Kronik Plak Psoriazis Hastalar›nda Darbant UVB
Tedavisinin Yaflam Kalitesi Üzerine Etkileri
The Effect on Quality of Life of Narrowband
UVB Therapy for Patients with Chronic Plaque Psoriasis
Gonca Gökdemir, Neslihan Fiflek, Adem Köfllü
fiiflli Etfal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Dermatoloji Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
Psöriazis toplumda %1-3 aras›nda görülen kronik seyir-li ve rekürren bir inflamatuar bir deri hastal›¤›d›r1. Pso-riazis, hastalar›n yaflam kalitesini ve morbiditesini önemli ölçüde etkilemektedir. Zaman içinde yayg›nl›¤› ve lokalizasyonu de¤iflti¤i için dinamik seyirli bir hasta-l›kt›r. Hastal›kta tam kür olmad›¤› için tedavide ana amaç hastal›¤› kontrol alt›na alabilmek ve kiflilerin
ya-flam kalitesini iyilefltirebilmektir2,3. Ancak kronik seyirli olan bu hastal›¤›n uzun süreli ve yorucu olan tedavi fle-malar›, hastalar› fiziksel, psikososyal ve sosyal yönden olumsuz etkileyebilmektedir. Son zamanlarda psoriazis hastalar›nda tedavi seçiminde hem hastal›k fliddetini belirlemek hem de en uygun tedaviyi planlamak için yaflam kalite ölçekleri kullan›lmaya bafllanm›flt›r4.
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Dr. Gonca Gökdemir, Fulya mah. Mevlüt Pehlivan sok. Ali Sami Yen Apt. A Blok. No: 8/9 Mecidiyeköy, ‹stanbul, Türkiye Tel: 0212 231 22 09 Fax: 0212 234 11 21 E-mail: goncagokdemir@yahoo.com AAll››nndd››¤¤›› ttaarriihh:: 18.11.2005 KKaabbuull ttaarriihhii:: 15.03.2006
Özet
Girifl ve Amaç: Psöriazis, hastalar›n yaflam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bir hastal›kt›r. Hastal›kta tam kür olmad›¤› için pek çok tedavi alternatifleri mevcuttur. Darbant ultraviyole B (UVB) tedavisi, avantajlar› ve klinik etkinli¤i nedeniyle son y›llarda po-püler bir tedavi alternatifi olmufltur. Yerli ve yabanc› literatürde bu tedavinin psoriazisli hastalardaki yaflam kalitesi üzerine et-kileri ile ilgili çok az çal›flma bulunmaktad›r. Bu çal›flman›n amac›, darbant ultraviyole B tedavisinin psoriazis hastalar›ndaki ya-flam kalitesini nas›l etkiledi¤ini araflt›rmakt›.
Gereç ve Yöntem: Çal›flmaya Ekim 2004-May›s 2005 tarihleri aras›nda toplam 37 kronik plak psoriazis hastas› al›nd›. Hastalara
haftada 3 gün olmak üzere darbant UVB tedavisi uyguland›. Tedavi öncesi ve sonras›nda PAfi‹ de¤erleri ölçüldü, “Dermatoloji yaflam kalitesi indeksi”(DYK‹) anketi uyguland›. Tedavi sonunda her hastaya “kendilerini de¤erlendirme anketi” dolduruldu. Çal›flmaya al›nan 37 hastadan 26's› (%70.3) tedaviyi tamamlad›.
Sonuç: Çal›flman›n bafl›nda ve sonunda saptanan PAfi‹ ve DYK‹ skorlar› aras›ndaki fark istatistiksel olarak anlaml› bulundu
(p<0.001). Çal›flma sonunda hastalar›n 18 (%69)'i tedaviden memnun, 8 hasta (%31) ise orta derecede memnun olarak belirlen-di. Psoriazis tedavisinde darbant UVB, etkin ve güvenli bir tedavi yöntemidir. Çal›flmam›z sonucunda tedavinin hastalar›n yaflam kalitesini olumlu yönde art›rd›¤› sonucu ortaya ç›km›flt›r. (Türkderm 2006; 40: 90-3)
Anahtar Kelimeler: Darbant UVB, psoriazis, yaflam kalitesi
Summary
Background and Design: Patients with psoriasis have significant impairment in their quality of life. As there is no cure for
psoriasis, there are many treatment options. Narrowband UVB therapy have many advantages and therapeutic effects. So, narrowband UVB therapy for psoriasis is a popular treatment model recently. In literature, there are few data about the ef-fect of quality of life with treatment of narrowband UVB. Our aim is to assess the relationship between changes in quality of life and severity of psoriasis after narrowband UVB therapy.
