ÖRGÜT KÜLTÜRÜ
BİLGİ MERKEZLERİ
YÖNETİMİ
ÖRGÜT KÜLTÜRÜ
Örgütler günümüzdeki sürekli değişme ve gelişmenin etkisiyle büyümekte ve karmaşıklaşmaktadır.
Teknolojideki yeni gelişmeler, hem örgütsel olarak hem de bireysel olarak yeni bilgi ve becerilere gereksinimi artırdığı gibi yeni gereksinim ve beklentilerin ortaya çıkmasına da neden olmaktadır. İşte bu aşamada, örgüt kültürünün önemi artmaktadır.
Güçlü bir örgüt kültürüne sahip olan kurumlar, hem iç hem de dış çevresinde
meydana gelen gelişme ve değişimlere önceden hazırlıklıdır.
ÖRGÜT KÜLTÜRÜ
Örgüt kültürü sayesinde örgüt üyeleri, kendileri ve kurumları için neyin iyi, neyin kötü olduğunu, neyin hedeflenip neyin hedeflenmediğini, neyin yapılması ya da yapılmaması gerektiğini öğrenirler.
Ayrıca bireylerin öğrendikleri bu örgütsel değerler, kendileri için bir isteklendirme kaynağı olduğu gibi örgütün hedef, politika, strateji ve eylemleri için de bir yol haritasıdır. Bu bağlamda, örgütlerin başarısının sürekliliği, örgütsel değerlerin oluşturulmasına ve bu değerlere uyuma bağlıdır.
Örgüt kültürü, “bir örgütün içindeki insanların davranışlarını
yönlendiren normlar, davranışlar, değerler, inançlar ve alışkanlıklar
sistemidir”. Diğer bir ifade ile örgüt kültürü, örgüt üyelerinin düşünce ve
davranışlarını şekillendiren hâkim değer ve inançlardır.
TANIM
Literatürde en sık kullanılan örgüt kültürü tanımı;
İçsel bütünleşme ve dışsal uyum sorunlarını çözümlemek için bir grup tarafından ortaya atılan, keşfedilen, öğrenilerek geliştirilen ve örgüte yeni katılan çalışanların sorunlarını doğru algılama, düşünme ve hissetme yolu olarak öğretilecek kadar etkin varsayımlar ve inançlar bütünüdür.
Örgüt kültürü kurumların misyonundan, vizyonundan, koşullarından ve bunlar için gerekli olan ihtiyaçlardan doğmaktadır.
Örgütün tarihi, çalışanlar üzerinde oluşturduğu özellikler ve önceki yöneticilerin bıraktığı izler, örgütü diğer örgütlerden ayıran önemli öğelerdir.
Bu yüzden de örgüt kültürleri birbirinden farklıdır.
Örgüt Kültürünün Unsurları
Örgüt kültürünün temel unsurları değerler, normlar ve varsayımlardır. Diğer yandan, örgüt kültürünün görülebilen ifade biçimleri arasında; seremoniler ve törenler, adetler (ritueller), hikâyeler, mitler, semboller, dil ve kahramanlar belirtilebilir.
Değerler
Örgütteki tüm bireylerin ortaklaşa inandığı ve paylaştığı temel değerler, kurum kültürünün önemli bir öğesidir. Kültür, insanların paylaştığı değer ve inançlarla başlamaktadır. Bu değerlerin tümü örgütteki temel anlayış sistemini oluşturmaktadır.
Normlar
Normlar, belli bir grup içindeki bireylerin ilişkilerini düzenler ve eylemlerine yön verir.
Örgütsel kültür içinde davranışı etkileyen, sosyal sistemi kurumsallaştıran ve güçlendiren öğelerdir. Örneğin, “üstlerinle tartışma”, “kötü haberi veren sen olma”
şeklinde ifade edilen ve paylaşılan normlar, o örgüt içindeki davranışların nasıl olması
gerektiği konusunda bilgiler iletmektedirler.
Varsayımlar
Varsayımlar örgüt üyelerinin algı, düşünce, his ve davranışlarını yönlendirerek, onların örgütsel yaşama ilişkin taşıdıkları doğru-yanlış, anlamlı-anlamsız, olanaklı-olanaksız gibi ön kabullerini oluşturan tartışmasız doğrulardır.
Seremoniler ve Törenler
Seremoniler özel olaylardır. Seremonilerin anlamı, belli bir mesajı iletmek veya
daha özel bir amacı gerçekleştirmektir. Bu özel olay sırasında örgüt çalışanları
örgütsel kültürün bir parçası olan kahramanlara, mitlere ve sembollere ait
kutlamalar yaparlar. Seremonilerin birçoğu, gelenekselleşmiş etkinlikler olarak
tanımlanan törenleri kapsamaktadır. Örgütlerde tören türleri şu şekilde ifade
edilebilir:
Törenler
Statü töreni, bireyin statüsündeki değişimi gösterir. Örneğin, emeklilik yemekleri.
Teşvik törenleri, bireylerin başarılarına destek verir. Ayın elemanı uygulaması veya başarılı personelin ödüllendirilmesi gibi.
