KIBRIS’TAKİ UÇAK KAZALARI
Buffavento’da 27 Şubat 1988, saat 10:15’te gerçekleşen uçak kazası, KKTC’deki ilk ciddi uçak kazası olup, ada genelinde ise 4. uçak kazası olmuştur. Tarihsel olarak öncelikle Kıbrıs ve çevresinde gerçekleşen uçak kazalarını bilmemizde fayda var.
KIBRIS’TA GERÇEKLEŞEN UÇAK KAZALARI
1- 3 Mart 1956: Harmes IV, G-ALDW, Skyways, Nicosia Havalimanı’nında yerde bomba ile vuruldu, kayıp yok.
2- 27 Nisan 1956: İngiliz Hava Kuvvetlerine ait, RAF Douglas Dakota tipi uçak yerde EOKA’cıların yerleştidiği sanılan bomba ile vuruldu.
3- 20 Nisan 1967: Bristol Britannia 313, HB-ITB, Bombay Santacruz Havalimanı (VABB)- Kahire (HECA) - (LCNC), şiddetli fırtına dolayısı ile 3.5km Nicosia Havalimanı’nın güneyi Lakadamia yakınlarındaki tepeye düştü, kayıp 126 kişi.
4- 12 Ekim 1967: CYP284, G-ARCO, LGAT (Atina) - LCNC (Nicosia), Havilland DH.106 Comet 4B, Atina kalkışı sonrasında 161 km Rodos’un güney doğusu, Türkiye’de DEMRE şehri paralelinde Akdeniz’e düştü (terorist saldırısı), kayıp 66 kişi.
5- 29 Ocak 1973: MSR741, SUAOV, HECA (Kahire) - LCNC(Nicosia), IL18-D, 16 km Nicosia Havalimanı kuzeyi, Gece, Girne Dağları - Karava, rüzgar altında minimaların altına inildi, kayıp 37 kişi.
6- 27 Şubat 1988: 10:15, TALIA, TA604, TC-AKD, B727-2H9, 10:25, LTBA (İstanbul) - LCEN (Ercan) minimaların altına alçaldığından Girne Dağları - Buffavento’ya düştü, kayıp 16 kişi.
7-14 Ağustos 2004: 12:04, 5B-DB B737-31S, HCY522 (Helios-ZU522), Larnaka-Atina, kaza sebebi, yakıt dumanından oluşan beklenmedik kabin basıncı sonucu uçuş ekibi ve yolcuların baygınlık geçirmesi, kayıp 121 kişi.
27 Şubat, 1988 uçak kazası, tarih sürecine bakıldığında, yukarıda yazılan ilk iki maddeyi hsaba katmaz isek, aslında Kıbrıs havalimanları üzerinde ve çervesinde gerçeklelen 4. Büyük ölçekteki uçak kazasıdır. Bunu academia’da bir makalemde de yazmıştım. 1973-1988 uçak kazaları ise bir birinin benzeri gibidir. 1973 uçak kazasındaki aktif havalimanı Nicosia Havalimanı iken, 1988 uçak kazasındaki aktif havalimanı Ercan Havalimanı idi. 1973 uçak kazası gece saatleri ve 1988 uçak kazası ise sabah saatlerinde gerçekleşmişti.
BENZEŞEN İKİ UÇAK KAZASI:1973-1988
29 Ocak, 1973 Uçak Kazası: Karava yerleşim köyü dağ etekleri
29 Ocak, 1973 yılı günlerden Pazartesi, gerçekleşen uçak kazasında, 14 İngiliz, 3 Mısırlı, 7 Amerikalı, 2 İsveçli, 1 Kanadalı, 1 İrlandalı, 1 Fransız, 1 Ürdünlü yolcu ve 7 Mısırlı Kabin görevlisi olmak üzere toplamda 37 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu Mısır Havayolları’nın 2.
Büyük uçak kazası idi. İlki, Libya’da 1971 yılında ve 16 kişinin hayatını kaybetmesi ile sonuçlanan uçak kazasıydı.
Mısır Havayolları’na ait MSR741 çağrı adlı uçak IL-18D idi. Nicosia Havalimanı’na divert eden mısır havayolları IL-18D uçağı ilk kez adaya gelmekteydi. Nicosia’da aktif pist 14 idi.
Gece geç saatlerde gerçekleşen talihsiz uçak kazasında görüş oldukça düşüktü.
14 pistinin 15 km kuzeyinde ise Girne Dağları vardır. Girne Dağları’nın Kuzey yönü Karava yerleşim köyü ve Güney’inde ise Ağırdağ yerleşim köyü vardı. IL-18D düşük görüş şartlarından dolayı, ilk iki denemesinde piste inmek için başarısız kalmıştı. Görgü tanıklarından uçağın çok alçakta uçtuğu ve bu yüzden motorlarından yüksek ses çıkardığı bilgisi teyid edilmiştir. IL-18D, 14 pisti için rüzgar altına girdiğinde dağın Güney’inde Ağrıdağ, Kuzey’inde ise Karava yerleşim köyleri vardı. Emniyet kuralları gereği dağın en yüksek noktasının altına inmemesi gerekliydi (yani en az 2000 Feet, 609 m üzeri). Dağın en yüksek noktası 783 m, yani 2569 feet’ti. Ancak IL-18D tipli uçak, 3.denemesinde Karava köyü gerisindeki dağlardan dönüş yapması esnasında 609 m yani 2000 feet’a kadar alçamıştır.
