cografyahocasi.com
KÜRESEL TİCARET
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde küresel ticaretin üç unsuru olan hammadde, üretim ve pazar alanlarının dağılışı konusunu öğreneceksiniz.
Kazanım: 11.3.5. Ülkeler ve bölgeler
arasındaki ticaret ile ham madde, üretim
ve pazar alanlarını ilişkilendirir.
Bir mal veya hizmetin kâr elde etmek amacıyla alım satımına yönelik yapılan etkinliklerin tümüne ticaret denir.
Ticaretin ortaya çıkışı, Neolitik Çağ’da yapılan tarımsal faaliyetler ile Kalkolitik Çağ’da madenlerin işlenmesi sürecine dayanır. Bu dönemlerde yapılan aletler ile ortaya çıkan üretim fazlası ürünlerin değiş tokuş usulüne göre el değiştirmesi ticari faaliyetleri başlatmıştır.
Ticaret, başlangıcından bugüne dek gelişerek küresel bir boyut kazanmıştır. Örneğin dünyanın herhangi bir bölgesinde üretilen bir ürün, arz talep doğrultusunda istenilen her yere gönderilebilmektedir. Bu nedenle günümüzde hemen hemen her ürüne yönelik ticaretin gerçekleştiğini söylemek mümkündür.
KÜRESEL TİCARETİN ÜÇ UNSURU
Ham madde Üretim Pazar
Birbiriyle sürekli etkileşim hâlinde olan ticaret unsurlardan birinin eksik olması durumunda ticaretin düzenli gerçekleşmesi beklenemez.
Örneğin yemeklerin vazgeçilmezi olan salçanın ticaretinin yapılabilmesi için öncelikle ham maddeye yani domates veya kırmızı bibere ihtiyaç vardır. Daha sonra bu ham maddenin işlenmesiyle üretim aşamasına geçilir ve salça elde edilir. Ticaretin son aşaması olarak da üretilen salçanın tüketim alanları olan pazar alanlarına ulaştırılması gerekmektedir.
HAM MADDE
ÜRETİM
PAZAR(TÜKETİM)
Ticarette asıl amaç, üretilen ürünleri satmak ve ihtiyaç olan ürünleri satın almaktır. Bu kapsamda ülke içerisinde yapılan ticarete iç ticaret, ülkeler arasında yapılan ticarete de dış ticaret adı verilir.
DÜNYANIN ÖNEMLİ HAM MADDE ALANLARI
ABD, Rusya Federasyonu, Çin ve Hindistan gibi ülkeler tarımsal ham madde üretiminin en yoğun olduğu bölgeler arasındadır. Bu bölgelerde insanların temel besin maddesi olan buğday, mısır ve çeltik gibi tahılların üretimi fazladır.
Dünya üzerinde küçükbaş hayvan sayısı bakımından Çin, Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere ve Güney Afrika Cumhuriyeti ilk sıralarda yer almaktadır.
Dünyada en fazla balık avlanan alanlar ile okyanus akıntıları arasında büyük bir paralellik vardır. Açık deniz balıkçılığı yaparak en fazla balık avlayan ülkeler Japonya, Norveç, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, İzlanda ve Peru’dur.
Dünyada en fazla orman alanına sahip ülkeler arasında Rusya, Brezilya (Amazon havzası), Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Finlandiya ve Kongo(Zaire) başta gelmektedir.
Büyükbaş hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı yerlere Hindistan, Çin, ABD, Brezilya, Arjantin ve Kuzey Batı Avrupa ülkeleri örnek verilebilir.
Buğday: Avrupa Birliği, Çin, Hindistan, Rusya ve ABD
Mısır: ABD, Çin ve Brezilya
Pamuk: Hindistan, ABD, Çin, Brezilya ve Pakistan
Kahve: Brezilya, Vietnam, Kolombiya ve Endonezya
Kakao: Fildişi Sahilleri, Gana, Endonezya ve Nijerya
Çay: Çin, Hindistan, Kenya, Sri Lanka, Vietnam ve Türkiye
Zeytin: İspanya, İtalya, Yunanistan ve Türkiye
İncir: Türkiye ve Mısır
Fındık: Türkiye ve İtalya
Kayısı: Türkiye, İran ve Özbekistan
Dünya Üzerinde Önemli Ham Madde Üretim Alanları
(Tümertekin E., Özgüç N., 2013)
Dünyada petrol rezervi en fazla olan ülkelerin başında Venezuela, Suudi Arabistan, Kanada, İran, Irak, Nijerya ve Kuveyt gelmektedir.
Dünyada taş kömürü rezervi en fazla olan ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, Avusturalya, Hindistan, Almanya ve Ukrayna gelmektedir.
Altın rezervi fazla olan ülkeler: Güney Afrika Cumhuriyeti, ABD, Avusturalya, Çin, Rusya, Peru Gümüş rezervi fazla olan ülkeler: Meksika, Peru, Çin, Avusturalya
Dünyada doğal gaz rezervi en fazla olan ülkelerin başında Rusya, İran, Katar, Suudi Arabistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gelmektedir.
