÛerlendirme yapÝlacak olursa, 5 ay- rÝ as alan i•inde genel olarak tŸr ve fert sayÝsÝn- da doÛuya doÛru gidildik•e belirgin bir azalma- nÝn varlÝÛÝ izlenmektedir (bkz. ‚izelge 2). 11 ve 12 no.lu šrnekler en fazla tŸr sayÝsÝ ile tŸm šr- nekler i•inde dikkat •ekicidir. Bu alan; Üstanbul BoÛazÝ Karadeniz •ÝkÝßÝnda, 50-100 m arasÝ su derinliÛine sahip olmasÝ ve bazÝ šnemli Karade- niz endemik tŸrlerini i•ermesi a•ÝsÝndan da šnemlidir. Riva a•ÝklarÝ, aynÝ zamanda acÝsu (brahik) tŸrlerinin varlÝÛÝ ile de belirgindir. Su de- rinliÛi a•ÝsÝndan deÛerlendirildiÛinde, tŸr ve fert sayÝsÝndaki bolluk alanlarÝnÝn, 50-100 metre arasÝnda yeraldÝÛÝ sšylenebilir. 0-50 metre ara- sÝndaki derinliklerden alÝnan šrneklerde ise, tŸr ve fert sayÝsÝnda azalma gšzlenmektedir. Bu

arada 4 ve 5 no.lu bšlgelerde gittik•e azalan tŸr ve fert sayÝsÝnÝn nedeni ise, doÛuya doÛru gidil- dik•e ßelf alanÝnÝn daralmasÝ ve ßelf bšlgesi ya- ma• eÛiminin artmasÝ, ayrÝca Akdeniz tuzluluk koßullarÝnÝn azalarak Karadeniz (acÝsu/bra- hik/somatr, ä 18) tuzluluk koßullarÝnÝn artmasÝ- na baÛlanabilir.

Falunia plicatula ve Loxoconcha agilis tŸm šr- nekler i•inde, 18 šrnekte de gšzlenmesi ile ince- leme alanÝnÝn en yaygÝn tŸrŸ olup, bunu 12 ve 13 ayrÝ lokalitede gšzlenmesi ile Callistocythere adriatica, Falunia (Hiltermannicythere) sp. 1 ve sp. 2, Xestoleberis dispar, Pontocythere sp.1 iz- lemektedir. Ancak Callistocythere adriatica šzel- likle fert sayÝsÝ a•ÝsÝndan en bol tŸr olarak orta- ya •ÝkmaktadÝr. Bunu Loxoconcha agilis, Falu- nia plicatula, Xestoleberis dispar izlemektedir.

Euxinocythere bacuana, Amnicythere pirsagati- ca gibi KaradenizÕe šzgŸ tŸrler ise, sadece birer šrnekte saptanmÝßtÝr.

