TYT - 1. KİTAP

(1)

KİMYA

TYT - 1. KİTAP

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK

9. SINIF OKULA YARDIMCI

KONU ANLATIMLI

SORU BANKASI

Kafein

›

_{Kimya Bilimi}

›

_{Atomun Yapısı Periyodik Cetvel}

›

_{Kimyasal Türler Arası Etkileşimler}

›

_{Maddenin Halleri}

(2)

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 9. SINIF OKULA YARDIMCI

KONU ANLATIMLI SORU BANKASI

ISBN

978 – 605 – 2273 – 80 – 7

Genel Yayın Yönetmeni

Oğuz GÜMÜŞ

Editörler

Hazal ÖZNAR - Uğurcan AYDIN

Dizgi

ÇAP Dizgi Birimi

Kapak Tasarım Özgür OFLAZ 2. Baskı Kasım 2018 İLETİŞİM ÇAP YAYINLARI

Ostim Mah. 1207 Sokak No: 3/C–D Ostim / Ankara Tel: 0312 395 13 36 Fax: 0312 394 10 04 www.capyayinlari.com.tr bilgi@capyayinlari.com.tr twitter.com/capyayinlari facebook.com/capyayinlari

Bu kitabın her hakkı Çap Yayınlarına aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre Çap Yayınlarının yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz,

bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz.

SUNU

Sevgili Öğrenciler,

Gelecekteki hayatınızı şekillendirmek, düşlediğiniz bir yaşamı kurmak için üniversite sınavını başarıyla atlatmanız gerektiğini bi-liyorsunuz. Bu bilinçle yoğun bir ders çalışma sürecinden geçmek-tesiniz. Böylesine önemli bir sınavı başarıyla atlatmanın en temel şartlarından biri sınavın ruhunu anlamak ve bu çizgide hazırlanmış kitaplardan yeterince faydalanmaktır.

Bizlerde gayretlerinize destek olmak, çalışmalarınızı daha ve-rimli hâle getirmek amacıyla sınav ruhuna uygun elinizdeki fasikül-leri hazırladık.

Kitaplarımız, Talim Terbiye Kurulu’nun en son yayımladığı öğ-retim programında yer alan kazanımlar dikkate alınarak hazırlan-mıştır. Özgün bir yaklaşım ve titiz bir çalışmanın ürünü olan eserle-rimizin ana yapısı şu şekildedir:

Kazanımlara ait bilgiler konu sayfasında verilmiştir. Özet konu anlatımından sonra örnek çözümlerine geçilmiş ve bu bö-lüm standart sorular ve çözümleri ile ÖSYM tarzı sorular ve çö-zümleri olmak üzere iki kısımdan oluşturulmuştur. Buradaki amacımız konu ile ilgili soru çeşitlerine hâkim olduktan sonra ÖSYM'nin son yıllarda sorduğu ve sınavlarda çıkma olasılığı yüksek soru türlerine yer vermektir. Örnek çözümlerinden sonra da pekiştirme testleri bulunmaktadır. Bölümün tamamı bittiğinde ise tüm ünitenin özetini bulabilirsiniz. Konuyu özetledikten sonra

Acemi, Amatör, Uzman ve Profesyonel adı altında dört farklı zorluk düzeyinde çoktan seçmeli soruların bulunduğu karma testlere yer verilmiştir. Arkasından ÖSYM'den Seçmeler adı altında son yıllarda üniversite giriş sınavlarında sorulmuş seçme sorular yer almaktadır.

Kitabımızdaki testlerin tamamını VİDEO ÇÖZÜMLÜ hazırladık. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (çApp) kullanarak video çözümlerine ulaşabilirsiniz.

Kitaplarımızın eğitim öğretim faaliyetlerinizde sizlere faydalı ol-ması ümidiyle, hepinize başarılı, sağlıklı ve mutlu bir gelecek dileriz. ÇAP YAYINLARI

(3)

KİTABIMIZI TANIYALIM

KONU

1

2

5

6

7

3

4 KARMA TESTLER

ÖSYMʼden SEÇMELER

STANDART

SORULAR VE

ÇÖZÜMLERİ

PEKİŞTİRME TESTLERİ

ÜNİTE ÖZETİ

ÖSYM TARZI

SORULAR VE

ÇÖZÜMLERİ

Konuya ilişkin bilgilerin özet halinde verildiği, “Aklında Olsun”, “Hatırlatma”, “Uyarı” gibi pratik

notların da olduğu alan…

İşlenen konuyla ilgili standart soru tiplerinin

görülebileceği, çözümlü soruların olduğu alan…

Son yıllarda ÖSYMʼnin sınavlarında sorduğu soru tarzları; sınavlarda çıkabilecek seçici ve ayırt edici soruların olduğu alan…

Hem standart hem de ÖSYM tarzı sorulardan oluşan, kendinizi sınamanızı sağlayan, konuyu iyice

kavramanıza yardımcı özgün soruların olduğu alan…

Konunun tamamının özelliklerini, formüllerini özet halinde bir arada bulabileceğiniz alan… Dört ayrı zorluk düzeyine göre

düzenlenmiş, “Acemi, Amatör, Uzman ve Profesyonel” seviyelerinde tüm ünite

ile ilgili karma, özgün soruların olduğu

alan…

ÖSYM çıkmış sınav sorularından seçilen ve işlenen konularla paralel, yıl sıralamasına göre oluşturulan alan…

(4)

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM (KİMYA BİLİMİ)

Antik Çağda İnsan-Madde İlişkisi ... 6

Standart Sorular ve Çözümleri ... 8

Konu Pekiştirme 1 ...11

Kimya ve Kimyanın Alt Dalları ... 13

Element Kavramı ... 17

Kimya Güvenlik ...23

Standart Sorular Çözümleri ...25

Doğal Kimyasallar Sağlık Çevre ...27

Acemi 1, 2 ...30

Amatör 1, 2 ...34

Uzman 1, 2 ...38

Profesyonel ...42

ÖSYM'den Seçmeler ...44

2. BÖLÜM (ATOMUN YAPISI PERİYODİK CETVEL) Atom Modelleri ...46

Atom Spektrumları ve Bohr Atom Modeli ...47

Atomun Temel Tanecikleri ...54

İzotop, İzoton, İzobar, İzoelektronik, Allotrop ...59

Periyodik Sistem ...66

Gruplar ve Özellikleri ...69

Periyodik Özellikler ...74

Konu Pekiştirme 3 ...81 Ünite Özeti ...83 Acemi 1, 2 ...84 Amatör 1, 2 ...88 Uzman 1, 2 ...92 Profesyonel 1, 2 ...96 ÖSYM'den Seçmeler ...100

3. BÖLÜM (KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER) Kimyasal Türlerin Sınıflandırılması ...102

Güçlü Etkileşimler ...112

Kovalent Bağ ...122

Metalik Bağ ...132

Zayıf Etkileşimler ...137

Konu Pekiştirme 5, 6 ...143

Kimyasal ve Fiziksel Değişmeler ...147

Konu Pekiştirme 7 ...151 Ünite Özeti ...153 Acemi 1, 2 ...154 Amatör 1, 2 ...158 Uzman 1, 2 ...162 Profesyonel 1, 2 ...166 ÖSYM'den Seçmeler ...170 4. BÖLÜM (MADDENİN HALLERİ) Maddenin Fiziksel Halleri ...172

Katılar ...182

Sıvılar ...190

Gazların Özellikleri ...204

Konu Pekiştirme 7, 8 ...212 Ünite Özeti ...216 Acemi ...217 Amatör ...219 Uzman ...221 Profesyonel ...223 ÖSYM'den Seçmeler ...225 5. BÖLÜM (DOĞA VE KİMYA) Su ve Hayat ...227

(5)

KİMYA BİLİMİ

KONUSUNUN ÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS TYT AYT

– – – – 1 – – – – – – – 2 – 6 – 1

-Kafein

KİMYA BİLİMİ

BÖLÜM

(6)

KONU

6

Antik Çağda İnsan - Madde İlişkisi

İnsanoğlu eski çağlardan beri beslenme, barınma ve savunma gibi ihtiyaçların-dan dolayı sürekli olarak arayış içerisinde olmuştur.

Barınmak için genellikle mağaraları kullanan insanoğlu, savunmak ve avlanmak için kesici ve delici aletler yapmıştır.

