CUMHURİYETİN
50. YILINDA
MÜZELERİMİZ
Arkeolog. Mehmet i. TUNAY
Türkiye'de müzecilik anlayışına göre yapılan ilk müze binası, İstanbul Arkeolo-ji Müzeleridir.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri uzun yıl-lar Türkiye'de bütün müzelerin idare edildiği bir ana müze görevi yapmıştır. Aynı zamanda bütün müzeler de İstan-bul Arkeoloji Müzelerinden doğmuştur.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri için dün-yanın en eski ve en büyük müzelerinden biridir, diyebiliriz. Bunun da en basit iza-hı; içindeki eserlerin çokluğu ve
güzel-liğidir. j J İstanbul Arkeoloji Müzeleri:
Üç müzeden ibarettir:
1 — İstanbul Arkeoloji Müzesi: 2 — Eski Şark Eserleri Müzesi, 3 — Mozaik Müzesi.
1 — İstanbul Arkeoloji Müzesi: Müze binası: Müzelerin kurucusu ve gelmiş geçmiş en büyük reformcusu
Os-man Hamdi Bey tarafından 1892 yılında ya-pılmaya başlanmış ve tamamlanan bütün bölümleri ile birlikte 1906 yılında bugün-kü şeklini almıştır.
Bu müze denilince akla hemen İs-kender Lahdi gelmektedir. Dünyanın en güzel ve önemli eserlerinden biri olan İskender lahdi, 1887 yılında Osman Ham-di Bey tarafından Sayda'da bulunarak İs-tanbul'a getirilmiştir. Aynı mezarlıkdan yine dünyaca ünlü çok sayıda eser bu-lunmuştur. Örneğin; Ağlıyan Kadınlar lahdi, Satrap lahdi, Likya lahdi ve Tabnit lahdidir. Müzede bunlardan başka; Tru-va hazinesinden arta kalanlar, Sart eser-leri, Efes Artemis tapınağına ait adak eşyaları ile çok sayıda mimari, heykeltraşi parçaları ve sikke koleksiyonları vardır.
2 — Eski Şark Eserleri Müzesi: Sümer, Akad, Asur, Babil, Hitit, Arami, Himyeri ve Part medeniyetlerine ait Kargamış, Fara, Zincirli, Boğazköy, Nif-fer, Bismaya, Sayda'dan getirilme eserler vardır.
Restore çalışmaları nedeniyle kapa-lı olan müze binası son şeklini aldıktan
sonra, yurdumuz ve dünya üzerindeki en yeni ve modern müzelerden biri olarak ziyarete açılacaktır. (1973.)
3 — Mozaik Müzesi:
Sultanahmet camiinin yanındaki es-ki Osmanlı Arastasının yanındadır. Aynı zamanda Bizans devrine ait Büyük
Sa-ray'ın kalıntıları üzerine kurulmuştur... İçinde de Büyük Saray'a ait taban moza-ikleri teşhir edilmektedir. Bunların ya-nında, İstanbul'un çeşitli yerlerinden ge-tirilme mozaikler de Arasta'nın kemerleri altında sergilenmektedir.
Topkapı Sarayı Müzesi:
Bu müze Türk - İslam sanatlarına ay-rılmıştır. Müzedeki koleksiyonların hepsi padişahların hazine ve dairelerinden gel-medir.
Koleksiyonlar arasında; Çin porse-lenleri, hazine, işleme salonu, portreler salonu, silah, saat ve harem bölümleri bulunmaktadır.
Topkapı Sarayı Müzesi, içinde teşhir edilen eserleri ile olduğu kadar binaları ile de önemli bir eski eserdir.
Çinili Köşk:
Fatih Sultan Mehmet devrinde ya-pılmıştır. 1875-1877 yılları arasında mü-ze olarak kullanılmıştır. İçinde: Selçuk-lular devrinden 19. yüzyılın sonuna ka-dar olan Çini eserlerimiz teşhir edinmek-tedir.
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi: Ünlü Mimar Sinan'ın yaptırdığı ima-rethane binası bugün müze olarak kul-lanılmaktadır.
Türk ve islâm eserleri müzesinin en zengin koleksiyonunu halılar teşkil
et-mektedir. Bunun yanında, yazma kitap-lar da en az halıkitap-lar kadar görülmeye de-ğer tarih hazineleridir.
Ayasofya Müzesi:
1933 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır. Bizans'ın en önemli kilisesi kendi kendini teşhir etmek suretiyle bu-gün müze olarak kullanılmaktadır.
Bina, içini süsleyen mozaikleri ve bunun yanında mimari parçaları ile dün-yanın en büyük eserlerinden biridir.
Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi:
Müze, Ankara Kalesindedir. Mahmut-paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han restore edilmek suretiyle müze olarak ziyarete açılmıştır.
Teşhirde; Neolitik devirden - Bizans devrine kadar olan Alacahöyük, Alisar, Boğazköy, Ahlatlıbel, Karalar, Göliüdağ, Pazarlı, Çankırıkapı, Ankara Kalesi, Eti yokuşu, Kargamış, Sakçegözü, Malatya, Cerablus, Karaoğlan, Hacılar ve Çatal-höyük'den bulunan eserler vardır.