ORTAMSAL YORUM

Uffenorde (1972); Kuzey Adriyatik Denizi, Lims-

ki KanalÝÕnda ger•ekleßtirdiÛi ostrakod faunasÝ-

na yšnelik •alÝßmasÝnda Aurila convexa, Costa

edwardsii, Carinocythereis carinata, C. antiqu-

ata ve Pterygocythereis jonesii tŸrlerinin de i•in-

de yer aldÝÛÝ geniß bir ostrakod topluluÛu sapta-

mÝßtÝr. Ancak Limski ostrakod topluluÛu i•inde,

bu •alÝßmada saptanmamÝß olan Semicytherura

ve Cytherura cinsine ait tŸrler olduk•a bol bulun-

mußtur. Yassini (1979) tarafÝndan Cezayir a•Ýk-

larÝnda, Bou Üsmail KšrfeziÕnde yapÝlan •alÝßma-

da, Karadeniz topluluÛu i•inde de gšzlenen Ne-

onesidea mediterranea, Pterygocythereis jone-

sii, Carinocythereis carinata, C. antiquata, Auri-

la convexa, Loxoconcha tumida ve Costa ed-

wardsii tŸrleri de yeralmaktadÝr. Üzmit Kšrfezinde

GŸlen vd. (1995) tarafÝndan ger•ekleßtirilen •a-

lÝßmada ise, bu araßtÝrmada da saptanmÝß olan

Carinocythereis carinata, Costa edwardsii tŸrle-

ri ve bol miktarda tatlÝ su, acÝsu/brahik formlarÝ

bulunmußtur. TunoÛlu (1999) tarafÝndan ger•ek-

leßtirilen ve Marmara Denizinin Ostrakod fauna

topluluÛuna ilißkin •alÝßmada ise, baßlÝca Loxo-

concha tumida, L. agilis, Acaonthocythereis as-

coli, Pterygocythereis jonesii, Carinocythereis

carinata, C. antiquata, Costa edwardsii, Falunia

plicatula, Aurila convexa ve Tyrrhenocythere

amnicola tŸrleri ile bu •alÝßmada saptanan Kara-

deniz topluluÛu bŸyŸk bir benzerlik gšstermek-

(6)

tedir. Sissingh (1972) tarafÝndan GŸney Ege AdalarÝ ve •evresinde, Bonaduce vd. (1975) ta- rafÝndan Adriatik Denizinde ger•ekleßtirilen, Ostrakod topluluÛunun belirlenmesi yšnŸndeki

•alÝßmalarda, bu •alÝßmada saptanan topluluk ile bŸyŸk bir benzerlik gšrŸlmektedir. Ancak, bu

•alÝßmaya ait ostrakod topluluÛunun tŸr ve fert sayÝsÝnÝn, Adriyatik DeniziÕne gšre olduk•a az olduÛu da, ‚izelge 2Õden gšrŸlmektedir.

YukarÝda deÛinilen tŸm •alÝßmalarda ortaya ko- nulan ostrakod topluluÛu 50-100 m arasÝnda bir su derinliÛinde baskÝn olarak izlenmekte ve •o- Ûunlukla siltli, kumlu bir zemini tercih etmektedir (Bonaduce vd., 1975). Karadeniz ßelfi šrnekle- rinde saptanan ostrakod topluluÛunun ise 20-30 m derinlikten itibaren 100 mÕye kadar olan bir derinlikte siltli, kumlu, kavkÝ kÝrÝntÝlÝ bir zemini tercih ettiÛi gšrŸlmektedir.

Ünceleme alanÝndaki ostrakod fauna topluluÛu, Olteanu (1978) ve Stancheva (1989)ÕnÝn Kara- denizÕin daha derin sularÝnda ve Bulgaristan ßelf bšlgesinde yaptÝklarÝ •alÝßmalarda saptadÝklarÝ ostrakod topluluÛu ile karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝnda, bu araßtÝrmaya ait šrneklerin hemen hemen tama- mÝnÝn Akdeniz havzasÝna ait olduÛu sšylenebilir.

Olteanu (1978) ve Stancheva (1989)ÕnÝn •alÝß- malarÝnda saptadÝklarÝ ostrakod topluluÛu ise, bŸyŸk oranda Karadeniz/Paratetis biyofasiyesi- ne aittir. Bu durum, Akdeniz/Tetis biyofasiyesi- nin šzellikle Karadeniz-Üstanbul BoÛaz •ÝkÝß bšl- gesinden itibaren belli bir kesime kadar etkisini sŸrdŸrdŸÛŸ, ancak kuzeye, kuzey batÝya ve ku- zeydoÛuya gidildik•e, derinliÛin artmasÝna ve tuzluluÛun azalmasÝna koßut olarak, Akdeniz bi- yofasiyesinin yerini Karadeniz biyofasiyesine terk ettiÛi sšylenebilir. Tuzluluk a•ÝsÝndan daha yoÛun olan Marmara Denizi sularÝnÝn (ä32) Üs- tanbul BoÛazÝÕndan itibaren KaradenizÕe doÛru alt/taban akÝntÝlarÝ ßeklinde gelißirken, daha az yoÛun tuzluluÛa sahip Karadeniz sularÝ (ä18- 20) ise ters yšnde, yani KaradenizÕden Marma- ra DeniziÕne doÛru ve yŸzeyden bir akÝß ßeklin- de seyir izlemektedir. Bu durum, Marmara Deni- ziÕnin dip akÝntÝlarÝnÝn, bentik ostrakod faunasÝ- nÝ, diÛer bentik fauna (foraminifer, mollusca) ile birlikte, Üstanbul BoÛazÝ yolu ile KaradenizÕe doÛru yšnlendirdiÛi ve Akdeniz topuluÛunun bu alanlara kadar yayÝlÝmÝnÝ saÛlayan uygun bir tuzluluk ve sÝcaklÝk ßartlarÝ olußturduÛu sonucu- nu ortaya koymaktadÝr. Bšylece bentik faunaya

