ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI. ANNEM ve BABAM BENİ TANIYOR

ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI

ANNEM ve BABAM BE

TANIYORNİ

PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE

REHBERLİK BİRİMİ - EKİM 2012

Annem ve Babam Beni Tanıyor

“Çocuğun ilk 6 yılı” bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeni ile büyük önem taşır. Araştırmalar; çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte bireyin kişilik yapısını, tavırlarını, alışkanlıklarını, inançlarını ve değer

yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle bebeklikten başlayarak bireyin desteklenmeye, ön koşulsuz kabul, ilgi ve saygı görmeye, paylaşmayı öğrenmeye ve bilgiyi özümsemeye gereksinimi vardır.

Çocuğunuzun niçin belli bir davranışı sergilediğini anlayabilmek için, öncelikle gelişim evreleri ve bu evrelere özgü davranış değişikliklerinden haberdar olmanız gerekmektedir.

3 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

3 yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, motor becerilerinin gelişmesi ile çevre üzerinde egemen- lik kurmakta ve bunu giderek genişletmektedir. Sayı sayma, şarkı ve şiir öğrenme, çevresindeki dünya hakkında sorular sorma gibi alanlarda dil ve bilişsel yetenekleri ilerlemektedir. 3 yaşındaki çocuk artık çevresinde kendinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk, kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.

3 yaş, soruların yoğun bir şekilde yöneltildiği dönemdir. İki yıl boyunca dilde büyük ilerleme kaydeden çocuğun bu yaşta sözcük dağarcığı oldukça gelişmiştir. Dil konusunda önemli gelişme kaydetmesine rağmen, kendini ifade etmede bazı güçlükleri de bulunan 3 yaş çocuğunda zaman zaman konuşma

bozuklukları görülebilir. Akıcılık, sürekli gelişmekte ancak bazı sözcükler telaffuz edilemey- ebilmekte veya bazıları yanlış söylenebilmektedir.

Uyumak ve temizlik alışkanlıkları, üç yaşında büyük ölçüde kazanılmış olmakla birlikte; uyumadan önce anne baba veya sevdiği bir yetişkinle birlikte olması,

kendisine anlatılan bir masal veya hikâyeyi dinlemesi, çok sevdiği bir

oyuncağını yanına alması onun uykuya gidişini rahatlıkla gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. Okul öncesi dönemde gündüz yaşanan olaylar ve korkulu yaşantılar uykuda da etkisini sürdürür. Buna bağlı olarak çocuk geceleri

korkulu düşler görebilir. Kendi kendine yemek yemek konusunda ilk yaştan itibaren fırsatlara sahip olan çocuklar, 3 yaşına doğru neredeyse

mükem-mele yakın şekilde kendilerini beslemeyi başarabilirler.

Yetişkinin biraz yardımı ve desteği, faaliyeti tamamlaması için yeterlidir.

Yıkanmak, su ve sabunla oynamak çocuk için hem eğlenceli hem de sakinleştiricidir. Ayrıca sağlıklı bir birey olarak

yetişebilmesi için, çocuğun kendi beden temizliğini ve kendini temiz tutmayı öğrenmesi de bir gerekliliktir.

2 yaşlarından itibaren başlatılan tuvalet eğitimi 3-4 yaşlarında epeyce sonuç vermeye başlamıştır. Bazı ufak tefek kazalara rağmen, çocuk özellikle gündüzleri tuvalet ihtiyacını ifade etmeyi büyük ölçüde başarabilir.

Bu yaş grubundaki çocuklar, son derece benmerkezcidirler ve çoğunlukla kendi başlarına oynamayı sürdürürler. Diğer çocuklarla beraber olmakla birlikte, bu yaşın ilk yarısında eğer bir grup içinde

büyütülmemişlerse diğer çocukları birey olarak kabul etmekte güçlük çekerler. Diğer çocuklara yönelik çimdikleme, itme veya saçlarını çekme gibi davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar saldırganlık değil daha çok sosyal bir deneyim olarak kabul edilmelidir.

Dil, hareket ve toplumsal gelişim yönünden büyük gelişme gösteren 3 yaş çocuğu zengin bir hayal gücüne sahiptir. Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir. Bu, çocuğun gerçek olanla olmayanın sınırlarını tam olarak ayıramayan ve daha sonraki yıllarda da devam edecek düşüncesinin bir özelliğidir.

3 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Cinsel kimliğinin oluşmaya başladığı bu evrede çocuk anne ve babasına “Ben kimim? Nereden geldim? Çocuk nasıl oluşur?” gibi cinsel içerikli sorular yönelte- bilir. Merak ve öğrenme eğiliminin doğal bir uzantısı olan bu tür sorular,

yadırganmadan olağan karşılanmalı ve çocuğun gelişim düzeyine uygun olarak basit, kısa, doğru cevaplar endişesiz bir şekilde verilmelidir.

- Çocuğunuza büyük boy kâğıtlar, kurşun kalem, pastel boya ve kuru boya vererek resim yapmaya özendirin.

- Önce tek tek adlarını sorarak çocuğunuzun nesneleri tanıyıp tanımadığını anlayın ve özelliğini söylediğiniz oyuncakları size vermesini isteyin. “Bana kırmızı kovaları ver.” , “Bana büyük arabayı ver.”, “Bana aynı büyüklükte olan topları ver.” gibi.

- Çocuğunuz yetişkinlerden çok yaşıtları ile konuşmak isteyecektir. Bu sebeple diğer çocuklar ile bir arada olması için ortamlar hazırlayın. Bu, dil gelişimi için faydalı olacaktır. Anaokulunu önemli kılan nedenlerden biri de budur. Bu yaşlarda konuşma, fazlasıyla benmerkezci olma eğilimindedir ve zaman içinde sosyal hale getirilebilir. Böylece dil gelişimi için çocuğunuzun, diğer çocuklar ile ilişki kurmasını sağlayın.

- Çocuğunuzun yaşına uygun resimler içeren bir kitaptan ilk resimdeki olayı anlatın ve diğer say- fadakileri de çocuğunuzun anlatması için onu cesaretlendirin. Çocuğunuza sorular sorarak neden- sonuç ilişkisi kurmasına, olayları doğru sıralamasına yardımcı olun.

- Çocuğunuza uyulması gereken kuralları öğretirken “Yapma!” diyerek men etme yerine, istenmeyen davranışı unutturabilecek, onun yerine geçebilecek farklı bir etkinlik ve nesne bulun. Çocuğu

ilgilenebileceği nesnelere yönelterek istenmeyen davranıştan vazgeçirmek mümkün olur.

4 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve bekle- meyi öğrenir. Artık sürekli gözetim altında bulunan bir bebek değil, kendi kendine hareket edebilen konuşup soru sorabilen, kendi hakkında bilgi verebilen bir bireydir.

Hareket yönünden önemli gelişmeler gösteren 4 yaş çocuğu, rahatça koşmayı, zıplamayı, elini ve parmaklarını kullanmayı da başarabilir. Kâğıt, kalem, fırça ve boyalar bir önceki yaşta olduğundan daha ustalıkla kullanılmaya başlanmıştır.

Sorgu çağı, 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır. Sürekli olarak çevresini tanıma çabası içindedir ve bu çabası devamlı olarak sorduğu sorularla ortaya çıkar. “Neden?”, “Ne zaman?” “Nasıl?” gibi sorularla sözcüklerin anlamlarını ısrarla sorar. Sorularla ilgili olarak kendisine verilen açıklamaları dikkatle izler. Burada yetişkinin vereceği cevapların doğru, onun anlayabileceği açıklıkta olması önemlidir. Sorulan sorular; çocuğun ilgilerini, çevresini tanıma çabalarını bir başka deyişle öğrenme isteğini göstermesi açısından önemlidir.

Toplumsal gelişim yönünden yetişkinleri izleyerek onların davranışlarını taklit eden 4 yaş çocuğu, bir yandan yetişkinle olumlu ilişkilerini sürdürürken diğer yandan kendi yaşıtlarıyla da daha uzun süre birlikte oynamaya başlar. Bu dönemde çocuk kendisi ile oynayacak bir ya da iki arkadaşını seçmeye başlar. Zaman zaman oyun sırasında arkadaşları ile çatışmalar yaşayacaktır. Çocuğun, arkadaşlarının isteklerine uymayı öğrenmeye başlaması ve bunun için de kendi isteklerinden fedakârlıkta buluna- bilmesi ile bu problemler ortadan kalkmaya başlayacak ve bu durum da çocuğun sosyal gelişimi yönünden son derece önemli bir adım olacaktır.

3-4 yaş civarında çocuklar, büyük ölçüde dış dünyayı zihnî semboller halinde tasarlayabilecek güçtedirler, yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bulunabilirler ancak bu

etkileşim benmerkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerinde yoğunlaşmışlardır, başkalarının bakış açılarını kavrayamaz-lar.

4 yaş çocuğu son derece açık sözlüdür. Hoşlandıklarını ve hoşlanmadıklarını rahatlıkla söyleyebilir. Somut düşünür. Kelimeleri, öğrendiği basit anlamlara göre değerlendirir. Örneğin “ yüzsüz” denildiğinde, yüzü olmayan bir insanı anlamaktadır.

