KENT KONSEYLERİ ULUSAL RAPORU III. TÜRKİYE KENT KONSEYLERİ BULUŞMASI 29/30 MART 2012 ÇANAKKALE

TÜ T Ü RKİ RK İYE KENT KONSEYLER YE KENT KONSEYLERİ İ Bİ B İRL RLİĞİ İĞİ

Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı

2012

III. TÜRKİYE KENT KONSEYLERİ BULUŞMASI 29/30 MART 2012 – ÇANAKKALE

KENT KONSEYLERİ ULUSAL RAPORU

1 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

• hazırlayan

Hasan SOYGÜZEL I Yalova Kent Konseyi Genel Sekreteri

• editoryal komite

Sedat YÜCEL I Türkiye Kent Konseyleri Birliği Dönem Başkanı Saim YAVUZ I Çanakkale Kent Konseyi Başkanı

Necati BİNİCİ I Gaziantep Kent Konseyi Genel Sekreteri Enes Battal KESKİN I Bursa Kent Konseyi Genel Sekreteri Gülay SARIŞEN I Çanakkale Kent Konseyi Genel Sekreteri

2 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

İÇERİK DİZİNİ I - GİRİŞ

II - KENT KONSEYLERİNİN TARİHSEL ARKA PLANI 1. Gündem 21

2. Yerel Gündem 21

3. Kent Konseylerinin Yasal Zemine Kavuşması İçin İlk Adım 4. Belediye Kanunu ve Kent Konseyleri

5. Kent Konseyleri Yönetmeliği

III- TÜRKİYE’DE KURULAN KENT KONSEYLERİ IV – KENT KONSEYLERİNİN DURUMU

V. KENT KONSEYLERİ ARASINDA İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ ÇABALARI

1. Türkiye Kent Konseyleri Birliği – Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı 2. Türkiye Kent Konseyi Platformu

3. Trakya Kent Konseyleri Birliği

4. Doğu Marmara Kent Konseyleri İşbirliği Ağı 5. İzmir Kent Konseyleri Birliği

6. Bursa Kent Konseyleri Birliği 7. Aydın Kent Konseyleri Birliği

VI- KENT KONSEYİ SÜRECİNİ DESTEKLEYEN BAŞLICA KURULUŞLAR 1. UNDP – Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

2. EU – Avrupa Birliği

3. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı

4. UCLG – MEWA / Birleşmiş Kentler Ve Yerel Yönetimler- Ortadoğu Ve Batı Asya Teşkilatı 5. TBB - Türkiye Belediyeler Birliği

6. MARKA - Doğu Marmara Kalkınma Ajansı VII – KENT KONSEYLERİNİN TEMEL SORUNLARI VIII – SONUÇ ve DEĞERLENDİRME

3 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

I - GİRİŞ

Bugün sayıları hızla artan kent konseyleri, her geçen gün kent yaşamının önemli aktörlerinden biri haline gelmektedir. Kent yaşamında, kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışan kent konseyleri aynı zamanda önemli bir yerel demokrasi projesidir. Gündem 21 ile birlikte başlayan ve kent konseylerinin yerel yönetim mevzuatımızda yer almasıyla devam eden uzun bir süreci ifade eden bu zihniyet dönüşümü halen devam etmektedir.

Kent konseylerimiz, devam eden bu süreçte farklı kentlerde farklı deneyimlerle yol almaktadır. Öğrenerek gelişen; geliştikçe de kentlerini ve hemşehrilerini güçlendiren kent konseyleri, aynı zamanda çeşitli yapısal sorunlarla da karşı karşıyadır. Her bir şehirde farklı tezahür eden bu sorunların çözümüne yönelik canlı bir tartışma mevcuttur.

Kent konseyleri bünyesinde oluşturulan başta kadın ve gençlik meclisleri olmak üzere toplumsal kesimleri temsil eden çalışma grupları ve platformlar da yürüttükleri somut sosyal sorumluluk projeleri ile önemli bir dinamizm yaratmaktadır. Kent konseyleri, kamu, özel ve sivil toplumdan bütün kentsel paydaşları kent paydasında buluşturan önemli bir yapı olmakla birlikte; aynı zamanda da belediyelerin başını çektiği bütün yerel kurumlarla olumlu bir diyalogun sürdürülmesi için gayret etmektedirler.

Ulusal ve uluslararası ölçekte katılımcı yönetişim ve sürdürülebilir gelişme alanında faaliyet yürüten bütün kurumlar da kent konseylerinin doğal paydaşlarıdır. Birleşmiş Milletler, Avrupa Komisyonu, Kalkınma Programı olmak üzere; Kalkınma Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü; Türkiye Belediyeler Birliği ve UCLG-MEWA bu paydaşlardan bazılarıdır.

Yerel Gündem 21 sürecinin devamı olarak varlıklarını muhafaza eden kent konseyleri ile yeni kurulan kent konseyleri arasında karşılıklı dayanışma ve işbirliğinin geliştirilmesine yönelik önemli adımlar atılmıştır. Türkiye Kent Konseyi Birliği adıyla oluşturulan Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı bu anlamda önemli bir fonksiyon icra etmektedir.

Türkiye Kent Konseyleri Birliği tarafından hazırlanan bu çalışma; sürecin tarihsel seyrini kısaca yeniden hatırlamamızı ve mevcut durumumuzu bütüncül bir gözle tespit etmemizi sağlamaya yönelik mütevazı bir çabanın ürünüdür.

4 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

II - KENT KONSEYLERİNİN TARİHSEL ARKA PLANI

1. Gündem 21

Gündem 21, “kalkınma ve çevre arasında denge kurulmasını hedefleyen ‘sürdürülebilir gelişme’ kavramının yaşama geçirilmesine yönelik, küresel uzlaşmanın ve politik taahhütlerin en üst düzeydeki ifadesi olan bir eylem planı” olarak tanımlanmaktadır.

Gündem 21`in çıkış noktası, “gelecek yüzyıla açılan yolda sürdürülebilir gelişme” konseptiyle 03-14 Haziran 1992 tarihlerinde Brezilya’nın Rio de Janeiro şehrince yapılan ve çoğunlukla

“Yeryüzü Zirvesi” (Earth Summit) olarak adlandırılan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (United Nations Conference on Environment and Development – UNCED)`dır.

1992 Rio Yeryüzü Zirvesi’nde “sürdürülebilir kalkınma”, tüm insanlığın 21. yüzyıldaki ortak hedefi olarak benimsenmiş ve bu doğrultuda, 21. yüzyılda çevre ve kalkınma sorunlarıyla başa çıkılmasına ve sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşılmasına yönelik ilkeleri ve eylem alanlarını ortaya koyan “Gündem 21” başlıklı Eylem Planı, Zirve’nin temel çıktısı olarak, BM üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarınca kabul edilmiştir.

Gündem 21, “İnsanlık, tarihsel bir dönüm noktasındadır” cümlesiyle başlamaktadır. Uluslar arasında ve ulusların kendi içerisindeki eşitsizliklere, giderek artan yoksulluk, açlık, hastalıklar ve cehalete, ekosistemlerdeki kötüleşmeye dikkat çekilmektedir. Çıkış yolu olarak ise, temel gereksinimlerin karşılanmasını, yaşam standartlarının iyileştirilmesini, ekosistemlerin daha iyi korunması ve yönetimini ve daha güvenli bir geleceğe giden yolun yapı taşlarının döşenmesini sağlayacak küresel ortaklık kavramı gündeme getirilmektedir.

Gündem 21, bir yandan günümüzdeki ağırlıklı sorunların üstesinden gelmeye çalışırken, öte yandan da dünyamızı 21. yüzyılın tehditlerine karşı hazırlamayı hedeflediği vurgulanmaktadır. Gündem 21, kalkınma ve çevre işbirliğinde küresel uzlaşmanın ve politik taahhütlerin en üst düzeydeki ifadesi olarak nitelendirilmektedir.