İnsanoğlunun maddeyi kullanma ve yararlanma becerisinde ateş çok önemli bir role sahiptir. Ateşi sadece ısınma, pişirme ve aydınlatmada değil aynı zamanda de-mir ve bakır gibi metallerin elde edilmesinde ve işlenmesinde de kullanmışlardır. Bu sayede, metaller bir çok alanda kullanılmaya başlanmıştır.

Bakır ve kalayı ısıtıp karıştırarak tunç alaşımını elde etmişlerdir. Bu sayede çok sağlam ve dayanıklı av aletleri yapabilmişlerdir.

Beslenme, barınma ve savunma ihtiyaçlarının yanı sıra sağlıklarını korumak için de arayış içinde olmuşlardır. Hintyağı, kimyon, nane gibi bitkileri toz haline ge-tirme, kaynatma, demlendirme gibi yöntemleri kullanarak ilaç haline getirmişlerdir.

Temel ihtiyaçların yanı sıra dış görünüşlerine de önem vermişler ve bu amaçla bitkisel boyalarla yüzlerini ve giysilerini boyamışlardır.

Antik çağ insanları için maddenin özelliklerinin keşfedilmesinde tesadüfler etkin olmuştur. Örneğin, pişirilen etin çiğ ete göre daha lezzetli ve yenmesinin kolay oldu-ğu, kömürün yanıcı olduğu rastlantı sonucu bulunmuştur.

Kükürdün yakılması ile elde edilen kükürt dioksit (SO₂) gazının, insanlar için ze-hirli ve boğucu bir gaz olmasına rağmen, çok iyi bir dezenfektan (mikrop ve mantar öldürücü) olduğu, aynı zamanda kayısı, kuru üzüm gibi meyvelerin rengini açma (ağartma) özelliği olduğu bulunmuştur. Bu şekilde bazı besinleri uzun süre saklama-yı başarmışlardır.

Kıbrıs taşı olarak bilinen demir (II) sülfat (FeSO₄), iplik boyamasında bitkisel boya banyolarında boya sabitleyici (mordan) olarak kullanılmıştır. Tarladaki asalak-ların öldürülmesinde ve mürekkep yapımında da demir (II) sülfat kullanılmıştır.

Zehirlenen kişilerin rahatlatılmasında Göz taşı olarak bilinen CuSO₄ kullanılmıştır. Hastalıkların tedavisinde şap olarak bilinen KAI(SO₄)₂ . 12H₂O kullanılmıştır.

MADDE VE İNSAN

İlk insanlar madde ile ilişkisi beslenme, barınma, savunma gibi temel ihtiyaçla-rına çözüm bulma çabası sonucu ortaya çıkmıştır. Bu çaba sırasında ilk insanların madde ile iç içe olması simya bilimini ortaya çıkarır.

Maddelerin özelliklerinin büyük bir bölümü sınama - yanılma yoluyla keşfedilmiştir.

AKLINDA OLSUN

10.

4

Madde Kullanım alanı

I. Kil Çanak - çömlek yapımı II. Kıbrıs taşı Tekstil boyama III. Yemek tuzu Besinlerin saklanması IV. Naylon Poşet yapımı V. Deterjan Çamaşır temizliği

Yukarıda verilen eski çağ insanlarının kullandığı maddeler ve kullanım alanları ile ilgili bilgilerden kaç tanesi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Eski çağlarda deterjan kullanılmamıştır. Ayrıca nay-lon gibi polimer malzemeler de üretilmemiştir. Nay-lon ve deterjan petrol kökenlidir.

Yanıt C

10.

5

Aşağıda verilenlerden hangisi eski çağ insanları-nın kendilerini korumak ve yaşamlarını kolaylaş-tırmak amacıyla yaptıklarından değildir?

A) Avladıkları hayvanların kürklerinden giyecek yapılması

B) Kükürt dioksit gazının astım tedavisinde kullanıl-ması

C) Tuz kullanılarak yiyeceklerin uzun süre saklan-ması

D) Kükürt buharı ile üzüm, kayısı gibi meyvelerin sarartılması

E) Metallerin eritilmesi için ateşin kullanılması Kükürt dioksit gazı zehirli bir gazdır ve astım gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaz.

İlkçağ insanları hayvan kürklerinden elbise yapmış-lardır, tuzu kullanarak et gibi yiyeceklerin uzun süre bozulmadan saklanmasını sağlamışlardır. Kayısı ve incir gibi meyveleri kükürt ile sarartarak kuru kayısı ve kuru üzüm olarak tüketmişlerdir. Ateşi kullanarak metallerden alaşımlar yapmışlardır. Bu şekilde daha dayanıklı av malzemeleri üretmişlerdir.

(8)

ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri

10

12

Aşağıdakilerden hangisi simyacıların kullandığı ve günümüzde de kullanılan yöntem ve teknikler-dendir? A) Petrolün damıtılması B) Özütleme C) Elektroliz D) Diyaliz E) Deterjan üretimi

Özütleme dışındaki yöntem ve teknikler simyacıların kullandıklarından değildir. O günkü bilgi, teknik ve ekipman özütleme dışındaki yöntemler için uygun değildir.

Yanıt B

13

I. Renkli taşlardan süs eşyası yapılması II. Kilden çanak çömlek yapılması

III. Taşların yontularak kesici alet yapılması Yukarıdaklerden hangileri eski çağ insanlarının hayatlarını kolaylaştırmak için yaptığı çalışmalar-dan olamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I ve III

Kilden çanak çömlek yapılarak besinlerin uzun süre saklanabilmesi amaçlanmıştır. Taşlar yontularak avlanmak için silahlar, kesici aletler yapılmıştır. Renkli taşlar kullanılarak yapılan süs eşyaları sade-ce kişisel mutluluk adına yapılmıştır.

Yanıt A

14

Simya ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yan-lıştır?

A) Sistematik bir bilgi birikimi yoktur. B) Sınama - yanılma temeline dayanır. C) Çalışmalarında bilimsel yöntem ve teknikler

kullanılır.

D) Simya ile uğraşan kişilere simyacı denir. E) Çalışmalar teorik temellere dayanmaz.

Simya bir olgudur. Bilgi birikimi yoktur, çalışmaları teorik temellere dayanmaz. Simya ile uğraşan sim-yacılar çalışmalarında sınama - yanılma tekniğini kullanmışlardır. Simyacılar çalışmalarında bilimsel yöntem ve teknikler kullanmamışlardır.

Yanıt C

15

I. Sonsuz yaşama ulaşmak amacıyla ölümsüzlük iksirini bulma

II. Değersiz metalleri altına dönüştürme III. Yiyecekleri bozulmadan uzun süre saklama Yukarıdakilerden hangileri simyacıların amaçları arasında yer alır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Ölümsüzlük iksirini bularak sonsuz yaşama ulaşma ve değersiz metalleri kullanarak altın elde etme sim-yacıların temel amaçlarındandır. Yiyeceklerin bozul-madan uzun süre saklanması üzerine çalışmışlardır.

(9)

11

"Kimya Bilimi"

Konu Pekiştirme - 1

1. Aşağıdakilerden hangisi simyacılar tarafından

uygulanmamıştır? A) Deterjan eldesi

B) İncir ve kayısının kükürt buharı ile ağartılması C) Bitkilerden damıtma yöntemi ile esans elde

edil-mesi

D) Sabun yapılması

E) Bitkilerden boya yapılması

2. I. Din adamlarının açıklamaları II. Simyacıların çalışmaları III. Ateşin keşfi

Yukarıdakilerden hangileri kimya biliminin gelişmesinde etkili olan unsurlardandır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

3. I. Petrolden benzin elde etmek

II. Gıdaların saklanmasında tuz kullanmak III. Cam yapmak

Yukarıdakilerden hangileri simyacıların yaptığı çalışmalardandır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III 4. • Kimya • Fizik • Tıp • Metalurji • Biyoloji

Yukarıdakilerden kaç tanesi simyacıların katkı sağladığı bilim dallarındandır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

5. I. Kendini savunma II. Barınma

III. Beslenme

Yukarıdakilerden hangileri eski çağ insanlarının temel arayışlarındandır?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

6. I. Metalleri eriterek karıştırmak

II. Isınmak ve vahşi hayvanlardan korunmak III. Bileşikleri elementlerine ayırmak

Yukarıdakilerden hangileri eski çağ insanlarının ateşi kullanma nedenlerindendir?