4 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuz ile konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterin.

- Çocuğunuzun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlayın. Dış dünyayı sizin aracılığınız ile öğrenecektir.

5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz? İlk çocukluk evresinin düğüm noktasını, aile ve çocuk için “ altın yaş” olarak nitelendirilen 5 yaş oluşturur. Daha bilgili ve olgun bir birey

görünümünde olan 5 yaş çocuğu, çevresine karşı dostça bir yaklaşım içerisindedir. En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir. 4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye karşı duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. 5 yaşındaki çocuk yeteneklerin- den en iyi biçimde yararlanmak ister, hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmak- tan hoşlanır. 5 yaş çocuğu yaşadığı kültür çevres- ine uyum göstermesini, başarılı bir kontrolle gerçekleştiren çocuktur.

Bu yaş tamamıyla bir taklit çağıdır. Büyükleri dikkatlice izler ve aynen onların davranışlarını tekrarlamaya çalışır. 5 yaş çocuğun gelişiminde ilginç dönemlerden biri olarak tanımlanabilir. Bu yaşta, çocuk çevresine ait yeni keşiflerde bulunur, yetişkin desteğine ihtiyaç duyar.

Kendi başına ya da arkadaşları ile birlikte oynadığı

evcilik oyunları ve dramatik oyunlar, her gün biraz daha geliştirilir. Grup oyunlarını tercih eder. 2-3 arkadaşıyla birlikte oynar. Grup üyeleri oyunun kurallarını birlikte koyarlar. Konulan bu kurallara oyundaki herkesin uymasına özellikle dikkat edilir. Paylaşmayı ve sıra beklemeyi öğrenir, oyunda adalet kavramını anlamaya başlar. Pratik, işbirlikçi ve uyumlu oyun oynar.

5 yaş çocuğu genellikle canlı, neşeli ve hareketli bir görünüm içindedir. Konuşmayı, soru sormayı, hareketli oyunlar oynamayı, masal ve öykü dinlemeyi, bunları anlatmayı sever. Olayların nedenleri ile çok yakından ilgilidir.

5 yaş çocuğunun “Evet.” , “Hayır.” tarzında yol gösterilmeye ihtiyacı vardır. Olumlu geri bildirimlere daha

iyi tepki verir. Uyarıların, tekrar tekrar ve dikkatle söylenmesini bekler. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Konuşması akıcıdır. Dil bilgisi kurallarına uyan ifadeler içerir. “r” sesi dışında, sesli açıdan da çoğunlukla uygun özellikleri taşır. Düzenli cümleleri sayesinde insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artar.

Uygun fırsatlar verildiğinde kendi kendine giyinme, yıkanma ve yemek yeme konusunda artık iyice ustalaşmış olan 5 yaş çocuğu; resim ve müziğe de ilgi duyar. Gelişmekte olan sayı kavramı ve buna ilişkin olarak öğrendiği sayılarla saymaktan, işlemler yapmaktan hoşlanır.

5 yaş çocuğunun mücadelesi “Nasıl iyi olunur?” sorusu üzerine kuruludur. O, bunu gerçekleştirmek için çok çalışır ve çoğunlukla başarılı olur. 5 yaş çocuğu uyumsuzluk ve huysuzluk dönemini geride

bırakmıştır. O, kas hâkimiyetinin gelişmesiyle, daha çabuk karar verebilmesi, düzenli cümleleriyle insanlarla olan sosyal ilişkilerinin artmasıyla farklı bir görünüm sergiler. Anne, 5 yaş çocuğu için dünyanın merkezidir. Annesini memnun etmek, onun yanında olmak, ona yardımcı olmak ister. 5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuzun sorularına bıkmadan cevap verip olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatırsanız hem çocuğunuzun sözcük bilgisini artırmış ve merakını tatmin etmiş hem de olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olursunuz. Örneğin, "Camdan dışarı sarkma!" yerine "Camdan dı-şarı sarkarsan

düşebilirsin." şeklinde açıklayıcı bilgiler verilmelidir.

- Ayrıca bu dönemde çocuğunuza ucu küt makas vererek dergilerden resimler kesmesini iste-mek el-göz koordinasyonu ve ince kas gelişimi açısından yararlı olacaktır.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

6 yaşına rastlayan son çocukluk döneminin başlarında dengesiz ve olumsuz bir gelişim dikkatimizi çeker.6 yaş çocuğu değişmekte olan bir çocuktur. Birçok ebeveyn bu ani değişiklikleri, “Bu çocuğa ne oldu?”, “Çok değişti.” sözleri ile dile getirirler. Tembel ve kararsız bir görünümdedir. Çocuk bir kez daha 2,5 yaşında yaşamış olduğu karar verme güçlüklerine uğrar, yine bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yüzü arasında hızla gelip gider. Küçük şeyler için daima fikir değiştirir. Büyük şeyler için ise karar vermede oldukça fazla zaman harcar. Fakat bir kere karar verdikten sonra onu fikrinden caydırmak her zaman kolay olmaz.

Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocukları arasında farklılıklar izlenir. Her ikisi de sürekli yeni oyunlar bulur ve uygular, birçok hayali role

girer. Grup oyunlarından çok hoşlanır. Bazı sorumlulukları yüklenir, söylenenleri dikkat ile dinler, dikkat süresi uzar. Kendisi ile gerçek nitelikte eğitim uygulamaları

yapılacak bir çağa gelmiştir.

6 yaş çocuğu diğer yaşlara kıyasla anneyle daha da bütünleşmiştir. Ancak bu ilişkide de zaman zaman ikilemler yaşadığı olur. O; gerçekte annesinden ayrılmaya başlamıştır, bağımsız olmak istemekte- dir. Ama aynı zamanda ona yakın olmayı ihmal etmez. Bağımsızlığın ortaya çıkması zaman zaman çocuk için bir kaygı nedeni oluşturur. O da bu kaygıyla başa çıkabilmek için her şeyi kontrolü altında tutmaya çalışır. En iyi olmak, birinci olmak, her şeye sahip olmak, sevilmek ve övülmek ister. Yarışma ortamında başarısızlığa taham- müllü yoktur. Sürekli bir şekilde dikkate alınma arzusunu yaşar. Eleştiriler karşısında çok duyarlıdır. Kolayca ağlar.

Zihinsel gelişimine bakılacak olursa bu çağda çocuğun zihin gücü ve belleği bir hayli gelişir. Çocukta somut düşünce tarzı hâkimdir. Gözlemler ve deneyler sonucu bir takım hükümler verebilirler. Soyut ve mantıklı düşünemezler. Olayları objektif olarak eleştiremezler ve sık sık kendilerini överler. Bu

dönemin sonunda kendi kusurlarını görmeye ve eleştirmeye başlarlar. Dil çok zenginleşir. Çocuk çok fazla kelime öğrenir. Sözcük dağarcığı 6 yaşına kadar 10.000 sözcüğe ulaşır. Bu günde ortalama 5 yeni sözcük öğrenmeleri anlamını taşır. Harfleri yazmaya çalışır, bazılarını ters yazar.

En önemli duygusal ihtiyaçları sevilmek, beğenilmek, değer verilmektir. Başarılı olma ihtiyacı kuvvetlidir. Gerçek başarılar elde edemezlerse hayali başarılarla övündükleri görülür. Bu dönemde korku, öfke, kıskançlık, neşe, sevgi gibi duygular bir çocuğun gününü birbiri ardına doldurabilir. Duygusal halleri çabuk değişir. Giyim, konuşma, zevk bakımından arkadaşlarını taklit eder. Rekabete girer. Sosyal yönden saygınlık kazanmak amacıyla güç gösterilerine girer. Eşya ve aileleriyle övündükleri görülür.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuza öğrenmesi konusunda baskı kurmak yerine destek olmakla yardımcı olmalısınız. Bu amaç ile çocuğun hala oyun çocuğu olduğu akıldan çıkartılmamalı, oyuna ve çalışmaya ayrı zaman ayırarak “Programlı Yaşama” çocuk özendirilmelidir.

- Çalışma alışkanlığını kazanmakta olan çocuğunuzla aynı masayı paylaşmamalı, zaman zaman yanına gelerek ihtiyacı olan konularda sorularını cevaplamak ile yetinmelisiniz.

- Okuldan gelen çocuğunuzu “Hoş geldin! Günün nasıl geçti?” cümlesi ile karşılamalısınız, ilgi alanınız akademik başarısı değil çocuğunuzun kendisi olmalıdır.

- Akşamları kitap okuyarak çocuğunuzu okumaya özendirmelisiniz.

- Çocuğunuzun ilgi ve yetenekleri dâhilinde, özgüvenini kazanması için ders dışında kendini kanıtlayabileceği etkinliklere yönlendirmelisiniz.

Sonuç olarak, her yaşa göre değişen gelişim özellikleri vardır. Ancak unutulmamalıdır ki her bireyin kalıtımsal özellikleri ve çevre ile olan yaşantıları farklı olduğu için gelişim bireylere göre farklılıklar gösterebilir.

