www.serkancengiz.av.tr1
A V R U P A Đ N S A N H A K L A R I M A H K E M E S Đ
Sunan:
S er k a n Ce n g iz
SerkanCengizAvukatlık& DanışmanlıkBürosu, Đzmir
www.serkancengiz.av.tr
www.serkancengiz.av.tr2
K O N S E Y ĐN T E M E L A M A C I
K o n s e y in te m e l a m a c ı A v ru p a ’n ın k ü lt ü re l, e k o n o m ik v e p o lit ik y a ş a m ın ı v e a y n ı z a m a n d a in s a n h a k la rı n ı, d e m o k ra s iy i v e h u k u k n o rm u n u g e liş ti rm e k ti r.
www.serkancengiz.av.tr3 Üyedevletlerinulusal parlamentoların-danseçecekleriparlamenterlerinkatılımıyla oluşur.
ParlamenterlerinKonseyParlamentosun-deki temsil oranıülkenin nüfusu ile doğruorantılıdır. Konseyinanakarar verici vepolitika oluşturan organıdır.
K O N S E Y O R G A N L A R I P ar lam en te rl er M ecl is i
www.serkancengiz.av.tr4
K O N S E Y O R G A N L A R I
B a k a n la r K o m it e s i
ÜyedevletlerinDışişleriBakanlarındanoluşur ve konseyin icra (politika oluşturan) ve denetim organıdır.
OrganaynızamandaAvrupaĐnsanHaklarıMahkemesi tarafındanverilenkararlarınicrasınındenetlenmesini gerçekleştirir.
www.serkancengiz.av.tr5
B ir im le r a ra s ın d a k o o rd in a s y o n s a ğ la r. B a k a n la r K o m it e s in e k a rş ı s o ru m lu d u r. G e n e l S e k re te rl ik
www.serkancengiz.av.tr6
A V R U P A Đ N S A N H A K L A R I S Ö Z L E Ş M E S Đ
Konsey’i oluşturan ülkeler 4 Kasım 1950 yılında RomaSözleşmesini imzaladılar.
Sözleşme, Evrensel Beyannamedenfarklıolarakbirdenetim mekanizmasına sahiptir.
Sözleşme ilk başlangıçta sadece temel bir takım sivil haklarıkoruma altına almışfakat daha sonra yapılandeğişikliklerleekonomik(mülkiyethakkı) ,sosyalve kültürel haklarda Sözleşme’ye dahil edilmiştir.
www.serkancengiz.av.tr7 TürkiyeSözleşme’yi 1noluProtokollebirlikte1954 yılında onayladı.
Türkiye 15 Ocak 2003 tarihinde 6 nolu(savaşveyakınsavaşhalleridışındaidamcezasınınkaldırılması) Protokolüimzalamıştır.
TürkiyeayrıcaHaziran2006’da14noluEkProtokolün onay yasasınıkabul etmiştir.
www.serkancengiz.av.tr8
S Ö Z L E Ş M E K A P S A M IN A G ĐR E N B A Z I H A K L A R
YaşamHakkı:
S ö z le ş m e m . 2 ; 1 9 8 2 A n a y a s a s ı m . 1 7
Đşkence, insanlık dışıve onur kırıcıdavranıştabulunma veya ceza verme yasağı:S ö z le ş m e m . 3 ; 1 9 8 2 A n a y a s a s ı m . 1 7 / 3
Kölelikkulluk, zorlaçalıştırmaveangaryayasağı:S ö z le ş m e m . 4 ; 1 9 8 2 A n a y a s a s ı m . 4
www.serkancengiz.av.tr9
S ö zl e şm e ka p sa m ın a g ir en b a zı h a kl a r
•Özgürlük ve Güvenlik Hakkı:–Sözleşmenin 5. maddesi, 1982 Anayasasının 19. maddesi•Adil Yargılanma:•Sözleşme m. 6; 1982 Anayasası138, 140, 141.maddeleri•Suçve Cezaların Kanuniliği: •Sözleşme m. 7; 1982 Anayasasım. 38/1•Özel hayata ve aile hayatına, konut vehaberleşme özgürlüğüne saygı: •Sözleşme m. 8: 1982 Anayasası20, 21, 22.maddeleri
www.serkancengiz.av.tr10
S ö zl e şm e ka p sa m ın a g ir en b a zı h a kl a r
•
D üş ün ce , v ic d an v e d in ö zg ür lü ğü :
•Sözleşme m. 9; 1982 Anayasası24, 25.maddeleri•D üş ün ce yi a çık la m a öz gü rlü ğü :
•Sözleşme m. 10; 1982 Anayasasım. 26•T op la nt ı ve ö rg üt le nm e ö zg ür lü ğü :
•Sözleşme m. 11; 1982 Anayasası33, 34, 51.maddeleriwww.serkancengiz.av.tr11
S ö zl e şm e ka p sa m ın a g ir en b a zı h a kl a r
•
E vle nm e v e a ile k ur m a h ak kı :
•Sözleşme m. 12; 1982 Anayasasım.41•
H ak a ra m a öz gü rlü ğü :
•Sözleşme m. 13; 1982 Anayasası36., 40. maddeleriwww.serkancengiz.av.tr12
S Ö Z L E Ş M E Y L E G E T ĐR ĐL E N K O R U M A N IN K A P S A M I
T a ra f D e v le tl e ri n h e r b ir i S ö z le ş m e ’d e b e lir ti le n t ü m h a k la rı e g e m e n lik s ın ır ı iç in d e o la n h e rk e s e s a ğ la m a k la y ü k ü m lü d ü r.