Gündem 21’in başarıyla uygulanmasından öncelikle ve esas olarak hükümetlerin sorumlu olacağı belirtilmekle birlikte, bu sürece, halkın ve hükümet-dışı kuruluşlarla diğer grupların etkin bir biçimde katılımının sağlanması gereği vurgulanmaktadır. Son olarak, Gündem 21’in dinamik bir program olduğuna dikkat çekilmekte ve bu sürecin, sürdürülebilir kalkınma için yeni bir küresel ortaklığın başlangıcı olduğu belirtilmektedir.

5 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Gündem 21’in temel yaklaşımı, tüm program alanlarına yönelik finansman politikalarının belirlenmesi, yeni kaynakların yaratılması, uygulanabilir teknik ve ekonomik araçların belirlenmesi, merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkilerinin “yerinden yönetim” anlayışı doğrultusunda güçlendirilmesi, hükümetler ve hükümet-dışı kuruluşlar arasında işbirliğinin geliştirilmesi ve halkın etkin katılımının sağlanması gibi öncelikler üzerine bina edilmiştir.

Esasında kent konseylerinin Yerel Gündem 21 sürecinden süzülerek bugüne ulaşmasını sağlayan da bu yaklaşımdır. Gündem 21 üç ana ve bir tamamlayıcı kısımdan oluşmakta ve toplam 40 bölümü içermektedir. Katılımcı yaklaşımın, bu küresel eylem planının tamamına yansımış olduğu görülmektedir.

2. Yerel Gündem 21

Kent konseylerini doğuran temel süreç olarak ifade edilebilecek olan Yerel Gündem 21,

“yerel sürdürülebilir kalkınma sorunlarının çözümüne yönelik uzun dönemli stratejik bir planın hazırlanması ve uygulanması yoluyla yerel düzeyde Gündem 21’in hedeflerine ulaşılmasını amaçlayan katılımcı, çok sektörlü bir süreç” olarak tanımlanabilir. Yerel düzeyde

“sürdürülebilir kalkınma”ya yönelik katılımcı eylem planlaması süreci niteliğindeki Yerel Gündem 21, dünyada ve Türkiye’de sergilediği özellikleriyle 21. yüzyılın demokratik “yerel yönetişim” anlayışını ifade etmektedir.

Yerel Gündem 21, Türkiye’de en uzun süre proje formatında uygulanmış programlardan biridir. Proje, içerisinde önceden tanımlanmış bir dizi faaliyetten ibaret bir program olmaktan öte; yerel yönetişimin tüm alanlarını ve aktörlerini yatay ve düşey olarak kucaklayan, bu bütünlük içerisinde yeni bir anlayış, yeni bir yönetim ahlakı ve yeni bir zihniyet geliştirilmesini hedefleyen reformist bir süreç niteliği taşımaktadır.

Yerel Gündem 21 uygulamaları, 1997 yılı sonunda, UNDP’nin desteğiyle, IULA-EMME Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği, Doğu Akdeniz ve Ortadoğu Bölge Teşkilatı’nın (bugün ki UCLG-MEWA) koordinatörlüğünde yürütülen “Türkiye’de Yerel Gündem 21’lerin Teşviki ve Geliştirilmesi” Projesi ile başlamıştır. T.C. Bakanlar Kurulu’nun kararıyla başlatılan proje, iki yıllık bir uygulama dönemi sonrasında, Aralık 1999’da tamamlanmıştır. Bu projenin başarısı üzerine UNDP, ikinci aşamaya da destek vermeyi kabul etmiş, T.C. Bakanlar Kurulu’nun da bunu benimsemesinin ardından, “Türkiye'de Yerel Gündem 21'lerin Uygulanması” başlığını taşıyan ikinci aşama projesi, Ocak 2000’de başlamıştır. İkinci aşaması sırasında çeşitli alt- projelerin başlatılması ve yeni katılımlarla proje ortağı yerel yönetimlerin sayısının 50’yi

6 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

aşması sonrasında, Yerel Gündem 21 uygulamaları “proje” çerçevesinden çıkarılarak, uzun erimli bir “Program”a dönüştürülmüştür.

Türkiye Yerel Gündem 21 Programı kapsamında yürütülen aşama projeleri aşağıdaki gibidir.

• I. Aşama - Türkiye’de YG-21’lerin Teşviki ve Geliştirilmesi Projesi

• II. Aşama - Türkiye’de Yerel Gündem 21’lerin Uygulanması Projesi

• III. Aşama - Türkiye’de Yerel Gündem 21 Yönetişim Ağı Yoluyla BM Binyıl Bildirgesi Hedefleri ve Johannesburg Uygulama Planının Yerelleştirilmesi Projesi

• IV. Aşama - Türkiye’de Yerel Gündem 21 Yönetişim Ağı Kanalıyla BM Binyıl Kalkınma Hedeflerinin Yerelleştirilmesi

• V. Aşama - Kent Konseylerinin Güçlendirilmesi Ve Yerel Demokratik Yönetişim Mekanizmaları Olarak İşlev Görmelerine Yönelik Eğitim Ve Kapasite Geliştirme Desteği Sağlanması Projesi

Yerel Gündem 21 Programı ortağı kentlerde kurulmuş olan kent konseyleri, yeni Belediye Kanunu ile birlikte kurulan kent konseylerine destek olmuş ve çalışmaların ülke ölçeğinde kökleşmesine öncülük etmiştir.

UCLG-MEWA’nın ulusal koordinasyonunda T.C. Hükümeti ve UNDP’nin desteğiyle yürütülen Türkiye Yerel Gündem 21 Programı, Haziran 2011’de resmi olarak sona ermiştir.

3. Kent Konseylerinin Yasal Zemine Kavuşması İçin İlk Adım

Türkiye Cumhuriyeti 58. Hükümeti’nin 18 Kasım 2002’de bugün ki Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül’ün başkanlığında kurulmasından iki gün önce bugün ki Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı olarak iktidarları döneminde uygulayacakları 1 yıllık Acil Eylem Planı’nı açıklamıştır.

Kent konseylerinin kuruluşunun ilk defa telaffuz edildiği temel siyasi dokuman olan Acil Eylem Planı’nda “Merkezi yönetimde yapılacak reform çalışmalarına paralel olarak yerel yönetim reformu öncelikli bir alan olarak ele alınacaktır.” denilerek;

“Bu kapsamda;

• Yerel yönetimlerin görev ve yetkileri geniş bir çerçevede yeniden belirlenecek,

• İnsan kaynakları ve mali yapıları güçlendirilecek,

• İl Genel Meclisleri katılımı artıracak şekilde yeniden yapılandırılacak

• Taşra teşkilatları ve personeli aşamalı bir program dahilinde İl İdarelerine bağlanacak,

• Yerel düzeyde sivil toplum katılımını sağlayacak Kent Konseyleri kurulacak,

7 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

• Hizmeti etkin şekilde götürecek ölçeğe sahip alt bölgeler bazında bölgesel kalkınma kurumları oluşturulacaktır.”

şeklindeki taahhütler Acil Eylem Planı’nda yer almıştır.

4. Belediye Kanunu ve Kent Konseyleri

30.05.2005 Tarihli Bakanlar Kurulu Karalı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan Belediye Kanun Tasarısı’nda kent konseyleri ile ilgili düzenlemelerin yer aldığı 76.

maddenin gerekçesinde “Kentte yaşayanlar arasında hemşehrilik bilinci, kent vizyonunun geliştirilmesi, kent hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirebilmek amacıyla sivil bir danışma forum ve danışma mekanizması oluşturulmasının yararlı olacağı düşünülmüştür. Kent konseylerinin sivil bir yapı olma niteliği konusunda gösterilen titizlik nedeniyle maddede ayrıntılı düzenlemeden kaçınılmış ve genel ilkeler konulmuştur.” denilerek kent konseyleri ile ilgili düzenlemelerin amacı da ortaya konmuştur. Böylece kent konseylerinin “sivil bir danışma formu ve danışma mekanizması”

olarak kent yaşamının aktörleri arasında yer almasına yönelik ilk adımlar atılmıştır.