Kaynaklar:

1. Oktay, Ayla, (2000), ‘Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem’, Epsilon Yayınları 2. Yavuzer, Haluk, (2006), ‘Çocuk Psikolojisi’, 29. Basım, Remzi Kitabevi

3. Yavuzer, Haluk, (2010), ‘Çocuğunuzun İlk 6 Yılı’, 26. Basım, Remzi Kitabevi

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi

“Çocuğun ilk 6 yılı” bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeni ile büyük önem taşır. Araştırmalar; çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte bireyin kişilik yapısını, tavırlarını, alışkanlıklarını, inançlarını ve değer

yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle bebeklikten başlayarak bireyin desteklenmeye, ön koşulsuz kabul, ilgi ve saygı görmeye, paylaşmayı öğrenmeye ve bilgiyi özümsemeye gereksinimi vardır.

Çocuğunuzun niçin belli bir davranışı sergilediğini anlayabilmek için, öncelikle gelişim evreleri ve bu evrelere özgü davranış değişikliklerinden haberdar olmanız gerekmektedir.

3 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

3 yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, motor becerilerinin gelişmesi ile çevre üzerinde egemen- lik kurmakta ve bunu giderek genişletmektedir. Sayı sayma, şarkı ve şiir öğrenme, çevresindeki dünya hakkında sorular sorma gibi alanlarda dil ve bilişsel yetenekleri ilerlemektedir. 3 yaşındaki çocuk artık çevresinde kendinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk, kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.

3 yaş, soruların yoğun bir şekilde yöneltildiği dönemdir. İki yıl boyunca dilde büyük ilerleme kaydeden çocuğun bu yaşta sözcük dağarcığı oldukça gelişmiştir. Dil konusunda önemli gelişme kaydetmesine rağmen, kendini ifade etmede bazı güçlükleri de bulunan 3 yaş çocuğunda zaman zaman konuşma

bozuklukları görülebilir. Akıcılık, sürekli gelişmekte ancak bazı sözcükler telaffuz edilemey- ebilmekte veya bazıları yanlış söylenebilmektedir.

Uyumak ve temizlik alışkanlıkları, üç yaşında büyük ölçüde kazanılmış olmakla birlikte; uyumadan önce anne baba veya sevdiği bir yetişkinle birlikte olması,

kendisine anlatılan bir masal veya hikâyeyi dinlemesi, çok sevdiği bir

oyuncağını yanına alması onun uykuya gidişini rahatlıkla gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. Okul öncesi dönemde gündüz yaşanan olaylar ve korkulu

yaşantılar uykuda da etkisini sürdürür. Buna bağlı olarak çocuk geceleri korkulu düşler görebilir. Kendi kendine yemek yemek konusunda ilk

yaştan itibaren fırsatlara sahip olan çocuklar, 3 yaşına doğru neredeyse mükem-mele yakın şekilde kendilerini beslemeyi başarabilirler.

Yetişkinin biraz yardımı ve desteği, faaliyeti tamamlaması için yeterlidir.

Yıkanmak, su ve sabunla oynamak çocuk için hem eğlenceli hem de sakinleştiricidir. Ayrıca sağlıklı bir birey olarak

yetişebilmesi için, çocuğun kendi beden temizliğini ve kendini temiz tutmayı öğrenmesi de bir gerekliliktir.

2 yaşlarından itibaren başlatılan tuvalet eğitimi 3-4 yaşlarında epeyce sonuç vermeye başlamıştır. Bazı ufak tefek kazalara rağmen, çocuk özellikle gündüzleri tuvalet ihtiyacını ifade etmeyi büyük ölçüde başarabilir.

Bu yaş grubundaki çocuklar, son derece benmerkezcidirler ve çoğunlukla kendi başlarına oynamayı sürdürürler. Diğer çocuklarla beraber olmakla birlikte, bu yaşın ilk yarısında eğer bir grup içinde

büyütülmemişlerse diğer çocukları birey olarak kabul etmekte güçlük çekerler. Diğer çocuklara yönelik çimdikleme, itme veya saçlarını çekme gibi davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar saldırganlık değil daha çok sosyal bir deneyim olarak kabul edilmelidir.

Dil, hareket ve toplumsal gelişim yönünden büyük gelişme gösteren 3 yaş çocuğu zengin bir hayal gücüne sahiptir. Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir. Bu, çocuğun gerçek olanla olmayanın sınırlarını tam olarak ayıramayan ve daha sonraki yıllarda da devam edecek düşüncesinin bir özelliğidir.

3 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Cinsel kimliğinin oluşmaya başladığı bu evrede çocuk anne ve babasına “Ben kimim? Nereden geldim? Çocuk nasıl oluşur?” gibi cinsel içerikli sorular yönelte- bilir. Merak ve öğrenme eğiliminin doğal bir uzantısı olan bu tür sorular,

yadırganmadan olağan karşılanmalı ve çocuğun gelişim düzeyine uygun olarak basit, kısa, doğru cevaplar endişesiz bir şekilde verilmelidir.

- Çocuğunuza büyük boy kâğıtlar, kurşun kalem, pastel boya ve kuru boya vererek resim yapmaya özendirin.

- Önce tek tek adlarını sorarak çocuğunuzun nesneleri tanıyıp tanımadığını anlayın ve özelliğini söylediğiniz oyuncakları size vermesini isteyin. “Bana kırmızı kovaları ver.” , “Bana büyük arabayı ver.”, “Bana aynı büyüklükte olan topları ver.” gibi.

- Çocuğunuz yetişkinlerden çok yaşıtları ile konuşmak isteyecektir. Bu sebeple diğer çocuklar ile bir arada olması için ortamlar hazırlayın. Bu, dil gelişimi için faydalı olacaktır. Anaokulunu önemli kılan nedenlerden biri de budur. Bu yaşlarda konuşma, fazlasıyla benmerkezci olma eğilimindedir ve zaman içinde sosyal hale getirilebilir. Böylece dil gelişimi için çocuğunuzun, diğer çocuklar ile ilişki kurmasını sağlayın.

- Çocuğunuzun yaşına uygun resimler içeren bir kitaptan ilk resimdeki olayı anlatın ve diğer say- fadakileri de çocuğunuzun anlatması için onu cesaretlendirin. Çocuğunuza sorular sorarak neden- sonuç ilişkisi kurmasına, olayları doğru sıralamasına yardımcı olun.

- Çocuğunuza uyulması gereken kuralları öğretirken “Yapma!” diyerek men etme yerine, istenmeyen davranışı unutturabilecek, onun yerine geçebilecek farklı bir etkinlik ve nesne bulun. Çocuğu

ilgilenebileceği nesnelere yönelterek istenmeyen davranıştan vazgeçirmek mümkün olur.

4 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve bekle- meyi öğrenir. Artık sürekli gözetim altında bulunan bir bebek değil, kendi kendine hareket edebilen konuşup soru sorabilen, kendi hakkında bilgi verebilen bir bireydir.

Hareket yönünden önemli gelişmeler gösteren 4 yaş çocuğu, rahatça koşmayı, zıplamayı, elini ve parmaklarını kullanmayı da başarabilir. Kâğıt, kalem, fırça ve boyalar bir önceki yaşta olduğundan daha ustalıkla kullanılmaya başlanmıştır.

Sorgu çağı, 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır. Sürekli olarak çevresini tanıma çabası içindedir ve bu çabası devamlı olarak sorduğu sorularla ortaya çıkar. “Neden?”, “Ne zaman?” “Nasıl?” gibi sorularla sözcüklerin anlamlarını ısrarla sorar. Sorularla ilgili olarak kendisine verilen açıklamaları dikkatle izler.

Burada yetişkinin vereceği cevapların doğru, onun anlayabileceği açıklıkta olması önemlidir. Sorulan sorular; çocuğun ilgilerini, çevresini tanıma çabalarını bir başka deyişle öğrenme isteğini göstermesi açısından önemlidir.

Toplumsal gelişim yönünden yetişkinleri izleyerek onların davranışlarını taklit eden 4 yaş çocuğu, bir yandan yetişkinle olumlu ilişkilerini sürdürürken diğer yandan kendi yaşıtlarıyla da daha uzun süre birlikte oynamaya başlar. Bu dönemde çocuk kendisi ile oynayacak bir ya da iki arkadaşını seçmeye başlar. Zaman zaman oyun sırasında arkadaşları ile çatışmalar yaşayacaktır. Çocuğun, arkadaşlarının isteklerine uymayı öğrenmeye başlaması ve bunun için de kendi isteklerinden fedakârlıkta buluna- bilmesi ile bu problemler ortadan kalkmaya başlayacak ve bu durum da çocuğun sosyal gelişimi yönünden son derece önemli bir adım olacaktır.

3-4 yaş civarında çocuklar, büyük ölçüde dış dünyayı zihnî semboller halinde tasarlayabilecek güçtedirler, yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bulunabilirler ancak bu

etkileşim benmerkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerinde yoğunlaşmışlardır, başkalarının bakış açılarını kavrayamaz-lar.

4 yaş çocuğu son derece açık sözlüdür. Hoşlandıklarını ve hoşlanmadıklarını rahatlıkla söyleyebilir. Somut düşünür. Kelimeleri, öğrendiği basit anlamlara göre değerlendirir. Örneğin “ yüzsüz” denildiğinde, yüzü olmayan bir insanı anlamaktadır.

4 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuz ile konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterin.