K o ru m a n ın k a p s a m ı y a ln ız c a S ö z le ş m e d e b e lir ti le n h a k la ra d a ir d ir .
www.serkancengiz.av.tr13 Sözleşme uyarınca, güvence altına alınanhakların tesisinde esas sorumlulukSözleşmeye taraf olan devletlere aittir.
Koruma ikincildir.
Sözleşme uyarınca getirilen korumamekanizması, ulusal makam vemahkemelerin kararlarının esasına ilişkindeğildir.
www.serkancengiz.av.tr14 AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ
•
M a h k e m e G e n e l K u ru lu
•
B ü y ü k D a ir e
BölümBölümBölümBölüm Bölüm
DaireDaireDaireDaireDaire
KomiteKomite Komite Komite Komite
•Raportör
www.serkancengiz.av.tr15 MAHKEME’YE KĐMLERBAŞVURABĐLĐR? (m. 33, 34)
♦Gerçek ve tüzel kişiler, kişi topluluklarıvetaraf Devletler başvurabilir.♦Başvurucunun, Sözleşmemaddelerindenbirininyadabirkaçınıntaraf devlet tarafından ihlali nedeniyle mağdur olmasıgerekir.
www.serkancengiz.av.tr16 ♦Başvurucunun reşit veya mümeyyiz olmasıgerekmez.♦Özel hukuk kişileri; dernekler, sendikalar,vakıflar,şirketler (kendi mağduriyetleriaçısındanbaşvuruyapabilirler,üyelerininhaklarınıkorumakiçinbaşvuruyapamazlar). ♦Tüzel kişi olmayan kişi topluluklarıiçin yabutopluluküyelerininhepsininimzasıyada bir temsilci atamışolmalarıgerekir.
www.serkancengiz.av.tr17 ♦Başvurucunun ölmesi durumunda, Sözleşmeyesaygıbağlamında devam edilebilir ya da maddi vemanevi menfaatleribulunmasıdurumundada mirasçılar devam edebilir.♦Başvurucununtemsilcisininavukat olmasızorunlu değildir.♦Başvurular vesonraki yazışmalar Türkçeyapılabilir.Amamahkemeninvereceği tümyanıtlar kendi resmi dilinde olacaktır.
www.serkancengiz.av.tr18 ♦
B a ş v u ru iç in n o te r o n a y lı b ir v e k a le tn a m e k o ş u lu a ra n m a m a k ta d ır .
♦
B a ş v u ru c u n u n A H ĐM n e z d in d e t e m s il e d ilm e a rz u s u n u v e d e v e k ili n is im v e a d re s in i iç e re n im z a lı b ir b e lg e y e te rl id ir .
www.serkancengiz.av.tr19
M A H K E M E ’Y E B A Ş V U R U K O Ş U L L A R I
♦Devlet veya kamu gücünükullanan bir devlet yetkilisi tarafındanbirmüdahaleveyabireylemsizlik olmalıdır;♦BumüdahaleveyaeylemsizlikSözleşmetarafındangüvencealtınaalınanbirhakkıiçermelidir;♦Bu müdahale nedeniyle başvurucu nezdindebirmağduriyet oluşmalıdır(hukuki yarar ve(nedensellik bağı)
www.serkancengiz.av.tr20 ♦Başvurucu ilgili müdahalenin kaldırılmasıiçin, ulusal hukuktavar olanvesonuçalmayauygunhukukyolutamamıylatüketilmelidir(genel kural);♦Başvurucu konuyla ilgili var olan birbirindenfarklıtümhukukyollarındansonuçalmayauygunolanıobjektif esaslar çerçevesindeseçmelidir; ♦ĐçHukukyollarıtüketilirkenobjektif kriterler gözönünealınarak, seçilenvesonuçalmayauygun olağan içhukuk yollarının tümü(temyizdahil) tüketilmelidir.