7. Aşağıdakilerden hangisi simyacı değildir?

A) Cabir Bin Hayyan B) Aziz Sancar C) Aristo

D) Ebubekir El - Razi E) İbn - i Sina

8. I. Teorik temellerinin olması

II. Sistematik bilgi birikimi sağlamaması

III. Çalışmalarının sınama – yanılmaya dayanması Yukarıdakilerden hangileri simyanın bir bilim dalı olmamasının nedenlerindendir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

(10)

ACEMİ

TEST

1

30 1. _Element _Sembol I. Çinko – Sn II. Potasyum – P III. Fosfor – F

Yukarıda verilen element sembol eşleştirmele-rinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

2. Laboratuvarda deney yapan öğrencinin;

I. Gerekiyorsa koruyucu gözlük takmalı, eldiven giymeli

II. Cep telefonundan internete girmeli III. Laboratuvar çalışma kurallarına uymalı yapması gereken davranışlardandır?

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

3. I. Mezür II. Deney tüpü III. Pipet

Yukarıdaki malzemelerden hangisi sıvı hacmi ölçmede kullanılır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

4. Elementlerin sembollerle gösterilmesi

I. Ortak bir bilim dilinin oluşmasına

II. Bilimsel çalışma, deney, vs. kolaylık sağlanma-sına

III. Bileşik formüllerindeki karmaşayı engellemiştir. açıklamalarından hangilerini sağlamıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III 5. Hava a Toprak 6×FDN X b Kuru $WHü

Aristo, madde dört elementten oluşmuştur diye belirtmiştir.

Buna göre yukarıdaki şekilde X ile gösterilen element ve özelliklerini gösteren a ve b aşağı-dakilerden hangisidir?

X a b

A) Ateş Sıcak Kuru

B) Su Islak Soğuk

C) Güneş Sıcak Kuru

D) Su Soğuk Islak

E) Tahta Islak Soğuk

6. Ca, F₂, CaF₂ maddeleri ile ilgili; I. Ca ve F₂ elementtir.

II. CaF₂, Ca ve F₂ nin özelliklerini gösterir. III. CaF₂ saf bir maddedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

7. Aşağıda verilen maddelerden hangisi bir

kimya-sal sembol ile gösterilir?

A) Şap B) Lehim

C) Amonyak D) Tuz ruhu

E) Kalay

8. Gelecekteki meslek hayatında canlıların

yapısı-nı ve canlıların yapısındaki tepkimeleri araştır-mak isteyen bir kişi hangi kimya alanında çalış-malıdır? A) Organik kimya B) Fizikokimya C) Biyokimya D) Analitik kimya E) Polimer kimyası

(11)

AMATÖR

TEST

1

34

1. Aşağıdaki laboratuvar aletlerinden hangisinin

adı yanlış verilmiştir? A) Beher B) Ayırma hunisi C) Cam balon D) Balon joje E) Huni 2. X † Y + Z Y + Q † M

kimyasal tepkimelerine göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Y elementtir. B) Z bileşiktir. C) Q elementtir. D) M bileşiktir.

E) X elementtir.

3. I. Saf madde olmaları II. Tek cins atom içermeleri

III. Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırıl-maları

Yukarıda verilen özelliklerden hangileri ele-mentler ve bileşikler için ortaktır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

4. I. Bitkilerden ilaç elde etmek II. Sonsuz zenginliğe ulaşmak III. Ölümsüzlük iksirini bulmak

Yukarıdakilerden hangileri simyacıların ilgi alanı içerisindedir?

A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III D) I ve II E) I, II ve III

5. HNO₃ bileşiğinin formülüne bakılarak, I. Bileşiği oluşturan elementlerin türü, II. Bileşiği oluşturan elementlerin atom sayıları, III. Bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Bütün maddeler dört HOHPHQWWHQROXüPXüWXU .LUHoWDü×YHVRG\XP KLGURNVLWX]XQVUH D\U×üW×U×ODPDG×ÿ×LoLQ HOHPHQWNDEXOHGLOPLüWLU (OHPHQWWDQÖPÖ Dönemi 5|QHVDQV 0RGHUQ.LP\D $QWLNdDÿ Bir elementin türünü SURWRQVD\×V×EHOLUOHU

Yukarıda element ile ilgili görüşler ve dönemleri verilmiştir.

Buna göre aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?

B) C)

D) E)

(12)

UZMAN

TEST

1

38

1. Laboratuvarda uyulması gereken kurallar ile

ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Deney sırasında kullanılan sıvı maddeler özel şişelerde saklanmalıdır.

B) Önlük, maske, eldiven gibi koruyucu malzeme-ler kullanılmalıdır.

C) Saçlar toplanmalıdır.

D) Deneylerin sürekliliğini sağlamak için yeme, içme gibi gereksinimler laboratuvarda gideril-melidir.

E) Kullanılan aletler ve cam malzemeler kırık, çat-lak ve kirli olmamalıdır.

2. Yandaki güvenlik işareti aşağıda verilen sistemlerden hangisinde bulunmaz? A) Deodorant kutuları B) Tüpgaz kamyonları C) Deterjan kutusu D) Petrol tankeri E) LPG dolum istasyonları

3. Aşağıdaki yaygın adı verilen bileşiklerden hangi-sinin içerdiği atom sayısı en azdır?

A) Çamaşır sodası B) Sud kostik C) Sirke asidi D) Zaç yağı

E) Yemek tuzu

4. Aşağıdakilerden hangisi tek cins atom veya

molekülden oluşmuştur?

A) Çelik B) Tuzlu su C) Lehim

D) Tunç E) Su

5. Bazı kimyasallaların ambalajında gerekli olan güven-lik sembolleri aşağıdaki gibidir.

Buna göre, hangisi yanlış verilmiştir? Güvenlik sembolü Bulunduğu ambalaj

A) Pil

B) Zaç yağı

C) Fare zehiri

D) Deodorant

E) Uranyum

6. Seramik, porselen gibi eşyalar güzel görüntü sağla-mak amacıyla boyanır.

Boyaların üretim aşamasında, ucuz, dayanıklı, çevreye zararsız, kaliteli ve verimi yüksek ürünler elde etme çabası aşağıdaki kimya alt disiplinlerin-den hangisinin alanına girer?

A) Organik kimya B) Polimer kimyası C) Endüstriyel kimya D) Anorganik kimya

E) Biyokimya

7. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü

tek harflidir?

A) Krom B) Brom C) Altın

(13)

PROFESYONEL

TEST

1

42

1. Ahmet Uşak Fen Lisesi öğrencisidir. Sabah uyandı-ğında mutfağa geçti. Akşamdan kalan atık madde-lerden kızartma yağını atık toplama kabına koyup kapağını kapattı; diğer atıkları çöp poşetine koyup bıraktı. Hastaneye uğrayarak sivilceleri için verdiği kan ve idrar tahlili sonuçlarını alarak doktoruna gösterdi. Gerekli reçeteyi aldı. Çarşıya uğrayarak spor mağazasındaki çeşitli spor ayakkabılarından kendine göre en ucuz ve en sağlamı olan ayakka-bıyı alıp okula geçti. Doğruca laboratuvara geçerek proje konusundaki yaprak örneğinde maddelerin miktar ve tür analizi çalışmasına devam etti. Cümlesinde aşağıdaki kimya alt disiplinlerin-den hangisi ile ilgili bir işlem yoktur?

A) Analitik kimya B) Endüstriyel kimya C) Biyokimya D) Anorganik kimya

E) Çevre kimyası

2. Fen Lisesi öğrencisi Ahmet'e Kimya öğretmeni her element türü için çeşitli geometrik cisimleri kullana-rak bileşik maketi oluşturmasını istemiştir.

Ahmet aşağıda yaygın adları verilen bileşikler-den hangisinin maketini yaparken en fazla türde geometrik şekil kullanır?

A) Zaç yağı B) Yemek sodası

C) Yemek tuzu D) Sirke

E) Amonyak

3. Proje çalışmasının konusu fosil yakıtlar ve açığa çıkan gazlar olan Alperen laboratuvarda çeşitli kömür ve petrol türevlerini kontrollü yakarak ortaya çıkan gazların tür analizini yapıyor.

Alperen aşağıdaki gazlardan hangisini elde etmiş olamaz?

A) CI₂ B) SO₂ C) CO D) CO₂ E) NO

4.

Yukarıda bazı geometrik şekillerle sembolize edilen bileşik modeli için aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 3 tür atom içerir.