- Çocuğunuzun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlayın. Dış dünyayı sizin aracılığınız ile öğrenecektir.

5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz? İlk çocukluk evresinin düğüm noktasını, aile ve çocuk için “ altın yaş” olarak nitelendirilen 5 yaş oluşturur. Daha bilgili ve olgun bir birey

görünümünde olan 5 yaş çocuğu, çevresine karşı dostça bir yaklaşım içerisindedir. En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir. 4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye karşı duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. 5 yaşındaki çocuk yeteneklerin- den en iyi biçimde yararlanmak ister, hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmak- tan hoşlanır. 5 yaş çocuğu yaşadığı kültür çevres- ine uyum göstermesini, başarılı bir kontrolle gerçekleştiren çocuktur.

Bu yaş tamamıyla bir taklit çağıdır. Büyükleri dikkatlice izler ve aynen onların davranışlarını tekrarlamaya çalışır. 5 yaş çocuğun gelişiminde ilginç dönemlerden biri olarak tanımlanabilir. Bu yaşta, çocuk çevresine ait yeni keşiflerde bulunur, yetişkin desteğine ihtiyaç duyar.

Kendi başına ya da arkadaşları ile birlikte oynadığı

evcilik oyunları ve dramatik oyunlar, her gün biraz daha geliştirilir. Grup oyunlarını tercih eder. 2-3 arkadaşıyla birlikte oynar. Grup üyeleri oyunun kurallarını birlikte koyarlar. Konulan bu kurallara oyundaki herkesin uymasına özellikle dikkat edilir. Paylaşmayı ve sıra beklemeyi öğrenir, oyunda adalet kavramını anlamaya başlar. Pratik, işbirlikçi ve uyumlu oyun oynar.

5 yaş çocuğu genellikle canlı, neşeli ve hareketli bir görünüm içindedir. Konuşmayı, soru sormayı, hareketli oyunlar oynamayı, masal ve öykü dinlemeyi, bunları anlatmayı sever. Olayların nedenleri ile çok yakından ilgilidir.

5 yaş çocuğunun “Evet.” , “Hayır.” tarzında yol gösterilmeye ihtiyacı vardır. Olumlu geri bildirimlere daha

iyi tepki verir. Uyarıların, tekrar tekrar ve dikkatle söylenmesini bekler. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Konuşması akıcıdır. Dil bilgisi kurallarına uyan ifadeler içerir. “r” sesi dışında, sesli açıdan da çoğunlukla uygun özellikleri taşır. Düzenli cümleleri sayesinde insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artar.

Uygun fırsatlar verildiğinde kendi kendine giyinme, yıkanma ve yemek yeme konusunda artık iyice ustalaşmış olan 5 yaş çocuğu; resim ve müziğe de ilgi duyar. Gelişmekte olan sayı kavramı ve buna ilişkin olarak öğrendiği sayılarla saymaktan, işlemler yapmaktan hoşlanır.

5 yaş çocuğunun mücadelesi “Nasıl iyi olunur?” sorusu üzerine kuruludur. O, bunu gerçekleştirmek için çok çalışır ve çoğunlukla başarılı olur. 5 yaş çocuğu uyumsuzluk ve huysuzluk dönemini geride

bırakmıştır. O, kas hâkimiyetinin gelişmesiyle, daha çabuk karar verebilmesi, düzenli cümleleriyle insanlarla olan sosyal ilişkilerinin artmasıyla farklı bir görünüm sergiler. Anne, 5 yaş çocuğu için dünyanın merkezidir. Annesini memnun etmek, onun yanında olmak, ona yardımcı olmak ister. 5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuzun sorularına bıkmadan cevap verip olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatırsanız hem çocuğunuzun sözcük bilgisini artırmış ve merakını tatmin etmiş hem de olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olursunuz. Örneğin, "Camdan dışarı sarkma!" yerine "Camdan dı-şarı sarkarsan

düşebilirsin." şeklinde açıklayıcı bilgiler verilmelidir.

- Ayrıca bu dönemde çocuğunuza ucu küt makas vererek dergilerden resimler kesmesini iste-mek el-göz koordinasyonu ve ince kas gelişimi açısından yararlı olacaktır.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

6 yaşına rastlayan son çocukluk döneminin başlarında dengesiz ve olumsuz bir gelişim dikkatimizi çeker.6 yaş çocuğu değişmekte olan bir çocuktur. Birçok ebeveyn bu ani değişiklikleri, “Bu çocuğa ne oldu?”, “Çok değişti.” sözleri ile dile getirirler. Tembel ve kararsız bir görünümdedir. Çocuk bir kez daha 2,5 yaşında yaşamış olduğu karar verme güçlüklerine uğrar, yine bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yüzü arasında hızla gelip gider. Küçük şeyler için daima fikir değiştirir. Büyük şeyler için ise karar vermede oldukça fazla zaman harcar. Fakat bir kere karar verdikten sonra onu fikrinden caydırmak her zaman kolay olmaz.

Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocukları arasında farklılıklar izlenir. Her ikisi de sürekli yeni oyunlar bulur ve uygular, birçok hayali role

girer. Grup oyunlarından çok hoşlanır. Bazı sorumlulukları yüklenir, söylenenleri dikkat ile dinler, dikkat süresi uzar. Kendisi ile gerçek nitelikte eğitim uygulamaları

yapılacak bir çağa gelmiştir.

6 yaş çocuğu diğer yaşlara kıyasla anneyle daha da bütünleşmiştir. Ancak bu ilişkide de zaman zaman ikilemler yaşadığı olur. O; gerçekte annesinden ayrılmaya başlamıştır, bağımsız olmak istemekte- dir. Ama aynı zamanda ona yakın olmayı ihmal etmez. Bağımsızlığın ortaya çıkması zaman zaman çocuk için bir kaygı nedeni oluşturur. O da bu kaygıyla başa çıkabilmek için her şeyi kontrolü altında tutmaya çalışır. En iyi olmak, birinci olmak, her şeye sahip olmak, sevilmek ve övülmek ister. Yarışma ortamında başarısızlığa taham- müllü yoktur. Sürekli bir şekilde dikkate alınma arzusunu yaşar. Eleştiriler karşısında çok duyarlıdır. Kolayca ağlar.

Zihinsel gelişimine bakılacak olursa bu çağda çocuğun zihin gücü ve belleği bir hayli gelişir. Çocukta somut düşünce tarzı hâkimdir. Gözlemler ve deneyler sonucu bir takım hükümler verebilirler. Soyut ve mantıklı düşünemezler. Olayları objektif olarak eleştiremezler ve sık sık kendilerini överler. Bu

dönemin sonunda kendi kusurlarını görmeye ve eleştirmeye başlarlar. Dil çok zenginleşir. Çocuk çok fazla kelime öğrenir. Sözcük dağarcığı 6 yaşına kadar 10.000 sözcüğe ulaşır. Bu günde ortalama 5 yeni sözcük öğrenmeleri anlamını taşır. Harfleri yazmaya çalışır, bazılarını ters yazar.

En önemli duygusal ihtiyaçları sevilmek, beğenilmek, değer verilmektir. Başarılı olma ihtiyacı kuvvetlidir. Gerçek başarılar elde edemezlerse hayali başarılarla övündükleri görülür. Bu dönemde korku, öfke, kıskançlık, neşe, sevgi gibi duygular bir çocuğun gününü birbiri ardına doldurabilir. Duygusal halleri çabuk değişir. Giyim, konuşma, zevk bakımından arkadaşlarını taklit eder. Rekabete girer. Sosyal yönden saygınlık kazanmak amacıyla güç gösterilerine girer. Eşya ve aileleriyle övündükleri görülür.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuza öğrenmesi konusunda baskı kurmak yerine destek olmakla yardımcı olmalısınız. Bu amaç ile çocuğun hala oyun çocuğu olduğu akıldan çıkartılmamalı, oyuna ve çalışmaya ayrı zaman ayırarak “Programlı Yaşama” çocuk özendirilmelidir.

- Çalışma alışkanlığını kazanmakta olan çocuğunuzla aynı masayı paylaşmamalı, zaman zaman yanına gelerek ihtiyacı olan konularda sorularını cevaplamak ile yetinmelisiniz.

- Okuldan gelen çocuğunuzu “Hoş geldin! Günün nasıl geçti?” cümlesi ile karşılamalısınız, ilgi alanınız akademik başarısı değil çocuğunuzun kendisi olmalıdır.

- Akşamları kitap okuyarak çocuğunuzu okumaya özendirmelisiniz.

- Çocuğunuzun ilgi ve yetenekleri dâhilinde, özgüvenini kazanması için ders dışında kendini kanıtlayabileceği etkinliklere yönlendirmelisiniz.

Sonuç olarak, her yaşa göre değişen gelişim özellikleri vardır. Ancak unutulmamalıdır ki her bireyin kalıtımsal özellikleri ve çevre ile olan yaşantıları farklı olduğu için gelişim bireylere göre farklılıklar gösterebilir.