Materials and Methods: A total of 37 patients with chronic plaque psoriasis were recruited to study between October
2004-May 2005. All of the patients were allocated to three times weekly treatment with narrowband UVB. All patients were as-sessed using psoriasis area severity index (PASI) and dermatology life quality index (DLQI) before and after treatment. All pa-tients were asked to complete “self assessment form” questionnaire after therapy.
Results: Only 26 patients (70.3%) completed therapy. Disease severity and quality of life significantly improved after therapy
(p<0.001). In the end of treatment, 18 patients (69%) reported a high degree of satisfaction with this therapy.
Conclusion: Narrowband UVB therapy is safe and effective for psoriasis, and improves quality of life significantly. (Turkderm
2006; 40: 90-3)
Key Words: Narrowband UVB, psoriasis, quality of life
Orijinal Araflt›rma
Original Investigation
90
Bu çal›flman›n amac› darbant ultraviyole B (UVB) tedavisi uy-gulad›¤›m›z kronik plak psoriazis hastalar›nda tedavinin ya-flam kalitesi üzerine etkilerini araflt›rmakt›.
Gereç ve Yöntem
Çal›flmaya Ekim 2004- Nisan 2005 tarihleri aras›nda poliklini¤i-mize baflvuran, 18 yafl›n üzerinde kronik plak psoriazis tan›s› alan 37 hasta al›nd›. Hastal›¤›n tüm vücut alan›n›n en az %30'unu tutmufl olmas› ve son 6 ay içinde fototerapi/fotoke-moterapi almam›fl olma flart› uyguland›. Hastalar›n tedavi ön-cesi Psoriazis Alan fiiddet ‹ndeksi (PAfi‹) ölçüldü ve Finlay ve ark5,6taraf›ndan oluflturulan Dermatoloji Yaflam Kalite ‹ndek-si (DYK‹) dolduruldu (Tablo 1). Ankette her sorunun (oldukça fazla-çok-hafif-hiç yok) olmak üzere 4 muhtemel yan›t› olup her soruya verilen yan›t 0-3 aras›nda de¤erlendirildi. Toplam 10 soruya verilen yan›t 0-30 aras›nda hesapland›
Tüm hastalara haftada 3 gün olmak üzere Cosmedico GP42K (Cosmedico Medizintechnik, Villingen-Scweningen, Germany) ünitesi kullan›larak darbant UVB tedavisi uyguland›. Ölçülen PAfi‹ de¤erinde %75 azalma oldu¤unda tedavi sonland›r›ld›. Tedavi sonunda hastalar›n PAfi‹ skoru hesapland› ve DYK‹ an-keti uyguland›. Ayr›ca tedavi sonunda 5 sorudan oluflan “has-talar›n kendilerini de¤erlendirme formu” dolduruldu (Tablo 2)7. Formda toplam skor 28 aras›ndayd›. De¤erlendirmede 5-9 aras›; memnun, 10-17 aras›; orta derecede memnun ve 18-28 aras›; memnun de¤il olarak hesapland›.
Sonuçlar Mann-Whitney U testi ve Pearson korelasyon analizi kullan›larak istatistiksel olarak de¤erlendirildi (p<0.05 istatis-tiksel olarak anlaml› kabul edildi).
Bulgular
Çal›flmam›za toplam 37 hasta (11 kad›n ve 26 erkek hasta) al›nd›. Hastalar›n yafllar› ortalama 37.29 (18-71) olarak saptan-d›. Hastal›k süreleri 6 ay-32 y›l (ortalama 9.8 y›l) aras›nda de-¤iflmekteydi. Tedavi s›ras›nda bir hastada eritrodermi
geliflme-si ve 10 hastan›n tedaviyi b›rakmas› nedeniyle sadece 26 has-ta (%70.3) çal›flmay› has-tamamlad›. Çal›flmay› has-tamamlayan hashas-ta- hasta-lar›n ortalama yafl, hastal›k süresi, tedavi öncesi ve sonras› PA-fi‹ ve DYK‹ skorlar› Tablo 3'de gösterilmifltir.
Tedavi öncesi tüm hastalar ve erkek hasta grubunda saptanan PAfi‹ ve DKY‹ de¤erleri aras›nda anlaml› kolerasyon vard› (p<0.05). Ancak kad›n hastalarda anlaml› bir korelasyon yok-tu (p>0.05).
Tedavi sonras› tüm hasta grubunda PAfi‹ skorlar›nda ve DYK‹ sorunda ileri derece anlaml› olarak azalma saptand› (p<0.001) (Tablo 3). Hem erkek hem kad›n hasta grubunda PAfi‹ ve DYK‹ skorlar› anlaml› derecede azalm›fl olup (p<0.001), her iki cinsi-yet aras›nda fark anlaml› de¤ildi.
Tedavi öncesi ve sonras›nda ölçülen DYK‹ skorundaki azalma-n›n, hastalar›n yafl, hastal›k süresi, kümülatif doz ve seans sa-y›s› ile aralar›nda bir korelasyon yoktu. PAfi‹ azalma yüzdesi ile DYK‹ azalma yüzdesi aras›nda kuvvetli derecede anlaml› bir korelasyon vard› (p<0.001) (Tablo 4).
Tedavi sonras› uygulanan “hastalar›n kendilerini de¤erlendir-me formu” skorlar›na göre; 18 hasta (%69) tedaviden de¤erlendir- mem-nun ve 8 hasta (%31) tedaviden orta derecede memmem-nun oldu-¤u tespit edildi.
Tart›flma
Psoriazis, yaflam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir hasta-l›kt›r. Hastal›¤›n tedavisinde fototerapi, topikal ve sistemik te-davi ajanlar› ve son olarak gelifltirilen yeni biyolojik sistemik ilaçlar kulan›lmaktad›r. Psoriazis hastalar›nda uygun tedavi ajan›n›n seçilmesi, deneyim ve do¤ru de¤erlendirmeyi gerek-tirmektedir8. Son y›llarda yap›lan çal›flmalarda, hastal›¤›n kli-nik fliddeti ile birlikte yaflam kalitesine olan etkisi de gözönün-de bulundurulmaktad›r1,9.
Psoriazis hastalar›nda hastal›¤›n yaflam kalitesini nas›l etkile-di¤ini ölçmek için baz› anket formlar› gelifltirilmifltir. Derma-toloji yaflam kalite indeksi (DYK‹) deri hastal›klar›n›n yaflam anket formu olup 1992'de Finlay ve Khan taraf›ndan
gelifltiril-Tablo 1. Dermatoloji Yaflam Kalite ‹ndeksi anket sorular›
1. Son bir haftad›r, cildinizde kafl›nt›, a¤r›, ac› ve yanma hissetiniz mi?
2. Son bir haftad›r cildiniz yüzünden kendinizi güvensiz hissetiniz mi veya utanç duygusuna kap›ld›n›z m›? 3. Son bir haftad›r cildiniz al›flverifle gitmenize, ev iflleriyle ya da bahçe iflleriyle u¤raflman›za engel oldu mu? 4. Geçti¤imiz hafta içinde cildiniz giyim fleklinizi etkiledi mi?
5. Geçti¤imiz hafta içinde,cildiniz yapaca¤›n›z sosyal aktiviteleri ya da bofl zamanlar›n›z› de¤erlendirme fleklinizi etkiledi mi? 6. Geçti¤imiz hafta içerisinde, cilt problemleriniz herhangi bir spor faaliyeti yapman›z› engelledi mi?
7. Geçti¤imiz hafta cildinizdeki durum ifl hayat›n›z› ya da çal›flman›z› etkiledi mi? E¤er hay›r ise,cildiniz ifl hayat›n›z› veya çal›flman›zda ne kadar problem olur?
8. Geçti¤imiz hafta içerisinde, cildiniz; partneriniz,yak›n arkadafllar›n›z ve akrabalar›n›zla aran›zda ne kadar problem olur? 9. Son bir haftada, cildinizdeki durum cinsel zorluklar çekmenize neden oldu mu?