coÛrafik olarak, Karadeniz •ÝkÝßÝndan itibaren kuzeye, doÛuya ve batÝya doÛru yayÝlan, yayvan bir mantar ßapkasÝ ßeklinde bir yaßam alanÝ olußturmaktadÝr.

SONU‚LAR

Bu •alÝßmadan elde edilen sonu•lar aßaÛÝda ve- rilmißtir:

(1) Toplam 19 grab šrneÛi Ÿzerinde ger•ekleßti- rilen ostrakod topluluÛunu belirleme •alÝßmasÝ sonucunda 25 ayrÝ cinse ait 39 farklÝ tŸr saptan- mÝßtÝr. BunlarÝn i•inde 23 adeti bilinen tŸrler olup, 16 tŸr ise sp. dŸzeyinde bÝrakÝlmÝßtÝr.

(2) Saptanan ostrakod faunasÝ baskÝn bir ßekil- de Akdeniz (Marmara-Ege Denizleri de dahil) bi- yofasiyesine ait olup, Karadeniz biyofasiyesine ait tŸr ve fert sayÝsÝ KaradenizÕin araßtÝrÝlmÝß di- Ûer bšlgelerine oranla son derece azdÝr.

(3) AkdenizÕin fizikokimyasal koßullarÝ, šzellikle dip akÝntÝlarÝnÝn ters yšnde MarmaraÕdan Kara- denizÕe aktÝÛÝ da dŸßŸnŸlŸrse, šzellikle coÛrafik olarak tabanda Akdeniz biyofasiyesinin bir man- tar ßapkasÝ bi•iminde, Üstanbul BoÛazÝÕndan iti- baren KaradenizÕe doÛru bir yayÝlÝm gšsterdiÛi sšylenebilir.

(4) KaradenizÕin olduk•a dikleßen doÛu ßelf alanlarÝnda, batimetrik šzelliklere baÛlÝ olarak, hem dip sedimanlarÝ bŸyŸk oranda batÝya gšre farklÝlÝk sergilemekte, hem de ostrakod toplulu- Ûu a•ÝsÝndan tŸr ve fert sayÝsÝnda belirgin bir azalma izlenmektedir.

(5) Bentik ostrakod faunasÝnÝn genellikle siltli kum, killi kum, •amur ve ince-orta-kaba kum tŸ- rŸ •škel malzemelerden olußan bir tabanÝ tercih ettiÛi saptanmÝßtÝr.

KATKI BELÜRTME

Yazar, šrneklerin teminindeki katkÝlarÝ nedeniyle Dr. Fulya YŸcesoy-EryÝlmaz (Mersin †.) ve Dr.

Mustafa EryÝlmazÕa (Mersin †.), šzellikle ostra-

kod faunasÝnÝn SEM (Jeol-6400 Scanning Elekt-

ron Microscope) incelemeleri ve fotoÛraf •ekim-

lerine mŸsadelerinden dolayÝ AR‚ELÜK Ar-Ge

Merkezi BaßkanlÝÛÝÕna ve SEM operatšrŸ sayÝn

Turgay GšnŸlÕe i•ten teßekkŸrlerini sunar.

(7)

KAYNAKLAR

Bonaduce, G., Ciampo, G., and Masoli, M., 1975.

Distribution of Ostracoda in the Adriatic Sea. Publicazioni della Stazione Zoologica di Napoli, 40(1), 1-304.