www.serkancengiz.av.tr21
K A B U L E D ĐL E B ĐL ĐR L ĐK K A R A R I ĐÇ ĐN Ö N K O Ş U L L A R
1 - Đç H u k u k Y o ll a r ın ın T ü k e ti lm e s i
2 - A lt ı A y K u r a lı
www.serkancengiz.av.tr22
Đç H u k u k Y o ll a rı n ın T ü k e ti lm e s i
•
T ü k e ti le c e k iç h u k u k y o lla rı e tk in , u la ş ıla b ili r, n o rm a l u s u lü n b ir p a rç a s ı o lm a lı v e m a k u l b ir b a ş a rı ş a n s ı s u n m a lıd ır .
www.serkancengiz.av.tr23 ♦Sözleşme’ninihlalinenedenolduğuilerisürülenolayailişkinolarakbaşvurulabilecekbirdenfazlaiçhukukyoluvarsa, bunlardansadecebirini tüketmek yeterlidir.♦Kural olarak olağan yollarıtüketmek yeterlidir.♦Đçhukukyollarıulusal mevzuatauygunolaraktüketilmelidir.♦Başvurukonusuihlal, ulusal mahkemeönünde en azından özüitibariyle tartışılmışolmalıdır.
www.serkancengiz.av.tr24 ♦
S o m u t o la y d a tü k e ti le c e k b ir d e n f a z la y o l v a r is e , b u n la rl a i lg ili i ç h u k u k y o lla rı a y rı a y rı d e ğ e rl e n d ir ilm e lid ir .
www.serkancengiz.av.tr25 a. Haksız yakalama/tutuklama (içhukuk yolu varsa butamamlanmalı,yoksayakalama/tutuklamanınsonaermesinden sonra başvuru yapılmalıdır.)b. Đşkence, kötümuamele(buihlalenedenolanişleminsürecindenbağımsızolarak, işkenceyeilişkiniçhukuk yollarıtüketilmelidir)c. Uzun gözaltının yasadan kaynaklanmasıdurumunda, gözaltıişlemininsonaermesindenitibarenbaşkabirişlem yapmaksızın başvuru yapılmalıdır.d. Adil yargılama hakkının ihlali, sürecin tümüne dair birihlal olduğu için, asıl davaya ilişkin içhukuk yollarınıntüketilmesinden sonra başvuru yapılabilir.
www.serkancengiz.av.tr26
Ö N K O Ş U L L A R IN Đ S T ĐS N A L A R I
♦
Đç h u k u k y o lu n u n e tk is iz o lm a s ı
♦
A ç ık b ir u lu s a l y a s a k u ra lın ın b u lu n m a s ı
♦
Y e rl e ş m iş b ir y a rg ı iç ti h a d ın ın b u lu n m a s ı
www.serkancengiz.av.tr27 ♦
Đd a ri P ra ti k (S ö z le ş m e ’y e a y k ır ı y e rl e ş m iş b ir y ö n e ts e l u y g u la m a n ın b u lu n m a s ı)
♦
D a v a n ın s ü rü n c e m e d e k a lm a s ı
♦
K a m u g ö re v lil e ri n in e n g e lle m e s i h a li
www.serkancengiz.av.tr28
Ö N E M L Đ N O T :
Đç h u ku k yo lla rı tü m ü yl e tü ke til m ed en A ĐH M b a şv u ru ya p ılm ış , fa ka t ka b u l ed ile b ili rl ik ka ra rı ö n ce si n d e ilg ili iç h u ku k yo lu tü ke til er ek M a h ke m e’ ye b ilg i ve ri lm iş is e b u ö n ko şu l ta m a m la n m ış o la ca kt ır .
