LOKAL TERAPÖTİK UYGULAMALAR
Akut dönemde ve daha sonraki rehabilitasyon aşamalarında çok yararlı ve önemlidir.
Soğuk uygulama
Kırığı veya cerrahi girişimi takiben ilk 48-72 saat soğuk uygulanmalıdır. Soğuk;
Vazokonstrüksiyon yaparak kanamayı ve ödemi azaltır.
Hipoksik hasarı önler.
Analjezik etkisi de vardır.
Soğuk genellikle coldpack şeklinde her 2-3 saatte bir 20-30 dakika uygulanır.
2-3 saatte bir 0-30 derecelik buzlu suya batırma veya sirküler hareketlerle 3-10 dakika buz masajı şeklinde de
uygulanabilir.
Soğuk uygulama immobilize edilmiş
eklemin mobilize edilmesi sırasında, ağrı ve spazmı azaltmak için de uygulanabilir.
Raynaud fenomeni, duyu ve dolaşım bozukluğu ve soğuk allerjisinde
kontrendikedir.
İstirahat:
Yaralanan bölge uygun şekilde stabilize
edilerek iyileşmeyi geciktirecek hareketler durdurulur. Bu uygulama ortopedist
tarafından yapılır.
Elevasyon:
Venöz ve lenfatik dönüşü hızlandırma
amaçlı yapılır.
Sıcak uygulama:
İlk 48-72 saatten sonra deneyim ve tercihlere göre sıcak uygulamaya geçilebilir.
Hotpack, parafin, infraruj ve hidroterapi şeklinde uygulanabilir.
Sıcak kollajenin gerilebilirliğini arttırır, eklem sertliğini, kas spazmını ve ağrıyı azaltır.
Enfeksiyonlarda, duyu ve dolaşım
bozukluğunda kontrendikedir.
Özellikle alçı sonrası oluşlan eklem
sertliğinde hidroterapi uygulaması oldukça yararlıdır.
Hidroterapi uygulamaları girdap banyosu, kelebek banyo şeklinde uygulanabilir.
Bunlar konvektif ısınma, masaj ve hafif debridman işlevini yerine getirirler.
Kırık rehabilitasyonunda kaplıca
tedavisinden de yararlanılabilir.
TENS ve diğer alçak frekanslı akımlar ağrıyı kontrol etmede kırığın tüm aşamalarında
kullanılabilir.
Postravmatik ve ameliyat sonrası ağrılı
bölgeye uygulanması analjezik ihtiyacını
azaltır.
Ultrason ve kısa dalga diatermi gibi derin ısıtıcılar kollajenin gerilebilirliğini arttırırlar.
Kırık sonrası kontraktürlerde, germe egzersizi öncesi kullanılırlar.
Ultrasonun kırık iyileşmesini hızlandırdığı bildirilmiştir. Düşük dozlarda (1MHz, 30
mW/cm2), kesikli uygulanması
önerilmektedir.
Ağrıyı azaltma,
Kolajen sentezini arttırma,
Ödemi, azaltma,
Skar dokusunu yumuşatma, yara iyileşmesini hızlandırma,
Sinir rejenerasyonunu hızlandırma gibi
etkilerinden dolayı kırık tedavisinde yerini almıştır.
Akut ve kronik posttravmatik olgularda
endikedir.
Yüksek voltajlı galvani akımın analjezik etkisi vardır. Eklem mobilitesini arttırır.
İntermittant kas kontraksiyonu ile kas
pompası sağlayarak venöz dönüşü arttırır.
Böylelikle postravmatik ödem azalır.
Elektrik stimülasyonu yara iyileşmesini arttıran bir yöntemdir.
İyileşmenin inflamatuar evresini uyarır, kan
akımını arttırır.
Kırık rehabilitasyonunda masajın yeri sınırlıdır.
Ödemi azaltma ve ekstremite dolaşımını
düzeltme amaçlı kullanılabilir.
NSAİD: Ödemi ve ağrıyı azaltma amaçlı kullanılır.
Kortikosteroidlerin kırık tedavisinde yeri
yoktur.
Yumuşak doku rehabilitasyonu:
İmmobilizasyon sonucu kaslarda atrofi, kollajen liflerde kısalma ve gücünde kayıp ve eklem
hareket açıklığı kaybı oluşur. Eklemlerde yapışıklıklar oluşur.
Yumuşak doku rehabilitasyonun temel prensibi EHA’nın korunması ve kas kuvvetini arttırmadır.