Yeni Belediye Kanunu, 03.07.2005 tarihinde 5393 kanun numarası ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmiş; 13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76. maddesinde “Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır.

Belediyeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi konusunda yardım ve destek sağlar.

Kent konseyinde oluşturulan görüşler belediye meclisinin ilk toplantısında gündeme alınarak değerlendirilir. Kent konseyinin çalışma usûl ve esasları İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.” denilerek kent konseyleri yasal zemini kanun düzeyinde güvence altına alınmıştır.

8 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

5. Kent Konseyleri Yönetmeliği

Kent konseylerinin çalışma usul ve esaslarının belirlendiği ve İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Kent Konseyi Yönetmeliği 08.10.2006 tarih ve 26313 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kent Konseyi Yönetmeliği ile kent konseyleri ile ilgili ortak ana hususlar ortaya konmuş; Yerel Gündem 21 Programı çerçevesinde kent meclisi, kent parlamentosu, kent kurultayı vb.

adlarla kurulmuş yapılar kent konseyine dönüştürülmüştür.

İçişleri Bakanlığı tarafından 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76. Maddesine dayanılarak çıkarılan 2006 tarihli Kent Konseyi Yönetmeliğinin bazı maddelerine Antalya Kent Konseyi kararı uyarınca -bu maddelerin antidemokratik olduğu gerekçesiyle- Mimarlar Odası, Makine Mühendisleri Odası, Elektrik Mühendisleri Odası Antalya Şubeleri, Antalya Barosu ve kişisel olarak da Kent Konseyi Başkan Vekili M. Osman AYDIN tarafından dava açılmıştır.

Davalar sonucunda Danıştay anılan Yönetmeliğin “Kent konseyi üyeliği” başlığı altında yer alan;

• “8.1.b) Belediyenin içinde bulunduğu seçim bölgesi veya bölgelerinin milletvekilleri,

• d) Meclis üye tam sayısının yüzde 30’unu geçmemek üzere, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından seçeceği temsilcileri,

• e) Meclis tam üye sayısının yüzde 30’unu geçmemek üzere, il genel meclisinin kendi üyeleri arasından seçeceği temsilcileri”, maddelerini iptal etmiştir.

Yine Danıştay 8. Dairesi 8. Maddenin 2. fıkrasındaki “Büyükşehir kent konseyine (g) bendinde belirtilen siyasi partilerden TBMM de üyesi bulunanların ve (h) bendinde belirtilenlerin varsa en üst kuruluşlarının birer temsilcisi katılır” hükmünü iptal ederek kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sendikaların birlikleri dışında; birlikleri oluşturan Oda, sendikaların da o ilde örgütlüyse kent konseyine üye olacağını belirlemiştir.

TBMM’de grubu bulunan partiler yerine grubu bulunsun bulunmasın bütün partilerin ildeki örgütlerinden bir temsilcinin kent konseyinde yer alabileceği de karara bağlanmıştır.

8. Daire aynı yönetmeliğin 10. Maddesinin 1. fıkrasında; “Genel kurul belediye meclisi birinci başkan vekilinin, bulunmaması halinde ikinci başkan vekilinin başkanlığında...”toplanır, 11.

Maddenin 2. fıkrasında; “Yürütme kuruluna belediye meclisi birinci başkan vekili, bulunmaması halinde ikinci başkan vekili başkanlık eder” hükümlerini de iptal ederek

9 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Belediye Meclisi 1. Başkan Vekilinin bulunmaması halinde 2. Başkan Vekilinin Konsey Genel Kurulu’na ve Konsey Yürütme Kuruluna başkanlık etmesine ilişkin düzenlemeyi de ortadan kaldırmıştır.

Danıştay tarafından 2006 tarihli Kent Konseyi Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinin iptali üzerine doğan boşluğun giderilmesi amacıyla İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Kent Konseyi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 06.06. 2009 tarih ve 27250 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve kent konseyleri bugün ki yapılarına kavuşmuştur.

Kent konseyleri tarafından yapılan değerlendirmelerde özellikle “tüzel kişilik” ve “bütçe”

olmak üzere mevcut yönetmelikte bazı eksiklikler bulunduğu değerlendirilmekte ve İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü tarafından yeni bir yönetmelik hazırlanmasına yönelik tespit çalışmaları yapılmaktadır.

III- TÜRKİYE’DE KURULAN KENT KONSEYLERİ

Yönetmeliğin, kent konseylerinin oluşumunu düzenleyen 5. maddesinde “Kent Konseyleri belediye teşkilatı olan yerlerde, mahalli idareler genel seçim sonuçlarını izleyen 3 ay içinde 8 inci Maddede belirtilen üyelerden oluşur.” denilerek; belediye teşkilatı olan yerlerde kent konseylerinin kurulmasını hükme bağlamıştır. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü verilerine göre hali hazırda Ülkemizde toplam 2.950 belediye mevcuttur. Bu belediyelerin 2011 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre nüfusları aşağıdaki gibidir.

2011 ADNKS- NÜFUS SAYIMINA GÖRE TÜRLERİNE VE NÜFUSLARINA GÖRE BELEDİYELERİN DAĞILIMI

BELEDİYE NÜFUSU TOPLAM BÜYÜKŞEHİR İL BÜYÜKŞEHİR İLÇE BELDE

2950 16 65 143 749 1977

0-1.999 ARASINDA 1078 68 1010

2.000-4.999 ARASINDA 978 202 776

5.000-9.999 ARASINDA 323 6 175 142

10.000-24.999 ARASINDA 229 1 9 175 44

25.000-49.999 ARASINDA 92 7 19 63 3

50.000-99.999 ARASINDA 85 18 15 50 2

100.000-249.999 ARASINDA 77 29 32 16

250.000-499.999 ARASINDA 53 1 8 44

500.000-999.999 ARASINDA 26 6 2 18

1.000.000’DAN BÜYÜK 9 9

Kaynak: İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü - http://www.migm.gov.tr

10 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Türkiye Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı ile ilgili hazırlık çalışmaları çerçevesinde il düzeyinde mevcut kent konseylerimize yönelik yapılan tespitlere göre 5393 Sayılı Belediye Kanunu uyarınca kurulması zorunlu olmasına rağmen hâlihazırda kent konseyi kuruluşunu gerçekleştirmeyen iller dahi mevcuttur. Bazı illerimizde ise kent konseyi kurulmuş anacak hâlihazırda faal durumda değildir. Bu kentler:

SAYI KENT ADI DURUMU

1 İstanbul Kent Konseyi Faal durumda değildir 2 Bingöl Kent Konseyi Faal durumda değildir 3 Erzincan Kent Konseyi Faal durumda değildir 4 Erzurum Kent Konseyi Faal durumda değildir 5 Konya Kent Konseyi Faal durumda değildir 6 Hakkâri Kent Konseyi Faal durumda değildir 7 Siirt Kent Konseyi Faal durumda değildir 8 Bartın Kent Konseyi Faal durumda değildir 9 Aksaray Kent Konseyi Faal durumda değildir

10 Tunceli Kent Konseyi Henüz oluşturulmamış durumdadır 11 Hatay Kent Konseyi Henüz oluşturulmamış durumdadır 12 Isparta Kent Konseyi Henüz oluşturulmamış durumdadır 13 Samsun Kent Konseyi Henüz oluşturulmamış durumdadır

Bu liste dışındaki illerde kent konseyinin var olduğu kabul edilmekle birlikte sadece genel kurulunu yapan; çalışma grubu olmayan ve son derece sınırlı düzeyde faaliyet yürüten kent konseylerini de eklediğinizde sayı artmaktadır.

İlgili mevzuat uyarınca kent konseylerini kurmakla görevli olan belediye başkanlarımızın bazıları aynı zamanda kent konseyi başkanlığı görevini de yürütmektedir.