B a şv u ru cu ve ya te m si lc is in in m ev cu t iç h u ku k yo lla rı n ın et ki n li ğ in d en şü p h e d u ym a sı h a lin d e b ile il g ili iç h u ku k yo lu tü ke til m el id ir .
www.serkancengiz.av.tr29
A L T I A Y K U R A L I
♦Hukukyollarının(temyizdahil)tüketilmesindenitibaren6ayiçinde başvuru yapılmalıdır.♦Altıay, kural olarakbaşvuruformundaki tarih temel alınarak hesaplanır.♦Đçhukukutüketmekanlamındaolağanüstüyargıyollarınıtüketmek, 6aylıksüreninaşılmasıolasılığınıdoğurabilir.♦Hakkınsürekli ihlal edilmesi durumunda, süreninhesabındaihlalinsonaerdiği tarih esas alınır.
www.serkancengiz.av.tr30 ♦Somut olaydatüketilecekbirdenfazlaiçhukukyoluvarsa, bunlarlailgiliiçhukukyollarıayrıayrıdeğerlendirilmelidir.
* Haksız yakalama/tutuklamaiçiniçhukuk yoluvarsa bunun tamamlanmasından itibaren; yok iseyakalama/tutuklamanınsonaermesindeitibaren 6 ay içinde.
* Đşkence, kötümuameleolgusunda, buihlalin yapılmasınanedenolanişleminsürecindenbağımsızolarak, işkenceyeilişkiniçhukukyollarının tüketilmesinden itibaren 6 ay içinde.
www.serkancengiz.av.tr31 * Uzungözaltınınyasadankaynaklanmasıdurumunda, gözaltıişlemininsonaermesinden itibaren 6 ay içinde
* Adil yargılamahakkınınihlali,sürecintümüneait birihlal olduğuiçinasıl davaya ilişkiniçhukukyollarınıntüketilmesindensonraki 6 ay içinde.
www.serkancengiz.av.tr32
K u r a la Đ li ş k in Đ s ti s n a
♦
Đç h u k u k y o lu n u n b u lu n m a m a s ı v e y a e tk is iz o lm a s ı,
♦
Đh la lin s ü re k li o lm a s ı.
www.serkancengiz.av.tr33
B A Ş V U R U D ĐL E K Ç E S Đ
♦Açık, özlü, yalınveolayınesasınıiçerenbiranlatımdilikullanılmalı;abartılardankaçınılmalıdır. ÇünküMahkeme, ileri sürülen her iddianın kanıtlanabilir olmasınıaramaktadır.
♦Olaylar tarihsel sırayla aktarılmalıdır.
♦Kısatümceler kurulmalı,alışkınolduğumuzparagraf şeklindetümceler tercihedilmemelidir(çeviri kolaylığı).
www.serkancengiz.av.tr34 ♦“Başvurucu”tanımıtercih edilmelidir.
♦Olaylara ilişkin tarihsel sıra izlenirken, anlatılan olaylarınbelgelerine “ek”numarasıverilmelidir.
♦Olaylar, bir sonraki bölüm dikkate alınarak, onu esas alacakbiçimde anlatılmalıdır.
♦Anlatılan her olay için numara verilmelidir (ilerleyenbölümlerde atıf kolaylığı)
www.serkancengiz.av.tr35
D E V L E T B A Ş . B ĐR E Y S E L B A Ş V U R U
başvurunun kaydıveraportör hakim atanması
KOMĐTE
DAĐRE Kabuledilemezlik(oybirliği) sona erme KABULEDĐLEBĐLĐRLĐKDAVANIN ESASTAN GÖRÜLMESĐ
DOSTANE ÇÖZÜM GÖRÜŞMELERĐANLAŞMASONA ERME
ANLAŞMANIN SAĞLANAMAMASI Kabuledilemezlik(oyçokluğu) sona erme
www.serkancengiz.av.tr36
D ev le t b a şv u ru su B ir ey se l b a şv u ru
DAVANIN ESASTAN GÖRÜLMESĐ
DOSTANE ÇÖZÜM GÖRÜŞMELERĐ
DAĐRE KARARI (ĐLAM) ANLAŞMANIN SAĞLANAMAMASI ĐNCELEME HEYETĐ(5 HAKĐMDEN OLUŞUR) Büyük Daireye Havale
Đnceleme talebinin kabulü Đnceleme Talebinin Reddi BAKANLAR KOMĐTESĐ(kararın icrasının denetlenmesi)
Yargılama YetkisindenFeragat
BÜYÜK DAĐRE KARARI (17 Hakimden Oluşur)(Nihai Đlam)
www.serkancengiz.av.tr37
M A H K E M E D E N E T ĐM ĐN ĐN N ĐT E L ĐĞ Đ
•
M a h k e m e d e n e ti m i i k in c ild ir .