Bunların arasında; Çatalhöyük'ün topraktan ana tanrıçaları, Alacahöyük'ün Kral Mezarlarından olan altın ve gümüş buluntuları ve Boğazköy'ün taş kabart-maları en önemlileridir.
Etnografya Müzesi:
1925 yılında kurulmuştur. Teşhirdeki eserler arasında: Türk kıyafetleri, Türk dinî, resmi ve silahları, bakır koleksiyon-lar, tekke eşyaları, tahta oymacılığının en güzel örnekleri ve lüle işleri vardır.
Büyük önder ATATÜRK'ün lahdi uzun yıllar burada yatmıştır.
İzmir Arkeoloji Müzeleri: 1 — Basmane Arkeoloji Müzesi, 2 — Külîürpark Arkeoloji Müzesi. 1 — 3asmane Arkeoloji Müzesi: 1927 yılında Ayavukla Kilisesinde zi-yarete açılmıştır. Teşhirde; Likya, Lidya, Karya, Yunan, Roma ve Bizans devirlerine ait eserler vardır. Bunlar İzmir ve çev-resinden getirilmişlerdir. Bunların arasın-da, en güzel eserlerin getirildikleri yerler olarak; Milet, Didima, Priene ve Afrodis-yas'ı söyliyebiliriz. Bahçedeki Afrodisyas kabartmaları nefistir.
ist. Arkeoloji müzesine bağlı mozaik mü zesinin taban mozaiklerinden: Tarımcılar
2 — Kültürpark Arkeoloji Müzesi: Basmanedeki ilk müzenin ihtiyaca kâfi gelmemesi nedeni ile Fuar içinde yeni bir arkeoloji müzesi hizmete açıl-mıştır. | {
Teşhirdeki eserlerin içinde; lassos'-darı getirilme prehistorik devre ait bir mezar, Bodrum'da su altında bulunma bronz Demeter heykeli ve bütün
bunla-rın yanında son yıllardaki Knidos, Bay-raklı ve Klaros kazılarından getirilme eserler de yer almaktadır.
Efes Arkeoloji Müzesi:
Efes'de ilk müze 1934 yılında kurul-muştur. Bugün modern bir binada teşhir yapılmaktadır.
Müzedeki eserler; Efes kazılarından çıkarılanlar ile çevreden toplananlardır.
'M
m?.
Bergama Müzesi:
Müzede, Bergama kazılarından çıka-rılan eserler teşhir edilmektedir. Ayrı-ca bir de Etnoğrafik seksiyonu bulun-maktadır.
Manisa Müzesi:
Müze binası olarak Muradiye Med-resesi kullanılmaktadır.
Müze; Lidya Krallığının merkezi Sart şehrine yakın kurulmuş olmasından do-layı gayet zengin bir Lidya Eserleri kolek-siyonu vardır.
Bursa Müzesi:
Yeni ve modern müze binası 1972 yı-lında hizmete girmiştir.
Müzedeki eserler içinde; arkeolojik buluntular ve etnoğrafik toplamlardan ör-nekler vardır.
Adana Müzesi:
Müzede: Kilikya bölgesinin çeşitli yerlerinden toplanan eserler ile Nemrut Dağı, Konya çevresi, Kargamış, Zincirli, Sakçegözü eserlerinden küçük bir bö-lüm Teli - ei - Halef, Tarsus Gözlükule, Yümüktepe kazılarından bulunan eserler teşhir edilmektedir.
Kayseri Müzesi:
Müze, yeni ve modern bir binadır. Müzedeki eserler içinde; Kültepe bulun-tuları (Tablet ve keman biçimi idoller),
Göllüdağ ve Aslantepe kazılarından bu-lunan eserler vardır.
Konya Müzeleri:
Konya'da çok sayıda müze bulun-maktadır. Konya için büyük bir müzecilik merkezidir, diyebiliriz.
Konya müzeleri içinde en önemlisi Mevlâna Müzesidir.
Mevlâna Müzesi:
Mevlâna'nın gömüldüğü yer müze olarak kullanılmaktadır. Müzede Selçuk-lu ve Osmanlı devirlerine ait eserler sergilenmektedir. Müze: Türbe, Mescid ve Semahane bölümü, eski Konya Etnoğ-rafya bölümü, kitâbeler ve Mevlevi me-zar taşları bölümlerinden ibarettir.
Karatay - Çini Eserleri Müzesi: Selçuklu devri Çini işçiliğinde önem-li bir yeri bulunan Karatay Medresesi 1955 yılında «Çini Eserleri Müzesi» ola-rak ziyarete açılmıştır. Müzedeki eserlerin içinde en önemli grubu; Kubad -abad Sarayı duvar çinileri teşkil
etmek-tedir. :
Selçuklu devri Taş ve Ahşap eserleri Müzesi:
Anadolu Selçuklu devri Konya'sına ait zamanla toplanan taş ve ahşap eser-lerin mimari bütünlüğü ile başlıbaşına bir müze olan İnce Minare'de teşhir edil-mesi düşünülmüş ve 1956 yılında ziyare-te açılmıştır.
Mezar Anıiları Müzesi:
Konya'daki Selçuklu devri eserle-rinden Sırçalı Medrese'de 1960 yılında ziyarete açılmıştır. İçinde; Selçuklu, Bey-likler ve Osmanlı devirlerine ait en gü-zel mezar taşları örnekleri vardır.
A. İzzet Koyunoğlu Müzesi: Müze: A. İzzet Koyunoğlu'nun Top-raktık mahallesindeki evinde özel kolek-siyonunun ziyarete açılması şeklindedir. Koleksiyonda en güzel arkeolojik ve et-noğrafik eserler teşhir edilmektedir.
Atatürk Evi - Kültür Müzesi: Bugün ATATÜRK ve Kültür Müzesi-nin bulunduğu Konya Atatürk Evi, 1912 yılında yapılmıştır. Atatürk Konya'ya ge-lişlerinde bu evde misafir edilirdi. 1964 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.
Atatürk'ün Evinde: Büyük Ata'nın re-simleri ile şahsi eşyaları teşhir edilmek-tedir.
Kültür Müzesinde ise, Konya'nın Kül-tür ve Tarihi ile ilgili eserler vardır.
Arkeoloji Müzesi:
Sahip — Ata caddesi üzerindeki mo-dern binada 1962 yılında ziyarete açıl-mıştır. Müzedeki eserler üç bölümde toplanmıştır.
1 — Mezar taşları ve kitâbeler, 2 — Lahidler,
3 — Kazı buluntularıdır.
Ayrıca Müzenin bahçesinde de taş eserler sergilenmektedir.
Müzenin en önemli eseri, Herakles'-in 12 işHerakles'-ini gösteren lahiddir.
Afyon Müzesi:
Yeni ve modern bir binada eserler sergilenmiştir. Müzenin içindeki en önemli eser grubunu Sandıklı yakının-daki Kusura'da 1935-1937 yıllarında ya-pılan kazılardan bulunanlar teşkil etmek-tedir.
Hatay Müzesi:
Yurdumuzun en büyük ve en zengin müzelerinden biridir. Bir diğer önemli yönü de hiç bir yerde eşi bulunmayan
mozaikleridir.
Müzedeki eserler: Eski Antakya için-deki kazılar, Asi'nin döküldüğü yeriçin-deki Elmina kazıları, Çatalhöyük, Teli - el - Cü-deydenin sondajlarından, İskenderun ve Karaağaç höyüğü çalışmalarından örnek-ler vardır.
Kastamonu Müzesi:
1941 yılında kurulmutur. Paflagonya bölgesinin dünyaca ünlü Kaya Mezarları ve İsfendiyaroğullarının medeniyetinin el sürülmemiş etnografya ve folklor
mal-zemesinin en güzel örnekleri bulun-maktadır.
Edirne Müzesi:
Yeni ve modern bir binada eserler teşhir edilmektedir. Müze: Etnoğrafik eserler, arkeolojik eserler ve mezar taş-ları yönünden çok zengindir.
Antalya Müzesi:
Konyaaltı plajına yakın bir yerde kurulmuş modern bir müzedir. Müzede-ki eserler, Perge ve Side kazılarından ele geçirilenler ile Antalya çevresinden top-lananlardır.
Müzedeki en önemli eserler: Herak-les'in 12 işini gösteren lahid Afrodit hey-kelleri ve Noel Baba'nın rölikleridir.
Bodrum Müzesi:
Bodrum Kalesinde kurulmuştur. Dün-yanın ilk su altı arkeoloji müzesi olması yönünden çok önemlidir. Pensilvanya Ü-niversitesinin su altı çalışmalarının neti-celeri burada teşhir edilmektedir.
Ayrıca, Knidos, Kaunos ve Evromos kazılarından bulunan eserler de sergilen-mektedir.
Müzenin en önemli eseri: Dünyanın Yedi Harikasından biri Bodrum Anıtının frizine ait bir parçadır.
Çanakkale Müzesi:
Eserler, eski bir Ermeni kilisesinde teşhir edilmektedir. Müzenin en önem-li eser grubu: Dardanos Tümülüsünden bulunan altın ve diğer kıymetli arkeolojik malzemedir.
İzmit Müzesi:
Sultan Abdülaziz'in Küçük Sarayı bu-gün müze olarak kullanılmaktadır. En önemli grubu: Kanlıbağ Tümülüsünden ve Konca Mezar anıtından çıkan eserler teşkil etmektedir.
İznik Müzesi:
Nilüfer Hatun İmareti restore edil-miş ve müze olarak ziyarete açılmıştır. Teşhirdeki Çini eserleri ile olduğu ka-dar şehrin arkeolojik buluntuları yönün-den de çok önemli bir müzedir.
Gaziantep müzesinde bir heykel Bizans sütun başlığı Edirne Müzesi