SAYI KENT ADI KENT KONSEYİ BAŞKANI

1 İstanbul Kent Konseyi Kadir Topbaş

2 İzmir Kent Konseyi Aziz Kocaoğlu

3 Diyarbakır Kent Konseyi Osman Baydemir

4 Malatya Kent Konseyi Ahmet Çakır

5 Kırşehir Kent Konseyi Yaşar Bahçeci

6 Mardin Kent Konseyi Mehmet Beşir Ayanoğlu

7 Düzce Kent Konseyi İsmail Bayram

8 Kırıkkale Kent Konseyi Veli Korkmaz

9 Kilis Kent Konseyi Mehmet Abdi Bulut

10 Niğde Kent Konseyi Faruk Akdoğan

11 Ağrı Kent Konseyi Hasan Arslan

12 Mersin Kent Konseyi Macit Özcan

13 Ardahan Kent Konseyi Faruk KÖKSOY

11 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Ülkemizde yaşanan Yerel Yönetim Reformu’nun bir sonucu olarak katılımcı yerel demokrasinin güçlendirilmesi amacıyla kent yaşamının gündemine gelen kent konseylerinin, birçok şehirde ciddi uygulama sorunlarıyla karşı karşıya olduğu tespit edilmiştir.

Kent konseyi kurulu bulunan birçok ilimizde de kent konseylerinin yeterli düzeyde faaliyet gösterdiklerini söylemek mümkün değildir.

Hâlihazırda ilçe ve belde düzeyinde örgütlenmiş kent konseyi sayısı oldukça azdır. Ancak Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, İzmir, Konya, Samsun gibi büyük şehirlerin bazı ilçelerinde ve daha önce Yerel Gündem 21 Programına dahil olan bazı ilçelerde ve sınırlı düzeyde de diğer ilçe ve beldelerde kent konseyleri kurulmuş durumdadır.

Ülkemizde hali hazırda kurulmuş bulunan kent konseyi sayısı ülkemizdeki toplam belediye sayısının %10’u nispetinde dahi değildir. Elde resmi bir veri olmamakla birlikte sayının yaklaşık 150 civarında olduğu bilinmektedir.

IV – KENT KONSEYLERİNİN DURUMU

Kent Konseyleri, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76. maddesinde belirtilen hedefler doğrultusunda, halkın yönetime katılımını sağlayacak mekanizmaları geliştiren, halkın kendi sorunlarına sahip çıkmasını özendiren, yönetişim eksenli katılımcı demokrasiyi esas alan ve sivil toplumu önceleyen oluşumlar olarak tarif edilebilir.

Kent Konseyi Yönetmeliği; “Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır” diyerek kent konseylerine yönetişim ilkelerini hayata geçirme görevi vermektedir.

Öte yandan yerelde örgütlenme modeliyle ülkenin geneline yayılan kent konseyleri, kuruldukları yerlerde yerel demokrasinin geliştirilmesinin en önemli aktörü konumundadır.

Kanunda belirtilen ve yönetmelikle açıklanan görevleri dikkate alındığında kent konseyleri, yerel demokratik yönetişim mekanizması işlevini üstlenen bir platform olarak görünmektedir.

Kentle ilgili hemen her konuda, ortak aklı harekete geçirerek görüş oluşturma kabiliyeti, kent konseylerine yerelde yönetişim kavramının hayata geçirilmesinde çok önemli bir fonksiyon yüklemektedir.

12 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Kent konseylerinin yönetmelikte tarif edilen fonksiyonlarını ne denli icra edebildiğine ilişkin yaygın araştırmalar henüz mevcut değildir. Ancak, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin Yerel Yönetim Reform Programındaki temel hedefleri olan “yerel yönetimlerde demokratik karar alma mekanizmalarının geliştirilmesi”, “yerel yönetimlerin yönetsel/mali özerkliğinin, etkinliğinin ve hesap verebilirliğinin artırılması” ve “yerel kamu hizmetlerin niteliğinin ve vatandaşlara erişiminin iyileştirilmesi” amacıyla Avrupa Komisyonu’nun desteğiyle Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü adına Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yürütülen Türkiye’de Yerel Yönetim Reformuna Destek (LAR) Projesi kapsamında hazırlanan

“Yerel Katılım Mekanizmalarının Güçlendirilmesi Mevcut Durum Tespiti Çalışması”nda kent konseylerinin durumuna ilişkin bulgulara yer verilmiştir¹.

Bu çalışmada elde edilen genel bulgulara göre;

• Kent konseylerinin bilinirlikleri sınırlıdır.

• Kurumsal kimliklerini oluşturmada sıkıntıları vardır; “belediye birimi” algısı yaygındır.

• Ayrı mekânı olan kent konseyleri daha iyi tanınmakta, daha rahat faaliyet göstermektedir. Bunların çoğunun YG-21 geçmişi vardır.

• Kent konseylerinin bütçesi yoktur. Tüm belediyeler, konsey etkinliklerini başka kalemlerden desteklemektedir.

• Bütçe, kent konseyinin bağımsız karar alabilme konusuyla birlikte tartışılmaktadır.

• Kent konseylerine katılım düzeyi düşüktür. STK’lar çalışma gruplarında genelde yer almamaktadırlar.

• Çalışma grupları çoğunlukla başka bir dernekle ilişkisi olmayan gönüllü bireylerce yürütülmektedir.

• Çalışma grupları belli bir toplantı takvimini izlemekte ama düzenli/düzgün toplantı tutanakları tutmamaktadırlar.

Anılan çalışmada yönetmelikte belirtilen fonksiyonları yerine getirme noktasındaki temel beklentilerin durumu da incelenmiş ve elde edilen bulgular içerisinde çoğunlukla olumlu olanlar (+); olumsuz olanlar ise (-) olarak işaretlenmiştir.

• Kent vizyonunun ve hem hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi (+)

• Kentin hak ve hukukunun korunması (-)

• Sürdürülebilir kalkınma (-)

• Çevreye duyarlılık (+)

• Sosyal yardımlaşma ve dayanışma (+)

• Saydamlık, hesap sorma ve hesap verme (-)

• Katılım, yönetişim ve yerinden yönetim (-)

1 Tamamı için bakınız: http://www.lar.org.tr/uploaded/dosyalar/cb8d1b7d40fb8d6751df908adde90fb0.pdf

13 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Ülkemizde henüz emekleme devresinde olan kent konseylerinin son derece başarılı yerel uygulamalar ortaya koymakla birlikte halen temel fonksiyonlarını icra etme noktasında kat etmeleri gereken önemli bir mesafe olduğu görülmektedir.

Öte yandan, kanunla ve yönetmelikle görevleri açıklanmasına karşın kent konseylerinin yapısal ve işlevselliği bağlamında yeterli düzeyde bilgi birikiminin olmaması, konsey organlarının öznel değerlendirmelere göre şekillenmesine neden olmakta ve kişiye özel yapılar ortaya çıkmaktadır. Her kentin özgün yapısına göre kent konseylerinin şekillenmesi önemli olmakla beraber, kent konseylerinin işlevselliğinin arttırılması noktasında objektif kriterlerin oluşturulması da gerekmektedir.

V. KENT KONSEYLERİ ARASINDA İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ ÇABALARI

Kent konseyleri arasında il, bölge ve ulusal düzeyde oluşmuş çeşitli iletişim ağları aracılığıyla işbirliğinin geliştirilmesine yönelik çabalar mevcuttur.

Bunlardan bazıları aşağıdaki şekildedir.