•
Đç h u k u k m a h k e m e le ri n in v e rm iş o ld u ğ u k a ra rl a rı n e s a s ın ı d e n e tl e m e z .
•
K a ra rl a r, s a d e c e ih la lin t e s p it in i iç e ri r.
www.serkancengiz.av.tr38 ♦Kararlar,SözleşenDevletler yönelikolarakihlalin ortadan kaldırılmasıbağlamında (nasıl veneşekildeihlalingiderilebileceğinedeğgin) doğrudan hükümler içermez
♦Đhlali ortadan kaldırmak için yapılmasıgerekeniçhukukdüzenlemesininseçimindeveuygulanmasındataraf devlet genişbirtakdiryetkisine sahiptir.
www.serkancengiz.av.tr39 MAHKEME ĐNCELEMESĐNĐN KAPSAMI
•
M a h k e m e b ir t e m y iz m e rc ii d e ğ ild ir ;
•
M a h k e m e iç h u k u k ta k i b ir e y le m in , iş le m in y a d a k a ra rı n S ö z le ş m e n o rm la rı n d a n b ir y a d a b ir k a ç ın a a y k ır ılı ğ ın ı te s p it e tm e k te d ir .
www.serkancengiz.av.tr40
M A H K E M E ĐN C E L E M E S ĐN ĐN ĐÇ E R ĐĞ Đ
•
Đd d ia e d ile n ih la lin S ö z le ş m e k a p s a m ın d a o lu p o lm a d ığ ı;
•
M ü d a h a le n in y a s a d a n k a y n a k la n ıp k a y n a k la n m a d ığ ı;
•
M ü d a h a le n in m e ş ru b ir a m a ç ta ş ıy ıp ta ş ım a d ığ ı;
www.serkancengiz.av.tr41 •Müdahalenin orantılıolup olmadığı;
•Müdahalenin demokratik toplumungereksinimlerine yanıt verip vermediği;
•Başvurunun süresi içerisinde Mahkemeyesunulup sunulmadığı;
•Đçhukuk yollarının tüketilip tüketilmediği.
www.serkancengiz.av.tr42
T A Z M ĐN A T (A d il T a tm in ) M a d d e 4 1
•
Z a ra rı n g id e ri lm e s in d e M a h k e m e ’n in k a b u l e tt iğ i t e m e l p re n s ip ş u d u r:
*Eğer ihlal olmasaydıbaşvurucununbulunabileceği olasıdurumagetirilmesi*
www.serkancengiz.av.tr43 •Mahkeme bir tazminat mahkemesi değildir.•Mahkemeeğer gerekirseveuygungörürsemaddi vemanevi tazminata hükmeder.•Mahkemenormal koşullardaihlal tespiti kararının “adil tatmin”içinyeterli olacağıdüşüncesindedir. Mahkemesaltihlal tespiti kararınınadil tatminiçinyeterli olmadığıkanaatindeysebudurumdaadil tatmine hükmeder. •Mahkeme’nintazminat bedellerinedeğginölçüsü(mülkiyet hakkıihlalinden kaynaklanan zararlar hariç) daha önce benzer davalarda hükmettiği rakamlardır.
www.serkancengiz.av.tr44
T A Z M ĐN A T IN K O Ş U L L A R I
•Đhlalin varlığı
•Đlliyet Bağı
•Gereklilik
•Yazılıbelgeyle desteklenen istem
www.serkancengiz.av.tr45
T A Z M ĐN A T IN K A P S A M I
•
M a d d i Z a ra rl a r
•
M a n e v i Z a ra rl a r
www.serkancengiz.av.tr46
A V U K A T L IK Ü C R E T Đ, D ĐĞ E R Ü C R E T L E R V E M A S R A F L A R
•
M a s ra fla r g e rç e k te n m e y d a n a g e lm iş o lm a lıd ır .
•
Y a rg ıla m a n ın n it e liğ i a ç ıs ın d a n “z o ru n lu ” o lm a lıd ır .
www.serkancengiz.av.tr47 •Đstemler miktar ve içerik açısından makul olmalıdır.
•Dava için yapılan çalışmalara (özellikleavukatlık ücreti açısından) dair zamançizelgeleri yapılmalıdır.
•Masraflar ilgili belgelerle desteklenmelidir.
www.serkancengiz.av.tr48 MAHKEME KARARLARININDENETLENMESĐ
•