Farklı Ülkelerde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi. Editörler Ramazan ÖZEY Yusuf KILINÇ Murat ATEŞ

(1)

Farklı Ülkelerde

Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi

Editörler

Ramazan ÖZEY

Yusuf KILINÇ

Murat ATEŞ

(2)

Editörler:

Prof. Dr. Ramazan ÖZEY Yrd. Doç. Dr. Yusuf KILINÇ Yrd. Doç. Dr. Murat ATEŞ

FARKLI ÜLKELERDE COĞRAFYA EĞİTİMİ ve ÖĞRETİMİ

ISBN 978-605-364-480-4 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Mayıs 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı - Selda Kılıç

Kapak Tasarımı: Didem Kestek Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net

(3)

Prof. Dr. Ramazan ÖZEY

1955’te Aydın’ın Bozdoğan ilçesine bağlı Akseki köyünde doğmustur. 1979’da Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü’nden mezun olmustur.

1981’de aynı üniversitede Türkiye ve Ülkeler Coğrafyası kürsüsünde asistan olmus, 1985’te doktor olmustur. 1991’de Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü, Coğrafya Eğitimi Ana Bilim Dalı’na naklen ata- ması yapılmıs, 1993’te doçent, 1999’da ise profesör olmustur. Halen, aynı bölümde öğretim üyesi olarak görev yapan ÖZEY, aynı zamanda Atatürk Eğitim Fakültesi Dekanlığı görevini yürütmektedir. ÖZEY’in, 30’u askın kitabı, 100’ü askın Türkçe ve İngilizce yazılmıs bilimsel makalesi, aylık dergilerde 300’ü askın makalesi ve çesitli gazetelerin köselerinde yazıları çok sayıda ödülü bulunmaktadır. ÖZEY, evli ve dört çocuklu olup İngilizce bilmektedir.

Yrd. Doç. Dr. Yusuf KILINÇ

1971 yılında Tokat’ın Niksar ilçesinde doğmuştur. 1991 yılında Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Coğrafya Öğretmenliği Bölümü’nden mezun olmuştur. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabi- lim Dalı’nda yürüttüğü yüksek lisans eğitimini, 1996 yılında tamamlamıştır. 2011 Yılında Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Ana- bilim Dalı’nda, Prof. Dr. Ramazan ÖZEY danışmanlığında hazırlamış olduğu tez ile doktor unvanını almıştır. 1991-2011 yılları arasında milli eğitime bağlı kurumlarda, coğrafya öğretmenliği ve yöneticilik görevlerinde bulunmuştur.

2012 yılından bu yana Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Coğ- rafya Öğretmenliği Anabilim Dalında öğretim üyesi ve Fakülte Uygulama Koor- dinatörü olarak görev yapmakta olan KILINÇ, coğrafya eğitimi ve beşeri coğrafya alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir.

KILINÇ, evli olup yabancı dili İngilizcedir.

(4)

Yrd. Doç. Dr. Murat ATEŞ

1977 yılında Samsun’da doğmuştur. 1998 yılında İstanbul Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü’nden mezun olmuştur. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Ümit SERGÜN danışmanlığında yürüttüğü yüksek lisans eğitimini 2002 yılında tamamlamıştır.

2009 Yılında Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı’nda, Prof. Dr. Ramazan ÖZEY danışmanlığında hazırlamış olduğu tez ile doktor unvanını almıştır. 1998-2010 yılları arasında milli eğitime bağlı özel kurumlarda, coğrafya öğretmenliği ve yöneticilik görevlerinde bulunmuştur.

2011 yılından bu yana Namık Kemal Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümünde öğretim üyesi ve bölüm başkanı olarak görev yapmakta olan ATEŞ, coğrafya eğitimi ve beşeri coğrafya alanlarında çalışmalarını sürdürmek- tedir.

ATEŞ, evli ve bir kız babası olup yabancı dili İngilizcedir.

(5)

ÖN SÖZ

Bilginin yadsınamaz bir güç olduğu günümüz dünyasında, küreselleşme ve onun etkileri gün geçtikçe daha belirgin bir hale gelmektedir. Önceleri, bulunduk- ları çevre ve toplumda cereyan eden yerel meselelerle muhatap olan bireyler, bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızla geliştiği ve yaygınlaştığı günümüz dünyasında, artık daha kapsamlı ve küresel sorunlarla ilgilenmek durumundadırlar. Küresel- leşmenin tabii sonuçlarından biri olarak dünyanın geri kalanı ile daha sıkı bir bağ- lantı içerisinde olan bireyler, aynı zamanda dünyanın herhangi bir yerinde farklı toplumların karşı karşıya kaldığı sorunların, bir şekilde kendilerini de etkileyebi- lecek bir potansiyel taşıdığının daha çok farkındadır. Günümüzde bu farkındalık düzeyinin ortaya çıkmasında eğitimin anahtar bir rolü vardır. Eğitim bağlamında ise özellikle coğrafya eğitimi, dünya meseleleri ile daha çok ilgili, sorumluluk sa- hibi, sorunların çözümünde aktif bir şekilde katılım gösteren, küresel vatandaşlık bilincine sahip bireylerin yetiştirilmesi konusunda önemli bir rol üstlenmektedir.

Esasen yaşadığımız dünyayı ve insanların çevreleri ile olan karşılıklı ilişki- leri inceleyen coğrafya bilimi, dolayısıyla da coğrafya eğitimi, günümüzde dünya sahnesinde yer alan ülkelerde, gelecekte daha iyi bir dünyanın inşası için, aktif ve sorumlu bireyler yetiştirilmesi açısından önemli bir disiplin olarak değerlendiril- mektedir. Bu bağlamda, dünyanın farklı coğrafyalarında yer alan farklı kültürel özelliklere sahip birçok ülke eğitim sistemi içerisinde önemli bir yeri olan coğrafya eğitimi ve öğretiminin, farklı açılardan ele alınmasının, bu alanda önemli kaza- nımlara yol açacağı düşüncesi ile “Farklı Ülkelerde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi”

adını taşıyan bu eser ortaya çıkmıştır.