EryÝlmaz, M., TŸrker, A. ve AydÝn, Þ., 2002. GŸney- batÝ Karadeniz (ÜÛneada-Üstanbul BoÛazÝ- Kefken arasÝ) gŸncel •škel daÛÝlÝm harita- sÝ. 55. TŸrkiye Jeoloji KurultayÝ, Bildiri …z- leri KitabÝ, 93, 94.

GŸlen, D., Kuban•, C. ve AltÝnsa•lÝ, S., 1995. Üzmit Kšrfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuva- terner istifinin ostrakod faunasÝ. Üzmit Kšr- fezi Kuvaterner Üstifi, E. Meri• (ed.), Deniz Harp Okulu KomutanlÝÛÝ BasÝmevi, 153- 171.

ÜslamoÛlu, Y., Kapanyeßilyurt, S. ve Taner, G., 1996.

Recent Molluscan fauna and their ecology of the Southern Part of the Marmara Sea (Turkey), TŸbitak Ulusal Deniz Jeolojisi ve JeofiziÛi ProgramÝ, Marmara Denizi ‚alÝß- tayÝ, ÜT† Maden FakŸltesi, Bildiriler, s. 6.

Meri•, E., Avßar, N., EryÝlmaz, M. ve YŸcesoy-EryÝl- maz, F., 2001. GŸneybatÝ Karadeniz (Kil- yos-Üstanbul BoÛazÝ kuzeyi-Riva-Domali- Kilimli ve Amasra) gŸncel bentik foraminifer topluluÛu ve •škel daÛÝlÝmÝ, Yerbilimle- ri (Geosound), 39, 155-183.

Nazik, A., Meri•, E., and Avßar, N., 1996. Environ- mental interpretation of Quaternary sedi- ments: KŸ•Ÿksu Palace (Asiatic Side of the Üstanbul Bosphorus, Turkey). 3rd Euro- pean Ostracodologist Meeting, Paris/Bier- ville, Book of Abstracts, p. 54.

Olteanu, R., 1978. Ostracoda from DSDP LEG 42B.

Initial Reports of the Deep sea Drilling Pro- ject, XLII, 2, sites 379-381, 1017-1038.

Sissingh, W., 1972. Late Cenozoic Ostracoda of the South Aegean Island Arc. Utrect Micropa- leontological Bulletins, 6, Schotanus Pub- lishing Company B.V., Ultrecht, Nether- lands, 187 pp.

Stancheva, M., 1989. Taxonomy and biostratigraphy of the Pleistocene ostracods of the wes- tern Black Sea Shelf. Geologica Balcani- ca, 19(6), 3-39.

TunoÛlu, C., 1984. ÜncipÝnarÝ-Kurtkuyusu (Sinop batÝ-

sÝ) yšresi NeojenÕinin Ostrakod biyostratigrafisi. YŸksek MŸhendislik Tezi, Hacettepe

†niversitesi, Fen Bilimleri EnstitŸsŸ, 173 s.

(yayÝmlanmamÝß).

TunoÛlu, C., 1999. Recent Ostracoda association in the Sea of Marmara, NW Turkey. Yerbilim- leri, 21, 63-89.

TunoÛlu, C., 2001a. New Pontian Tyrrhenocythere (Ostracoda) species from AraklÝ (Trabzon), Eastern Black sea region of Turkey. Yerbi- limleri, 23,129-143.

TunoÛlu, C., 2001b. Pontian aged Loxoconcha (Ost- racoda) species from eastern Black Sea region of Turkey. Yerbilimleri, 24,127-142.

TunoÛlu, C., 2002. A new Pontian Genus and Subge- nus discovery of Candonidae (Ostracoda) from the Eastern Black Sea Region of Tur- key, TŸrkiye Jeoloji BŸlteni. 45(1), 99-111.

TunoÛlu, C. ve Gšk•en, N., 1985. ÜncipÝnarÝ-Kurtku- yusu ( Sinop BatÝsÝ) †st Miyosen istifinde yeni Ostrakoda faunasÝ. Yerbilimleri, 12, 19-39.