10. Son bir haftada yap›lan tedavilerden nas›l etkilendiniz? (zaman kayb› olmas›,evde kar›fl›kl›k yaratmas› gibi)
Tablo 2. Hastalar›n kendilerini de¤erlendirme formu
1. Tedavinin bafllang›c›ndan bu yana , lezyonlar›m›n küçüldü¤ünü (hastal›¤›m›n azald›¤›n›) görebiliyorum. 2. Tedavinin bafllang›c›ndan bu yana , ald›¤›m tedavi ile lezyonlar›m›n görünümü:
3. Tedavinin bafllang›c›ndan bu yana lezyonlar›n›z›n iyileflmesini (hastal›¤›n›z›n durumunu) nas›l de¤erlendiriyorsunuz?
4. Tedavinin bafllang›c›ndan bu yana, tedavinin hastal›¤›n›z›n ilerlemesini yavafllatmada ne kadar etkili oldu¤unu düflünüyorsunuz? 5. Tedavi bafllang›c› ile karfl›laflt›rd›¤›n›zda görünümüzden duydu¤unuz hoflnutlu¤u en iyi tan›mlayan ifade nedir?
Gökdemir ve ark. Kronik Plak Psoriazis Hastalar›nda Darbant UVB Tedavisinin Yaflam Kalitesi Üzerine Etkileri Türkderm
2006; 40: 90-3
91
mifltir5. Bu anket formu hastalar›n, kendi hastal›klar›n› ve te-davi sonuçlar›n› de¤erlendirmelerini sa¤layarak hekime teda-vi seçiminde yol gösterici olmaktad›r5,9,10. Psoriazise özgü test-ler olarak Psoriazis Yeti Yitim ‹ndeksi (PDI= Psoriasis disability index) ve Psoriazis Yaflam Stres Envanteri (PLSI= Psoriasis life stress Inventory) de kullan›lmaktad›r11,12. Ayr›ca ülkemizde, ‹nan›r ve ark13geçerlik ve güvenirlili¤ini gösterdikleri 17 soru-dan oluflan bir ölçek tasarlam›fllard›r.
Bizim çal›flmam›zda darbant UVB tedavisi planlad›¤›m›z 37 kro-nik plak psoriazis hastas›na yaflam kalitesini de¤erlendirmek için tedavi öncesi ve sonras› hastalar›n PAfi‹ skorlar› ile birlikte DYK‹ uyguland›. Tüm hasta grubu ve erkek hastalarda PAfi‹ de¤eri artt›kça DYK‹ skorunun da artt›¤› saptand›. Ancak kad›n hasta-larda her iki de¤er aras›nda bir korelasyon yoktu. Literatürde, Gelfand ve ark'n›n1yapt›¤› çal›flmada kad›n hastalar›n yaflam ka-litesinin daha çok etkilendi¤i bildirilmifltir. Çal›flmam›zda kad›n hasta say›s› yetersiz oldu¤u için bir yorum yap›lamam›flt›r. Çal›flmam›z sonunda 11 hasta (%29.7) tedaviyi b›rakt›. Bir has-ta tedavi s›ras›nda eritrodermiye dönüflüm gösterdi, 2 hashas-ta yeni bir ifle bafllad›¤› için zaman bulamad›, 3 hasta tedaviden
b›kt›¤›n› söylerek tedaviyi b›rakt›, 5 hasta ise tedaviye uyum sa¤layamad› ve seanslar›na düzenli gelemedi¤i için tedavisi kesildi. Zaghloul ve ark'n›n2 yapt›¤› ve psöriazis tedavisinde hasta uyumunu araflt›ran çal›flmalar›nda tedaviyi b›rakmalar›-na neden olan en s›k 4 etkenin alkol al›m›, tedaviden b›kma, unutkanl›k ve meflguliyet oldu¤unu bildirmifllerdir. Hastan›n tedaviye uyumu ve memnuniyetini etkileyen sosyal ve psiko-lojik nedenler çeflitli olup toplumdan topluma de¤iflmektedir. Çal›flmam›zda hastalara uygulad›¤›m›z “hastalar›n kendilerini de¤erlendirme form”lar›ndaki sonuçlara göre hastalar›n %69'unun tedaviden memnun oldu¤u saptanm›flt›r.