Genel olarak farklı ülkelerdeki eğitim sistemleri ve özelde coğrafya eğitimi ve öğretiminin değerlendirildiği bu eserde, dünyadaki tüm kıtalarda dağılmış halde bulunan 14 ülke ele alınmıştır. Çalışmaya katkıda bulunan bölüm yazarları, coğ- rafya ve coğrafya eğitimi alanında faaliyet gösteren, birçoğu doktora aşamasından itibaren bu ülkelerle ilgili çalışmalar yapmış, araştırmalarını kendi gözlemleri ile de zenginleştirmiş olan değerli akademisyenlerdir. Çalışmanın; coğrafya eğitiminin dünyadaki konumu, eğitim sistemleri içerisinde yeri ve önemi, coğrafya eğitimi ile bireylerde meydana getirilmeye çalışılan değişikliklerin değerlendirilmesi, coğ- rafya eğitiminde kullanılan yöntem, teknik ve materyallerin daha iyi kavranması, ülkemizde uygulanmakta olan coğrafya eğitiminin çağdaşımız olan diğer dünya ülkeleri ile karşılaştırılabilmesi ve geliştirilebilmesi açısından bu alanda faaliyet gösteren araştırmacılar için önemli bir başvuru kaynağı olacağı düşünülmektedir.

(6)

Kitabın, konu ile ilgili tüm akademisyen, öğretmen ve öğrencilere, yapacak- ları çalışmalarda faydalı olması temennisiyle, editörlere ve kitaba katkı sağlayan bütün meslektaşlarıma teşekkür ederim.

Mayıs, 2013

Prof. Dr. Ramazan Özey Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Dekanı

(7)

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. Bölüm ABD EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Ali DEMİRCİ, Fatih Üniversitesi, ademirci@fatih.edu.tr

2. Bölüm KANADA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Süleyman İNCEKARA, Fatih Üniversitesi, sincekara@fatih.edu.tr

3. Bölüm İNGİLTERE EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

Hüseyin KAYA, Süleyman Demirel Üniversitesi, huseyinkaya@sdu.edu.tr

4. Bölüm ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

Yusuf KILINÇ, Marmara Üniversitesi, yusuf.kilinc@marmara.edu.tr

5. Bölüm FRANSA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Münür BİLGİLİ, bilgilimunur@hotmail.com

6. Bölüm FİNLANDİYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Fikret TUNA, Fatih Üniversitesi, ft una@fatih.edu.tr

7. Bölüm AVUSTURYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Mehmet ÜNLÜ, Marmara Üniversitesi, munlu@marmara.edu.tr Hasan KAYA, Uzm. Öğrt., hasan53kaya@yahoo.com

8. Bölüm ARNAVUTLUK EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Adem ÖZDER, Süleyman Şah Üniversitesi, ademozder@ssu.edu.tr

9. Bölüm BOSNA HERSEK EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Adem ÖZDER, Süleyman Şah Üniversitesi, ademozder@ssu.edu.tr

(8)

10. Bölüm RUSYA FEDERASYONU EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Mehmet KARAKUYU, Fatih Üniversitesi, mkarakuyu@fatih.edu.tr Faruk SARIUSTA, Erzincan Üniversitesi, sariustafaruk@hotmail.com

11. Bölüm ÇİN HALK CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Şaban ÇELİKOĞLU, Erzincan Üniversitesi, sabancelikoglu@gmail.com

12. Bölüm AVUSTRALYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Murat ATEŞ, Namık Kemal Üniversitesi, murates@nku.edu.tr

13. Bölüm GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

Akif KARATEPE, Sakarya Üniversitesi, akaratepe@sakarya.edu.tr

14. Bölüm TÜRKİYE EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ Nurettin BİLGEN, Pamukkale Üniversitesi, nbilgen@pau.edu.tr

15. Bölüm FARKLI ÜLKELERDE COĞRAFYA EĞİTİMİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

Yusuf KILINÇ, Marmara Üniversitesi, yusuf.kilinc@marmara.edu.tr Murat ATEŞ, Namık Kemal Üniversitesi, murates@nku.edu.tr

(9)

İÇİNDEKİLER

Ön Söz ... v

Bölümler ve Yazarları ... vii

İçindekiler ... ix

1. BÖLÜM AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 3

2. ABD’DE GENEL EĞİTİM SİSTEMİ ... 3

2.1. Eğitim Reformları ... 4

2.2. Eğitimde Yetki ve Sorumluluklar ... 5

2.3. Okul Sistemi ve Yapısı ... 7

2.4. Öğretim Programları ve Dersler ... 8

2.5. Eğitimde Maddi Kaynaklar ... 9

3. ABD’DE ORTAÖĞRETİMDE COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 10

3.1. Coğrafya Eğitiminin Tarihsel Gelişimi ... 10

3.2. Coğrafya Eğitiminin Önemi ve Geliştirilmesi ... 14

3.3. Ulusal Coğrafya Standartları ... 16

Coğrafya Dersleri ... 22

Sosyal Bilimler Derslerinde Coğrafya ... 22

Fen Bilimleri Derslerinde Coğrafya ... 26

Coğrafya Derslerinde Araç-Gereçler ... 28

Ders Kitapları ve Kitap Setleri ... 34

Coğrafya Öğretiminde Yöntemler ... 35

Coğrafya Ders Gözlemi ... 38

Sonuç ve Değerlendirme ... 39

KAYNAKLAR ... 42

(10)