1. Türkiye Kent Konseyleri Birliği – Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı

13 Şubat 2010 tarihinde Bursa Kent Konseyi’nin ev sahipliğinde 58 Kent Konseyi’nin katılımıyla gerçekleştirilen “Türkiye Kent Konseyleri Buluşması”nda bir araya gelen Kent Konseyleri tarafından kabul edilen Sonuç Bildirgesi’nde “Kent konseyleri arasında eşit ortaklık ve dayanışma temelinde sürdürülebilir işbirliğinin geliştirilmesini hadefleyen, hemşehri hukukunu esas alan bir anlayışla; kentlerin potansiyelini harekete geçirmeye çalışan ve ülkemizin tüm kentlerinde iyi yönetişimin temel prensiplerine dayalı kent konseylerinin kuruluşuna öncülük eden bir işbirliği ağının hayata geçirilmesi” uygun görülerek; hazırlık çalışmalarını yürütmek üzere katılımcıların oybirliğiyle Afyonkarahisar, Batman, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Gaziantep, Giresun, Karabük, Kocaeli, Manisa, Ordu ve Yalova Kent Konseyleri’nden oluşan bir Çalışma Grubu görevlendirilmiştir.

Bursa’da gerçekleştirilen “Türkiye Kent Konseyleri Buluşması”nda Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı’nın oluşturulmasına yönelik hazırlıkları yürütmek Afyonkarahisar, Batman, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Gaziantep, Giresun, Karabük, Kocaeli, Manisa, Ordu ve Yalova Kent Konseylerinin katılımıyla bir “Teknik Hazırlık Komitesi” oluşturulmuştur.

14 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Teknik Komite aşağıda isimleri yazılı bulunan kent konseyi temsilcilerinden oluşmaktadır.

• Emin ÇENGELCİ, Afyonkarahisar Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Ömer Faruk AKYÜZ, Batman Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Enes Battal KESKİN, Bursa Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Saim YAVUZ, Çanakkale Kent Konseyi Başkanı

• Esma TOKSOY, Denizli Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Yılmaz EREN, Edirne Kent Konseyi Başkanı

• Necati BİNİCİ, Gaziantep Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Hakan ADANIR, Giresun Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Özcan BÜYÜKGENÇ, Karabük Kent Konseyi Başkanı

• Sedat YÜCEL, Kocaeli Kent Konseyi Genel Sekreteri

• B. Yonca EKMEKÇİ, Manisa Kent Konseyi Genel Sekreteri

• İbrahim YILMAZ, Ordu Kent Konseyi Genel Sekreteri

• Hasan SOYGÜZEL, Yalova Kent Konseyi Genel Sekreteri

Teknik Komite hazırlık çalışmaları çerçevesinde toplam beş toplantı gerçekleştirmiştir. Bu toplantılar:

• 13 Şubat 2010 Bursa

• 05 Haziran 2010 Karabük

• 24 Kasım 2010 Gaziantep

• 23 Aralık 2010 Karabük

• 14 Ocak 2011 İstanbul

23 Aralık 2010 tarihinde yapılan Teknik Komite tarafından “II. Türkiye Kent Konseyleri Buluşması ” öncesinde, kent konseylerinin süreç hakkında bilgilendirilmelerini temin etmek üzere aşağıdaki tarihlerde dört adet Bölgesel Bilgilendirme Toplantısı gerçekleştirilmiştir.

• I. Grup: Marmara ve Ege Bölgesi 14 Ocak 2011 İstanbul

• II. Grup: Doğu – Güneydoğu ve Akdeniz Bölgesi 28 Ocak 2011 Kahramanmaraş

• III. Grup: Karadeniz Bölgesi 18 Şubat 2011 Bolu

• IV. Grup: İç Anadolu Bölgesi 04 Nisan 2011 Kırşehir

Teknik Hazırlık Komitesi ayrıca süreç içerisinde, Mahalli İdareler Genel Müdürü Sayın Yavuz Selim KÖŞGER (01.02.2011), Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Proje Uygulama Başkanı Sayın Bülent ÖZCAN (04.02.2011), BM Türkiye Koordinatörü (UNDP Türkiye Temsilcisi) Sayın Shahid NAJAM (04.02.2011) ve UCLG-MEWA Genel Sekreteri Sayın Mehmet DUMAN’ı (17.02.2011) ziyaret ederek yaptıkları çalışmalar hakkında bilgilendirmişler ve kurumlarının görüş ve önerilerini almışlardır.

15 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Türkiye Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı’nın kuruluşuna ilişkin olarak Çalışma Grubu tarafından Gaziantep Kent Konseyi’nin Dönem Başkanlığında sürdürülen hazırlık çalışmalarının tamamlanmasını müteakip 15-17 Nisan 2011 tarihinde Kocaeli’de yapılan “II.

Kent Konseyleri Buluşması”nda Türkiye Kent Konseyleri Birliği – Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı’nın kuruluşu, aşağıda yazılı bulunan illerin kent konseylerinin İlke ve Esaslar Metni üzerindeki ortak imzasıyla deklare edilmiştir.

1. Adıyaman Kent Konseyi 2. Afyonkarahisar Kent Konseyi 3. Amasya Kent Konseyi

4. Artvin Kent Konseyi 5. Balıkesir Kent Konseyi 6. Batman Kent Konseyi 7. Bitlis Kent Konseyi 8. Bolu Kent Konseyi 9. Bursa Kent Konseyi 10. Çanakkale Kent Konseyi 11. Düzce Kent Konseyi 12. Edirne Kent Konseyi 13. Erzurum (M) Kent Konseyi 14. Gaziantep Kent Konseyi 15. Giresun Kent Konseyi

16. Kahramanmaraş Kent Konseyi 17. Karabük Kent Konseyi

18. Kars Kent Konseyi

19. Kastamonu Kent Konseyi 20. Kırklareli Kent Konseyi 21. Kilis Kent Konseyi 22. Kocaeli Kent Konseyi 23. Manisa Kent Konseyi 24. Mardin Kent Konseyi 25. Mersin Kent Konseyi

26. Muğla Kent Konseyi 27. Ordu Kent Konseyi 28. Osmaniye Kent Konseyi 29. Rize Kent Konseyi 30. Sakarya Kent Konseyi 31. Samsun (M) Kent Konseyi 32. Sinop Kent Konseyi 33. Şanlıurfa Kent Konseyi 34. Tekirdağ Kent Konseyi 35. Tokat Kent Konseyi 36. Trabzon Kent Konseyi 37. Uşak Kent Konseyi 38. Van Kent Konseyi 39. Yalova Kent Konseyi 40. Konya (M) Kent Konseyi 41. Karaman Kent Konseyi 42. Kırşehir Kent Konseyi 43. Kırıkkale Kent Konseyi 44. Kayseri Kent Konseyi 45. Kütahya Kent Konseyi 46. Çankırı Kent Konseyi 47. Nevşehir Kent Konseyi

Aynı toplantıda ilçe düzeyinde kurulu bulunan kent konseylerinin de ağa dahil edilmesine karar verilmiş; devam eden süreçte il ve ilçe düzeyinde oluşmuş bir çok kent konseyi de ağa dahil olmuştur.

Türkiye Kent Konseyleri Birliği, coğrafi olarak ükemizin bütün bölgelerinden ve farklı siyasi yelpazeden partilerin oluşturduğu belediyelerce kurulmuş kent konseylerinin katılımıyla oluşmuş güçlü ve kurumsal bir ağ olarak büyümeye devam etmektedir.

16 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

2. Türkiye Kent Konseyi Platformu

02–03 Ekim 2010 tarihinde İzmir'in Konak İlçesi Kent Konseyi'nin ev sahipliğinde Kent Konseyleri arasında iletişimi, güç birliğini sağlamayı ve kent konseylerinin ortak sorunlarını değerlendirip çözüm yolları araştırma amacıyla Acıpayam, Aliağa, Atakum, Artvin, Balçova, Bayraklı, Beydağ, Biga, Bornova, Buca, Burhaniye, Çanakkale, Çankaya, Çeşme, Çine, Çorlu, Datça, Çivril, Didim, Edirne, Eskişehir, Gaziemir, İpsala, Karabağlar, Karşıyaka, Kartal, Kemalpaşa, Keşan, Kırklareli, Kiraz, Konak, Konyaaltı, Kuşadası, Lüleburgaz, Marmaris, Menemen, Milas, Muğla, Nilüfer, Ordu, Ödemiş, Seferihisar, Silivri, Söke, Susurluk, Uzunköprü ve Zonguldak kent konseyi temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda Türkiye Kent Konseyleri Platformu adıyla bir platform kurulmasına karar verilmiştir. “Türkiye genelinde faaliyet gösteren kent konseylerinin üst kurulu” olarak tanımlanan platformun genel sekreterliği Konak Kent Konseyi tarafından yürütülmekte olup ve sonraki toplantıları kendi kentlerinde gerçekleştirmek isteyen kent konseyleri de yürütme kurulunu oluşturmaktadır.