Çal›flmam›zda tedavi öncesi ve sonras› ölçülen PAfi‹ ve DYK‹ skorlar› aras›ndaki fark, istatistiksel olarak anlaml›yd›. Bu so-nuç, darbant UVB tedavisinin hastalar›n yaflam kalitesini önemli ölçüde olumlu etkiledi¤ini göstermekteydi. Gupta ve ark'n›n14yapt›¤› bir çal›flmada darbant UVB tedavisi alan pso-riazis hastalar›nda tedavi öncesi ölçülen PAfi‹ ve PDI de¤erle-rinde, tedavi sonras›nda önemli ölçüde azalma saptam›fllard›r. Baz› hastalarda klinik iyileflmeye ra¤men PDI skorunun yüksek kald›¤›n› farketmifller ve bu sonucu “kronik hastal›k davran›-fl›” olarak de¤erlendirmifllerdir14.
Psoriazis tedavisinde kullan›lan tedavi yöntemi hastan›n ya-flam kalitesini, hastal›k kadar etkilemektedir. Literatürde fark-l› tedavi ajanlar›n›n hastalar›n yaflam kalitesine olumlu etkile-ri ile ilgili çal›flmalar bulunmaktad›r4,14,15-19. Baz› yazarlar, UVB fototerapisinin oral antipsoriatik ajanlara k›yasla hastalar›n yaflam kalitesini olumsuz etkiledi¤ini öne sürmüfllerdir20. Sonuç olarak psoriazis, hastalar›n hem fiziksel hem de emos-yonel yönden yaflam kalitesini etkilemektedir. Tedavi öncesi yaflam kalite ölçekleri kullan›larak hastan›n tedaviden beklen-tileri ö¤renilmelidir. Bu durum hastaya uygun tedavi seçimin-de hekimi yönlendirici olabilir. Fototerapi yöntemlerinseçimin-de te-davinin uzun sürmesi, seanslar için hastaneye gelme zorunlu-lu¤u, sürekli nemlendirici kullanma gereklili¤i gibi nedenler hastalar›n günlük aktivitelerini önemli ölçüde etkilemektedir. Ancak yan etkilerinin az olmas›, oral ilaç kullan›m› gerektir-memesi, her yaflta uygulanabilir olmas› nedeniyle orta fliddet-li psoriazis hastalar›nda uygun bir tedavi rejimidir ve hastala-r›n yaflam kalitesini olumlu yönde etkilemektedir. Psoriazis te-davilerinin hastalar›n yaflam kalitesini nas›l etkiledi¤ini araflt›r-mak için farkl› tedavi ajanlar› (asitretin, metotreksat, PUVA, biyolojik ajanlar) ile genifl hasta serilerinde çal›flmalar yap›l-mas› gerekti¤ini düflünüyoruz.
Kaynaklar
1. Gelfand JM, Feldman SR, Stern RS, Thomas J, Rolstad T, Margolis DJ: Determinants of quality in patients with psoriasis: A study from the US population. J Am Acad Dermatol 2004; 51:704-8. 2. Zaghloul SS, Goodfield MJD: Objective assessment of compliance
with psoriasis treatment. Arch Dermatol 2004;140:408-414. 3. Katugampola RP, Hongbo Y, Finlay AY: Clinical management
de-cisions are related to the impact of psoriasis on patient-rated qu-ality of life. Br J Dermatol 2005;152:1256-1262.
4. Touw CR, Hakkaatr-Van Roijen L, Verboom P, Paul C, Rutten FFH, Finlay AY: Quality of life and clinical outcome in psoriasis patients using intermittent cyclosporin. Br J Dermatol 2001;144:967-972. 5. Finlay AY, Khan GK: Dermatology life quality index (DLQI): a
simple practical measure for routine clinical use. Clin Exp Derma-tol 1994;19:210-216.
6. Loo WJ, Diba V, Chawla M, Finlay AY: Dermatology life quality index: influence of an illustrated version. Br J Dermatol 2003;148:279-284.