Kaynaklar:

1. Oktay, Ayla, (2000), ‘Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem’, Epsilon Yayınları 2. Yavuzer, Haluk, (2006), ‘Çocuk Psikolojisi’, 29. Basım, Remzi Kitabevi

3. Yavuzer, Haluk, (2010), ‘Çocuğunuzun İlk 6 Yılı’, 26. Basım, Remzi Kitabevi

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi

“Çocuğun ilk 6 yılı” bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeni ile büyük önem taşır. Araştırmalar; çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte bireyin kişilik yapısını, tavırlarını, alışkanlıklarını, inançlarını ve değer

yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle bebeklikten başlayarak bireyin desteklenmeye, ön koşulsuz kabul, ilgi ve saygı görmeye, paylaşmayı öğrenmeye ve bilgiyi özümsemeye gereksinimi vardır.

Çocuğunuzun niçin belli bir davranışı sergilediğini anlayabilmek için, öncelikle gelişim evreleri ve bu evrelere özgü davranış değişikliklerinden haberdar olmanız gerekmektedir.

3 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

3 yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, motor becerilerinin gelişmesi ile çevre üzerinde egemen- lik kurmakta ve bunu giderek genişletmektedir. Sayı sayma, şarkı ve şiir öğrenme, çevresindeki dünya hakkında sorular sorma gibi alanlarda dil ve bilişsel yetenekleri ilerlemektedir. 3 yaşındaki çocuk artık çevresinde kendinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk, kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.

3 yaş, soruların yoğun bir şekilde yöneltildiği dönemdir. İki yıl boyunca dilde büyük ilerleme kaydeden çocuğun bu yaşta sözcük dağarcığı oldukça gelişmiştir. Dil konusunda önemli gelişme kaydetmesine rağmen, kendini ifade etmede bazı güçlükleri de bulunan 3 yaş çocuğunda zaman zaman konuşma

bozuklukları görülebilir. Akıcılık, sürekli gelişmekte ancak bazı sözcükler telaffuz edilemey- ebilmekte veya bazıları yanlış söylenebilmektedir.

Uyumak ve temizlik alışkanlıkları, üç yaşında büyük ölçüde kazanılmış olmakla birlikte; uyumadan önce anne baba veya sevdiği bir yetişkinle birlikte olması,

kendisine anlatılan bir masal veya hikâyeyi dinlemesi, çok sevdiği bir

oyuncağını yanına alması onun uykuya gidişini rahatlıkla gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. Okul öncesi dönemde gündüz yaşanan olaylar ve korkulu yaşantılar uykuda da etkisini sürdürür. Buna bağlı olarak çocuk geceleri

korkulu düşler görebilir. Kendi kendine yemek yemek konusunda ilk yaştan itibaren fırsatlara sahip olan çocuklar, 3 yaşına doğru neredeyse

mükem-mele yakın şekilde kendilerini beslemeyi başarabilirler.

Yetişkinin biraz yardımı ve desteği, faaliyeti tamamlaması için yeterlidir.

Yıkanmak, su ve sabunla oynamak çocuk için hem eğlenceli hem de sakinleştiricidir. Ayrıca sağlıklı bir birey olarak

yetişebilmesi için, çocuğun kendi beden temizliğini ve kendini temiz tutmayı öğrenmesi de bir gerekliliktir.

2 yaşlarından itibaren başlatılan tuvalet eğitimi 3-4 yaşlarında epeyce sonuç vermeye başlamıştır. Bazı ufak tefek kazalara rağmen, çocuk özellikle gündüzleri tuvalet ihtiyacını ifade etmeyi büyük ölçüde başarabilir.

Bu yaş grubundaki çocuklar, son derece benmerkezcidirler ve çoğunlukla kendi başlarına oynamayı sürdürürler. Diğer çocuklarla beraber olmakla birlikte, bu yaşın ilk yarısında eğer bir grup içinde

büyütülmemişlerse diğer çocukları birey olarak kabul etmekte güçlük çekerler. Diğer çocuklara yönelik çimdikleme, itme veya saçlarını çekme gibi davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar saldırganlık değil daha çok sosyal bir deneyim olarak kabul edilmelidir.

Dil, hareket ve toplumsal gelişim yönünden büyük gelişme gösteren 3 yaş çocuğu zengin bir hayal gücüne sahiptir. Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir. Bu, çocuğun gerçek olanla olmayanın sınırlarını tam olarak ayıramayan ve daha sonraki yıllarda da devam edecek düşüncesinin bir özelliğidir.

3 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Cinsel kimliğinin oluşmaya başladığı bu evrede çocuk anne ve babasına “Ben kimim? Nereden geldim? Çocuk nasıl oluşur?” gibi cinsel içerikli sorular yönelte- bilir. Merak ve öğrenme eğiliminin doğal bir uzantısı olan bu tür sorular,

yadırganmadan olağan karşılanmalı ve çocuğun gelişim düzeyine uygun olarak basit, kısa, doğru cevaplar endişesiz bir şekilde verilmelidir.

- Çocuğunuza büyük boy kâğıtlar, kurşun kalem, pastel boya ve kuru boya vererek resim yapmaya özendirin.

- Önce tek tek adlarını sorarak çocuğunuzun nesneleri tanıyıp tanımadığını anlayın ve özelliğini söylediğiniz oyuncakları size vermesini isteyin. “Bana kırmızı kovaları ver.” , “Bana büyük arabayı ver.”, “Bana aynı büyüklükte olan topları ver.” gibi.

- Çocuğunuz yetişkinlerden çok yaşıtları ile konuşmak isteyecektir. Bu sebeple diğer çocuklar ile bir arada olması için ortamlar hazırlayın. Bu, dil gelişimi için faydalı olacaktır. Anaokulunu önemli kılan nedenlerden biri de budur. Bu yaşlarda konuşma, fazlasıyla benmerkezci olma eğilimindedir ve zaman içinde sosyal hale getirilebilir. Böylece dil gelişimi için çocuğunuzun, diğer çocuklar ile ilişki kurmasını sağlayın.

- Çocuğunuzun yaşına uygun resimler içeren bir kitaptan ilk resimdeki olayı anlatın ve diğer say- fadakileri de çocuğunuzun anlatması için onu cesaretlendirin. Çocuğunuza sorular sorarak neden- sonuç ilişkisi kurmasına, olayları doğru sıralamasına yardımcı olun.

- Çocuğunuza uyulması gereken kuralları öğretirken “Yapma!” diyerek men etme yerine, istenmeyen davranışı unutturabilecek, onun yerine geçebilecek farklı bir etkinlik ve nesne bulun. Çocuğu

ilgilenebileceği nesnelere yönelterek istenmeyen davranıştan vazgeçirmek mümkün olur.

4 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve bekle- meyi öğrenir. Artık sürekli gözetim altında bulunan bir bebek değil, kendi kendine hareket edebilen konuşup soru sorabilen, kendi hakkında bilgi verebilen bir bireydir.

Hareket yönünden önemli gelişmeler gösteren 4 yaş çocuğu, rahatça koşmayı, zıplamayı, elini ve parmaklarını kullanmayı da başarabilir. Kâğıt, kalem, fırça ve boyalar bir önceki yaşta olduğundan daha ustalıkla kullanılmaya başlanmıştır.

Sorgu çağı, 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır. Sürekli olarak çevresini tanıma çabası içindedir ve bu çabası devamlı olarak sorduğu sorularla ortaya çıkar. “Neden?”, “Ne zaman?” “Nasıl?” gibi sorularla sözcüklerin anlamlarını ısrarla sorar. Sorularla ilgili olarak kendisine verilen açıklamaları dikkatle izler.

Burada yetişkinin vereceği cevapların doğru, onun anlayabileceği açıklıkta olması önemlidir. Sorulan sorular; çocuğun ilgilerini, çevresini tanıma çabalarını bir başka deyişle öğrenme isteğini göstermesi açısından önemlidir.

Toplumsal gelişim yönünden yetişkinleri izleyerek onların davranışlarını taklit eden 4 yaş çocuğu, bir yandan yetişkinle olumlu ilişkilerini sürdürürken diğer yandan kendi yaşıtlarıyla da daha uzun süre birlikte oynamaya başlar. Bu dönemde çocuk kendisi ile oynayacak bir ya da iki arkadaşını seçmeye başlar. Zaman zaman oyun sırasında arkadaşları ile çatışmalar yaşayacaktır. Çocuğun, arkadaşlarının isteklerine uymayı öğrenmeye başlaması ve bunun için de kendi isteklerinden fedakârlıkta buluna- bilmesi ile bu problemler ortadan kalkmaya başlayacak ve bu durum da çocuğun sosyal gelişimi yönünden son derece önemli bir adım olacaktır.

3-4 yaş civarında çocuklar, büyük ölçüde dış dünyayı zihnî semboller halinde tasarlayabilecek güçtedirler, yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bulunabilirler ancak bu

etkileşim benmerkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerinde yoğunlaşmışlardır, başkalarının bakış açılarını kavrayamaz-lar.

4 yaş çocuğu son derece açık sözlüdür. Hoşlandıklarını ve hoşlanmadıklarını rahatlıkla söyleyebilir. Somut düşünür. Kelimeleri, öğrendiği basit anlamlara göre değerlendirir. Örneğin “ yüzsüz” denildiğinde, yüzü olmayan bir insanı anlamaktadır.

4 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuz ile konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterin.

- Çocuğunuzun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlayın. Dış dünyayı sizin aracılığınız ile öğrenecektir.