2. BÖLÜM

KANADA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

GİRİŞ ... 47

1. KANADA’DA EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI ... 48

1.2. Okulların Fiziki ve Sosyal Altyapısı ... 49

1.3. Öğretim Programları ... 50

1.4. Öğretmenlik ... 52

1.5. Eğitimin Finansmanı ... 54

1.6. Eğitimde Problemler ... 54

1.7. Eğitimde Uluslararası Başarı ... 55

2. KANADA’DA COĞRAFYA EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ ... 55

2.1. Coğrafya Eğitiminde Tarihi Süreç ... 55

2.2. Coğrafyanın Algılanışı, Kullanılışı ve Önemi ... 56

2.3. Coğrafya Öğretim Programları ... 58

2.4. İlk ve Ortaöğretimde Coğrafya ... 59

2.5. Coğrafya Öğretmenliği ... 62

2.6. Fiziki Ortam, Derslerde Kullanılan Araç-Gereçler ... 63

2.7. Coğrafya Ders Kitapları ... 65

2.8. Öğretim Metotları (Yöntemler) ... 66

SONUÇ ... 68

KAYNAKLAR ... 70

3. BÖLÜM İNGİLTERE EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 73

2. İNGİLTERE EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI ... 74

2.1 İlkokuldan Ortaöğretime Geçiş Süreci ... 78

2.2 Eğitimde Devletin Rolü ... 78

2.3 Eğitim ve Öğretim... 79 x Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(11)

3.COĞRAFYA EĞİTİMİ VE STANDARTLAR ... 79

3.1 Coğrafya Eğitimi ... 81

3.2. Coğrafya Öğretiminde Standartlar ... 84

3.3. İlk ve Orta Öğretimde Coğrafya Öğretimi ... 87

Üçüncü Anahtar Devre Coğrafya Eğitimi ... 92

Üçüncü Anahtar Devre (7, 8 ve 9. Sınıfl ar) Coğrafya Dersi Konuları ... 93

3.4. İngiltere’de Öğretmen Eğitimi ... 98

4. Coğrafya Öğretiminde Kullanılan Müfredat, Metot ve Araç Gereçler ... 98

4.1. Coğrafya Öğretim Programları ... 98

4.2. Coğrafya Öğretiminde Kullanılan Araç ve Gereçler ... 99

5. Sonuç ve Değerlendirme ... 103

KAYNAKLAR ... 106

4. BÖLÜM ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 109

2. ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ ... 111

2.1. Eğitim Sisteminin Genel Yapısı ... 111

2.2. Eğitimin Denetimi ve Finansmanı ... 112

2.3. Okula Başlama Yaşı ve Öğretimin Süresi ... 113

2.4. Öğretim Kademeleri ve Okul Türleri ... 114

2.4.1. Okul Öncesi Öğretim (Elementarbereich) ... 116

2.4.2. İlköğretim Kademesi (Primarbereich)... 116

2.4.3. Ortaöğretim Birinci Kademesi (Sekundarstufe I) ... 117

2.4.4. Ortaöğretim İkinci Kademesi (Sekundarstufe II) ... 117

2.4.5. Yükseköğretim Kademesi (Hochschule) ... 118

2.5. Öğretmen Yetiştirme ... 118

3. ALMANYA’DA ORTAÖĞRETİMDE COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 119

3.1 Coğrafya Eğitiminin Tarihi Süreci ... 119

3.2. Coğrafya Eğitiminin Standartları ... 120 İçindekiler xi

(12)

3.3. Ortaöğretim Müfredatında Coğrafya ... 120

3.3.1. Ortaöğretim Birinci Kademe Coğrafya Müfredatı (7-10. Sınıfl ar) ... 121

3.3.2. Ortaöğretim İkinci Kademe Coğrafya Müfredatı (11-12. Sınıfl ar) ... 125

Sayısal ve Fen Bölümü Seçmeli Coğrafya Konu ve İçerikleri... 129

3.4. Coğrafya Eğitiminde Kullanılan Araç-Gereçler ... 132

KAYNAKLAR ... 135

5. BÖLÜM FRANSA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 139

2. GENEL EĞİTİM SİSTEMİ ... 140

2.1. Eğitim Sisteminin Genel Yapısı ... 140

2.2. Eğitimin Finansmanı ... 142

2.3. Öğretim Süresi ... 144

2.4. Genel Okul Yapısı... 145

2.4.1. Anaokulu ... 146

2.4.2. İlkokul ... 146

2.4.3. Kolej ... 147

2.4.4. Lise ... 148

2.4.5. Meslek Liseleri ve Çıraklık Eğitim Merkezleri... 148

2.4.6. Bakalorya ... 148

2.4.7. Yükseköğretim ... 149

2.4.8.Büyük Okullar (GrandesÉcoles) ... 150

3. FRANSA’DA COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 151

3.1. Coğrafya Eğitiminin Tarihi Gelişimi ... 151

3.2. Coğrafya Müfredatı ... 153

3.2.1. İlkokul Coğrafya Müfredatı ... 154 xii Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(13)

3.2.2. Kolej Coğrafya Müfredatı ... 155

3.2.3. Lise Coğrafya Müfredatı ... 156

3.3. Coğrafya Eğitiminde Kullanılan Araç ve Gereçler ... 159

3.4. Ders Kitapları ... 159

3.5. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ... 160

3.6. Okullarda Derslikler ... 161

3.7. Coğrafya Öğretim Metotları ... 161

KAYNAKLAR ... 166

6. BÖLÜM FİNLANDİYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 171

2. GENEL OLARAK EĞİTİM SİSTEMİ ... 172

2.1. Okul Öncesi Eğitim ... 174

2.2. Temel Eğitim ... 175

2.3. Lise Eğitimi ... 176

2.4. Yükseköğretim ... 177

3. COĞRAFYA EĞİTİMİ VE STANDARTLARI... 177

3.1. Temel Eğitimin 5 ve 6. Sınıfl arında Coğrafya Eğitimi ... 177

3.2. Temel Eğitimin 7, 8 ve 9. Sınıfl arında Coğrafya Eğitimi ... 180

3.3. Genel Liselerde Coğrafya Eğitimi ... 183

3.3.1. Zorunlu Dersler ... 184

3.3.2. Seçmeli Dersler ... 188

5. Teşekkür... 193

KAYNAKLAR ... 194 İçindekiler xiii

(14)

7. BÖLÜM

AVUSTURYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

1.GİRİŞ ... 197

2. AVUSTURYA EĞİTİM SİSTEMİ ... 198

3. AVUSTURYA´DA COĞRAFYA EĞİTİM PROGRAMLARI ... 199

4. COĞRAFYA EĞİTİMİNDE ARAÇ GEREÇLER ... 201

5. COĞRAFYA EĞİTİMİNDE KULLANILAN METOTLAR ... 202

6. COĞRAFYA EĞİTİMİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR... 205

7. AVUSTURYA COĞRAFYA EĞİTİMİNDEKİ BAŞLICA SORUNLAR ... 206

8. SONUÇ ... 207

KAYNAKLAR ... 208

8. BÖLÜM ARNAVUTLUK EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 211

2. ARNAVUTLUK EĞİTİM SİSTEMİ ... 212

2.1. Tarihi Süreç ... 212

2.2. Arnavutluk’taki Eğitim Kanunları ve Temel Düzenlemeler ... 215

2.3. Arnavutluk Okul Sistemi ve Eğitim Müfredatı ... 216

2.3.1. Okul Öncesi Eğitim ... 218

2.3.2. İlköğretim ... 219

2.3.3. Ortaöğretim ... 220

2.3.4. Yükseköğretim ... 221

2.4. Öğretmen Eğitimi ... 222

3. ARNAVUTLUK’TA COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 223

3.1. Coğrafya Eğitim Sistemi ve Müfredatı ... 223

3.2. Coğrafya Öğretim Yöntemleri, Araç ve Gereçleri ... 229

KAYNAKLAR ... 233 xiv Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(15)