3. Trakya Kent Konseyleri Birliği

Edirne Kent Konseyi’nin çağrısı üzerine Trakya’daki kent konseylerinin katılımıyla 14 Mayıs 2010 tarihinde Edirne, Uzunköprü, Lüleburgaz, Kırklareli, Malkara, İpsala ve Keşan Kent Konseyleri’nin katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda “Trakya toprakları üzerinde bulunan coğrafi bütünlük arz eden Kırklareli, Edirne, Tekirdağ illeri, ilçe ve beldeleri ile Çatalca, Silivri, Eceabat ve Gelibolu da kurulmuş olan kent konseylerinin ve ilgili birimlerin temsilcilerinin”

katılımıyla bir birlik oluşturulmasına karar verilmiştir.

4. Doğu Marmara Kent Konseyleri İşbirliği Ağı

Kent Konseyleri İşbirliği Ağı; TR 42 Doğu Marmara Bölgesindeki kent konseylerinin ortak bir platformda bir araya getirilmesi temeline dayanmaktadır. Kent Konseyleri İşbirliği Ağı protokolü 05 Ocak 2011 tarihinde imzalanmış olup; işbirliği ağının amacı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı ile Doğu Marmara Bölgesi’nde benzer hedeflere ulaşılması için görüş, öneri ve proje ortaya koyan bölge illerindeki kent konseyleri arasında etkin ve sürdürülebilir bir işbirliği ağının kurulması olarak belirlenmiştir. İşbirliği ağı çalışmaları çerçevesinde Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından sadece bölgede bulunan kent konseylerine yönelik

17 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

olarak “Girişimcilik Potansiyelinin Geliştirilmesi”, “Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanması”,

“Beşeri Zenginliklerin Geliştirilmesi” başlıklarıyla proje yarışmaları açılmakta ve kent konseyleri ve konseyler bünyesindeki meclis ve çalışma grupları tarafından sunulan projelere hibe desteği sağlanmaktadır.

5. İzmir Kent Konseyleri Birliği

İzmir Kent Konseyleri Birliği, Karabağlar Kent Konseyi öncülüğünde bir araya gelen kent konseyleri tarafından kurulmuştur. İzmir Kent Konseyleri Başkanlar Kurulu toplantısına Konak, Bayraklı, Bornova, Karşıyaka, Seferihisar, Kent Konseyi başkanları katılmışlar;

toplantıda alınan karar gereği Karabağlar Kent Konseyi Başkanı Kent Konseyleri Birliği sözcülüğüne seçilmiştir.

6. Bursa Kent Konseyleri Birliği

Nilüfer Kent Konseyi'nin çağrısı ile 07 Ocak 2012 tarihinde bir araya gelen Bursa İlindeki bazı kent konseyleri, kent konseyleri arasında eşit ortaklık ve dayanışma temelinde işbirliğini geliştirmek ve Bursa'nın tüm ilçelerinde kent konseylerinin kurulmasına öncülük etmek amacıyla bir birlik kurulması hususunu görüşmüşler ve 28 Ocak 2012'de Osmangazi Kent Konseyi'nin ev sahipliğinde Bursa Kent Konseyleri Birliği'ni oluşturma kararı vermişlerdir.

7. Aydın Kent Konseyleri Birliği

Aydın Kent Konseyi’nin öncülüğünde 23 Şubat 2012 tarihinde Nazilli, Söke, Kuşadası, Koçarlı, Didim, Yenipazar Kent Konseylerinin Başkanlar ve Genel Sekreterlerinin katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda; kentlerde sürdürülebilir kalkınmanın eşitlik ve ortaklık temelinde, çevreye duyarlılıkla gerçekleşmesinin önemi ve yerel demokrasinin kurum ve kuralları ile yerleşmesinin yolunun kent konseyleri anlayışından geçtiğine vurgu yapılarak, Aydın Kent Konseyi yürütme kurulunca önerilen Aydın Kent Konseyleri Birliğinin kurulması tüm katılımcılar tarafından kabul edilmiştir.

VI- KENT KONSEYİ SÜRECİNİ DESTEKLEYEN BAŞLICA KURULUŞLAR

1. UNDP – Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, 1992 Rio Yeryüzü Zirvesi ile başlayan sürecin başından bu yana süreci kurumsal düzeyde desteklemektedir.

18 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

UNDP, Türkiye’de Yerel Gündem 21 kapsamında, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği, Doğu Akdeniz Bölümü ve Orta Doğu Bölge Teşkilatı (IULA-EMME) ile işbirliği yaparak sürece mali ve teknik destek sağlamıştır. Bu işbirliğinin kilometre taşları; i) YG-21 süreçlerinin yürütülmesi için ülke çapında çeşitli büyüklükte bir dizi pilot ilin kapsanması amacıyla Türkiye’de Yerel Gündem 21’lerin teşvik edilmesi ve geliştirilmesi, ii) ilk aşamanın devamı olarak tasarlanan, Türkiye’de Yerel Gündem 21’lerin uygulanmasının, bir dizi alt projenin birleştirilmesi ve 50’den fazla ortağa ulaşılması amacıyla yeni yerel yönetimlerin dahil edilmesiyle “Türkiye Yerel Gündem 21 Programı”na dönüştürülmesi, iii) kampanyalar ve kapasite geliştirme girişimleriyle YG-21 süreçlerini ve mekanizmalarını kurumsallaştırmayı amaçlayan Türkiye YG-21 Yönetişim Ağı aracılığıyla Sürdürülebilir Kalkınma Uygulama Planı Dünya Zirvesi ve BM Binyıl Kalkınma Hedeflerinin yerelleştirilmesi ve iv) Stratejisi, Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşmak için sivil toplumu ve vatandaşları yerel düzeyde harekete geçirecek temel araç olarak katılımcı yerel yönetime dayanan, Yerel Gündem 21 Yönetişim Ağı ile BM Binyıl Kalkınma Hedeflerinin Türkiye’de yerelleştirilmesine yönelik ilgili proje çalışmaları olmuştur.

UNDP kent konseylerinin yasal statüye kavuşmasıyla birlikte başlayan yeni süreçte şu üç ana hedefe ulaşmayı amaçlamaktadır: i) kent konseyi ile ilgili yerel demokratik yönetişim konularına odaklanarak yerel yönetimlerin kapasitelerinin güçlendirilmesi, ii) yerel demokratik yönetişim uygulamalarının geliştirilmesi ve içselleştirilmesi yoluyla kent konseylerinin kapasitelerinin güçlendirilmesi, iii) Kent konseyleri arasında bilgi paylaşımı, iletişim ve işbirliğinin geliştirilmesine ilişkin desteğin sağlanması.

2. EU - Avrupa Birliği

Avrupa Birliği’nin Türkiye’de ki demokratikleşme sürecini yakından izlediği bilinmektedir.

Kamu Yönetimi Reformu’nun bir parçası olarak hayata geçirilen Yerel Yönetim Reformu ve bu bağlamda yürürlüğe giren yasal düzenlemeler sürecin bir parçasıdır.