TunoÛlu, C. ve Gšk•en, N., 1991. ÜncipÝnarÝ-Kurtku- yusu (Sinop BatÝsÝ) †st Miyosen istifinin ostrakoda biyostratigrafisi. TŸrkiye Jeoloji BŸlteni, 34(1), 37-43.

TunoÛlu, C., and Gšk•en, N., 1995. Tethys and Para- tethys transition on the Black Sea Coast of TŸrkiye. EUG-8, European Union of Geos- ciences, Strasbourg, France, OS1 Paleon- tology, Stratigraphy and Sedimentology, Abstracts, p. 262.

TunoÛlu, C., and Gšk•en N., 1997. Pontian Ostraco- des of the Sinop Area, Black Sea Coast of Turkey. Revue de MicropalŽontologie, 40(4), 347-366.

TunoÛlu, C., †nal, A. ve Bilen, C., 1997. DoÛu Kara- deniz kÝyÝsÝ boyunca Tetis-Paratetis ge•ißi ve etki alanlarÝnÝn araßtÝrÝlmasÝ. T†BÜTAK, Proje No: YDAB‚AG-133, 149 s (yayÝm- lanmamÝß).

Uffenorde, H., 1972. …kologie und jahreszeitliche Verteilung rezenter benthonischer Ostra- coden des Limski kanal bei Rovinj (nšrdlic- he Adria). Gšttinger Arbeiten zur Geologie und Palaontologie, 13, 121 pp.

Yassini, I., 1979. The littoral system ostracodes from the Bay of Bou-ismail, Algiers, Algeria. Re- vista Espanola de Micropaleontologia,

(8)

11(3), 353-416.

(9)

LEVHA 1 / PLATE 1

(10)

LEVHA 1

Þekil 1. Cytherella sp.

SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 180.

Þekil. 2-5. Neonesidea mediterranea (G.W. MŸller, 1894)

2. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 90.

3. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 90.

4. SaÛ kapak, i• gšrŸnŸm, x 90.

5. Sol kapak, i• gšrŸnŸm, x 75.

Þekil 6, 7. Loxoconcha agilis Ruggieri, 1967 6. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 130.

Þekil 8, 9. Loxoconcha gibboides Livental, 1949 8. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 70.

Þekil 10. Loxoconcha sublepida Stancheva, 1989 SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 90.

Þekil 11. Loxoconcha tumida (Brady, 1869) SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 95.

Þekil 12. Loxoconcha sp.

Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 95.

Þekil 13. Paracytheridea sp.

Þekil 14, 15. Pseudocytherura calcarata (Seguenza, 1880)

PLATE 1

Figure 1. Cytherella sp.

Right valve, external view, x 180.

Figure 2-5. Neonesidea mediterranea (G.W. MŸller, 1894)

2. Right valve, external view, x 90.

3. Left valve, external view, x 90.

4. Right valve, internal view, x 90.

5. Left valve, internal view, x 75.

Figure 6, 7. Loxoconcha agilis Ruggieri, 1967 6. Left valve, external view, x 130.

Figure 8, 9. Loxoconcha gibboides Livental, 1949 8. Right valve, external view, x 70.

Figure 10. Loxoconcha sublepida Stancheva, 1989 Right valve, external view, x 90.

Figure 11. Loxoconcha tumida (Brady, 1869) Right valve, external view, x 95.

Figure 12. Loxoconcha sp.

Left valve, external view, x 95.

Figure 13. Paracytheridea sp.

Figure 14, 15. Pseudocytherura calcarata (Seguenza, 1880)

(11)

LEVHA 2 / PLATE 2

(12)

LEVHA 2

Þekil 1-3. Xestoleberis dispar (G.W. MŸller, 1894) 1. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 130.

3. Kabuk, sÝrt gšrŸnŸmŸ, x 110.

Þekil 4-6. Bythocythere sp.

6. Sol kapak, sÝrt gšrŸnŸmŸ, x 120.

Þekil 7, 8. Paradoxostoma simile (G. W. MŸller, 1894)

Þekil 9-12. Pontocypris sp.

Þekil 13. Pontocypris acuminata (G. W. MŸller, 1894)

Þekil 14. Cypria sp.