9. BÖLÜM

BOSNA HERSEK EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

1.GİRİŞ ... 237

2. BOSNA HERSEK EĞİTİM SİSTEMİ ... 238

2.1. Tarihi Süreç ... 238

2.2. Eğitimde Problemler... 240

2.3. Eğitim Sisteminin Yapısı ... 240

2.4.2. İlköğretim Kademesi ... 242

2.4.3. Ortaöğretim Kademesi ... 245

2.4.4. Yükseköğretim Kademesi ... 246

3. COĞRAFYA EĞİTİM SİSTEMİ ... 247

3.1. Coğrafya Eğitiminin Amacı ... 247

3.2. Coğrafya Eğitimini Geliştirmek İçin Yapılan Çalışmalar ... 248

3.3. Coğrafya Eğitim Programları ... 249

3.4. Coğrafya Ders Kitapları ... 250

3.5. Coğrafya Eğitiminde Kullanılan Araç Gereçler ... 252

KAYNAKLAR ... 255

10. BÖLÜM RUSYA FEDERASYONU EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 259

2. Genel Eğitim Sistemi ... 260

3. Rusya’da Coğrafya Eğitimi ... 264

a. Altıncı Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 265

b. Yedinci Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 267

c. Sekizinci Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 269

d. Dokuzuncu Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 271

e. Onuncu Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 275

f. On Birinci Sınıf Coğrafya Eğitimi ... 277

KAYNAKLAR ... 280 İçindekiler xv

(16)

11. BÖLÜM

ÇİN HALK CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

1. GİRİŞ ... 283

1. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Genel Eğitim Sistemi ... 287

2. Coğrafya Eğitimi ve Standartları ... 293

3. Müfredat, Metot ve Araç Gereçleri ... 297

KAYNAKLAR ... 301

12. BÖLÜM AVUSTRALYA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ 1. GİRİŞ ... 305

2. AVUSTRALYA EĞİTİM SİSTEMİ ... 306

2.1. ÜNİVERSİTE ÖNCESİ OKUL EĞİTİMİ ... 308

2.1.1. Öğretim Programı ... 308

2.1.3. İlköğretim ... 309

2.1.4. Ortaöğretim ... 309

2.1.5. Yüksek Ortaöğretim ... 310

2.2. YÜKSEK ÖĞRETİM ... 310

3. COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 311

3.1. Hazırlıktan 2. Yıla Kadar Coğrafya Öğretim Programı ... 313

3.2. 3-4. Yıllar Coğrafya Öğretim Programı ... 316

3.3. 5-6. Yıllar Coğrafya Öğretim Programı ... 319

3.4. Ortaöğretim (7-10. Yıllar) Coğrafya Öğretim Programı ... 322

3.5. Yüksek Ortaöğretim (11-12. Yıllar) Coğrafya Öğretim Programı ... 331

1.Ünite: Doğal ve Ekolojik Tehlikeler: ... 332

2. Ünite: Sürdürülebilir Yerler: ... 333

3. Ünite: Arazi Örtüsünün Dönüşümü ... 333

4. Ünite: Küresel Dönüşümler ... 334

4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ... 335

KAYNAKLAR ... 337 xvi Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(17)

13. BÖLÜM

GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

1. GİRİŞ ... 341

2. GÜNEY AFRİKA’DA EĞİTİMİN GENEL YAPISI ... 343

3. GÜNEY AFRİKA ÖĞRETİM PROGRAMI VE GENEL ÖZELLİKLERİ .... 346

1.1 Genel (Zorunlu) Eğitim Kademelerinde (1. ve 9. Sınıfl ar) Müfredatın Özellikleri ... 347

3.1.1. Genel (Zorunlu) Eğitim Kademesinde Coğrafya Eğitimi ... 348

3.1.2. İleri Kademe Eğitim ve Öğretim Sınıfl arında (10,11 ve 12. sınıf) Coğrafya Eğitimi ... 354

4. SONUÇLAR ... 361

KAYNAKLAR ... 362

14. BÖLÜM TÜRKİYE EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ GİRİŞ ... 365

2. TÜRKİYE’DE EĞİTİMİN GENEL YAPISI ... 366

2.1. Türk Milli Eğitim Sisteminin Kısa Tarihçesi ... 366

2.1. Türk Milli Eğitim Sisteminin Yapısal Özellikleri ... 368

2.2. Milli Eğitim Sisteminin Yönetimsel Özellikleri ve Milli Eğitim Bakanlığı ... 369

2.3. Okullaşma Sistemi ve Özellikleri ... 371

3. TÜRKİYE’DE COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 373

3.1. Coğrafya Eğitiminin Amaçları: ... 376

3.2. Coğrafya Eğitim Programları: ... 378

3.2.1. İlköğretimde Coğrafya ... 382

3.2.2.Ortaöğretimde Coğrafya: ... 384

4. SONUÇ ... 388

KAYNAKLAR ... 390 İçindekiler xvii

(18)

15. BÖLÜM

FARKLI ÜLKELERDE COĞRAFYA EĞİTİMİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

1. GİRİŞ ... 393

2. FARKLI ÜLKELERDE COĞRAFYA EĞİTİMİ ... 395

3. TÜRKİYE’DE COĞRAFYA EĞİTİMİNİN GENEL DURUMU ... 410

4. KARŞILAŞTIRMA VE SONUÇ ... 411

KAYNAKLAR ... 416

TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1. 1994 Ulusal coğrafya standartlarında belirtilen 18 standardın coğrafyanın 6 temel bileşenine göre durumu (Boehm ve Bednarz, 1994). ... 16

Tablo 1.2. Ulusal coğrafya standartlarının 6 temel coğrafi esasa göre açıklanması (Standart 1-3) (Boehm ve Bednarz, 1994). ... 18

Tablo 1.3. ABD ilk ve ortaöğretim 12. sınıf sonu ulusal coğrafya standardı 1 ... 20