5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

İlk çocukluk evresinin düğüm noktasını, aile ve çocuk için “ altın yaş” olarak nitelendirilen 5 yaş oluşturur. Daha bilgili ve olgun bir birey

görünümünde olan 5 yaş çocuğu, çevresine karşı dostça bir yaklaşım içerisindedir. En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir. 4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye karşı duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. 5 yaşındaki çocuk yeteneklerin- den en iyi biçimde yararlanmak ister, hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmak- tan hoşlanır. 5 yaş çocuğu yaşadığı kültür çevres- ine uyum göstermesini, başarılı bir kontrolle gerçekleştiren çocuktur.

Bu yaş tamamıyla bir taklit çağıdır. Büyükleri dikkatlice izler ve aynen onların davranışlarını tekrarlamaya çalışır. 5 yaş çocuğun gelişiminde ilginç dönemlerden biri olarak tanımlanabilir. Bu yaşta, çocuk çevresine ait yeni keşiflerde bulunur, yetişkin desteğine ihtiyaç duyar.

Kendi başına ya da arkadaşları ile birlikte oynadığı

evcilik oyunları ve dramatik oyunlar, her gün biraz daha geliştirilir. Grup oyunlarını tercih eder. 2-3 arkadaşıyla birlikte oynar. Grup üyeleri oyunun kurallarını birlikte koyarlar. Konulan bu kurallara oyundaki herkesin uymasına özellikle dikkat edilir. Paylaşmayı ve sıra beklemeyi öğrenir, oyunda adalet kavramını anlamaya başlar. Pratik, işbirlikçi ve uyumlu oyun oynar.

5 yaş çocuğu genellikle canlı, neşeli ve hareketli bir görünüm içindedir. Konuşmayı, soru sormayı, hareketli oyunlar oynamayı, masal ve öykü dinlemeyi, bunları anlatmayı sever. Olayların nedenleri ile çok yakından ilgilidir.

5 yaş çocuğunun “Evet.” , “Hayır.” tarzında yol gösterilmeye ihtiyacı vardır. Olumlu geri bildirimlere daha

iyi tepki verir. Uyarıların, tekrar tekrar ve dikkatle söylenmesini bekler. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Konuşması akıcıdır. Dil bilgisi kurallarına uyan ifadeler içerir. “r” sesi dışında, sesli açıdan da çoğunlukla uygun özellikleri taşır. Düzenli cümleleri sayesinde insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artar.

Uygun fırsatlar verildiğinde kendi kendine giyinme, yıkanma ve yemek yeme konusunda artık iyice ustalaşmış olan 5 yaş çocuğu; resim ve müziğe de ilgi duyar. Gelişmekte olan sayı kavramı ve buna ilişkin olarak öğrendiği sayılarla saymaktan, işlemler yapmaktan hoşlanır.

5 yaş çocuğunun mücadelesi “Nasıl iyi olunur?” sorusu üzerine kuruludur. O, bunu gerçekleştirmek için çok çalışır ve çoğunlukla başarılı olur. 5 yaş çocuğu uyumsuzluk ve huysuzluk dönemini geride

bırakmıştır. O, kas hâkimiyetinin gelişmesiyle, daha çabuk karar verebilmesi, düzenli cümleleriyle insanlarla olan sosyal ilişkilerinin artmasıyla farklı bir görünüm sergiler. Anne, 5 yaş çocuğu için dünyanın merkezidir. Annesini memnun etmek, onun yanında olmak, ona yardımcı olmak ister. 5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuzun sorularına bıkmadan cevap verip olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatırsanız hem çocuğunuzun sözcük bilgisini artırmış ve merakını tatmin etmiş hem de olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olursunuz. Örneğin, "Camdan dışarı sarkma!" yerine "Camdan dı-şarı sarkarsan

düşebilirsin." şeklinde açıklayıcı bilgiler verilmelidir.

- Ayrıca bu dönemde çocuğunuza ucu küt makas vererek dergilerden resimler kesmesini iste-mek el-göz koordinasyonu ve ince kas gelişimi açısından yararlı olacaktır.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

6 yaşına rastlayan son çocukluk döneminin başlarında dengesiz ve olumsuz bir gelişim dikkatimizi çeker.6 yaş çocuğu değişmekte olan bir çocuktur. Birçok ebeveyn bu ani değişiklikleri, “Bu çocuğa ne oldu?”, “Çok değişti.” sözleri ile dile getirirler. Tembel ve kararsız bir görünümdedir. Çocuk bir kez daha 2,5 yaşında yaşamış olduğu karar verme güçlüklerine uğrar, yine bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yüzü arasında hızla gelip gider. Küçük şeyler için daima fikir değiştirir. Büyük şeyler için ise karar vermede oldukça fazla zaman harcar. Fakat bir kere karar verdikten sonra onu fikrinden caydırmak her zaman kolay olmaz.

Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocukları arasında farklılıklar izlenir. Her ikisi de sürekli yeni oyunlar bulur ve uygular, birçok hayali role

girer. Grup oyunlarından çok hoşlanır. Bazı sorumlulukları yüklenir, söylenenleri dikkat ile dinler, dikkat süresi uzar. Kendisi ile gerçek nitelikte eğitim uygulamaları

yapılacak bir çağa gelmiştir.

6 yaş çocuğu diğer yaşlara kıyasla anneyle daha da bütünleşmiştir. Ancak bu ilişkide de zaman zaman ikilemler yaşadığı olur. O; gerçekte annesinden ayrılmaya başlamıştır, bağımsız olmak istemekte- dir. Ama aynı zamanda ona yakın olmayı ihmal etmez. Bağımsızlığın ortaya çıkması zaman zaman çocuk için bir kaygı nedeni oluşturur. O da bu kaygıyla başa çıkabilmek için her şeyi kontrolü altında tutmaya çalışır. En iyi olmak, birinci olmak, her şeye sahip olmak, sevilmek ve övülmek ister. Yarışma ortamında başarısızlığa taham- müllü yoktur. Sürekli bir şekilde dikkate alınma arzusunu yaşar. Eleştiriler karşısında çok duyarlıdır. Kolayca ağlar.

Zihinsel gelişimine bakılacak olursa bu çağda çocuğun zihin gücü ve belleği bir hayli gelişir. Çocukta somut düşünce tarzı hâkimdir. Gözlemler ve deneyler sonucu bir takım hükümler verebilirler. Soyut ve mantıklı düşünemezler. Olayları objektif olarak eleştiremezler ve sık sık kendilerini överler. Bu

dönemin sonunda kendi kusurlarını görmeye ve eleştirmeye başlarlar. Dil çok zenginleşir. Çocuk çok fazla kelime öğrenir. Sözcük dağarcığı 6 yaşına kadar 10.000 sözcüğe ulaşır. Bu günde ortalama 5 yeni sözcük öğrenmeleri anlamını taşır. Harfleri yazmaya çalışır, bazılarını ters yazar.

En önemli duygusal ihtiyaçları sevilmek, beğenilmek, değer verilmektir. Başarılı olma ihtiyacı kuvvetlidir. Gerçek başarılar elde edemezlerse hayali başarılarla övündükleri görülür. Bu dönemde korku, öfke, kıskançlık, neşe, sevgi gibi duygular bir çocuğun gününü birbiri ardına doldurabilir. Duygusal halleri çabuk değişir. Giyim, konuşma, zevk bakımından arkadaşlarını taklit eder. Rekabete girer. Sosyal yönden saygınlık kazanmak amacıyla güç gösterilerine girer. Eşya ve aileleriyle övündükleri görülür.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuza öğrenmesi konusunda baskı kurmak yerine destek olmakla yardımcı olmalısınız. Bu amaç ile çocuğun hala oyun çocuğu olduğu akıldan çıkartılmamalı, oyuna ve çalışmaya ayrı zaman ayırarak “Programlı Yaşama” çocuk özendirilmelidir.

- Çalışma alışkanlığını kazanmakta olan çocuğunuzla aynı masayı paylaşmamalı, zaman zaman yanına gelerek ihtiyacı olan konularda sorularını cevaplamak ile yetinmelisiniz.

- Okuldan gelen çocuğunuzu “Hoş geldin! Günün nasıl geçti?” cümlesi ile karşılamalısınız, ilgi alanınız akademik başarısı değil çocuğunuzun kendisi olmalıdır.

- Akşamları kitap okuyarak çocuğunuzu okumaya özendirmelisiniz.

- Çocuğunuzun ilgi ve yetenekleri dâhilinde, özgüvenini kazanması için ders dışında kendini kanıtlayabileceği etkinliklere yönlendirmelisiniz.

Sonuç olarak, her yaşa göre değişen gelişim özellikleri vardır. Ancak unutulmamalıdır ki her bireyin kalıtımsal özellikleri ve çevre ile olan yaşantıları farklı olduğu için gelişim bireylere göre farklılıklar gösterebilir.