Tablo 3.Çal›flmay› tamamlayan hastalara ait bilgiler
Ortalama de¤erler SS
Yafl 39.77 17,91
Hastal›k süresi (y›l) 9.45 8.50
Kümülatif UVB dozu (J/cm2) 80.51 52.18
Seans say›s› 31.23 15.40
Tedavi öcesi PAfi‹ 26.10 10.24
Tedavi sonras› PAfi‹ 6.19 (77.55)* 7.44
(azalma yüzdesi %)
Tedavi öncesi DYK‹ 11.00 4.30
Tedavi sonras› DYK‹ 2.65 (73.60)** 2.94
(azalma yüzdesi %)
*Tedavi sonras› PAfi‹ de¤erleri anlaml› derecede azalm›flt›r (p<0.001). **Tedavi sonras› DYK‹ de¤erleri anlaml› derecede azalm›flt›r (p<0.001).
Tablo 4.PAfi‹ ve DYK‹ azalma yüzdeleri aras›ndaki anlaml› bir korelasyonu gösteren grafik
120 100 80 60 40 20 0 0 20 40 60 80
DYK‹ azalma yüzdesi
100 120
Gökdemir ve ark.
Kronik Plak Psoriazis Hastalar›nda Darbant UVB Tedavisinin Yaflam Kalitesi Üzerine Etkileri 2006; 40: 90-3Türkderm
92
7. Kaufman KD, Olsen EA, Whiting D, Savin R et al: Finasteride in the treatment of men with androgenetic alopecia. J Am Acad Dermatol 1998; 39:578-89.
8. Feldman SR, Koo JYM, Menter A, Bagel J: Decision points for the initiation of systemic treatment for psoriasis. J Am Acad Derma-tol 2005;53:101-7.
9. Mazzotti E, Picardi A, Sampogna F, Sera F, Pasquini P, Abeni D: Sensitivity of the Dermatology Life Quality Index to clinical chan-ge in patients with psoriasis. Br J Dermatol 2003;149:318-322. 10. SampognaF, Sera F, Abeni D: Measures of clinical severity, quality
of life, and psychological distress in patients with psoriasis: A cluster analysis. J Invest Dermatol 2004;122:602-607.
11. Aciöz E, Gökdemir G, Köfllü A: Dermatolojide yaflam kalitesi. Türkderm 2003;37:16-23.
12. McKenna SP, Lebwohl M, Kahler KN: Development of the US PSORIQoL: a psoriasis-specific measure of quality of life. Int J Der-matol 2005;44:462-469.
13. ‹nan›r I, Aydemir Ö, Gündüz K, Danac› AE, Ermertcan AT: Psori-asisli hastalarda yaflam kalite ölçe¤i gelifltirilmesi. Türkderm 2003;37:189-195.
14. Gupta G, Long J, Tillman DM: The efficacy of narrowband ultra-violet B phototherapy in psoriasis using objective and subjective
outcome measures. Br J Dermatol 1999;140:887-890.
15. Lebwohl M: A clinician's paradigm in the treatment of psoriasis. J Am Acad Dermatol 2005;53:S59-69.
16. Vensel E, Hilley T, Trent J, Taylor JR, Kirsner RS, Kerdel FA, Taylor JR, Schwartzberg JB: Sustained improvement of the quality of li-fe of patients with psoriasis after hospitalization. J Am Acad Der-matol 2000;43:858-60.
17. Wall ARJ, Poyner TF, Menday AP: A comparison of treatment with dithranol and calcipotriol on the clinical severity and quality of life in patients with psoriasis. Br J Dermatol 1998;139:1005-11. 18. Feldman SR, Menter A, Koo JY: Improved health-related quality of life follwing a randomized controlled trial of alefacept treat-ment in patients with chronic plaque psoriasis. Br J Dermatol 2004;150:317-26.
19. Finlay AY, Ortonne JP: Patients satisfaction with psoriasis thera-pies: An update and ›ntroduction to biologic therapy. J Cutan Med Surg 2005;5:
20. McKenna KE, Stern RS: The impact of psoriasis on quality of life of patients from the 16-center PUVA follow-up cohort. J Am Acad Dermatol 1997;36:388-94.
Gökdemir ve ark. Kronik Plak Psoriazis Hastalar›nda Darbant UVB Tedavisinin Yaflam Kalitesi Üzerine Etkileri Türkderm
2006; 40: 90-3