B) Toplam 8 tane atomdan oluşur. C) Sirke asidi olabilir.

D) Kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrışabilir.

E) Aynı cins atomlardan oluşan saf maddedir.

5. Aşağıdaki kimyasallar ve üzerindeki güvenlik

sembolü eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Kimyasal Güvenlik sembolü

A) Tiner B) Deterjan C) Tuz ruhu D) Pil E) Fare zehiri

6. Mustafa proje konusu olan numunenin hangi tür kimyasallarda çözündüğünü incelemek için eldiveni giyerek laboratuvarda kimyasalların bulunduğu raf-tan zaç yağı şişesini aldı. Aynı yerde pipet yardı-mıyla bir miktar (içindeki havayı ağzı ile çekerek) asidin pipete dolmasını sağladı. Asit şişesini yerine koydu. Pipetteki sıvıyı bir behere koyup üstüne su ekledi. Daha sonra toz hâline getirilmiş numuneyi behere boşalttı. Yeterince karıştırdı. Oluşan karı-şımdan bir miktarını küçük bir şişeye boşaltıp ağzı-nı kapattı. Kalan karışımı lavaboya döktü. Ertesi gün devam etmek üzere şişeyi pencere kenarına bırakıp çıktı.

Cümlesinde kaç tane laboratuvar güvenlik ihlali vardır?

(14)

ÖSYM’den SEÇMELER

44

1. Elementlere ait aşağıdaki sembol ad

eşleştir-melerinden hangisi yanlıştır?

Sembol Ad A) Cr Krom B) Mn Mangan C) Cu Bakır D) Sn Kalay E) Au Gümüş 2017 / YGS

2. Kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye zararlı etkilerine dikkat çekmek için güvenlik amaçlı temel uyarı işaretleri kullanılmaktadır.

Buna göre, şeklinde gösterilen uyarı

işaretinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yanıcı madde B) Patlayıcı madde C) Radyoaktif madde D) Korozif madde

E) Zehirli madde

2017 / YGS

3. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin yaygın ve

sistematik adı karşısında yanlış verilmiştir? Bileşik Yaygın adı Sistematik adı A) NaOH sudkostik sodyum hidroksit B) CaCO₃ kireç taşı kalsiyum karbonat C) KNO₃ güherçile potasyum nitrat D) CaO sönmüş kireç kalsiyum hidroksit E) NaCI sofra tuzu sodyum klorür

2016 / LYS

4. Aşağıdaki tabloda X, Y, Z maddelerinin sabit basınçtaki bazı özellikleri verilmiştir.

Erime süresince ZÛJHRSÛR -HYRSÛJPUZ[L H[VTPsLYTL -HYRSÛJPUZ[L TVSLRSPsLYTL +LȘPȴPY ǦsLYPY ǦsLYTLa ǦsLYTLa ǦsLYTLa ǦsLYPY ǦsLYPY +LȘPȴTLa +LȘPȴTLa X Y Z Özellik Madde

Tablodaki bilgilere göre, I. X bir bileşiktir. II. Y bir elementtir. III. Z bir arı maddedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

2002 / ÖSS

5. Co ve CO maddeleri ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi doğrudur?

A) Her ikisi de bileşiktir. B) Her ikisi de elementtir.

C) Co bir element, CO ise bileşiktir. D) Co bir bileşik, CO ise elementtir. E) Co ve CO birbirinin izotopudur.

1991 / ÖSS

6. Bir madde, aşağıdaki özelliklerden hangisine

sahipse arı madde değildir?

A) Belirli bir molekül formülünün olması B) Tek cins atomlardan oluşması

C) Aynı cins atomlardan oluşan tek cins molekül-lerden meydana gelmesi

D) Farklı cins atomlardan oluşan tek cins molekül-lerden meydana gelmesi

E) Farklı cins moleküllerden, moleküller özellikle-rini kaybetmeden ve aralarında belirli bir oran olmadan oluşması

2005 / ÖSS

1 2 3 4 5 6 E C D C C E

(15)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS TYT AYT

2 – 6 1 2 4 2 4 2 4 3 2 3 3 3 1 1

-ATOMUN YAPISI ve PERİYODİK SİSTEM KONUSUNUN

ÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

BÖLÜM

2

u

Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi

u

Atom Modelleri

u

Atom Spektrumları ve Modern Atom Teorisi

u

Atomdaki Temel Tanecikler

u

İzotop, İzoton, İzobar, İzoelektronik, Allotrop

u

Periyodik Sistem

u

Periyodik Cetveldeki Gruplar ve Özellikleri

u

Periyodik Özellikler

ATOMUN YAPISI ve

PERİYODİK SİSTEM

(16)

46

Dalton Atom Modeli

Bu atom modeline göre,

★ Elementler atom adı verilen küçük taneciklerden oluşurlar. ★ Atomlar içi dolu, bölünemez kürelerdir.

★ Atomlar parçalanamaz.

★ Bir elementin bütün atomları özdeştir.

★ Bir elementin atomları diğer bütün elementlerin atomlarından farklıdır. ★ Farklı element atomlarının belirli oranda birleşmesinden bileşikler oluşur. ★ Tepkimelerde atomlar yok olmaz ya da oluşmaz.

Thomson Atom Modeli

★ Atomlar 108– cm çapında pozitif yüklü bir küre biçiminde olup yük dengesi-ni sağlamak üzere negatif yüklü tanecikler pozitif küre içerisinde homojen olarak dağılmıştır.

★ Atomda (+) ve (–) yükler eşittir, bu nedenle atom elektrikçe nötrdür. ★ Negatif yüklerin kütlesi çok küçük olduğundan, atomun kütlesini büyük

ölçü-de pozitif yükler belirler.

★ Thomson'un atom modeli üzümlü keke benzetilir. Bu modele göre; kekin hamur kısmı pozitif yüklere, üzümler ise negatif yüklere benzetilir.

Rutherford Atom Modeli

Rutherford, alttaki şekilde şematik olarak gösterilen düzeneği hazırlayarak, a ta-necikleri ile ince bir altın levhayı bombardıman etmiştir. Deney sırasında a tanecik-lerinin çok büyük bir kısmının hiç bir sapma yapmaksızın altın levhayı delerek geçti-ğini, çok az bir kısmının sapmaya uğrayarak geçtigeçti-ğini, bazılarının levhayı geçemeden geri döndüğünü gözlemiştir.

Altın folyo

Bazı parçacıklar sapar

Alfa parçacıkları kaynağı Kurşun blok Çinko sülfürlü ekran Alfa parçacıklarının çoğu sapmadan geçer

★ Atomun büyük bir kısmı boşluktur.

★ Atomda pozitif yükler küçük bir hacimde toplanmıştır. (Bu kısım daha sonra çekirdek olarak tanımlanmıştır.)

★ Elektronlar çekirdeğin etrafında hareket halindedir.

★ Pozitif yük atom kütlesinin yaklaşık yarısına eşit olup, atomdan atoma de-ğişir.

★ Atom çekirdeğinde yükü nötr olan kütlesi protona denk bir tanecik daha olmalıdır.

Dalton Atom Modelinin Yanlışları:

Günümüzde atom parçala-nabilir, atomlar içi dolu küreler değildir ve elemen-tin bütün atomları özdeş değildir (izotopları vardır).

AKLINDA OLSUN

Thomson Atom Modeli (Üzümlü kek modeli)

Thomson Atom Modelinin Yanlışları:

(+) ve (–) yükler atomda homojen olarak dağılmaz. Ayrıca proton ve nötronlardan bahsetmemiştir.

AKLINDA OLSUN

Rutherford Atom Modeli (Gezegenler sistemine benzer.)

1) Rutherford Atom Modelinin yanlışı

Elektronlar neden zamanla enerjilerini kaybedip çekir-değe düşmüyorlar? soru-suna cevap verememiştir. 2) Nötron Chadwick tara-fından bulunmuştur.

AKLINDA OLSUN

Atom Modelleri

(17)

49

Standart Sorular ve Çözümleri

Atomun Yapısı ve Periyodik Sistem 10.

1

Bohr atom modeline göre aşağıdakilerden hangi-si yanlıştır?

A) Elektronlar belirli enerji seviyelerinde yer alır. B) Her yörüngede bulunan elektronun belirli bir

enerjisi vardır.

C) Çekirdeğe en yakın yörüngede bulunan elektro-nun enerjisi en büyüktür.