Tablo 1.4. Kaliforniya eyaleti ilk ve ortaöğretim okullarında yıllara göre okutulan mecburi sosyal bilimler dersleri ... 23

Tablo 1.5. Kaliforniya 8. sınıf ABD Tarihi ve Coğrafyası dersi için kullanılan “Neden Hatırlarız: Amerikan Devriminden 1914’e ABD” başlıklı kitabın içeriği ... 25

Tablo 1.6. Kaliforniya 6. sınıf Yer Bilimleri dersi için kullanılan kitaplardan biri olan “Yer Bilimi” başlıklı kitabın içeriği ... 26

Tablo 2.1. Kanada genel eğitim sistemi’ne ait bazı istatistikler (CESC, 2003). .. 49

Tablo 3.1. İngiltere’de okul yapısı ve yaş grupları ... 75

Tablo 3.2. Ders kategorileri ... 81

Tablo 3.3. 1991, 1995 ve 2000 coğrafya yönergeleri (Rawling, 2000). ... 83

Tablo 3.4. Üçüncü anahtar devre için kullanılan “Coğrafi Meseleler 1” adlı kitabın içeriği ... 88

Tablo 3.5. Üçüncü anahtar devre için kullanılan ‘Tutulma’ adlı kitabın içeriği. ... 89

Tablo 3.6. Üçüncü anahtar devre için kullanılan “Coğrafi Meseleler 3” adlı kitabın içeriği. ... 90 xviii Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(19)

Tablo 3.7. Zorunlu eğitim dönemi sonrası için (16-19 yaş grubu)

kullanılan “Değişen Ortamlar” adlı kitabın içeriği. ... 91

Tablo 3.8. Üçüncü anahtar devre ünite başlıkları, çalışma konuları ve öngörülen ders saatleri (QCA (Nitelikler ve Müfredatlar Birimi)). ... 97

Tablo 4.1. Almanya’nın eyaletlerinin yüzölçümleri, nüfusları, yabancı nüfus miktarları ve başkentleri ... 109

Tablo 5.1. Bazı ülkelerde eğitimde öğrenci başına yapılan harcama (2007 Yılı) ... 143

Tablo 5.2. Fransa’da öğrenci başına yılda yapılan harcama (2012)... 144

Tablo 5.3. 2012-2013 Fransa okul takvimi ... 144

Tablo 5.4. Fransa’da okullara göre öğrenci sayısı (2012-2013) ... 145

Tablo 5.5. Fransa’da okul sayıları (2012-2013) ... 145

Tablo 5.6. Bazı ülkelerde öğretmen başına düşen öğrenci sayıları (2008) ... 145

Tablo 8.1. İlköğretim haft alık ders çizelgesi (2010-2011) ... 219

Tablo 8.2. Ortaöğretim haft alık ders çizelgesi (2010-2011) ... 220

Tablo 8.3. Arnavutluk’ta eğitim süreleri ... 221

Tablo 8.4. Arnavutluk’ta okullar, sınıfl ar, öğrenciler ve öğretmenler (2005) ... 223

Tablo 8.5. Orta öğretim müfredatına göre temel coğrafya derslerinin içerikleri - sayısı ... 225

Tablo 8.6. Coğrafya öğretim programı ve içerikleri ... 226

Tablo 8.7. Coğrafya öğretim programı (bölge ülkeleri) ve içerikleri ... 228

Tablo 10.1. Çarlık dönemi genel Rus eğitim sistemi (Retivih ve Simonenko 2003, s. 174)... 260

Tablo 10.2. Rus eğitim sistemi (NORRIC, 2005) ... 263

Tablo 10. 3. Haft alık ve yıllık ders saatleri (NORRIC, 2005). ... 264

Tablo 10.4. Altıncı sınıf coğrafya dersi konuları (Aleksey, vd., 2010). ... 266

Tablo 10.5. Yedinci sınıf coğrafya dersi konuları (Dushina, vd., 2012). ... 267

Tablo 10.6. Sekizinci sınıf coğrafya dersi konuları (Dronov, vd., 2010). ... 270

Tablo 10.7. Dokuzuncu sınıf coğrafya dersi konuları (Dronov, 2010). ... 272

Tablo 10.8. Onuncu sınıf coğrafya dersi konuları (Maksokovskiy, 2009). ... 276

Tablo 10.9. On birinci sınıf coğrafya dersi konuları (Holina, 2011). ... 277

Tablo 11.1. Çin Halk Cumhuriyeti eğitim sisteminin yapısı ... 288

Tablo 11.2. Dokuz yıllık zorunlu eğitim programları ve oranları ... 290

Tablo 11.3. Ortaokuldaki coğrafya ders içerikleri. ... 295

Tablo 11.4. Lise birinci sınıf coğrafya ders içerikleri ... 296 İçindekiler xix

(20)

Tablo 11.5. Lise ikinci sınıf coğrafya ders içerikleri ... 297

Tablo 11.6. Ortaokul (6+3 programı) haft alık ders zaman tablosu ... 298

Tablo 12.1. Eyalet ve bölgelerde üniversite öncesi eğitim süreci (AEI, 2012). ... 307

Tablo 13.1. Güney Afrika Cumhuriyeti 2011 yılı nüfusunun eyaletlere göre dağılışı (SSA, 2011) ... 342

Tablo 13.2. Genel eğitim kademelerinde eğitim süreleri (RNCS, 2002 ve 2004) ... 347

Tablo 13.3. Orta ve üst eğitim kademelerinde öğrenme alanlarına ayrılan sürelerin oranları (RNCS, 2002 ve 2004) ... 348

Tablo 13.4. Orta kademe sınıfl arında öğretilen coğrafya dersi konu başlıkları (NCS, 2011) ... 349

Tablo 13.5. Üst kademe sınıfl arında öğretilen coğrafya dersi konu başlıkları (NCS, 2011)... 350

Tablo 13.6. 7. sınıf Coğrafya Dersi Konu Başlıkları (NCS, 2011) ... 351

Tablo 13.7. 8. sınıf coğrafya dersi konu başlıkları (NCS, 2011) ... 352

Tablo 13.8. 9. sınıf coğrafya dersi konu başlıkları (NCS, 2011) ... 353

Tablo 13.9. İleri Kademe Sınıfl arında Öğretilen Coğrafya Dersi Konu Başlıkları (NCS, 2011) ... 355