Bu alçalış Ağırdağ köy sakinleri tarafından duyulmuştur. 14 pisti için dönüş esnasında IL-18- D Ağrıdağ köyü üzerideki dağlara çarparak Karava köyünün üzerindeki dağ eteklerine düşmüştür. Bölgedeki arama-urtarma çalışmaları, Ağrotur Askeri Arama-Kurtarma ekibi tarafından yapılmıştır. Bu talihsiz kaza sabah saatlerinde düşük hava şartlarında gerçekleşmiştir. Trafik, Kahire-Nicosia rotasında 582km (364mil) uçmuştur.
Olay yeri: 35 19 38 N- 033 13 10 E
27 Şubat, 1988 Uçak Kazası: Buffavento Kalesi
TA604, B727-2HD TALIA Havayolları’na bağlı uçak 27 Şubat, saat 10:15’te Buffavento’ya düşmüştür. Bu uçak kazası da Çatlköy ve Arapköy sakinleri tarafından görülmüştür. TALIA Havayoları da adaya ilk kez gelmekteydi. Bu uçak kazası Kıbrıs çapında gerçekleşen 4.
Büyük uçak kazası ve B727 uçağının ise dünya genelinde gerçekleşen 50. Uçak kazası idi.
Mürattebat VOR Yaklaşması’na serbest kılındı, fakat ekip aletli yaklaşma usülünü iptal edip dağın 3130 feet (954) olduğunu da göz ardı ederek 2000 feet’e (609m) alçaldı. Uçuş ekibi dağı görünce sola manevra yaparak yükselmeye çalıştı, fakat uçak kokpit ve gövdenin bulunduğu noktadan dağa çarparak ikiye bölünmesine sebep olmuştur. Uçağın kokpit yönünden gövdeye olan büyük bir kısmı dağın Güney’ine, uçağın arka teker kısmından kuyruğuna olan bölümü ise dağın Kuzey’ine düşmüştür. Buffavento’ya düşen bu uçak kazasında, 1 ve 2. ekibin 4 kaptanı, 1 Uçuş Mühendisi, 1 Makinst, 6 uçuş görevlisi, 1 şirket ortağı ve eşi toplam 16 kişi hayatını kaybetmiştir. Uçakta, 8’si Yugoslav, 1 İngiliz, 1 Macar, 4 Türk hostes . Havayolu şirket ortaklarından Sümer Savaş ve Selma Savaş’da uçaktaydı.
Hava taşıtı, İstanbul - Ercan rotasında 760km (475mil) uçmuştur. İngiliz-Türk ortaklığı olan Talia Havayolları bu olay sonrasında kapanmıştır.
Olay Yeri: 35 17 08N-033 24 55E
İKİ UÇAK KAZASININ BENZEŞTİĞİ NOKTALAR: 1973-1988
1- Uçuş ekibi, ilgili destinasyonlara ilk uçuşları idi.
2- Brefing noksanlığı 3- Radar kullanılmıyordu.
4- 1973 uçak kazasında düşük görüş şartları vardı, 1988 uçak kazasında ise bir bulut kümesi Buffavento’nun üzerindeydi.
5- Hava Trafik Kuralları uçuş ekipleri tarafından yok sayıldı.
6-1973 uçak kazasında anıt yok, 1988 uçak kazasında ise yapılan anıt yok edilmiştir.
Her iki olay yerinde inceleme fırsatı bulmuş olduk. 1973 yılında, Karava yerleşim köyü üzerinde dağ eteklerine düşen uçakta hayatını kaybedenler için her hangi bir anıt yapılmamıştır. Ancak 1988 Buffavento’ya düşen uçak kazasında hayatını kaybedenler için bir anıt yapılmıştır. Ancak bu anıt talihsiz bir şekilde tahrip edilmiştir. Anıtın tekarar hayata
kazandırılması ve havacılığa katkı koymak adına anıtı yerinde ziyaret ettik. Bu yapılan çalışmalar hem havacılık tarihine, hem de geçmişe saygıdır.
Bu hususta ‘‘Havacılık Tarihi’’ için çalışmaya devam edeceğiz...
Not: Yazarımız Hava Trafik Kontrolörleri Derneği adına Yönetim Kurulu ile Anıt Projesini, bütçesi ile hazırlayarak Maliye Bakanı Serdar Denktaş’a sunmuştur. Ayrıca yazarımız KKTC’de bir Havacılık Müzesi’nin açılması için bakana yazılı dilekçe yazmıştır.
Refarans olarak ise yazarımız, müze materyallerinin toplanmasında kendi kitabını kullanacığını yazılı olarak belirtmiştir.
Kaynaklar:
Derkan,İ (2015), History of Cyprus Turkish Avation & Realities Book,p 1-300
Derkan,İ (2016), International Journal ofResearch Science & Managment, Similarities of Air Craft Crashed in Cyprus Between Years 1973-1988, p31-35
Flight Safety Foundation (1973-1988), Avitation Safety
Gök,K,(2016), Talia Havayolları, http://krmgk.com/tag/talia-havayollari-kazasi/
McFaden,R(1999), The Crash Of Egyptaır 990: The Overvıew; Egyptıan Jet, Carryıng 217,
Plunges Into The Atlantıc; Cause Of Crash Is Unknown,
https://www.nytimes.com/1999/11/01/us/crash-egyptair-990-overview-egyptian-jet-carrying- 217-plunges-into-atlantic.html