D) En dış yörüngedeki elektronu koparmak daha ko-laydır.

E) Elektronların yörüngeler arasındaki geçişlerinde enerji alınır ya da verilir.

Elektronların enerjisi çekirdeğe yaklaştıkça azalır. Elektron enerji aldıkça çekirdekten uzaklaşır.

Yanıt C

10.

2

I. Atom kütlesinin büyük bir kısmı çekirdekte toplanmıştır.

II. Atomlar içi dolu kürelerdir.

III. Elektronların bulunduğu hacim, çekirdeğin hac-minden çok büyüktür.

ifadelerinden hangileri Rutherford atom modeline uygundur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

I ve III numaralı ifadeler Rutherford atom modeline aittir. Ancak II numaralı ifade Dalton atom modelinde geçer.

Yanıt C

10.

3

Thomson atom modeli ile ilgili;

I. Atomda (+) ve (–) yükler dengelenmiştir. II. Atom küre şeklindedir.

III. Pozitif yükler atomun merkezinde toplanmışlar-dır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Thomson atom modelinde + ve – yüklerden bahse-dilir. Ancak Thomson modelinde çekirdek kavramı yoktur. Rutherford, çekirdek kavramını ortaya atmış-tır.

Yanıt D

10.

4

Aşağıdakilerden hangisi Rutherford'un alfa par-çacıkları saçılma deneyinin sonuçlarından biri değildir?

A) Pozitif yükler atomda çok küçük bir hacim kaplar. B) Atomun asıl hacmini protonlar oluşturur.

C) Protonlar çekirdek adı verilen küçük bir bölgede toplanmıştır.

D) Atomun büyük bir kısmı boşluktan oluşur. E) Elektronlar atom çekirdeğinin dışında büyük bir

boşlukta dağılmışlardır.

Atomun asıl hacmini protonlar değil elektronların bulunduğu / dağıldığı alan oluşturur.

(18)

ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri

50

5

I. Atomun alfa (a) ışıması yapması,

II. Atomlar arası elektron alışverişi ile iyonik bağın oluşumu,

III. Bir atomun elektroliz yöntemi ile bileşikten ser-best hale geçmesi,

Dalton'un "Atomlar parçalanamaz ya da yeniden yapılamaz." görüşü ile yukarıdaki ifadelerden han-gileri çelişir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

a ışıması bir çekirdek tepkimesi sonucunda oluşur. Bu ışıma ile yeni atomlar meydana gelir.

Yanıt A

6

Atom modeli Bilim insanı

I. Elektronlar belirli enerji seviyelerinde

bulunurlar. a. Rutherford

II. Atomun merkezinde _{çekirdek bulunur.} b. Bohr III. Atomun yapısı üzümlü _{keke benzer.} c. Thomson Yukarıda verilen atom modeli–bilim insanı eşleş-tirmelerinden hangisi doğrudur?

A) I. b II. c III. a B) I. b II. a III. c C) I. a II. b III. c D) I. c II. a III. b E) I. c II. b III. a Belirli enerji seviyeleri Bohr'a aittir. Çekirdek kavramını Rutherford bulmuştur. Üzümlü kek modeli Thomson'a aittir.

Yanıt B

7

Rutherford,

a

–parçacıkları saçılma deneyinin

sonuçlarına dayanarak,

I. Atomun boşluklu yapıda olduğu

II. Pozitif yüklü taneciklerin çekirdek adı verilen kü-çük bir bölgede toplandığı

III. Elektronların çekirdek etrafında belirli dairesel yö-rüngelerde hareket ettiği

yargılarından hangilerine ulaşmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III Rutherford yörünge kavramını oluşturamamıştır. Bohr atom modelinde yörünge kavramı vardır.

Yanıt C

8

I. Dalton atom modeli II. Bohr atom modeli III. Rutherford atom modeli IV. Thomson atom modeli

Yukarıda verilen atom modellerinin hangilerinde atomun çekirdekli yapıda olduğu kabul edilir? A) I ve II B) II ve III C) II, III ve IV

D) II ve IV E) III ve IV

Dalton temel tanecikler ve çekirdek hakkında bilgi vermemiştir.

Thomson üzümlü kek modelinde de çekirdek yapısı yoktur.

(19)

KİMYA

52

Konu Pekiştirme - 1

1.

I. Atom pozitif yüklü bir küredir.

II. Atomun kütlesinin tamamına yakınını çekirdek-teki pozitif yükler oluşturur.

III. Çekirdek hacmi, atom hacmi yanında oldukça küçüktür.

yargılarından hangileri Rutherford atom mode-linde yer alır?

2.

Aşağıdakilerden hangisi Dalton atom

modelin-de yer almamaktadır? A) Atomlar parçalanamaz.

B) Pozitif yükler atomun merkezinde toplanmıştır. C) Atomlar belirli oranlarda birleşerek bileşikler

oluştururlar.

D) Farklı element atomlarının kütleleri de farklıdır. E) Atomlar içi dolu kürelerdir.

3.

Rutherford atom modeli ile ilgili; I. Atomlar pozitif yüklü kürelerdir. II. Atomun hacmini elektronlar belirler.

III. Çekirdekteki proton sayısı, çevresindeki elekt-ron sayısına eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

4.

Uyarılmış bir atomla ilgili, I. Temel hale göre kararsızdır.

II. Temel hale göre daha yüksek enerjilidir. III. Temel hale dönmek için enerji alır. yargılarından hangileri doğrudur?

5.

Rutherford atom modeli ile ilgili aşağıdaki ifa-delerden hangisi yanlıştır?

A) Bir atomda pozitif yükün tamamı, çok küçük bir hacme sahip olan çekirdekte toplanmıştır. B) Elektronlar çekirdek etrafında bulunur. C) Alfa parçacıkları atomdaki elektronlara

çarptı-ğında sapmaya uğrar.

D) Atomun kütlesinin tamamına yakını çekirdekte toplanmıştır.

E) Atomun asıl hacmini elektronlar oluşturur.

6.

I. Elektronlar atom içinde homojen olarak dağıl-mıştır.

II. Elektronların kütlesi, protonların kütlesi yanın-da çok küçüktür.

III. Çekirdek kavramından bahsetmemiştir.

Yukarıdakilerden hangileri Thomson atom modelinin eksik ve hatalı yönlerindendir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

7.

Rutherford atom modeli ile ilgili aşağıdaki ifa-delerden hangisi yanlıştır?

A) Pozitif yükler çok küçük bir hacimde toplanmış-tır.

B) Elektronlar çekirdek etrafında belirli enerji sevi-yelerinde bulunurlar.

C) Atomdaki proton sayısı elektron sayısına eşit-tir.

D) Çekirdekteki pozitif yüklerin kütlesi atom kütle-sinin yaklaşık yarısıdır.

E) Atomun büyük bir kısmı boşluktur.

8.

I. Bir elementin tüm atomları özdeştir.

II. Elementler bileşik oluştururken, atomlar tam sayılı olarak birleşir.

III. Farklı elementlerin atomları da farklıdır. yargılarından hangileri Dalton atom modeli ile ilgilidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

(20)

ÜNİTE ÖZETİ

83

Atomun Yapısı ve • Kırmızıdan mora kadar bütün renkleri içeren spektrumlara sürekli (kesiksiz) spektrum denir.

• Çizgi spektrumu elementlerin tanınması için kullanılır.

• Modern atom modeline göre, elektronun gerçekte belirli bir yörüngesi ya da katmanı yoktur. • Modern atom modeline, bulut modeli olarak da bilinir.

• Bu modelde, elektronların çekirdek çevresinde bulunma olasılığının en fazla olduğu bölgeler vardır. Bu böl-gelere "orbital" adı verilir.

• İki taneciğin kimyasal özelliklerinin aynı olması için, taneciklerin hem proton hem de elektron sayılarının bir-birine eşit olması gerekir.

A – Z = n Tý\RQ\N =dHNLUGHN\N A q Z p > e ise katyon e > p ise anyon İZOTOP , , H H H 1 1 1 2 1 3 İZOTON , K Ca 39 19 20 40 İZOBAR , K K 19 40 20 40 İZOELEKTRONİK 11Na+, 12Mg2+, 9F–

Bir atomun ve iyonlarının yarıçapları; (–) iyon > nötr > (+) iyon

atom şeklindedir.