Tablo 13.10. İleri kademe (10, 11 ve 12) sınıfl arında öğretilen coğrafya dersi konuları ve kazandırılması hedefl enen beceriler (NCS, 2003 ve 2008) ... 356

Tablo 14.1. Türkiye’de 1923 – 2005 yılları arasında okul, öğrenci ve öğretmen sayıları (MEB, 2005b) ... 367

Tablo 14.2. 1941 Birinci Türk Coğrafya Kurumu Kongresi kararlarına göre ortaokul, lise ve meslek liselerinde haft alık coğrafya öğretimi (Doğanay,1993). ... 379

Tablo 14.3. 1974-1980 arası dönemde liselerde okutulan coğrafya dersleri (Engin vd., 2003). ... 380

Tablo 14.4. 1984-1988 arası dönemde ortaokul ve liselerde okutulan coğrafya dersleri (Doğanay, 1993). ... 380

Tablo 14.5. 1992 Yılı ders geçme ve kredi sistemine göre genel ve Anadolu liselerinde okutulan coğrafya dersleri (MEB Tebliğler Dergisi, Sayı: 2390). ... 381

Tablo 14.6. Yeni programa göre genel lise ve Anadolu liselerinde coğrafya dersinin sınıfl ara alanlara ve ders kategorilerine göre dağılımı ile ders saatleri (MEB, 2005). ... 385

Tablo 14.7. Coğrafya öğretim programında kazanımların dağılışı (TTKB, 2013). ... 386 xx Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(21)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1.1. ABD’de okul sistemi yapısı (U.S. Department of Education, 1995) .... 7

Şekil 1.2. ABD ilk ve orta öğretim coğrafya eğitiminde kullanılan eğitim setlerine örnekler ... 29

Şekil 1.3. ABD ilk ve orta öğretim coğrafya eğitiminde kullanılan bir model örneği ... 30

Şekil 1.4: Los Angeles, James A. Foshay Lerning Center’ın sosyal bilimler derslerinin işlendiği bir sınıft an görünüm, 2003. ... 33

Şekil 1.5: Los Angeles, Crenshaw lisesi, sosyal bilimler dersinin işlendiği sınıfl ardan biri, 2003 ... 33

Şekil 3.1. İngiltere’nin konumu ... 74

Şekil 3.2. Stoke Newington Lisesi coğrafya dersi gözlemi ... 100

Şekil 3.3. Coğrafya ders kitapları, ‘Coğrafya Meseleleri’ adlı kitabın kapak sayfası ... 100

Şekil 3.4. Depremler ve yerkürenin yapısının ele alındığı bir bölüm ... 101

Şekil 3.5. Depremlerle ilgili aktivite örneği ... 102

Şekil 4.1. Almanya eyaletler haritası (wikipedia). ... 110

Şekil 4.2. Almanya eğitim sisteminin genel şeması (Kappler ve Reîchart, 2003) ... 115

Şekil 4.3. 7./8. sınıf coğrafya kitabı aktivite sayfasına bir örnek (Klett Yayınevi) ... 123

Şekil 4.4. 7./8. sınıf coğrafya kitabı aktivite sayfasına bir örnek (Cornelsen yayınevi) ... 123

Şekil 4.5. 9./10. Sınıf Coğrafya Kitabı Aktivite Sayfasına Bir Örnek (Klett Yayınevi) ... 124

Şekil 4.6. 9./10. sınıf coğrafya kitabı aktivite sayfasına bir örnek (Cornelsen Yayınevi) ... 124

Şekil 4.7. Ortaöğretim 11./12. sınıf coğrafya kitabı aktivite sayfasına bir örnek (Klett Yayınevi) ... 132

Şekil 4.8. Ortaöğretim 11./12. sınıf coğrafya kitabı aktivite sayfasına bir örnek (Cornelsen Yayınevi) ...132

Şekil 5.1. Fransa siyasi haritası ... 139

Şekil 5.2. Fransa eğitim sisteminin genel yapısı ... 142

Şekil 5.3: Lise 2 coğrafya ders kitabından örnek durum incelemesi (Géographie 2, s.174) ... 160

Şekil 5.4. Ders kitaplarında diyagramlar, haritalar ve fotoğrafl ar ... 162 İçindekiler xxi

(22)

Şekil 6.1. Finlandiya’nın konumu ve komşuları ... 171

Şekil 6.2. Finlandiya eğitim sistemi ... 173

Şekil 6.3. Temel eğitimin 5 ve 6. sınıfl arında okutulan “Biyoloji ve Coğrafya” ders kitaplarından örnekler ... 178

Şekil 6.4. Temel eğitimin 7, 8 ve 9. sınıfl arında okutulan coğrafya ders kitaplarından örnekler ... 180

Şekil 6.5. Zorunlu coğrafya dersleri “Mavi Gezegen” ve “Ortak Bir Dünya”ya ait ders kitapları ... 184

Şekil 6.6. “Ortak Bir Dünya” ders kitabında yer alan “Kültür Nedir?” Konusu ... 187

Şekil 6.7. Seçmeli Coğrafya Dersleri “Tehlikeler Dünyası” ve “Bölgesel Çalışmalar”a ait ders kitapları ... 189

Şekil 8.8. “Tehlikeler Dünyası” ders kitabında yer alan “Seller” Konusu ... 190

Şekil 6.9. “Bölgesel Çalışmalar” Ders Kitabında Yer Alan “Ulaşım Ağları” konusu ... 192

Şekil 7.1. Avusturya’nın konumu ve komşuları (www.wikipedia.org). ... 197

Şekil 8.1. Arnavutluk’un ülkeler bakımından konum haritası ... 211

Şekil 8.2. Arnavutluk eğitim sisteminin genel şeması ... 218

Şekil 8.3. Ortaöğretimde kullanılan coğrafya ders kitaplarından örnekler ... 231

Şekil 9.1. Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin siyasi haritası ... 237

Şekil 9.2. Bosna-Hersek’te Boşnak, Sırp, Hırvat nüfusun yaşadığı bölgeler ... 238

Şekil 9.3. Lise 1. sınıf coğrafya kitabı ... 251

Şekil 10.1. Rusya’da 6, 7 ve 8. sınıft a okutulan coğrafya ders kitaplarının kapakları. ... 265

Şekil 10.2. Rusya’da 9, 10 ve 11. sınıft a okutulan coğrafya ders kitaplarının kapakları. ... 275