Kent konseyleri ile ilgili düzenlemelerin yapıldığı 5393 sayılı Belediye Kanunu ise Yerel Yönetim Reformu’nun somut çıktıları arasında yer almaktadır. Avrupa Konseyi’nin mali desteği ile yürütülen Yerel Yönetim Reformuna Destek Projesi (LAR I. Aşama) ve Türkiye'de Yerel Yönetim Reformu Uygulamasının Devamına Destek Projesi (LAR II. Aşama) içerisinde kent konseylerinin de “Yerel Katılım Mekanizmalarının Güçlendirilmesi” başlığı altında desteklenmesi söz konusudur. Proje ile yerel yönetimlerde demokrasi, saydamlık, hesap verebilirlik ve vatandaş katılımını teşvik etmek için kent konseylerinin ve diğer katılım

19 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

mekanizmalarının kapasitelerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Proje kapsamında bu amaç doğrultusunda, katılım mekanizmaların geliştirilmesi için bir strateji oluşturulması; yerel düzeyde belediyeler ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini içeren pilot projeler ve faaliyetler gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalara destek verilmiştir.

Avrupa Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü tarafından her yıl yayınlanan Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne uyum sürecine ilişkin İlerleme Raporu’nda da kent konseyleri ile gelişmelerin yakından izlendiği görülmektedir. Türkiye İlerleme Raporu’nda kent konseyleri süreci ile ilgili şu tespitlere yere verilmiştir.

2006 İlerleme Raporu: 2004’de Cumhurbaşkanınca veto edilen Kamu Yönetimi Reformu Çerçeve Yasasının kabulü konusunda ilerleme kaydedilmemiştir. Bunun sonucunda, merkezi idareden yerel yönetimlere yetki devri gerçekleşmemiştir. Buna ilaveten, vergilendirme açısından yerinden yönetim sağlanamamıştır. Kent Konseyleri kurulması konusunda gelişme kaydedilmemiştir.

2008 İlerleme Raporu: Vatandaşların yerel yönetimlere katılımını arttırmak için bir platform olarak düşünülen Kent Konseyleri sadece az sayıda şehirde etkili olarak çalışmaktadır. Tüm Kent Konseylerini güçlendirmek için çaba gösterilmesi gerekmektedir. Hesap verebilirlik sistemleri ve şeffaflık da güçlendirilmelidir.

2009 İlerleme Raporu: Özellikle, halkın yerel yönetime katılımını artırmak için bir platform olarak görülen işlevsel kent konseyleri oluşturulmasıyla ve yine halkın katılımını artırmak amacıyla demokratik yönetişim mekanizmalarının geliştirilmesiyle ilgili olarak, yerel yönetimlere yetki devri konusunda ilerleme kaydedilmemiştir.

3. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı

İçişleri Bakanlığı, kent konseyleri ile ilgili sürecin merkezi düzeydeki temel aktörlerinden biridir. 2005 yılında uygulamaya konan Yerel Yönetim Reformu, bakanlığın bu yöndeki girişimlerinin temelini oluşturmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin Yerel Yönetim Reform Programındaki temel hedefleri; “i) yerel yönetimlerde demokratik karar alma mekanizmalarının geliştirilmesi, ii) yerel yönetimlerin yönetsel/mali özerkliğinin, etkinliğinin ve iii) hesap verebilirliğinin artırılması ve yerel kamu hizmetlerin niteliğinin ve vatandaşlara erişiminin iyileştirilmesi” olarak ifade edilmekte; kent konseyleri bu hedeflere ulaşmada ana aktörlerden biri olarak değerlendirilmektedir.

20 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Hâlihazırda kent konseylerinin oluşumu, çalışma ilke ve esaslarının belirlendiği; 08.10.2006 tarih ve 26313 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kent Konseyi Yönetmeliği ile 06.06.2009 tarih ve 27250 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kent Konseyi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik de İçişleri Bakanlı tarafından hazırlanmıştır.

4. UCLG – MEWA / Birleşmiş Kentler Ve Yerel Yönetimler- Ortadoğu Ve Batı Asya Teşkilatı

Türkiye’deki Yerel Gündem 21 (YG-21) uygulamaları, 1997 yılı sonunda, UNDP – Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın desteğiyle, UCLG-MEWA – Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler, Ortadoğu ve Batı Asya Bölge Teşkilatı’nın (önceki adıyla IULA-EMME’nin) koordinatörlüğünde yürütülen bir proje kapsamında başlatılmış, daha sonraki yıllarda ise

“proje” çerçevesinden çıkarılarak, “Türkiye YG-21 Programı”na dönüştürülmüştür.

UCLG – MEWA’nın çalışmaları, kent Konseyleri ile ilgili sürecin gelişip; kökleşmesinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Teşkilat, program süresi boyunca kent konseyleri arasında iletişim ve işbirliğinin koordinasyonu; iyi uygulamaların paylaşılması; kadın ve gençlik çalışmaları; mali hizmetlerin yürütülmesi; uluslararası ilişkiler ve danışmanlık gibi birçok alanda kent konseylerine destek olmuştur.

Ayrıca, UCLG-MEWA tarafından bir Kent Konseyleri Kılavuzu hazırlanarak yeni kurulacak kent konseyleri için yol gösterici bilgiler derlenmiştir. Kılavuz, Yerel Gündem 21 süreçlerinin Kent Konseyleri tarafından içselleştirilmesinin sağlanmasına yönelik olarak hazırlanmıştır.

Kılavuzda, Kent Konseyleri ile Türkiye YG-21 Programı arasındaki bağlantı kurulduktan sonra, Belediye Kanunu ve Kent Konseyi Yönetmeliği’nde getirilen çerçevenin ışığında, Konsey’in oluşumu, organları, üyeleri, görevleri, çalışma ilkeleri, kaynakları gibi konular ele alınmaktadır. Sonraki bölümlerde, Kadın Meclisleri, Gençlik Meclisleri, Özel İlgi Grupları, Mahalle ölçeğinde katılım ve Çalışma Grupları ele alınmaktadır. Bu katılımcı yapıları, eylem planlamasına ve koordinasyon işlevine ilişkin bölümler izlemektedir. Sıkça sorulan sorular ele alındıktan sonra, Kent Konseyi Yönetmeliği’nin tam metni de verilmektedir.

5. TBB - Türkiye Belediyeler Birliği

Türkiye Belediyeler Birliği (TBB), 1945 yılında belediyecilik alanında faaliyet göstermek üzere kamu yararına bir dernek olarak kurulmuş ve belediyelerin hak ve menfaatlerini dernek çatısı altında korumaya yönelik olarak belediyecilikle ilgili faaliyetlerini 57 yıl dernek statüsünde

21 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

sürdürmüştür. Türkiye Belediyeler Birliği, Türkiye’deki bütün belediyeleri tek çatı altında toplamak amacıyla Bakanlar Kurulunun 21 Ağustos 2002 tarih ve 2002/4559 sayılı kararıyla mahalli idare birliği statüsüne kavuşmuştur.

5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu’nun 26.05.2005 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmesi ve 11.6.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmesi ve bu Kanuna göre hazırlanan Türkiye Belediyeler Birliği Tüzüğü’nün İçişleri Bakanlığınca 28.09.2005 tarihinde onaylanmasıyla Türkiye Belediyeler Birliği, ulusal ve uluslar arası düzeyde belediyeleri temsil etme yetkisine sahip ve bütün belediyelerin doğal üyesi olduğu tek mahalli idare birliği özelliğine kavuşmuştur.

Türkiye Belediyeler Birliği, özellikle yeni dönemde kent konseylerinin eğitimi, kapasite geliştirme, farkındalık ve mevzuat geliştirme noktasında süreci desteklemektedir. Birlik, 15- 17 Nisan 2011 tarihlerinde Kocaeli’de gerçekleştirilen II. Türkiye Kent Konseyleri Buluşması’nın gerçekleştirilmesine yönelik mali ve teknik destek de sağlamıştır. Birliğin süreç içerisinde ki desteğinin artarak devam etmesi öngörülmektedir.

6. MARKA - Doğu Marmara Kalkınma Ajansı

Kent konseyleri ile kalkınma ajansları arasında işbirliği çerçevesinde; ilk ve somut destek, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından bölge illeri Kocaeli, Sakarya, Bolu, Düzce ve Yalova’daki kent konseyleri arasında imzalanan İşbirliği Protokolü kapsamında sağlanmıştır.

Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından bu bağlamda 2010 - 2011 yıllarında kent konseylerine yönelik olarak

• Girişimcilik Potansiyelinin Geliştirilmesi

• Beşeri Zenginliklerin Geliştirilmesi

• Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanması başlıklarıyla üç adet hibe destek programı uygulamayan konmuştur.

15 Mart 2012 tarihinde Türkiye Kent Konseyleri Birliği heyetini kabul eden Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz ile yapılan görüşmede; kent konseyleri ve kalkınma ajansları arasında işbirliğinin büyük önem taşıdığı üzerinde durulmuş ve bu çerçevede Doğu Marmara Kalkınma Ajansı'nın bölge kent konseyleri ile geliştirdiği işbirliği “iyi uygulama” olarak örnek gösterilmiştir. Bakan Yılmaz, kalkınma ajanslarının kent konseylerine yönelik destek programları açma konusunu Bakanlık olarak değerlendireceklerini ve kent konseylerinin ayrıca kalkınma kurullarında da yer almasının yararlı olacağını ifade etmiştir.

22 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

VII – KENT KONSEYLERİNİN TEMEL SORUNLARI

Sayıları her geçen gün artan; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirilmesi bakımından yerelde önemli bir fonksiyon icra eden kent konseyleri aynı zamanda çeşitli hukuki, mali ve organizasyonel vb. problemlerle de karşı karşıyadır. Kent konseyleri temsilcileri tarafında yapılan çeşitli değerlendirmelerde ortaya çıkan ortak problemler aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

1. Kent konseylerinin tüzel kişiliğinin olmaması

2. Kent konseylerinin bağımsız bütçelerinin bulunmayışı

3. Kent Konseyi Yönetmeliği’nde kent konseylerinin işleyişine yönelik düzenlemelerin yetersiz oluşu

4. Kent konseylerinin belediyelerin “arka bahçesi” olarak algılanması

5. Belediye meclislerinin kent konseyi kararlarını öncelikle görüşerek ve uygulamaya geçirilmesine yönelik gerekli adımları atmaması

6. Kentte bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin kent konseyi çalışmalarına yeterince katılmamaları

7. Kentte bulunan sivil toplum kuruluşlarının kent konseyi çalışmalarına yeterince katılmamaları

8. Belediye başkanlarının, bazı kentlerde aynı zamanda kent konseyi başkanı olması 9. Hali hazırda çeşitli illerde ve birçok belediye bölgesinde kent konseyinin kurulmamış

olması

10. Bazı belediyeler tarafından sadece yasal zorunluluğun yerine getirilmesi amacıyla kent konseyi kurulmuş olması

11. Kent konseyleri arasında iletişim ve işbirliğinin yeterli düzeyde olmaması

23 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

VIII – SONUÇ ve DEĞERLENDİRME

2005 yılında hayata geçirilen Yerel Yönetim Reformu çerçevesinde yürürlüğe giren 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun getirdiği önemli yeniliklerden bir tanesi de “Kent Konseyleri”nin kurulması olmuştur. Daha önce Yerel Gündem 21 Programı çerçevesinde ve çeşitli şekillerde varlığını sürdüren kent konseyi ve benzeri yapılar 5393 Sayılı Belediye Kanunu ile birlikte yasal statüye kavuşmuş ve Türkiye ölçeğinde uygulama imkânı bulmuştur.

Kent Konseylerini yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve yerel demokrasinin geliştirilmesi bakımından ileri bir adım olarak değerlendirmek gerekir.

Merkezi yönetimin, yerel yönetimin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve sivil toplumun ortaklık anlayışıyla, hemşehrilik hukuku çerçevesinde buluştuğu; kentin kalkınma önceliklerinin, sorunlarının, vizyonlarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri temelinde belirlendiği, tartışıldığı, çözümlerin geliştirildiği ortak aklın ve uzlaşmanın esas olduğu demokratik yapılar ve yönetişim mekanizmaları olarak tanımlanan kent konseylerinin gelişmesi de hiç şüphesiz yerel yönetimlerin ve demokrasi kültürünün gelişmesiyle koşut bir seyir izlemektedir.

Türkiye’de halen kentsel nüfus, doğumlarla ölümler arasındaki farkın doğumlar lehine olması ve aynı zamanda köylerden ve kasabalardan gelenlerle, yani göçlerle artmaya devam etmektedir. Sanayileşme ve ekonomik gelişmeye bağlı olarak kent sayısının artması ve bugünkü kentlerin büyümesi sonucunu doğuran, toplum yapısında, artan oranda örgütlenme, işbölümü ve uzmanlaşma yaratan, insan davranış ve ilişkilerinde kentlere özgü değişikliklere yol açan bir nüfus birikim süreci olarak tarif edebileceğimiz “kentleşme” olgusu ülkemiz için aynı zamanda henüz tamamlanmamış bir süreci de ifade etmektedir. Bu bağlamda, Kent Konseyi Yönetmeliği’nde de belirtildiği üzere; kent yaşamında, kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışan kent konseylerinin önemi bir kat daha artmaktadır.

AB, UNDP, UCLG-MEWA gibi uluslararası kuruluşların, kent konseyleri sürecini yakından izledikleri ve demokrasi, sürdürülebilir kalkınma ve yerelleşme ekseninde süreci destekledikleri bilinmektedir.

24 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Hükümet’in girişimleri sonucu başlatılan Yerel Yönetim Reformu’nun temel unsurlarından biri olarak yasal statüye kavuşturulan ve ülke ölçeğinde yaygınlaştırılan kent konseylerinin;

aynı zamanda yerel düzeyde sivil katılım ve demokratik yönetişimin güçlendirilmesi ve kökleştirilmesi yönündeki temel araçlardan biri olduğu da unutulmamalıdır. Bu bağlamda başta Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı olmak üzere İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü ve Türkiye Belediyeler Birliği gibi kurumların kent konseylerinin güçlendirilmesine yönelik girişimlere daha fazla destek vermesi hayati önem taşımaktadır.

Kent konseyleri öğrenerek büyüyen bir sürecin temel aktörleri olarak öz inisiyatifleriyle kendi aralarında iletişim ve işbirliğini geliştirme eğilimi göstermektedirler. Bu durum, esasen “kent”

ve “yerel” kavramlarının içselleştirilmesi ve bütün paydaşlarıyla kent yönetimlerinin güçlenmesi bakımından son derece sevindiricidir.

Böylesine ortak bir kararlılığın sonucu olarak ortaya çıkan ve kısaca “Türkiye Kent Konseyleri Birliği” olarak adlandırılan Kent Konseyleri İletişim ve İşbirliği Ağı;

• Kent konseyleri arasında eşit ortaklık ve dayanışma temelinde sürdürülebilir işbirliğinin geliştirilmesini hedefleyen;

• Hemşehri hukukunu esas alan bir anlayışla kentlerin potansiyelini harekete geçirmeye çalışan;

• Ülkemizin tüm bölgelerinde iyi yönetişimin temel prensiplerine dayalı kent konseylerinin kuruluşuna kolaylaştırıcılık eden

bir “SİVİL TOPLUM AĞI” olarak gelişmesini ve kurumsallaşmasını sürdürmektedir.

Kent konseyleri, önümüzdeki süreçte bütün aktörlerin ortak katılımı ve katkıları sonucunda kent yönetiminin temel paydaşlarından biri olarak kentsel yaşam kalitesinin artırılmasına yönelik daha fazla değer üretmeye devam edecektir.

25 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

Kent Konseyleri Ulusal Raporu’nun hazırlanmasında, Avrupa Birliği, UNDP, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, UCLG-MEWA, Türkiye Belediyeler Birliği, Türkiye Kent Konseyleri Birliği ve LAR II

Projesi web siteleri ile diğer açık kaynaklardan yararlanılmıştır.

26 | K E N T K O N S E Y L E R İ U L U S A L R A P O R U

www.turkiyekentkonseyi.biz.tr