● Gaz hâlindeki nötr bir atomdan bir elektron koparılması için gerekli olan enerjiye birinci iyonlaşma enerjisi

denir.

Her zaman E₁ < E₂ < E₃ < ... şeklindedir.

● Aynı periyot için iyonlaşma enerjileri: 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A'dır.

● Ardışık iyonlaşma enerjilerinde grup numaraları bulunurken sıçramanın yaklaşık 3,5 kat ve üstü olmasına dikkat ediniz.

● Elektron ilgisi bir elementin elektron alma eğiliminin ölçüsüdür.

● Yarıçap küçüldükçe elektron ilgisi genellikle artar. Buna göre, periyodik cetvelde aşağıdan yukarıya ve soldan sağa doğru gidildikçe elektron ilgisi artar.

● Atom yarıçapı küçüldükçe elektronegatiflik artar.

● Bir periyotta (soygazlar hariç) soldan sağa doğru ve bir grupta aşağıdan yukarıya doğru elektronegatiflik artar.

● Bir periyotta soldan sağa doğru ametalik özellik artarken, metalik özellik azalır.

● Bir grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe metalik özellik genellikle artarken, ametalik özellik azalır.

● Metalik özellik ile metalik bağ kuvveti ters orantılıdır.

Metallerin oksitleri bazik özelikte olduğundan, bir periyotta soldan sağa ve aşağıdan yukarıya doğru oksijenli bileşiklerin asitlik kuvveti artar, bazlık kuvveti azalır.

(21)

ACEMİ

TEST

1

KİMYA

84

1.

X, Y, Z baş grup elementlerinin son katmanlarında-ki elektron sayıları aynıdır.

● I. Atom çapı en küçük Y dir.

● II. X in elektron verme isteği, Z ninkinden azdır. bilgilere göre, X, Y, Z nin atom numaralarının kıyaslanışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Y > Z > X B) X > Z > Y C) X > Y > Z D) Y > X > Z E) Z > X > Y

2.

+5 yüklü iyonun katman elektron dağılımı 2 - 8

olan X atomu ile ilgili, I. Elektron sayısı 10 dur. II. Proton sayısı 15 dir.

III. Nötron sayısı 16 ise kütle numarası 31 dir. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

3.

I. 31₁₅P II. 32₁₆S2– III. 32₁₅P3–

Yukarıdaki tanecikler ile ilgili aşağıdaki bilgiler-den hangisi yanlıştır?

A) İzotop tanecikler: I ve III tür. B) İzoelektronik tanecikler: II ve III tür. C) İzobar tanecikler: II ve III tür. D) İzoton tanecikler: I ve II dir.

E) Kimyasal özelliği aynı olanlar: II ve III tür.

4.

Soygazlar ile ilgili

I. Tepkimelere karşı isteksizdirler.

II. IUPAC'a göre periyodik cetvelin 18. grup ele-mentleridir.

III. Doğada atomik haldedirler. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5.

Periyodik cetvelin ilk grubundaki elementler ile ilgili için aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlış-tır?

A) Elektron dağılımında son katmanda 1 elektron bulunur.

B) Hidrojen hariç tamamı metaldir.

C) Bulunduğu periyodun atom hacmi en fazla olan atomlarını bulundurur.

D) Oda şartlarında tamamı katıdır.

E) Grupta aşağıya indikçe atom hacmi artar.

6.

₉X, ₁₀Y, ₁₁Z atomları ile ilgili I. Atom yarıçapı ilişkisi Z > X > Y dir.

II. Birinci iyonlaşma enerjisi ilişkisi Y > Z > X dir. III. Son katmandaki elektron sayısı ilişkisi

Y > X > Z dir.

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

(22)

AMATÖR

TEST

1

88

1.

• Dalton • Thomson • Rutherford • Bohr • Modern

Yukarıdaki atom modellerinden kaç tanesinde "maddenin en küçük taneciği atomdur." görüşü hakimdir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2.

Bohr atom modeli için aşağıdaki yargılardan

hangisi yanlıştır?

A) Tek elektronlu sistemlere uygundur.

B) Elektronlar çekirdek etrafında belirli enerji dü-zeylerinde bulunurlar.

C) Çekirdekten uzaklaştıkça elektronların enerjisi artar.

D) Uyarılmış atomlar aldıkları enerjiden daha azı-nı vererek temel hâle dönerler.

E) L kabuğu 2. enerji seviyesini gösterir.

3.

40

20Ca2+ ile X– iyonu izoton ve izoelektroniktir. X atomu ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Proton sayısı 17 dir. B) Nötron sayısı 21 olabilir. C) Elektron sayısı 17 dir. D) Kütle numarası 37 dir. E) Çekirdek yükü 17 dir.

4.

X, Y, Z, T tanecikleri ile ilgili

Tanecik Proton Nötron Kütle No

X a 2a+1 Y a+1 a+1 Z a–2 2a+2 T a+2 2a+2 bilgileri veriliyor. Buna göre; I. X ile Y izotondur. II. X ile T izotoptur. III. Y ile Z izobardır.

bilgilerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

5.

K L X Y Z

Periyodik cetvelde yerleri belirtilen atomların IUPAC grup numaraları için aşağıda verilenler-den hangisi yanlıştır?

A) X † 18. grup B) L † 1. grup C) Z † 3. grup D) Y † 2. grup E) K † 16. grup

6.

• Kararlı iyonu ₁₇X–_{ile izoelektroniktir.} • A grubunda ve ₃₆Y ile aynı periyottadır.

Z elementi için verilen yukarıdaki bilgilere göre Z nin grup numarası,

I. 1A II. 2A III. 3A

hangileri olabilir?

(23)

UZMAN

TEST

1

KİMYA

92

1.

Atom altı taneciklerin varlığından I. Dalton

II. Thomson III. Rutherford IV. Bohr V. Modern

atom teorilerinden kaç tanesinde bahsedilmiş-tir?

A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1

2.

Aşağıda verilen bazı bilim insanları ve eşleştir-melerinden hangisinde yanlış eşleştirilmiştir?

Bilim insanı Kavram A) Schrodinger Elektron bulutu B) Heisenberg Belirsizlik ilkesi

C) Bohr Atom spektrumları

D) Moseley Modern atom teorisi E) Rutherford Çekirdek kavramı

3.

X atomunun proton, elektron ve nötron sayıları toplamı 36 dır.

Buna göre bu atom için aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Nötron sayısı elektron sayısına eşit olabilir. B) Nötron sayısı proton sayısına eşit olabilir. C) Nötron sayısı 11 olabilir.

D) Proton sayısı 12 olabilir. E) Nötron sayısı 14 olabilir.

4.

27_X3+_{iyonunun katman elektron dağılımı 2) 8)} şeklindedir.

I. Katman elektron dağılımı 2) 8) 2) olan Y atomu ile izoton olabilir.

II. 3. periyot 3A grubunda bulunur. III. Nötron sayısı 14 dür.

IV. ₇N3– ile izoelektroniktir.

V. Bulunduğu periyodun 13. elementidir. yargılarından hangisi yanlıştır?

A) V B) IV C) III D) II E) I

5.

8 protonu 10 elektronu ve 10 nötronu bulunan

X taneciği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-si yanlıştır?

A) ₉F–_{ile izoelektroniktir.} B) Anyondur.

C) Katman elektron dağılımı 2) 6) şeklindedir. D) Nükleon sayısı 18 dir.

E) Nötr hâli moleküler hâlde bulunur.

6.

₁₇Cl, ₁₁Na, X taneciklerinin hacimleri arasında 11Na > X > 17Cl ilişkisi vardır.

Buna göre X taneciği yerine, I. ₁₃Al

II. ₁₈Ar III. ₁₆S

hangileri yazılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

(24)

PROFESYONEL

TEST

1

96

1.

Periyodik cetvelden alınan bir kesitte X, _X Y Z K Y, Z elementlerinin yerleri yanda verilmiş-tir.

Buna göre, bu elementler ile ilgili aşa-ğıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? A) Tamamı metaldir.

B) X ile Z nin proton sayıları farkı 3 tür.

C) Z nin iyonlaşma enerjisi, Y den az K den fazla-dır.

D) Z 3A grubunda ise Y 2A grubu elementidir. E) Z nin elektron ilgisi, X, Y, K den fazladır.

2.

• Dalton • Rutherford • Bohr • Thomson • Modern

Yukarıda verilen atom modellerinden kaç tane-sinde + yüklü tanecik kavramı vardır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3.