Şekil 11.1. Çin Halk Cumhuriyeti ve komşuları ... 283

Şekil 11.2. Çin’deki okullarda öğrenciler çoğunlukla kalabalık sınıfl arda eğitim görürler. ... 292

Şekil 12.1. Avustralya siyasi haritası (wikipedia). ... 305

Şekil 13.1. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin konumu ... 341

Şekil 14.1. Milli Eğitim Bakanlığı teşkilat şeması (MEB, 2005a). ... 370

Şekil 14.2. Türk milli eğitim sistemi (www.meb.gov.tr). ... 372 xxii Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

(23)

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ EĞİTİM SİSTEMİ VE

COĞRAFYA EĞİTİMİ ¹

1 Bu çalışma büyük ölçüde, 2004 yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde

“Türkiye ve ABD’de Ortaöğretim Coğrafya Eğitim ve Öğretiminin Müfredatlar, Metotlar ve Kullanılan Araç-Gereçler Açısından Değerlendirilmesi” başlıklı doktora tezinin bir bö- lümünü içeren “ABD’de Eğitim Sistemi ve Coğrafya Öğretimi” başlığını taşıyan ve 2005 yılında Aktif Yayınevi tarafından yayınlanan kitaptan yararlanılarak hazırlanmıştır (De- mirci, 2005). Bölümde yüzeysel olarak değinilen konular ve ABD’deki genel eğitim sistemi ve coğrafya eğitimi ile ilgili olarak bu bölümde yer verilmeyen daha farklı bilgiler için ilgili kitaba başvurulabilir.

1. ^BÖLÜM

Doç. Dr. Ali Demirci

Fatih Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü ademirci@fatih.edu.tr

(24)

(25)

1. GİRİŞ

1864 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Maine eyaletinde görev yapan bir coğrafya öğretmeni o yıllarda ülke okullarındaki coğrafya eğitimi ile ilgili durumu anlatmak için şu ifadeleri kullanmıştı: “Muhtemelen bizim okulla- rımızda coğrafya kadar az önemsenen ve okutulan bir bilim dalı yoktur. İnsanlar sık sık birbiri ile alakalı olmayan gerçekleri, önemli olmayan tanımları ve kasaba, burun, körfez, akarsu gibi uzun ad listelerini, bu önemli bilimin altında yatan kanun ve prensiplerin kavranmasına dair hiçbir kazanç elde etmeden ezberlemektedirler.”

(Hardwick, 1996). Bu tarihten yaklaşık 100 yıl sonra yine aynı ülkede, coğrafya eğitiminin geliştirilmesi ile ilgili bir projede çalışan Helburn (1998), coğrafya eğitiminin 1960 ve 1970’li yıllardaki kötü durumunun nedenlerini anlatmak için şunları dile getirmişti: “Donuk, tekdüze ve renksiz ders kitapları, yetersiz olarak eğitilmiş öğretmenler, basit gerçeklere dayalı ders içerikleri, ilgisiz müdür ve okul yöneticileri, sosyal bilimler dersi öğretmenlerinin coğrafya değil tarih bölümlerin- den mezun olması, eğitim bölümlerinde coğrafya eğitimi üzerinde fazla önem ve vurgunun olmaması, kolej ve üniversite coğrafya hocalarında ilgi eksikliği, coğrafya öğretmenliği için gerekli sertifikaların yeterli nitelikleri ölçmeden uzak olması, yer adlarını tanıtmanın dışında coğrafyanın bir şey yapmadığı şeklinde velilerin coğraf- ya konusunda sınırlı bakış açılarının varlığı, koleje giriş sınavlarında yeterli ölçüde coğrafya konularına ağırlık verilmeyişi...”

Bir öğretmen ve bir akademisyenin coğrafya eğitimi ile ilgili yüz yıl ara ile yapmış oldukları açıklamalar ABD’deki ortaöğretim coğrafya eğitimi hakkında önemli fikirler vermektedir. Helburn’ün ABD okullarındaki coğrafya eğitimi ile ilgili yaklaşık 50 yıl önce yapmış olduğu değerlendirmelerin pek çoğu halen geçer- liliğini korusa da ABD’de coğrafya eğitimi ile ilgili günümüze kadar çok şey değiş- ti. Bu bölümde, ABD’deki ortaöğretim coğrafya eğitimi tarihi bir perspektift en ele alınarak, ülkede coğrafya eğitiminin gelişimi için yapılanlar, okullarda okutulan coğrafya dersleri, coğrafya standartları, coğrafya derslerinde kullanılan kitaplar, araç-gereçler ve yöntemler genel hatları ile anlatılmıştır. Bölüme, okullardaki genel eğitim ve öğretimin ülkedeki okul yapısı ve eğitim sistemine bağlı olarak şekil- lenmesinden dolayı ABD’deki genel eğitim sistemi ile ilgili bazı önemli hususların dile getirilmesi ile başlanmıştır.

2. ABD’DE GENEL EĞİTİM SİSTEMİ

ABD, yaklaşık 310 milyon nüfusu, 9,8 milyon km² yüzölçümü ve 15 trilyon dolarlık Gayri Safi Yurtiçi Hâsılası (GSYİH) ile günümüzde dünyanın en zengin ve gelişmiş ülkeleri arasında yer almaktadır (U.S. Census Bureau, 2011). 17. Yüzyılın başlarında her biri ulusal bir kontrolden kaçınan 13 ayrı koloniden meydana gelen Amerika Birleşik Devletleri Eği m Sistemi ve Coğrafya Eği mi 3

(26)

Doç. Dr. Süleyman İncekara

Fatih Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü sincekara@fatih.edu.tr

KANADA EĞİTİM SİSTEMİ VE COĞRAFYA EĞİTİMİ

2. BÖLÜM

(27)

(28)

GİRİŞ

Kanada genel eğitim sistemine bakıldığında, ABD eğitimini ve bu ülkede meydana gelen gelişmeleri takip etme eğiliminde olduğu göze çarpmaktadır. An- cak Kanada bu süreçte, ABD eğitim sisteminin temel yapısını baz alarak kendi eğitim sistemini şekillendirmekle birlikte, sahip olduğu sosyo-ekonomik ve coğ- rafi yapıyı da göz önünde bulundurmuştur. Dolayısıyla Kanada ve ABD arasındaki eğitime dayalı ilişkiler, karşılıklı olarak bir etkileşim içinde gelişmiştir. Bu duru- ma, Kanada’daki birçok kamu, özel kuruluş ve bilim adamının Amerikan Coğrafya Standartları’nın geliştirilmesinde oynadığı rol örnek olarak gösterilebilir.