PLATE 2

Figure 1-3. Xestoleberis dispar (G.W. MŸller, 1894)

3. Carapace, dorsal view, x 110.

Figure 4-6. Bythocythere sp.

6. Left valve, dorsal view, x 120.

Figure 7, 8. Paradoxostoma simile (G. W. MŸller, 1894)

Figure 9-12. Pontocypris sp.

Figure 13. Pontocypris acuminata (G. W. MŸller, 1894)

Figure 14. Cypria sp.

(13)

LEVHA 3 / PLATE 3

(14)

LEVHA 3

Þekil 1. Leptocythere sp.

Þekil 2. Euxinocythere (Euxinocythere) bacuana Livental, 1938

Þekil 3. Leptocythere pellucida (Livental, 1949) SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 95.

Þekil 4, 5. Amnicythere pirsagatica (Livental, 1949) 4. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 90.

Þekil 6. Amnicythere quinquetuberculata (Schwe- yer, 1949)

Þekil 7, 15. Leptocythere sp.

15. SaÛ kapak, i• gšrŸnŸm, x. 130.

Þekil 8. Callistocythere sp.

Þekil 9. Callistocythere sp.

Þekil 10-14 Callistocythere adriatica Masoli, 1968 10. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 130.

Þekil 16. Cyprideis sp.

Þekil 17-20. Cytheridea acuminata (Bosquet, 1852) 17. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 75

18. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 75 19. Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 75 20. Sol kapak, i• gšrŸnŸm, x 75

PLATE 3

Figure 1. Leptocythere sp.

Figure 2. Euxinocythere (Euxinocythere) bacuana Livental, 1938

Figure 3. Leptocythere pellucida (Livental, 1949) Right valve, external view, x 95.

Figure 4, 5. Amnicythere pirsagatica (Livental, 1949)

Figure 6. Amnicythere quinquetuberculata (Schweyer, 1949)

Figure 7, 15. Leptocythere sp.

15. Right valve, internal view, x. 130.

Figure 8. Callistocythere sp.

Figure 9. Callistocythere sp.

Figure 10-14 Callistocythere adriatica Masoli, 1968 10. Left valve, external view, x 130.

Figure 16. Cyprideis sp.

Figure 17-20. Cytheridea acuminata (Bosquet, 1852)

17. Right valve, external view, x 75 18. Right valve, external view, x 75 19. Left valve, external view, x 75 20. Left valve, internal view, x 75

(15)

LEVHA 4 / PLATE 4

(16)

LEVHA 4

Þekil 1, 2. Pontocythere sp.

Þekil 3, 4. Carinocythereis antiquata (Baird, 1850) 3. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 60.

Þekil 5. Carinocythereis sp.

Þekil 6. Carinocythereis carinata (Roemer, 1838) Sol kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 75.

Þekil 7, 8. Acanthocythereis ascoli Puri, 1963 7. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 75.

Þekil 9-11. Pterygocythereis jonesii (Baird, 1850) 9. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 95.

11. SaÛ kapak, sÝrt gšrŸnŸmŸ, x 90.

Þekil 12-15. Costa edwardsii (Roemer, 1838) 12. SaÛ kapak, dÝß gšrŸnŸm, x 110.

PLATE 4

Figure 1, 2. Pontocythere sp.

2. SaÛ kapak, internal view, x 95.

Figure 3, 4. Carinocythereis antiquata (Baird, 1850) 3. Right valve, external view, x 60.

Figure 5. Carinocythereis sp.

Figure 6. Carinocythereis carinata (Roemer, 1838) Left valve, external view, x 75.

Figure 7, 8. Acanthocythereis ascoli Puri, 1963 7. Right valve, external view, x 75.

8.Carapace, dorsal view, x 100.

Figure 9-11. Pterygocythereis jonesii (Baird, 1850) 9. Right valve, external view, x 95.

11. Right valve, dorsal view, x 90.

Figure 12-15. Costa edwardsii (Roemer, 1838) 12. Right valve, external view, x 110.

15. Carapace, dorsal view, x 95.

(17)

LEVHA 5 / PLATE 5

(18)