Periyodik cetveldeki kesidi X Y Z

şeklinde verilen ve içerisinde soy gaz bulunma-yan X, Y, Z elementleri ile ilgili

I. Hacimleri arasındaki ilişki X > Y > Z dir. II. Birinci iyonlaşma enerjisi ilişkisi Z > X > Y dir. III. Oksitlerinin sulu çözeltilerinin bazlık kuvvet

iliş-kisi X > Y > Z'dir.

yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

4.

X, Y, Z element atomlarının proton sayıları sırasıy-la ardışıktır. Bu atomlara ait, X Y Y Z Z Hacim I. II. III. Proton VD\×V× X 'HÿHUOLNHOHNWURQX Proton VD\×V× Y Z X ý\RQODüPDHQHUMLVL Proton VD\×V×

grafiklerden hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

5.

Element Son katmandaki elektron sayısı

X 1

Y 2

Z 1

Yukarıda son katmandaki elektron sayısı veri-len A grubu elementleri ile ilgili aşağıdaki yar-gılardan hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Y toprak alkali metaldir. B) X ile Y aynı periyottadır.

C) X in katman sayısı, Y ninkinden fazladır. D) X ile Y aynı periyotta iken, Z nin periyodu fazla

ise Z alkali metaldir.

(25)

ÖSYM’den SEÇMELER

100

KİMYA

1.

₄Be, ₆C, ₉F elementleriyle ilgili aşağıdaki ifade-lerden hangisi doğrudur?

A) C elementi metal olarak sınıfl andırılır.

B) Birinci iyonlaşma enerjisi en küçük olan ele-ment F’dir.

C) Atom yarıçapı en büyük olan element Be’dir. D) Be’nin elektron alma eğilimi, C’ninkinden daha

fazladır.

E) C’nin elektronegatifl iği, F’nin elektronegatifl i-ğinden daha büyüktür.

2018 / TYT

2.

Nötr hâlde 16 elektronu bulunan elementle

ilgi-li,

I. Katman elektron dizilimi; 2, 8, 6 şeklindedir. II. Ametaldir.

III. 2 elekron vererek oktetini tamamlar. yargılarından hangileri doğrudur?

2017 / YGS

3.

₁₁Na ve ₁₂Mg elementleriyle ilgili,

I. Periyodik sistemde Na 1. grupta (1A), Mg ise 2. grupta (2A) bulunur.

II. Her iki element de yarı metal olarak olarak sı-nıfl andırılır.

III. Periyodik sistemde her iki elementin de periyot numarası 3’tür.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

2017 / YGS

4.

₉F elementiyle ilgili,

I. Son elektron katmanında 7 elektron bulunur. II. 1 elektron alarak oktetini tamamlar.

III. Bileşiklerinde yükseltgenme basamağı –1’dir. IV. Periyodik çizelgede 5A grubunda bulunur. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV

2016 / YGS

5.

Aşağıda bazı elementlerin periyodik çizelgedeki yerleri verilmiştir. Sr S Sn Br K

Bu elementlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) K element atomu, bileşiklerinde +1 yükselt-genme basamağına sahiptir.

B) Sr, bir toprak alkali metalidir.

C) S elementinin katman elektron dizilimi 2, 6 şeklindedir.

D) Sn element, 4A grubundadır.

E) Br element atomu, bir elektron alarak oktetini tamamlar. 2015 / YGS

6.

3B 3A 8A Ne Al Sc

Yukarıdaki periyodik çizelgede verilen ele-mentlerle ilgili;

I. Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan Ne’dir. II. Al, bir p bloku elementidir.

III. Sc, bir d bloku elementidir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

2015 / LYS

1 2 3 4 5 6 C D C D C E

(26)

KİMYASAL TÜRLER ARASI

ETKİLEŞİMLER

BÖLÜM

3

u

Kimyasal Türler

u

Güçlü Etkileşimler

u

İyonik Bağ

u

Kovalent Bağ

u

Bileşiklerin Adlandırılması

u

Metalik Bağ

u

Zayıf Etkileşimler

u

Kimyasal Tepkimeler

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS TYT AYT

1 1 1 1 1 – 2 1 3 5 3 1 5 – 1 2 1

-KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER KONUSUNUN

ÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

(27)

ÜNİTE ÖZETİ

Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

153

Kimyasal Tür Nedir?

Kimyasal türler; atom, molekül ya da iyondur.

Fiziksel Değişimler

Maddelerin dış görünüşü ile ilgili olan, gözlenebilen ve ölçülebilen özellikler fiziksel özellik olarak adlan-dırılır. Sertlik, fiziksel hâl (katı, sıvı ve gaz), yoğunluk, erime noktası, kaynama noktası, akışkanlık, çözünür-lük, renk, şekil, genleşme fiziksel özelliklerdir. Fiziksel özelliklerde meydana gelen değişimlere fiziksel deği-şim denir.

●Kağıdın yırtılması ●Süblimleşme

●Camın kırılması ●Sulu boyanın kuruması

●Mumun erimesi ●Odunun kırılması

●Suyun buharlaşması ●Buzun erimesi

Kimyasal Değişimler

Maddelerin kimlik özelliklerine kimyasal özellik denir. Yanıcı olma, yakıcı olma, kimyasal tepkimeye girme yatkınlığı (aktiflik), kimyasal tepkimeye girme isteğinin çok az olması ya da hiç olmaması (asallık), asitlik, bazlık bu özelliklerdendir. Maddenin kimlik özel-liklerinde meydana gelen değişimler kimyasal deği-şim olarak adlandırılır.

●Kömürün yanması ●Demirin paslanması

●Yumurtanın pişmesi ●Gümüşün kararması

●Üzümden sirke yapılması ●Yaprağın sararması

●Sütten yoğurt yapılması ●Ekmeğin küfl enmesi

Atom ––––––– –––––––Molekül –––––––İyon Fe O₂ Li+ Ar CO₂ CO₃2– Ni N₂O₃ Cl– • Dipol - dipol HCl - HCl • ý\RQGLSRO Na+_{- H} 2O • LRQGRQ+₂ - H₂ GDKD\NVHNWLU

.LP\DVDO7UOHU$UDVÖ(WNLOHþLPOHU

*oO(WNLOHüLPOHU ý\RQLN%Dÿ .RYDOHQW%Dÿ 0HWDOLN%Dÿ =D\×I(WNLOHüLPOHU $PHWDODWRPODU× DUDV×QGDHOHNWURQ RUWDNO×ÿ×QDGD\DO×G×U 0HWDOOHULQGHÿHUOLN HOHNWURQVD\×ODU× DUWW×NoD PHWDOLNEDÿ×Q NXYYHWLDUWDU 0HWDOLNEDÿNXYYHWL E\NRODQPHWDOOHULQ HULPHQRNWDODU× GDKD\NVHNWLU .DW\RQYHDQ\RQGDQ ROXüXUý\RQLNELOHüLNOHU ELULPKFUHOHUGHQ ROXüXU $\Q× DPHWDOOHU DUDV×QGD F₂, O₂, N₂, Cl₂ )DUNO× DPHWDOOHU DUDV×QGD H₂O, NH₃, CO₂ 9DQGHU:DDOV (WNLOHüLPOHUL +LGURMHQ%Dÿ× 12YH) DWRPODU×Q×Q SRODU\DS×O× KLGURMHQOL ELOHüLNOHULQGH PROHNOOHU DUDV×QGDNL HWNLOHüLPGLU $SRODU.RYDOHQW 3RODU.RYDOHQW .LP\DVDO|]HOOLNOHULOHLOJLOLGLU <DNODü×NN-GHQE\NWU )L]LNVHO|]HOOLNOHULOHLOJLOLGLU <DNODü×NN-GHQNoNWU Ca2+ Cl – Cl – F F H Cl Molekül Element Molekülü N2, O2, Cl2 (diatomik) (poliatomik) O3, P4, S8 CO2, H2O, NH3, C6H12O6 %LOHüLN0ROHNO

(28)

ACEMİ

TEST

1

154

1.

_CH 3COONH4 NH4+ Polar Kovalent X ... Y ...

Yukarıda belirtilen iyonik bileşiği oluşturan iyonlar ve içerdikleri kimyasal bağ türleri X ve Y olarak verilmiştir.

Buna göre, X ve Y yerine aşağıdakilerden han-gisi gelmelidir?

X Y A) CH₃CO4– _{Apolar ve polar kovalent} B) CH₃COO4– Polar kovalent

C) CH₃COO– _{Apolar ve polar kovalent} D) CH₃COO– Polar kovalent

E) CH₃CO– _{Apolar ve polar kovalent}

2.

_{Kimyasal Tür} X Na+_(suda) Molekül Y Z He, Fe

Yukarıda verilen tabloda kimyasal türler ve örnek-leri verilmiştir.

Buna göre; X, Y, Z yerine aşağıdakilerden han-gisi gelmelidir? X Y Z A) Atom CO₃2– _İyon B) Atom CO₂ İyon C) İyon CO₂ Atom D) İyon NH₄+_Atom E) İyon Na Atom

3.

I. He II. Ne III. Ar

Yukarıda verilen soygazların kaynama noktala-rının kıyaslaması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (₂He ₁₀N ₁₈Ar)

A) I > II > III B) III > II > I C) I > III > II D) II > III > I E) III > I > II

4.

Fe metali ile ilgili;

I. Katı halde elektrik akımını iletir. II. Sıvı halde elektrik akımını iletmez. III. Metalik bağ içerir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I ve II

5.

X Y

Yukarıda Lewis yapısı verilen X ile Y elementle-ri arasında oluşan bileşik ile ilgili

I. XY₃ formülü ile gösterilir. II. Elektron ortaklaşması ile oluşur. III. Polar kovalent bağ içerir.

yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III E) Yalnız II

6.

Kimyasal tür Örnek I. Atom He II. Molekül H₂O III. İyon NH₄+

Yukarıda kimyasal türler ve karşısında örnekler belirtilmiştir.

Buna göre eşleştirmelerden hangileri doğru-dur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

(29)

AMATÖR

TEST

KİMYA 158

1

1.

I

3 tane polar kovalent EDÿLoHULU NH3 (Amonyak) II /HZLV\DS×V×QGD D]RW]HULQGHoLIW HOHNWURQEXOXQXU III 0ROHNOSRODUG×U IV <RÿXQID]GDPROHNOOHUL DUDV×QGDKLGURMHQEDÿ× HWNLQGLU

Yukarıdaki kavram haritasında amonyak ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

Buna göre kutucuklarda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? (₁H, ₇N)

A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I, II, III ve IV D) I, III ve IV

E) II, III ve IV

2.

ýüOHQHELOLUOHU +DGGHOH QHELOPH , 3DUODNW×UODU ,, ,V×YH HOHNWULÿL LOHWLUOHU ,,, YH² \NOHULQ oHNLPLLOH ROXüXU ,9 (ULPH QRNWDODU× oRN GüNWU 9 7DQHU

Yukarıda metal ve metalik bağa ait bazı bilgiler, nu-maralandırılmış balonlar içine yazılmıştır.

Taner kaç numaralı balonu bırakırsa, tüm kalan balonlardaki bilgiler doğru olur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

3.

I. X(k) + 3 kJ √ X(s) II. Y + 105 kJ √ Z + V III. M + N √ K + L + 156 kJ

Yukarıda verilen değişimlerden hangilerinde kimyasal değişim olmamıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) Yalnız III

4.

Cl–_{ve Cl}

2 tanecikleri arasında; I. İyon-dipol etkileşimi

II. İyon-indüklenmiş dipol etkileşimi III. London Kuvvetleri

etkileşimlerinden hangileri olamaz?

5.

X Y T Z

Periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y, Z, T elementleri arasında oluşacak bağlar ile ilgili, I. XZ iyonik bağlı bileşiktir.

II. X ile Y arasında metalik bağ oluşur. III. TZ₂ kovalent bağlı bileşiktir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

6.

1. N₂ 2. BH₃ 3. C₆H₆ 4. CO₂ 5. CH₄

Yukarıda verilen moleküllerden kaç tanesi kalı-cı dipol oluşturmaz? (₁H, ₅B, ₆C, ₈O, ₇N)

(30)

UZMAN

TEST

162

1.

✓

4 –

✓

2.

Madde Kimyasal türü I. Cl– _{a. İyon} II. NH₃ b. Atom III. He c. Molekül

Yukarıda verilen madde ve kimyasal türün eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru yapılmıştır?

A) I – a B) I – a C) I – b

II – b II – c II – c

III – c III – b III – a D) I – b E) I – c

II – a II – b

III – c III – a

3.

I. K+_{iyonlarının elektronları çok güçlü çekmesi} II. Br– iyonlarının elektronları çok güçlü çekmesi III. Kristal içinde elektronların serbest hareket

edememesi

Yukarıda verilen yargılardan hangisi oda sıcak-lığında KBr katısının elektrik akımını ileteme-mesini açıklar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III

4.

CaCl₂ iyonik bileşiği ile ilgili; I. Suda çözünmesi fizikseldir. II. Elektriği iletmesi kimyasaldır.

III. Birim hücreler, katyon ve anyonlardan oluşur. yargılardan hangileri doğrudur?

5.

Aşağıdakilerden hangisinin atomları arasında

yalnızca kovalent bağ bulunur?

A) H₃PO₄ B) NaOH C) KNO₃

D) KMnO₄ E) Ca(OH)₂

6.

I. Ca(k) II. NaCl(k) III. Çelik

Yukarıda verilen maddelerden hangileri metalik bağ içerir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C Yalnız III D) I ve II E) I ve III

(31)

PROFESYONEL

TEST

KİMYA 166

1.

_NH 4 +_{bir katyondur.} NH4+(suda) hidrojen EDÿ×LoHULU (D) (D) (D) (Y) (Y) (D) (Y) 1 Hidrojen EDÿ×]D\×I HWNLOHüLPGLU Hidrojen EDÿ×JoO HWNLOHüLPGLU $G× DPRQ\XPGXU $G× DPRQ\DNW×U .RYDOHQWEDÿ ýoHULU (Y) 2 (D) 3 (Y) 4 (D) 5 (Y) 6 (D) 7 (Y) 8

Yukarıda tanımlayıcı ağaç tekniğiyle bir etkinlik ve-rilmiştir.

En yukarıdan başlayarak kutucuklarda verilen bilgileri doğru ise (D), yanlış ise (Y) yönünde ilerlerseniz kaç numaralı çıkışa ulaşırsınız?

A) 1 B) 4 C) 5 D) 7 E) 8

2.

NaBr(k) H2O(s)

NaBr katısı, H₂O sıvısında çözünüyor.

Bu olayla ilgili aşağıdaki öğrencilerden hangisi-nin verdiği bilgi doğrudur?

A) Atalay: Hidrojen bağı oluşur. B) Giray: İyon-dipol etkileşimi oluşur. C) Berkay: Dipol-dipol etkileşimi oluşur. D) Nehir: Elektrik akımını iletmez. E) Irmak: Katı, suda çok az çözünür.

3.

I. I₂(k) – C₆H₆(s) II. Br₂(s) – CCl₄(s) III. H₂O(s) – HCl(s)

Yukarıda verilen madde çiftlerinden hangileri bir çözelti oluşturabilir? (₁H, ₆C, ₈O, ₃₅Br, ₅₃I) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4.

X. İyonik 1. C grafit, SiO₂ Y. Kovalent 2. Cu, Al Z. Metalik 3. MgO, KCl

Yukarıdaki güçlü etkileşimlere örnek eşleştiril-mesi hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) X √ 1 B) X √ 2 C) X √ 3 Y √ 2 Y √ 1 Y √ 2 Z √ 3 Z √ 3 Z √ 1 D) X √ 1 E) X √ 3 Y √ 3 Y √ 1 Z √ 2 Z √ 2

5.

CH3 CH2 CH2 OH A OH CH3 CH2 OH B

Aynı koşularda A'nın kaynama noktasının B'den yüksek olması

I. A'nın hidrojen bağı sayısının B'den daha çok olması

II. A'nın tanecikleri arasındaki çekim kuvvetleri-nin, B'ninkinden daha fazla olması

III. A'nın kovalent bağ sayısının daha fazla olması hangileri ile açıklanabilir? (₁H, ₆C, ₈O)

6.

NH₃ molekülü ile ilgili; I. Polardır

II. Atomları arasında 3 tane apolar kovalent bağ bulunur.

III. Su ile hidrojen bağı oluşturur.

yargılarından hangileri doğrudur? (₁H, ₇N) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III