Federal düzeyde dünyada eğitimle ilgili herhangi bir kurum, kuruluş, yöne- tim birimi olmayan tek gelişmiş olma özelliğini gösteren Kanada’da genel eğitim yapılanmasının en göze çarpan özelliği bu yapılanmanın merkezi bir yapıdan uzak olmasıdır. Federal hükümetin genel eğitim üzerindeki tasarrufu yüksek öğretime finans sağlamakla sınırlıdır.

Kanada’da, 1982 Anayasası’na göre ilk ve ortaöğretim seviyesinin idari ve maddi ihtiyaçları eyalet yönetimlerince karşılanmaktadır. Eyaletler yönetimleri ise bu sorumluluklarını, ülkemizdeki ilçe eğitim müdürlüklerine karşılık gelen okul bölgeleri ve okul kurulları yoluyla gerçekleştirmektedir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak Kanada’da yer alan on eyalet ve üç bölgede genel eğitim sitem- leri temel itibariyle benzeşmekle birlikte özellikle; öğretim programlarının yapısı, eğitimin finansmanı, öğretmen atama şartları, not sistemi ve öğretim programları bakımından çeşitli farklılıklar gösterebilmektedir (Young ve Levin, 2002).

Kanada Eğitim Bakanları Konseyi (CMEC), eyaletlerin milli eğitim bakan- larından oluşan eğitimle ilgili, eyaletler arası bir üst birimdir. Bu birimin Federal düzeyde bir yaptırımı olmayıp temel vazifeleri; eğitim politikaların tartışıldığı bir forum görevi görmek, eyaletler arası bir danışma görevi ifa etmek, eğitim kalitesi- nin tüm ülke genelinde artırılması, eğitimde güzel örneklerin ülke geneline yayıl- masını amacıyla eyaletler arasında belli bir standardın yakalanmasını sağlamaktır.

Kanada’da eğitimin yerinden yönetiminin birtakım avantajlarından söz edilebilir bunlar:

a. Federal hükümetin yüksek öğretim hariç, eğitime maddi kaynak aktar- maması, eğitim giderlerinin eyalet ve bölgeler tarafından finanse edilmesi, b. Problemlerin yerinden ve daha hızlı bir şekilde çözülebilmesi,

c. Eğitim ve öğretim üzerinde etkili olan iklim, yer şekilleri, uluslararası göçler nedeniyle oluşan kültürel farklar vs. gibi unsurların öğretim prog- ramına ve eğitim-öğretim sürecine yansıması,

Kanada Eği m Sistemi ve Coğrafya Eği mi 47

(29)

d. Eğitim-öğretim kurumları arasında rekabetin ve kalitenin artmasına olanak sağlaması olarak değerlendirilebilir.

Bu noktada gözden kaçırılmaması gereken önemli bir husus ise, bu ülkede eğitim sisteminin merkeziyetçilikten uzak olmasının bir tercihten ziyade adeta bir zorunluluk olmasıdır. Yüzölçümü yaklaşık 10 milyon km²olan Kanada’da merkezi bir eğitim yapısının kurulması olanaklı görünmemektedir. Bununla birlikte adem-i merkeziyetçi bir eğitim sisteminin bir sonucu olarak; eğitim sisteminin yapısı; öğretmen eğitimi, öğretim müfredatları, mezuniyet şartları ve derslerin eyaletler arasında önemli farklılıklar göstermesi ve bu durumun yol açtığı israf nedeniyle eyaletler, daha önce okul kurulları ve okul bölgelerine bıraktıkları bazı yetkileri geri alma durumunda kalmışlardır. Sonuç itibariyle, Kanada’da eğitim sisteminin genel yapısı, yerelden merkeze doğru gelişen bir yapılanma sonucun- da, merkezden yerele doğru yetki ve sorumlulukların artmasını gerektirmektedir (Dunning, 1997).

1. KANADA’DA EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI

1.1. Okul Sistemi ve Yapısı

Kanada’da okul sisteminin yapısı, eyaletler arasında görülen kimi farklılıklara rağmen Türkiye ile benzerlik göstermektedir. Misalen, Kanada’nın Ontario Eyale- tinde ilk 8 sınıf okul sisteminde ilköğretimi temsil ederken, 9-12. Sınıfl ar ise orta- öğretimi oluşturmaktadır. Kanada’da yaş ile sınırlandırılmış olan zorunlu eğitim süresi eyaletler bazında değişim göstermekle birlikte genel itibariyle 6-7 yaşından itibaren 16 yaşına kadar olan süreyi kapsamaktadır. Bu yaş aralığı da ortalama olarak 10 yıllık bir eğitim süresini oluşturmaktadır. Kanada’da okul öncesi eğitim eyaletler bazında genelde zorunlu değildir. Bununla birlikte bu eğitim seviyesi ve- liler arasında oldukça önemli olarak addedildiğinden okul öncesi eğitime katılım oranı birçok eyalette % 90’ın üzerinde gerçekleşmektedir. Tam gün eğitimin uygu- landığı Kanada’da öğrenciler, genellikle 08.30- 09.00’dan 15.30-16.00’ya kadar, en az 7 saatlerini okulda geçirmekte ve derslerden sonra planlanan faaliyetler için de zaman ayırmaktadır.

Kanada’da yaklaşık 6 milyon ilk ve orta öğretim öğrencisi, 16 bin civarında okula devam etmektedir. Bir ilköğretim okulunda ortalama 250 öğrenci eğitim görmekte ve öğretmen başına genellikle 20-30 öğrenci düşmektedir. Resim, mü- zik, beden eğitimi ve yabancı diller gibi uzmanlık gerektiren derslerde alan öğ- retmenleri görev yapmaktadır. Eğitim sistemi içerisinde yetersiz başarı gösteren öğrenciler için sınıf tekrarı nadiren uygulanmaktadır. Bu durumda öğrenciler 48 Farklı Ülkelerde Coğrafya Eği mi ve Öğre mi

Farklı Ülkelerde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi. Editörler Ramazan ÖZEY Yusuf KILINÇ Murat ATEŞ