En çok Petrol Rezervi Olan Ülkeler
DÜNYANIN ÖNEMLİ ÜRETİM ALANLARI
Küresel ticarette ham madde önemlidir. Ancak ondan daha önemli olan bu ham maddenin işlenerek tüketilebilir bir ürün hâline getirilmesi yani üretim sürecidir.
DÜNYANIN ÖNEMLİ
PAZAR
(TÜKETİM)
ALANLARI
Küresel ticaretin üçüncü ayağı tüketim yani pazardır. Üretilen bir maldan kâr elde edebilmek, o mala olan talebin fazlalığıyla doğrudan orantılıdır.
Günümüzün En Büyük Pazar Alanları
ABD
Batı Avrupa
Çin
Hindistan
Japonya
Aşağıda yer alan haritada dünyadaki ticaret hacmine ait veriler bulunmaktadır.
Aşağıdaki soruları haritadan ve atlaslarınızdan yararlanarak cevaplayınız.
• Ticaretin yoğunlaştığı yerleri nedenleriyle birlikte açıklayınız.
Cevap: Ticaretin en gelişmiş olduğu yerler Avrupa, ABD, Doğu ve Güneydoğu Asya’dır.
Sanayi faaliyetlerinin yoğun olması, ulaşımın ve teknolojinin gelişmesi, tüketici nüfusun fazlalığı gibi nedenlerle bu bölgelerde ticaret daha fazla gelişmiştir.
Aşağıda yer alan haritada dünyadaki ticaret hacmine ait veriler bulunmaktadır.
Aşağıdaki soruları haritadan ve atlaslarınızdan yararlanarak cevaplayınız.
• Yukarıda verilen haritayı ham madde, üretim ve pazar bölgeleri yönünden değerlendirdiğinizde neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Rusya, Suudi Arabistan, Kongo, Brezilya önemli ham madde alanlarıdır. Çin, ABD, Japonya ve Batı Avrupa önemli üretim merkezleridir. ABD, Batı Avrupa, Çin, Hindistan ve Japonya aynı zamanda önemli tüketim merkezleridir.
Dünyada pek çok ülkede doğal gaz rezervi bulunmakta ve çıkarılmaktadır. Yüksek doğal gaz rezervi ve üretimi olan ülkelerin dünya pazarındaki etkisi de fazla olmaktadır.
Bu enerji kaynağının üretimi ve pazarlanmasında aşağıdaki ülkelerden hangisinin küresel etkisi daha fazladır?
A) Japonya B) Çin
C) Nijerya D) Rusya E) Meksika
2019 – AYT
Japonya ve İngiltere ekonomisinin, dünya ekonomisinde önemli bir yere sahip olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha fazladır?
A) Ada ülkesi olmalarından dolayı izole olmaları
B) Bölgelerinde endüstrileşmeyi başlatan ülke olmaları C) Deniz ticaret filolarının gelişmiş olması
D) Her iki ülkenin de çok eski kültürlere sahip olması E) Turizm gelirlerinin yüksek olması
2017 – LYS4
Çin ve Hindistan, bazı tarım ürünlerinin üretiminde dünyada ilk sıralarda yer almalarına rağmen dünya tarım ticaretinde önemli bir yere sahip değildir.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) İş gücü maliyetlerinin yüksek olması
B) Küresel pazarlarda rekabet edememeleri C) Üretim maliyetlerinin yüksek olması
D) Tüketim bölgelerine uzak olmaları E) Nüfuslarının fazla olması
2016 – LYS4
Dünyada en fazla yükleme ve boşaltmanın yapıldığı limanların sıralamasında son 20 yıl içerisinde önemli değişiklikler olmuştur. Bu süre içerisinde ABD ve Avrupa limanları sıralamada gerilerken Uzak Doğu’da yer alan limanlar üst sıralara yükselmiştir.
Bu yükselişin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Uzak Doğu’daki nüfus artış oranının daha fazla olması B) Bu dönemde Uzak Doğu’da tarımsal ihracatın artması
C) Uzak Doğu’da sanayi ve ticaret faaliyetlerinin hızla gelişmesi D) Uzak Doğu limanlarında petrol ihracatı payının yükselmesi E) Uzak Doğu’da son yıllarda turizm faaliyetlerindeki gelişmeler
2015 – LYS4
Ülkeler arasındaki politik yaklaşımlar ve var olan potansiyeller göz önüne alındığında dünya ekonomisinde, geçen çeyrek yüzyılda ulaşılan yaklaşık
% 4,5’luk büyüme oranının giderek artacağı tahmin edilmektedir.
Küresel ticaretteki bu büyümede, aşağıdakilerden hangisinin payının daha az olduğu söylenebilir?
A) İletişim maliyetlerinin düşmesinin B) Ulaşım olanaklarının gelişmesinin
C) Uluslararası sermaye hareketliliğinin artmasının D) Dünyada endüstri üretiminin artmasının
E) Uluslararası göçün artmasının