Yenileme töreni, örgütteki değişime önem verir ve öğrenme ve başarmayı cesaretlendirir. Buna verilecek örnek, yeni bir eğitim merkezinin açılması olabilir.
Bütünleşme törenleri, örgütteki farklı gurupları birleştirmeyi ve daha büyük bir örgüt olma isteğini pekiştirir. Geleneksel olarak düzenlenen piknikler bu törenlere örnek olarak verilebilir.
Çatışmayı azaltıcı törenler, örgütte doğal olarak ortaya çıkan çatışmaları ve anlaşmazlıkları gidermeyi amaçlamaktadır. Buna verilecek örnekler, şikâyetlerin dinlenmesi ve birleşme sözleşmelerinin müzakereleri olabilir.
Derece indirme, bazı örgütler tarafından davranış değer ve normlarını uygulamakta
başarısız olan kişileri cezalandırmak için kullanılır.
KÜTÜPHANELERDE ÖRGÜT KÜLTÜRÜ
Kütüphaneler açık bir sistem olduğu için çevre elemanları (ÖR: kullanıcıları) ile yoğun bir etkileşim içindedir. Yani onların kültürlerinden etkilenebilmekte ve aynı zamanda çevresini kültürel boyutta etkileyebilmektedir.
Kütüphaneler, zorlu rekabet koşullarında, faaliyetlerini sürdürebilmek adına güçlü örgütsel yapılarını oluşturmalıdırlar.
Etkin bir kütüphane yöneticisi, kullanıcı memnuniyetini en üst düzeye çıkarmalıdır. Böylece, kullanıcı kütüphaneden ayrıldığında, kütüphaneye tekrar gelmeyi arzu edecektir.
Hizmetlerden memnun kalan bir kullanıcı, başka kullanıcıları da etkileyecek, kütüphaneyi kullananların sayısını arttıracaktır.
Bu da kullanıcı odaklı ve yenilikçi bir örgüt kültürünün oluşturulmasıyla
gerçekleşecektir.
ÖRGÜT KÜLTÜRÜ NASIL OLUŞTURULUR?
Kütüphanelerde örgüt kültürünün oluşturulma süreci genellikle şu aşamaları içermektedir :
Birinci aşama; kütüphaneyi kuran kişinin yeni bir girişim düşüncesine sahip olması ile başlar. ÖR: yeni kurulan bir üniversite için
İkinci aşamada; kurucu bir ya da daha çok anahtar kişiyi, fizibilite (yapabilirlik) etüdü yapmak üzere, ekibe dahil eder ve görüşlerini onlarla paylaşır.
Üçüncü aşamada; oluşturulan ekip fizibilite çalışmasına başlar : Talep tahmini ve
pazar araştırması, en uygun kuruluş yeri ve binanın seçimi, kapasitenin
belirlenmesi, gerekli fonların bulunması, donanımın seçilmesi, kazanımların
öngörülmesi, yönetmeliklerin ve örgüt şemasının oluşturulması, fizibilite raporu
ve yatırım değerleme, kesin projenin oluşturulması ve kütüphanenin kurulması…
Dördüncü ve son aşamada ise; kütüphanede görev alacak personelin işe alınması ile birlikte, genel örgüt kültürünün öyküsü oluşturulmaya başlanmış olur.
Kütüphane kurucusunun örgüt kültürünün oluşturulması sürecine etkisi oldukça büyüktür.
Örgüt lideri örgüt kültürünü oluştururken, kütüphane çalışanları tarafından
benimsenebilecek, onlara yol gösterecek, kalıcı, geçerliliğini yitirmeyecek değerler
sistemi oluşturmalıdır. Bu değerleri somutlaştıracak, çalışanlara rol modeli
oluşturacak, çalışanları motive edecek kahramanlar yaratmalıdır. Çalışanlar
arasındaki takım ruhu, birlik ve aidiyet duygularını oluşturarak onların
bütünleşmelerini sağlamak amacıyla örgütte tören düzenler.
Örgüt kültürü oluştururken dikkat edilmesi gereken noktalar
Kütüphane bünyesine en uygun bir örgüt kültürü yapısını oluştururken ya da mevcut kültürel yapıyı sorgularken dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır:
Çalışanların kendilerini kurumun bir parçası olarak görebilmeleri gerekir.
Çalışanlar kütüphane içinde, bireysel potansiyellerini kullanma ve geliştirme ortamını bulabilmelidir.
Aynı işi yapan kişilerle işbirliği içinde hareket edebilmeleri gerekir.
Kütüphanede alınan kararlara katılabilmeleri gerekir.
Kurumun kendisinden beklediklerini bilerek verimli şekilde çalışabilmeleri gerekir.
Yenilik ve gelişmelere açık olup, kısa sürede uyum gösterebilmeleri gerekir.
Kütüphaneye yeni katılanlara ve gerektiğinde tüm kütüphane personeline; kurumun
amaç, hedef, değer ve inançları kurum içi faaliyetlerle verilebilmesi ve
benimsetilebilmesi gerekir.
Örgüt kültürü oluştururken dikkat edilmesi gereken noktalar
Adil bir ödüllendirme sistemi kurulup, işletilebilmelidir.
Sorunların çözümü hoşgörü çerçevesinde yapılabilmelidir.