Eklem hareket açıklığının korunması Kırık sonrası immobilizasyon gerekmeyen diğer tüm eklemlere egzersiz
başlanmalıdır. 4 tip EHA egzersizi uygulanır;
Pasif Aktif
Aktif yardımlı
Dirençli
Pasif EHA egzersizleri
Kas yaralanmasının olduğu veya kas kontraksiyonun istenmediği dönemde uygulanır.
Amaç, kontraktürlerin ve yapışıklıkların
önlenmesi, tendonların kayıcılığının ve kas
liflerinin uzunluğunun korunmasıdır.
Antagonist kasların spazmı eklem hareketini sınırlayabileceğinden, Pasif EHA egzersizleri ağrısız ark içinde başlanıp hareket açıklığı giderek arttırılmalıdır.
Pasif EHA egz için CPM cihazları da
yararlıdır. Ekleme minimal yük bindirerek, fragmanların displase olmasını önler. Erken dönemde günde 2-4 saatlik uygulama
yeterlidir.
Aktif yardımlı EHA egzersizleri
Hem aktif kas kontraksiyonu vardır ve hem de periartiküler kasların aşırı zorlanması
engellenmektedir. Hastanın güçlük çektiği hareket açıklığından itibaren hareketi
terapist veya kendisi tamamlar.
Kas fonksiyonu düzeltikçe asistif komponent azaltılır.
Kas gücü 5 üzerinden 3 değere ulaşıp,
yerçekimine karşı kas kuvveti sağlanınca
aktif egzersizlere geçilir.
Aktif EHA egzersizleri
Hasta
ekstremitesini
mümkün olan en
geniş EHA içinde
hareket ettirir.
Dirençli EHA egzersizleri
Aktif EHA egzersizleri ile normale yakın bir EHA sağlanınca dirençli egzersizlerle kas kuvvetlendirilmesine geçilir.
Kırık iyileşmesinin tam olması şarttır.
Çünkü dirençli egzersizler kırık bölgesinde stres yaratarak fiksasyonu bozabilirler.
Bu nedenle bu egzersizler kırık
rehabilitasyonunun son aşamasıdır.
Kasın kuvvetlendirilmesi için 3 tip egzersiz vardır:
İzometrik İzotonik İzokinetik
İzometrik egzersizler eklemde hareket
oluşturmadığından kırık redüksiyonu
sağlandıktan sonra erken dönemde
başlanabilir.
Aktif EHA egzersizleri ile normale yakın EHA’a ulaşılamazsa germe egzersizlerine geçilir.
Kırık iyileşmesinin tam olması şarttır.
Germe egzersizleri ile yumuşak dokunun kontraktürlerinden kaynaklanan
limitasyonlar düzeltilir.
Aşırı germe ile yaralanmaya sebep olunmamalıdır. O nedenle germe
esnasında akut ağrı gelişirse, egzersize son verilmelidir.
Hastanın duyduğu rahatsızlık egzersiz kesildikten 15-20 dakika sonra
sonlanmalıdır, ağrı kesilmezse yaralanma riski mevcuttur.
Düşük kuvvetle uzun süreli germe
uygulanmalıdır.
Su içi egzersizler
Vücut ağırlığını azaltarak özellikle obez hastalarda yük vermeyi kolaylaştırır.
Yürüme esnasında suyun direnci kas kuvvetlendirilmesine katkıda bulunur.
Yüzme esnasındaki ritmik koordinasyon
eklem hareket açıklığını arttırmaya yardım
eder .
Yürüme
Yürüme bozukluğu kırık lokalizasyonu, türü, kırık tedavisin türü, yük vermede
kısıtlılık, immobilizasyon türü, ve hastanın özellikleri (yaş, kırık öncesi ambulatuar
durum, eşlik eden tıbbi sorunlar) nedeniyle
gelişebilir .
Üst ekstremite kırıkları yürümeyi engellemezler.
Denge problemi olup, yürümek için üst
ekstremitesine de ihtiyacı olan hastalar da olabilir. Baston kullana bir hastada kol
kırığı yürüme sorununa neden olur.
Alt ekstremite kırıklarında kırık bölgesine verilecek yüke göre yürüme ayarlanır.
1. Yük vermeme: İntraartiküler kırıklarda ve redükte edilmiş unstabil kırıklarda 3 ay yük verilmez. Bu arada EHA
egzersizleri yapılır. Yük verilmemesi gereken durumlarda koltuk değneği, yürüteç gibi araçlar kullanılır.
Yürüteç daha büyük destek sağladığından
yaşlılarda daha uygundur.