Kaynaklar:

1. Oktay, Ayla, (2000), ‘Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem’, Epsilon Yayınları 2. Yavuzer, Haluk, (2006), ‘Çocuk Psikolojisi’, 29. Basım, Remzi Kitabevi

3. Yavuzer, Haluk, (2010), ‘Çocuğunuzun İlk 6 Yılı’, 26. Basım, Remzi Kitabevi

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi

“Çocuğun ilk 6 yılı” bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeni ile büyük önem taşır. Araştırmalar; çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte bireyin kişilik yapısını, tavırlarını, alışkanlıklarını, inançlarını ve değer

yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle bebeklikten başlayarak bireyin desteklenmeye, ön koşulsuz kabul, ilgi ve saygı görmeye, paylaşmayı öğrenmeye ve bilgiyi özümsemeye gereksinimi vardır.

Çocuğunuzun niçin belli bir davranışı sergilediğini anlayabilmek için, öncelikle gelişim evreleri ve bu evrelere özgü davranış değişikliklerinden haberdar olmanız gerekmektedir.

3 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

3 yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, motor becerilerinin gelişmesi ile çevre üzerinde egemen- lik kurmakta ve bunu giderek genişletmektedir. Sayı sayma, şarkı ve şiir öğrenme, çevresindeki dünya hakkında sorular sorma gibi alanlarda dil ve bilişsel yetenekleri ilerlemektedir. 3 yaşındaki çocuk artık çevresinde kendinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk, kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.

3 yaş, soruların yoğun bir şekilde yöneltildiği dönemdir. İki yıl boyunca dilde büyük ilerleme kaydeden çocuğun bu yaşta sözcük dağarcığı oldukça gelişmiştir. Dil konusunda önemli gelişme kaydetmesine rağmen, kendini ifade etmede bazı güçlükleri de bulunan 3 yaş çocuğunda zaman zaman konuşma

bozuklukları görülebilir. Akıcılık, sürekli gelişmekte ancak bazı sözcükler telaffuz edilemey- ebilmekte veya bazıları yanlış söylenebilmektedir.

Uyumak ve temizlik alışkanlıkları, üç yaşında büyük ölçüde kazanılmış olmakla birlikte; uyumadan önce anne baba veya sevdiği bir yetişkinle birlikte olması,

kendisine anlatılan bir masal veya hikâyeyi dinlemesi, çok sevdiği bir

oyuncağını yanına alması onun uykuya gidişini rahatlıkla gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. Okul öncesi dönemde gündüz yaşanan olaylar ve korkulu yaşantılar uykuda da etkisini sürdürür. Buna bağlı olarak çocuk geceleri

korkulu düşler görebilir. Kendi kendine yemek yemek konusunda ilk yaştan itibaren fırsatlara sahip olan çocuklar, 3 yaşına doğru neredeyse

mükem-mele yakın şekilde kendilerini beslemeyi başarabilirler.

Yetişkinin biraz yardımı ve desteği, faaliyeti tamamlaması için yeterlidir.

Yıkanmak, su ve sabunla oynamak çocuk için hem eğlenceli hem de sakinleştiricidir. Ayrıca sağlıklı bir birey olarak

yetişebilmesi için, çocuğun kendi beden temizliğini ve kendini temiz tutmayı öğrenmesi de bir gerekliliktir.

2 yaşlarından itibaren başlatılan tuvalet eğitimi 3-4 yaşlarında epeyce sonuç vermeye başlamıştır. Bazı ufak tefek kazalara rağmen, çocuk özellikle gündüzleri tuvalet ihtiyacını ifade etmeyi büyük ölçüde başarabilir.

Bu yaş grubundaki çocuklar, son derece benmerkezcidirler ve çoğunlukla kendi başlarına oynamayı sürdürürler. Diğer çocuklarla beraber olmakla birlikte, bu yaşın ilk yarısında eğer bir grup içinde

büyütülmemişlerse diğer çocukları birey olarak kabul etmekte güçlük çekerler. Diğer çocuklara yönelik çimdikleme, itme veya saçlarını çekme gibi davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar saldırganlık değil daha çok sosyal bir deneyim olarak kabul edilmelidir.

Dil, hareket ve toplumsal gelişim yönünden büyük gelişme gösteren 3 yaş çocuğu zengin bir hayal gücüne sahiptir. Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir. Bu, çocuğun gerçek olanla olmayanın sınırlarını tam olarak ayıramayan ve daha sonraki yıllarda da devam edecek düşüncesinin bir özelliğidir.

3 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Cinsel kimliğinin oluşmaya başladığı bu evrede çocuk anne ve babasına “Ben kimim? Nereden geldim? Çocuk nasıl oluşur?” gibi cinsel içerikli sorular yönelte- bilir. Merak ve öğrenme eğiliminin doğal bir uzantısı olan bu tür sorular,

yadırganmadan olağan karşılanmalı ve çocuğun gelişim düzeyine uygun olarak basit, kısa, doğru cevaplar endişesiz bir şekilde verilmelidir.

- Çocuğunuza büyük boy kâğıtlar, kurşun kalem, pastel boya ve kuru boya vererek resim yapmaya özendirin.

- Önce tek tek adlarını sorarak çocuğunuzun nesneleri tanıyıp tanımadığını anlayın ve özelliğini söylediğiniz oyuncakları size vermesini isteyin. “Bana kırmızı kovaları ver.” , “Bana büyük arabayı ver.”, “Bana aynı büyüklükte olan topları ver.” gibi.

- Çocuğunuz yetişkinlerden çok yaşıtları ile konuşmak isteyecektir. Bu sebeple diğer çocuklar ile bir arada olması için ortamlar hazırlayın. Bu, dil gelişimi için faydalı olacaktır. Anaokulunu önemli kılan nedenlerden biri de budur. Bu yaşlarda konuşma, fazlasıyla benmerkezci olma eğilimindedir ve zaman içinde sosyal hale getirilebilir. Böylece dil gelişimi için çocuğunuzun, diğer çocuklar ile ilişki kurmasını sağlayın.

- Çocuğunuzun yaşına uygun resimler içeren bir kitaptan ilk resimdeki olayı anlatın ve diğer say- fadakileri de çocuğunuzun anlatması için onu cesaretlendirin. Çocuğunuza sorular sorarak neden- sonuç ilişkisi kurmasına, olayları doğru sıralamasına yardımcı olun.

- Çocuğunuza uyulması gereken kuralları öğretirken “Yapma!” diyerek men etme yerine, istenmeyen davranışı unutturabilecek, onun yerine geçebilecek farklı bir etkinlik ve nesne bulun. Çocuğu

ilgilenebileceği nesnelere yönelterek istenmeyen davranıştan vazgeçirmek mümkün olur.

4 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve bekle- meyi öğrenir. Artık sürekli gözetim altında bulunan bir bebek değil, kendi kendine hareket edebilen konuşup soru sorabilen, kendi hakkında bilgi verebilen bir bireydir.

Hareket yönünden önemli gelişmeler gösteren 4 yaş çocuğu, rahatça koşmayı, zıplamayı, elini ve parmaklarını kullanmayı da başarabilir. Kâğıt, kalem, fırça ve boyalar bir önceki yaşta olduğundan daha ustalıkla kullanılmaya başlanmıştır.

Sorgu çağı, 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır. Sürekli olarak çevresini tanıma çabası içindedir ve bu çabası devamlı olarak sorduğu sorularla ortaya çıkar. “Neden?”, “Ne zaman?” “Nasıl?” gibi sorularla sözcüklerin anlamlarını ısrarla sorar. Sorularla ilgili olarak kendisine verilen açıklamaları dikkatle izler.

Burada yetişkinin vereceği cevapların doğru, onun anlayabileceği açıklıkta olması önemlidir. Sorulan sorular; çocuğun ilgilerini, çevresini tanıma çabalarını bir başka deyişle öğrenme isteğini göstermesi açısından önemlidir.

Toplumsal gelişim yönünden yetişkinleri izleyerek onların davranışlarını taklit eden 4 yaş çocuğu, bir yandan yetişkinle olumlu ilişkilerini sürdürürken diğer yandan kendi yaşıtlarıyla da daha uzun süre birlikte oynamaya başlar. Bu dönemde çocuk kendisi ile oynayacak bir ya da iki arkadaşını seçmeye başlar. Zaman zaman oyun sırasında arkadaşları ile çatışmalar yaşayacaktır. Çocuğun, arkadaşlarının isteklerine uymayı öğrenmeye başlaması ve bunun için de kendi isteklerinden fedakârlıkta buluna- bilmesi ile bu problemler ortadan kalkmaya başlayacak ve bu durum da çocuğun sosyal gelişimi yönünden son derece önemli bir adım olacaktır.

3-4 yaş civarında çocuklar, büyük ölçüde dış dünyayı zihnî semboller halinde tasarlayabilecek güçtedirler, yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bulunabilirler ancak bu

etkileşim benmerkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerinde yoğunlaşmışlardır, başkalarının bakış açılarını kavrayamaz-lar.

4 yaş çocuğu son derece açık sözlüdür. Hoşlandıklarını ve hoşlanmadıklarını rahatlıkla söyleyebilir. Somut düşünür. Kelimeleri, öğrendiği basit anlamlara göre değerlendirir. Örneğin “ yüzsüz” denildiğinde, yüzü olmayan bir insanı anlamaktadır.

4 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuz ile konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterin.

- Çocuğunuzun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlayın. Dış dünyayı sizin aracılığınız ile öğrenecektir.

5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

İlk çocukluk evresinin düğüm noktasını, aile ve çocuk için “ altın yaş” olarak nitelendirilen 5 yaş oluşturur. Daha bilgili ve olgun bir birey

görünümünde olan 5 yaş çocuğu, çevresine karşı dostça bir yaklaşım içerisindedir. En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir. 4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye karşı duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. 5 yaşındaki çocuk yeteneklerin- den en iyi biçimde yararlanmak ister, hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmak- tan hoşlanır. 5 yaş çocuğu yaşadığı kültür çevres- ine uyum göstermesini, başarılı bir kontrolle gerçekleştiren çocuktur.

Bu yaş tamamıyla bir taklit çağıdır. Büyükleri dikkatlice izler ve aynen onların davranışlarını tekrarlamaya çalışır. 5 yaş çocuğun gelişiminde ilginç dönemlerden biri olarak tanımlanabilir. Bu yaşta, çocuk çevresine ait yeni keşiflerde bulunur, yetişkin desteğine ihtiyaç duyar.

Kendi başına ya da arkadaşları ile birlikte oynadığı

evcilik oyunları ve dramatik oyunlar, her gün biraz daha geliştirilir. Grup oyunlarını tercih eder. 2-3 arkadaşıyla birlikte oynar. Grup üyeleri oyunun kurallarını birlikte koyarlar. Konulan bu kurallara oyundaki herkesin uymasına özellikle dikkat edilir. Paylaşmayı ve sıra beklemeyi öğrenir, oyunda adalet kavramını anlamaya başlar. Pratik, işbirlikçi ve uyumlu oyun oynar.

5 yaş çocuğu genellikle canlı, neşeli ve hareketli bir görünüm içindedir. Konuşmayı, soru sormayı, hareketli oyunlar oynamayı, masal ve öykü dinlemeyi, bunları anlatmayı sever. Olayların nedenleri ile çok yakından ilgilidir.

5 yaş çocuğunun “Evet.” , “Hayır.” tarzında yol gösterilmeye ihtiyacı vardır. Olumlu geri bildirimlere daha

iyi tepki verir. Uyarıların, tekrar tekrar ve dikkatle söylenmesini bekler. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Konuşması akıcıdır. Dil bilgisi kurallarına uyan ifadeler içerir. “r” sesi dışında, sesli açıdan da çoğunlukla uygun özellikleri taşır. Düzenli cümleleri sayesinde insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artar.

Uygun fırsatlar verildiğinde kendi kendine giyinme, yıkanma ve yemek yeme konusunda artık iyice ustalaşmış olan 5 yaş çocuğu; resim ve müziğe de ilgi duyar. Gelişmekte olan sayı kavramı ve buna ilişkin olarak öğrendiği sayılarla saymaktan, işlemler yapmaktan hoşlanır.

5 yaş çocuğunun mücadelesi “Nasıl iyi olunur?” sorusu üzerine kuruludur. O, bunu gerçekleştirmek için çok çalışır ve çoğunlukla başarılı olur. 5 yaş çocuğu uyumsuzluk ve huysuzluk dönemini geride

bırakmıştır. O, kas hâkimiyetinin gelişmesiyle, daha çabuk karar verebilmesi, düzenli cümleleriyle insanlarla olan sosyal ilişkilerinin artmasıyla farklı bir görünüm sergiler. Anne, 5 yaş çocuğu için dünyanın merkezidir. Annesini memnun etmek, onun yanında olmak, ona yardımcı olmak ister.

5 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuzun sorularına bıkmadan cevap verip olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatırsanız hem çocuğunuzun sözcük bilgisini artırmış ve merakını tatmin etmiş hem de olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olursunuz. Örneğin, "Camdan dışarı sarkma!" yerine "Camdan dı-şarı sarkarsan

düşebilirsin." şeklinde açıklayıcı bilgiler verilmelidir.

- Ayrıca bu dönemde çocuğunuza ucu küt makas vererek dergilerden resimler kesmesini iste-mek el-göz koordinasyonu ve ince kas gelişimi açısından yararlı olacaktır.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

6 yaşına rastlayan son çocukluk döneminin başlarında dengesiz ve olumsuz bir gelişim dikkatimizi çeker.6 yaş çocuğu değişmekte olan bir çocuktur. Birçok ebeveyn bu ani değişiklikleri, “Bu çocuğa ne oldu?”, “Çok değişti.” sözleri ile dile getirirler. Tembel ve kararsız bir görünümdedir. Çocuk bir kez daha 2,5 yaşında yaşamış olduğu karar verme güçlüklerine uğrar, yine bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yüzü arasında hızla gelip gider. Küçük şeyler için daima fikir değiştirir. Büyük şeyler için ise karar vermede oldukça fazla zaman harcar. Fakat bir kere karar verdikten sonra onu fikrinden caydırmak her zaman kolay olmaz.

Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocukları arasında farklılıklar izlenir. Her ikisi de sürekli yeni oyunlar bulur ve uygular, birçok hayali role

girer. Grup oyunlarından çok hoşlanır. Bazı sorumlulukları yüklenir, söylenenleri dikkat ile dinler, dikkat süresi uzar. Kendisi ile gerçek nitelikte eğitim uygulamaları

yapılacak bir çağa gelmiştir.

6 yaş çocuğu diğer yaşlara kıyasla anneyle daha da bütünleşmiştir. Ancak bu ilişkide de zaman zaman ikilemler yaşadığı olur. O; gerçekte annesinden ayrılmaya başlamıştır, bağımsız olmak istemekte- dir. Ama aynı zamanda ona yakın olmayı ihmal etmez. Bağımsızlığın ortaya çıkması zaman zaman çocuk için bir kaygı nedeni oluşturur. O da bu kaygıyla başa çıkabilmek için her şeyi kontrolü altında tutmaya çalışır. En iyi olmak, birinci olmak, her şeye sahip olmak, sevilmek ve övülmek ister. Yarışma ortamında başarısızlığa taham- müllü yoktur. Sürekli bir şekilde dikkate alınma arzusunu yaşar. Eleştiriler karşısında çok duyarlıdır. Kolayca ağlar.

Zihinsel gelişimine bakılacak olursa bu çağda çocuğun zihin gücü ve belleği bir hayli gelişir. Çocukta somut düşünce tarzı hâkimdir. Gözlemler ve deneyler sonucu bir takım hükümler verebilirler. Soyut ve mantıklı düşünemezler. Olayları objektif olarak eleştiremezler ve sık sık kendilerini överler. Bu

dönemin sonunda kendi kusurlarını görmeye ve eleştirmeye başlarlar. Dil çok zenginleşir. Çocuk çok fazla kelime öğrenir. Sözcük dağarcığı 6 yaşına kadar 10.000 sözcüğe ulaşır. Bu günde ortalama 5 yeni sözcük öğrenmeleri anlamını taşır. Harfleri yazmaya çalışır, bazılarını ters yazar.

En önemli duygusal ihtiyaçları sevilmek, beğenilmek, değer verilmektir. Başarılı olma ihtiyacı kuvvetlidir. Gerçek başarılar elde edemezlerse hayali başarılarla övündükleri görülür. Bu dönemde korku, öfke, kıskançlık, neşe, sevgi gibi duygular bir çocuğun gününü birbiri ardına doldurabilir. Duygusal halleri çabuk değişir. Giyim, konuşma, zevk bakımından arkadaşlarını taklit eder. Rekabete girer. Sosyal yönden saygınlık kazanmak amacıyla güç gösterilerine girer. Eşya ve aileleriyle övündükleri görülür.

6 Yaş Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

- Çocuğunuza öğrenmesi konusunda baskı kurmak yerine destek olmakla yardımcı olmalısınız. Bu amaç ile çocuğun hala oyun çocuğu olduğu akıldan çıkartılmamalı, oyuna ve çalışmaya ayrı zaman ayırarak “Programlı Yaşama” çocuk özendirilmelidir.

- Çalışma alışkanlığını kazanmakta olan çocuğunuzla aynı masayı paylaşmamalı, zaman zaman yanına gelerek ihtiyacı olan konularda sorularını cevaplamak ile yetinmelisiniz.

- Okuldan gelen çocuğunuzu “Hoş geldin! Günün nasıl geçti?” cümlesi ile karşılamalısınız, ilgi alanınız akademik başarısı değil çocuğunuzun kendisi olmalıdır.

- Akşamları kitap okuyarak çocuğunuzu okumaya özendirmelisiniz.

- Çocuğunuzun ilgi ve yetenekleri dâhilinde, özgüvenini kazanması için ders dışında kendini kanıtlayabileceği etkinliklere yönlendirmelisiniz.

Sonuç olarak, her yaşa göre değişen gelişim özellikleri vardır. Ancak unutulmamalıdır ki her bireyin kalıtımsal özellikleri ve çevre ile olan yaşantıları farklı olduğu için gelişim bireylere göre farklılıklar gösterebilir.

Kaynaklar:

1. Oktay, Ayla, (2000), ‘Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem’, Epsilon Yayınları 2. Yavuzer, Haluk, (2006), ‘Çocuk Psikolojisi’, 29. Basım, Remzi Kitabevi

3. Yavuzer, Haluk, (2010), ‘Çocuğunuzun İlk 6 Yılı’, 26. Basım, Remzi Kitabevi

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi