T . C . D o ğ u A k d e n i z K a l k ı n m a A j a n s ı
w w w . d o g a k a . g o v . t r
1. Tanım ve Kapsam 11
2. Dünya Havuç Sektörü 13
2.1 Dünya Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış 14
2.2 Dünya Havuç Üretimi 19
2.3 Dünya Havuç Sektöründe Dış Ticaret 22
3. Türkiye Havuç Sektörü 24
3.1 Türkiye Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış 25
3.2 Türkiye Havuç Üretimi 31
3.3 Türkiye Havuç Sektöründe Dış Ticaret 36
4. Kırıkhan İlçesi Havuç Sektörü 39
4.1 Hatay Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış 40
4.2 Hatay İli Havuç Üretimi 45
4.3 Hatay İli Havuç Sektöründe Dış Ticaret 48 4.4 Kırıkhan Havuç Sektörünün Değerlendirilmesi 49 4.4.1 Kırıkhan Havuç Sektörünün Geliştirilmesine
Yönelik Çözüm Önerileri 54
5. Sonuç ve Değerlendirme 57
T A B L O D İ Z İ N İ
Tablo 1 Dünyada Toplam Yaş Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2017 14 Tablo 2 Dünya Yaş Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarında İlk 5 Ülke, 2017 14 Tablo 3 Dünyada Yaş Sebzelerin Üretim Miktarı ve Ekim Alanları, 2017 15 Tablo 4 Ürün Grubu Bazında Dünya Yaş Sebze Dış Ticaret Verileri, 2017 16 Tablo 5 Dünya Yaş Sebze İhracatçısı Ülkeler, 2017 (İlk 20 Ülke) 17 Tablo 6 Dünya Yaş Sebze İthalatçısı Ülkeler, 2017 (İlk 20 Ülke) 18 Tablo 7 Dünyada Havucun Yıllar İçindeki Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi, 2017 19 Tablo 8 Ülkelere Göre Havuç Üretim Miktarı, 2017 (İlk 10 ülke) 20 Tablo 9 Ülkelere Göre Havuç Ekim Alanı, 2017 (İlk 10 Ülke) 21
Tablo 10 Dünya Havuç Dış Ticareti, 2018 22
Tablo 11 Havucun Ülkelere Göre İhracat-İthalat Değerleri, 2018 23 Tablo 12 Türkiye’de Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 25 Tablo 13 Türkiye’de İllere Göre Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 25 Tablo 14 Türkiye Sebze Üretiminde İlk 10 Ürün ve En Çok Üreten İller, 2018 26 Tablo 15 Türkiye Sebze Ekim Alanında İlk 10 Ürün ve En Çok Ekim Alanına
Sahip İller, 2018 27
Tablo 16 Türkiye’de Ürünlere Göre Yaş Sebze İhracatı (2017-2018) 29 Tablo 17 Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaş Sebze İhracatı (2017-2018) 30 Tablo 18 Türkiye’de Havuç Veriminin Yıllar İçinde Değişimi(Ton/Dekar) 33 Tablo 19 İl Bazında Havuç Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018* 34 Tablo 20 Hatay’da Tarımsal Faaliyetlerin Gerçekleştirildiği Ovalar 40
Tablo 21 Amik Ovası’nın İlçelere Göre Dağılımı 40
Tablo 22 Hatay’da Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 41 Tablo 23 Hatay’da İlçeler Bazında Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 41 Tablo 24 Hatay Sebze Ekim Alanında İlk 10 Ürün ve En Çok Ekim Alanına
Sahip İlçeler, 2018 42
Tablo 25 Hatay Sebze Üretiminde İlk 10 Ürün ve En Çok Üreten İlçeler, 2018 43
Tablo 26 Türkiye’de Yaş Sebze İhracatında İlk 5 İl (2017-2018) 48
Tablo 27 İller Bazında Türkiye Havuç İhracatında İlk 10 İl, 2017 48
Tablo 28 Hatay’da İlçeler Bazında Havuç Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 50
Şekil 1 Dünya Yaş Sebze Dış Ticaret Verileri, milyar ABD Doları 16 Şekil 2 Dünya Genelinde Havucun Yıllar İçindeki Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2017 19 Şekil 3 Dünya Havuç Üretim Miktarının Ülkelere Göre Dağılımı, 2017 20 Şekil 4 Dünya Havuç Ekim Alanının Ülkelere Göre Dağılımı, 2017 22 Şekil 5 Türkiye’de Sebze Ekim Alanlarının Dağılımı, 2018 28 Şekil 6 Türkiye’de Sebze Üretim Miktarlarının Dağılımı, 2018 29 Şekil 7 Türkiye Yaş Sebze İhracatında Ürün Dağılımı, 2018 30 Şekil 8 Türkiye’de Havuç Ekim Alanlarının Yıllar İçinde Değişimi (Dekar) 32 Şekil 9 Türkiye’de Havuç Üretim Miktarlarının Yıllar İçinde Değişimi, (Dekar) 33 Şekil 10 Türkiye Havuç Üretim Miktarının İllere Göre Dağılımı, 2018 35 Şekil 11 Türkiye Havuç Ekim Alanının İllere Göre Dağılımı, 2018 36 Şekil 12 Türkiye Havuç İhracat Miktarının Yıllar İçindeki Eğilimi, (Ton) 36 Şekil 13 Türkiye Havuç İhracat Değerinin Yıllar İçindeki Eğilimi, ABD Doları 37 Şekil 14 Türkiye’nin Ülke Bazında Havuç İhracatı, ABD Doları 38
Şekil 15 Hatay’da Sebze Ekim Alanları, 2018 44
Şekil 16 Hatay’da Sebze Üretim Miktarları, 2018 45
Şekil 17 Hatay’da Havuç Üretim Miktarlarının Yıllar İçinde Değişimi (Ton) 46 Şekil 18 Hatay’da Havuç Ekim Alanlarının Yıllar İçinde Değişimi (Dekar) 46 Şekil 19 Hatay’da Üretilen Havucun Yıllar İçindeki Verimi (ton/da) 47
Şekil 20 Havuç İhracatında İllerin Payı, 2017 49
Şekil 21 Kırıkhan İlçesinde Tarımsal Ürün Deseni, 2018 (%) 50
Şekil 22 Hatay İli İlçeler Bazında Havuç Ekim Alanı Dağılımları, 2018 (%) 51
Şekil 23 Hatay İli İlçeler Bazında Havuç Üretim Miktarı Dağılımları, 2018 (%) 51
Şekil 24 Hatay İlinde Havuç Satış Fiyatları, TL (2018-2019) 52
Şekil 25 Hatay İlinde Siyah Havuç Satış Fiyatları, TL (2018-2019) 53
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AIJN European Fruit Juice Association (Avrupa Meyve Suyu Birliği)
AKİB Akdeniz İhracatçı Birlikleri
CPA Classification of Products by Activity (Ürünlerin Faaliyete Göre İstatistiki Sınıflaması)
DFİF Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu DOĞAKA T.C. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı
FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü)
FOB Free On Board ( Gemide Teslim) HS Harmonized System (Armonize Sistem)
ITC International Trade Centre (Uluslararası Ticaret Merkezi) KDV Katma Değer Vergisi
TAORBA Ulusal Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Ürünleri Sınıflaması TİM Türkiye İhracatçılar Meclisi
TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu
K I S A L T M A L A R
- 12 -
1. Tanım ve Kapsam
Havucun da içinde yer aldığı sebzeler grubunun kapsamı farklı sınıflandırma sistemlerine göre değişiklik göstermekle beraber temelde benzerdir. Dünya üretim verilerine kaynak oluşturan Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) sınıflandırmasına göre havuç, birincil sebzeler içinde “havuç ve şalgamlar” başlığı altında yer almaktadır. Bu raporda, “şalgam” yerine “siyah havuç” ibaresinin kullanılması tercih edilmiş ve Kırıkhan’da özellikle son yıllarda önemli bir ekonomik değer olma potansiyeli taşıyan siyah havuç ile ilgili bilgilere ayrıca yer verilmiştir.
Dünya ticaret verilerine kaynak oluşturan Trademap’te ise HS (Harmonized System) sınıflandırması esas alınmaktadır. HS, Dünya Gümrük Örgütü’nün (www.wcoomd.org) yayınladığı ürünlerin sınıflandırılması için kullanılan uluslararası bir terminolojidir. Katılımcı ülkelerin, gümrüklü ürünler için işlem gören malları ortak bir temelde sınıflandırmasına izin vermektedir. Uluslararası düzeyde HS, malların sınıflandırılması için altı haneli bir kod sistemidir. 99 başlıkta düzenlenen alt başlıklar, belirli ürün kategorilerine (hayvansal ürünler, bitkisel ürünler, mineral ürünler, vb.) ilişkin 21 bölümden oluşmaktadır. HS, başlık olarak görünen yaklaşık 5.300 ürün/ürün tanımını içermektedir.
1Bu sınıflandırmada havuç, “havuçlar, şalgamlar, kırmızı pancar, tekesakalı (salsifis), kök kerevizi, turplar ve benzeri yenilen kökler (taze veya dondurulmuş)” başlığı altında ele alınmaktadır. Türkiye havuç dış ticareti ile ilgili veriler TÜİK dış ticaret istatistiklerinden alınmış ve yine HS sistemine göre sınıflandırılmıştır.
Türkiye verilerinin temel kaynağını oluşturan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bitkisel üretim istatistiklerinde CPA 2008 ürün sınıflamasından türetilen ulusal bir sınıflama olan TAORBA 2008 rev.2 sınıflaması kullanılmaktadır.
Bu sınıflamada havuç, 01.13.41.00.01 Havuç koduyla, siyah havuç ise 01.13.41.00.02 Şalgam koduyla sınıflandırılmaktadır.
1 Trade Map-International Trade Centre (ITC), Erişim adresi: https://www.trademap.org/Docs/TradeMap-Userguide-EN.pdf
- 14 -
2. Dünya Havuç Sektörü
2.1. Dünya Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış
2017 yılı FAO verilerine göre dünyada toplam 58,2 hektar alanda 1,1 milyar ton sebze üretimi gerçekleştirilmiştir.
(Tablo 1)
2Tablo 1-Dünyada Toplam Yaş Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2017
Ürün Grubu Üretim Miktarı, ton Ekim Alanı, ha
Sebze 1.094.343.707 58.172.267
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019
2017 FAO verilerine göre; dünyada en fazla yaş sebze üreten ülke 23 milyon hektar alanda 554 milyon tonluk üretim ile Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Çin Halk Cumhuriyeti’ni sırasıyla Hindistan (127,1 milyon ton) ve ABD (32,6 milyon ton) takip etmektedir. Ülkemiz ise 24,9 milyon tonluk üretimle dünya genelinde 4. sırada yer almaktadır. (Tablo 2)
Tablo 2-Dünya Yaş Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarında İlk 5 Ülke, 2017
Sıra No Ülke Adı Üretim Miktarı, ton Ekim Alanı, ha
1 Çin 554.290.578 23.821.615
2 Hindistan 127.144.323 8.590.690
3 ABD 32.623.212 955.768
4 Türkiye 24.933.078 814.360
5 Rusya 16.405.843 650.877
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Dünyada yetiştirilen sebzeler içinde üretim miktarı bakımından ilk sırada domates yer almaktadır. 2017 yılı
FAO verilerine göre 4,8 milyon hektar alanda 182,3 milyon ton domates üretimi gerçekleştirilmiştir. Domatesin
ardından 5,2 milyon hektar alanda 97,9 milyon tonluk üretim ile 2. sırada kuru soğan, 3. sırada 2,3 milyon hektar
alanda 83,8 milyon tonluk üretimle salatalık, 4. sırada 2,5 milyon hektar alanda 71,5 milyon tonluk üretimle
lahana 5. sırada 1,9 milyon hektar alanda 52,3 milyon tonluk üretimle patlıcan gelmektedir. 1,15 milyon hektar
alanda 42,8 milyon tonluk üretim ile havuç (siyah havuç dahil) 6. sırada yer almaktadır. Domates üretiminin
en fazla olduğu ülkelerin sırasıyla Çin (%32,6) Hindistan (%11,4) ve Türkiye (%7) olduğu görülmektedir. Havuç
üretiminde ise yine ilk sırada Çin(%47,3), 2. sırada Özbekistan(%5,3), 3. sırada Rusya(%4,2) gelmektedir. Dünya
yaş sebze ekim alanları içinde ilk sırada 5,2 milyon hektar alanla kuru soğan gelmektedir. Kuru soğandan
sonra ekim alanı bakımından 2. sırada 4,8 milyon hektar alanla domates bulunmaktadır. Havucun dünyada
genelinde toplam ekim alanı ise 1,15 milyon hektardır.(Tablo 3)
Tablo 3-Dünyada Yaş Sebzelerin Üretim Miktarı ve Ekim Alanları, 2017 Sıra
No* Ürün Adı En Çok Üreten İlk
3 Ülke Üretimdeki Paylar, %
Dünyadaki Toplam Üretim Miktarı, ton
Dünyadaki Toplam Ekim Alanı, ha
1 Domates
Çin 32,6
182.301.400 4.848.384
Hindistan 11,4
Türkiye 7,0
2 Kuru Soğan
Çin 24,8
97.862.931 5.201.590
Hindistan 22,9
ABD 3,8
3 Salatalık
Çin 77,4
83.753.861 2.271.263
İran 2,4
Rusya 2,3
4 Lahanalar
Çin 46,8
71.451.137 2.513.709
Hindistan 12,3
Rusya 4,9
5 Patlıcan
Çin 62,9
52.309.122 1.858.251
Hindistan 23,9
Mısır 2,5
6 Havuç (Siyah Havuç dahil)
Çin 47,3
42.831.962 1.147.157
Özbekistan 5,3
Rusya 4,2
: : : : : :
Dünya Geneli Toplam 1.094.343.724 58.172.273
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019 *Üretim miktarına göre sıralanmıştır.
1,15 milyon hektar alanda 42,8 milyon tonluk üretim ile havuç (siyah havuç dahil), dünya sebze üretiminde 6. sırada yer
almaktadır. Havuç üretiminde ilk sırada %47,3’lük üretim payıyla Çin, 2. sırada %5,3’lük üretim payıyla Özbekistan, 3. sırada
%4,2’lik üretim payıyla Rusya gelmektedir.
Dünya yaş sebze ihracatının 2013 yılından 2015 yılına kadar düşüş eğiliminde olduğu görülmektedir. 2013
yılında 43,3 milyar ABD doları tutarındaki ihracat 2015 yılında %6,5’lik bir düşüşle 40,5 milyar ABD doları
seviyesine gerilemiştir. 2015’ten sonra tekrar yükselişe geçen ihracat 2017 yılında 45,1 milyar ABD doları olarak
gerçekleşmiştir. 2013 ve 2017 yılları arasındaki toplam değişime bakıldığında dünya genelinde gerçekleştirilen
sebze ihracatının %4,2 oranında arttığı görülmektedir. Yıllar içinde ithalattaki değişimde de benzer eğilim
söz konusudur. (Şekil 1)
- 16 -
Şekil 1-Dünya Yaş Sebze Meyve Dış Ticaretinin Yıllar İçinde Değişimi, milyar ABD Doları
2013 50
45
40
35
45.3
43.3 42.7
44.0
42.2
40.5
44.6
43.7
46.8
45.1
2014 2015 2016 2017
İhracat İthalat
Kaynak: AKİB verilerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
AKİB Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu göre 2017 yılına ait dünya yaş sebze dış ticaret verileri incelendiğinde ilk sırada 13,8 milyar ABD Doları tutarında ihracat ve 14,2 milyar ABD doları tutarında ithalat ile diğer sebzeler grubunun yer aldığı görülmektedir. Bu grubu sırasıyla ile domates, soğanlar, şalotlar, sarımsaklar, pırasalar ve diğer soğanımsı sebzeler ve patates takip etmektedir. Havuçlar, şalgamlar, kırmızı pancar, tekesakalı (salsifis), kök kerevizi, turplar ve benzeri yenilen kökler grubu ise 1,75 milyar ABD Doları tutarındaki ihracat ve 1,79 milyar ABD Doları tutarındaki ithalat değeriyle 8. sırada yer almaktadır. (Tablo 4)
Tablo 4-Ürün Grubu Bazında Dünya Yaş Sebze Dış Ticareti, 2017 GTİP
Kodu Ürün Grubu İhracat Değeri,
1000 ABD Doları İthalat Değeri, 1000 ABD Doları 0709 Diğer sebzeler(taze veya dondurulmuş)
313.793.146 14.153.678
0702 Domates (taze veya dondurulmuş) 9.029.583 9.157.896
0703 Soğanlar, şalotlar, sarımsaklar, pırasalar ve diğer soğanımsı
sebzeler (taze veya dondurulmuş) 6.686.814 6.852.060
0701 Patates (taze veya dondurulmuş) 4.325.117 4.601.902
0704 Lahanalar, karnabaharlar, alabaşlar, yaprak lahanalar ve
benzeri yenilen brassikalar (taze veya dondurulmuş) 3.035.454 3.304.405
0705 Marul (taze veya dondurulmuş) 2.686.766 2.812.476
0707 Hıyarlar ve kornişonlar (taze veya dondurulmuş) 2.468.086 2.583.909 0706 Havuçlar, şalgamlar, kırmızı pancar, teke sakalı (salsifis), kök
kerevizi, turplar ve benzeri yenilen kökler (taze veya
dondurulmuş) 1.747.729 1.786.535
0708 Baklagiller (kabuklu veya kabuksuz) (taze veya dondurulmuş) 1.367.035 1.508.655
GENEL TOPLAM 45.139.730 46.761.516
Kaynak: Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu 2019, AKİB, Erişim Tarihi: 09.07.2019
3 Diğer Sebzeler ürün grubuna kuşkonmaz, patlıcan, yaprak kerevizleri, agaricus cinsi mantarlar, diğer mantarlar, capsicum/pimenta cinsi meyveler,
ıspanak, enginarlar, zeytin, balkabağı, kabak, su kabağı ve diğer sebzeler dâhildir.
Dünya yaş sebze ihracatçısı ülkelere bakıldığında ilk sırada 6,9 milyar ABD Doları tutarındaki ihracatı ile Hollanda’nın olduğu görülmektedir. Hollanda’yı sırasıyla İspanya, Meksika, Çin ve ABD takip etmektedir.
Türkiye ise 566,3 milyon ABD Doları tutarındaki yaş sebze ihracatı ile 16. sırada yer almaktadır.(Tablo 5) Tablo 5-Dünya Yaş Sebze İhracatçısı Ülkeler, 2017 (İlk 20 Ülke)
Sıra No Ülke İhracat Değeri, 1000 ABD Doları
1 Hollanda 6.884.165
2 İspanya 5.939.970
3 Meksika 5.880.920
4 Çin 5.111.740
5 ABD 3.032.704
6 Fransa 1.822.264
7 Kanada 1.654.780
8 İtalya 1.507.004
9 Belçika 1.153.386
10 Fas 1.070.322
11 Almanya 792.153
12 Hindistan 682.257
13 Mısır 655.468
14 Polonya 614.555
15 İran İslam Cumhuriyeti 593.521
16 Türkiye 566.309
17 Peru 522.424
18 Ürdün 369.308
19 İsrail 343.177
20 Etiyopya 284.461
GENEL TOPLAM 45.139.730
Kaynak: Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu 2019, AKİB, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Dünya yaş sebze ithalatçısı ülkelerde ilk sırada 8,3 milyar ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ABD yer
almaktadır. ABD’nin ardından sırasıyla 5,3 milyar ABD Doları ile Almanya, 3,2 milyar ABD Doları ile Birleşik
Krallık ve 2,6 milyar ABD Doları ile Fransa gelmektedir. (Tablo 6)
- 18 - Tablo 6-Dünya Yaş Sebze İthalatçısı Ülkeler, 2017 (İlk 20 Ülke)
Sıra No Ülke İthalat Değeri, 1000 ABD Doları
1 ABD 8.310.088
2 Almanya 5.291.054
3 Birleşik Krallık 3.222.990
4 Fransa 2.629.880
5 Kanada 2.623.218
6 Hollanda 2.242.760
7 Rusya Federasyonu 1.624.241
8 Belçika 1.528.723
9 İtalya 994.891
10 Vietnam 914.352
11 İspanya 887.941
12 Japonya 861.634
13 Birleşik Arap Emirlikleri 767.814
14 Malezya 728.507
15 Endonezya 705.145
16 Polonya 634.513
17 Avusturya 626.552
18 İsveç 602.298
19 İsviçre 560.701
20 Çekya 509.171
DÜNYA GENEL TOPLAM 46.761.516
Kaynak: Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu 2019, AKİB, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Dünya yaş sebze ihracatçısı ülkelere bakıldığında ilk sırada 6,9
milyar ABD Doları tutarındaki ihracatı ile Hollanda’nın olduğu
görülmektedir. Hollanda’yı sırasıyla İspanya, Meksika, Çin ve ABD
takip etmektedir. Türkiye ise 566,3 milyon ABD Doları tutarındaki
yaş sebze ihracatı ile dünya genelinde 16. sırada yer almaktadır.
2.2. Dünya Havuç Üretimi
FAO verilerine göre havucun(siyah havuç dâhil) incelenen yıllar içinde dünya genelindeki üretiminin sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 2013 yılında 38,1 milyon ton olan üretim miktarı 2017 yılında %12,3 artış göstererek 42,8 milyon tona ulaşmıştır. (Şekil 2)
Şekil 2-Dünya Genelinde Havucun Yıllar İçindeki Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2017
Üretim Miktarı, milyon ton
Ekim Alanı, milyon ha
2013
44 1.3
1.2 1.1 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 43
42
41
40
39
38
1.1 1.1
1.2 1.2 1.2
42.8
42.0
40.1
38.1 38.1
2014 2015 2016 2017
Kaynak: FAOSTAT verilerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Dünyada havuç üretimi incelenen yıllar içinde artış gösterirken, ekim alanlarında önemli bir değişim olmamıştır.
Buradan hareketle hektar başına ton veriminin yıllar içinde artmış olduğu sonucuna ulaşılabilmektedir. 2013’te 33,4 ton/hektar olan verim %11,7 oranında artış göstererek 2017’de 37,3 ton/hektara ulaşmıştır. (Tablo 7) Tablo 7-Dünyada Havucun Yıllar İçindeki Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi, 2017
Yıl Üretim Miktarı, ton Ekim Alanı, ha Verim, ton/ha
2013 38.076.644 1.141.151 33,4
2014 38.702.601 1.124.544 34,4
2015 40.560.736 1.153.901 35,2
2016 41.968.949 1.149.658 36,5
2017 42.831.958 1.147.155 37,3
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Ülkelere göre havuç üretim miktarları incelendiğinde ilk sırada 20,3 milyon tonla Çin’in olduğu görülmektedir.
Çin’den sonra 2,2 milyon tonla Özbekistan, 1,8 milyon tonla Rusya 1,5 milyon tonla ABD gelmektedir. 28 AB
ülkesinin toplam üretim miktarı 5,8 milyon ton
4olup AB ülkeleri içinde ilk sırayı 957 bin ton ile Birleşik Krallık
almaktadır. Ülkemiz ise 571,3 bin ton üretim ile dünya havuç üretiminde 9. sırada yer almaktadır. (Tablo 8)
- 20 - Tablo 8-Ülkelere Göre Havuç Üretim Miktarı, 2017 (İlk 10 ülke)
Sıra No Ülke Üretim Miktarı, ton
1 Çin 20.274.393
2 Özbekistan 2.249.733
3 Rusya 1.805.787
4 ABD 1.540.280
5 Birleşik Krallık 957.036
6 Ukrayna 839.010
7 Polonya 827.138
8 Almanya 733.927
9 Türkiye 571.301
10 Japonya 570.905
: : :
TOPLAM 42.831.962
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Çin dünyada en önemli havuç üreticisi ülke olup toplam üretimin %47,3’ünü karşılamaktadır. Diğer önemli üretici ülkeler ise sırasıyla Özbekistan(%5,3), Rusya(%4,2), ABD (%3,6) olarak sıralanırken Türkiye, dünya havuç üretiminden %1,3 pay alarak 9. üretici ülke konumundadır. (Şekil 3)
Şekil 3-Dünya Havuç Üretim Miktarının Ülkelere Göre Dağılımı, 2017
Çin Özbekistan Rusya ABD
Birleşik Krallık Ukrayna Polonya Almanya Türkiye Diğer
Diğer 30,4%
Çin 47,3%
Özbekistan 5,3%
Rusya 4,2%
ABD 3,6%
Ukrayna 2,0%
Polonya 1,9%
Almanya 1,7%
Birleşik Krallık 2,2%
TÜRKİYE 1,3%
Kaynak: FAOSTAT verilerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Dünyadaki havuç ekim alanlarına bakıldığında 403 bin hektar alanla ilk sırada yine Çin’in yer aldığı görülmektedir. Çin’den sonra 2. sırada 66 bin hektarla Rusya, 3. sırada 43 bin hektarla Ukrayna yer almaktadır.
28 AB ülkesinin toplam havuç ekim alanı 118 bin 550 ha
5olup AB ülkeleri içinde en fazla ekim alanına sahip ülke 22 bin ha’lık ekim alanı ile Polonya’dır. Türkiye, 10,2 bin hektar havuç ekim alanıyla dünya ülkeleri içinde 24. sırada bulunmaktadır.(Tablo 9)
Tablo 9-Ülkelere Göre Havuç Ekim Alanı, 2017 (İlk 10 Ülke)
Sıra No Ülke Ekim Alanı, ha
1 Çin 403.246
2 Rusya 66.309
3 Ukrayna 42.700
4 Hindistan 35.734
5 Endonezya 33.706
6 ABD 31.850
7 Özbekistan 30.978
8 Pakistan 29.663
9 Nijerya 24.971
10 Polonya 22.118
: : :
24 Türkiye 10.156
: : :
TOPLAM 1.147.157
Kaynak: FAOSTAT, Erişim Tarihi: 09.07.2019
Çin, dünyada havuç ekim alanı bakımından da en büyük paya sahiptir. Çin’den sonra sırasıyla Rusya (%5,8), Ukrayna(%3,7), Hindistan (%3,1), Endonezya (%2,9), ABD (%2,8), Özbekistan (%2,7) ve Pakistan (%2,6) gelmektedir. Ülkemiz %0,9 payla 24. sırada yer almaktadır.(Şekil 4)
5 EUROSTAT, Erişim Tarihi: 11.11.2019
- 22 - Şekil 4-Dünya Havuç Ekim Alanının Ülkelere Göre Dağılımı, 2017
Çin Rusya Ukrayna Hindistan Endonezya ABD Özbekistan Pakistan Türkiye Diğer
Çin 35,2%
Diğer 40,3%
Rusya 5,8%
Ukrayna 3,7%
Hindistan 3,1%
Endonezya 2,9%
ABD 2,8%
Özbekistan
2,7% Pakistan 2,6%
TÜRKİYE 0,9%
Kaynak: FAOSTAT verilerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Ekilen alan bakımından 24. sırada yer alan Türkiye’nin, üretim miktarı bakımından 9. sırada yer alıyor olması, hektar başına Çin, ABD, Rusya gibi üretim bakımından üst sıralarda yer alan ülkelerden daha iyi verim alabildiği sonucunu doğurmaktadır.
2.3. Dünya Havuç Sektöründe Dış Ticaret
070610 GTİP kodu ile sınıflandırılmış olan havuç, şalgam (taze/soğutulmuş) ürün grubunun dünya genelinde 2018 yılındaki ihracat değeri 1,56 milyar ABD Doları, ithalat değeri ise 1,51 milyar ABD Doları’dır. (Tablo 10) Tablo 10-Dünya Havuç Dış Ticareti, 2018
GTİP Kodu Ürün Adı İhracat, 1000 ABD
Doları İthalat, 1000 ABD Doları
070610 Havuç, şalgam (taze/soğutulmuş) 1.562.131 1.506.494
Kaynak: Trademap, Erişim Tarihi:25.07.2019
Ülkeler bazında havucun ihracat verileri incelendiğinde ilk sırada 397,2 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatı
ile Çin’in geldiği görülmektedir. Çin’i sırasıyla Hollanda (228,1 milyon ABD Doları), ABD (125,2 milyon ABD
Doları) ve İtalya (77,1 milyon ABD Doları) takip etmektedir. İthalat verilerine bakıldığında ise, 178,5 milyon ABD
Doları tutarındaki ithalat değeri ile ilk sırada Almanya gelmektedir. Almanya’nın ardından ABD (127,8 milyon
ABD Doları), Kanada(118,5 milyon ABD Doları), Fransa(90,4 milyon ABD Doları), Rusya(76,4 milyon ABD Doları)
gibi ülkeler gelmektedir. Türkiye ise 14,2 milyon ABD doları tutarındaki ihracatı ile dünya genelinde 19. sırada
yer almaktadır. Türkiye’nin 070610 GTİP kodu ile sınıflandırılmış olan havuç, şalgam (taze/soğutulmuş) ürün
grubunda ithalatı bulunmamaktadır. (Tablo 11)
Tablo 11-Havucun Ülkelere Göre İhracat-İthalat Değerleri, 2018 Sıra
No Ülke İhracat, 1000 ABD
Doları
Sıra
No Ülke İthalat, 1000 ABD
Doları
1 Çin 397.172 1 Almanya 178.498
2 Hollanda 228.129 2 ABD 127.839
3 ABD 125.193 3 Kanada 118.460
4 İtalya 77.651 4 Fransa 90.418
5 İspanya 77.026 5 Rusya 76.385
6 Avustralya 73.659 6 Belçika 68.067
7 Belçika 68.050 7 Vietnam 67.851
8 Kanada 56.958 8 Hollanda 63.694
9 Meksika 54.224 9 Japonya 55.295
10 İsrail 49.565 10 Kore 48.595
: : : : : :
19 Türkiye 14.175 : : :
: : : : : :
TOPLAM 1.562.131 TOPLAM 1.506.494
Kaynak: Trademap, Erişim Tarihi:25.07.2019
Türkiye Havuç Sektörü
3. Türkiye Havuç Sektörü
3.1. Türkiye Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış
TÜİK bitkisel üretim istatistiklerine göre Türkiye’de 2018 yılında toplam 8,2 milyon dekar alanda 30 milyon ton sebze üretimi gerçekleştirilmiştir. (Tablo 12)
Tablo 12-Türkiye’de Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018
Ürün Grubu Ekim Alanı, da Üretim Miktarı, ton
Sebze 8.206.680 30.032.827
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi: 04.07.2019
İller bazında sebze üretimi verilerine bakıldığında, ilk 5’te sırasıyla Antalya, Bursa, Mersin, Adana ve İzmir’in aldığı görülmektedir. Hatay ili, toplam yaş sebze üretimi bakımından Türkiye genelinde 15. sırada yer almaktayken, toplam sebze ekim alanı bakımından 10. sıradadır. (Tablo 13)
Tablo 13-Türkiye’de İllere Göre Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018 Sıra
No İl Üretim Miktarı, ton Sıra
No İl Ekim Alanı, da
1 Antalya 4.606.070 1 Antalya 560.569
2 Bursa 2.299.562 2 Bursa 469.648
3 Mersin 2.232.156 3 İzmir 445.533
4 Adana 1.806.463 4 Ankara 373.307
5 İzmir 1.782.978 5 Adana 348.342
6 Manisa 1.393.133 6 Kayseri 347.181
7 Ankara 1.160.464 7 Mersin 341.489
8 Konya 1.084.894 8 Manisa 321.254
9 Muğla 1.047.647 9 Konya 300.170
10 Çanakkale 934.985 10 Hatay 260.438
11 Şanlıurfa 865.214 11 Samsun 257.140
12 Balıkesir 834.503 12 Balıkesir 254.081
13 Tokat 791.710 13 Nevşehir 230.506
14 Samsun 768.931 14 Çanakkale 204.306
15 Hatay 572.761 15 Şanlıurfa 201.977
: : : : : :
TOPLAM ÜRETİM MİKTARI 30.032.827 TOPLAM EKİM ALANI 8.206.680
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi:04.07.2019
Türkiye’de üretimi gerçekleştirilen sebzeler arasında sofralık domates 8,4 milyon tonluk üretim miktarı ile
ilk sırada yer almaktadır. Sofralık domatesin ardından 4 milyon ton ile karpuz; 3,7 milyon ton ile salçalık
domates; 1,9 milyon ton ile kuru soğan ve 1,75 milyon tonluk üretim ile kavun gelmektedir. (Tablo 14)
- 26 -
Tablo 14-Türkiye Sebze Üretiminde İlk 10 Ürün ve En Çok Üreten İller, 2018 Sıra
No Ürün Adı En Çok Üreten İlk
3 İl Üretimdeki Paylar,
% Türkiye’deki Toplam Üretim Miktarı, ton
1 Domates (Sofralık)
Antalya 29,8
8.414.920
Mersin 11,0
Muğla 4,5
2 Karpuz
Adana 25,0
4.031.174
Antalya 12,4
Bursa 4,4
3 Domates (Salçalık)
Bursa 26,6
3.735.080
İzmir 19,8
Manisa 18,8
4 Soğan (Kuru)
Ankara 26,4
1.930.695
Amasya 12,9
Çorum 8,6
5 Kavun
Adana 11,5
1.753.942
Konya 8,4
Denizli 7,7
6 Hıyar (Sofralık)
Antalya 30,7
1.701.735
Mersin 14,0
İzmir 7,1
7 Biber (Salçalık, Kapya)
Çanakkale 19,3
1.128.060
Manisa 11,4
Adana 9,4
8 Biber (Sivri)
Mersin 29,9
930.349
Antalya 20,1
Bursa 10,0
9 Patlıcan
Antalya 22,7
836.284
Mersin 20,4
Balıkesir 6,2
10 Havuç
6Konya 66,1
642.837
Ankara 20,7
Hatay 9,1
: : :
TOPLAM 30.032.827
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi:04.07.2019
Üretimde olduğu gibi ekim alanı bakımından da ilk sırada sofralık domates (1,18 milyon da) ve ardından karpuz (863 bin da) gelmektedir. Sofralık domates ve karpuzun ardından en çok ekim alanına sahip sebze kabak (çerezlik)’tir (737 bin da). Kavun ekim alanı bakımından 4. sırada yer alırken (735 bin da) kuru soğan kavunun ardından 5. sırada (527 bin da) bulunmaktadır. (Tablo 15)
6 13.41.00.02 Şalgam üretim miktarı 01.13.41.00.01 Havuç verisine dâhildir.
Tablo 15-Türkiye Sebze Ekim Alanında İlk 10 Ürün ve En Çok Ekim Alanına Sahip İller, 2018 Sıra
No Ürün Adı En Çok Ekim Alanına
Sahip İlk 3 İl Toplam Ekim
Alanındaki Pay, % Türkiye’deki Toplam Ekim Alanı, da
1 Domates (Sofralık)
Antalya 16,8
1.175.095
Mersin 7,9
Muğla 5,2
2 Karpuz
Adana 16,8
863.610
Antalya 9,7
Diyarbakır 5,1
3 Kabak (Çerezlik)
Kayseri 44,0
737.891
Nevşehir 28,7
Konya 9,0
4 Kavun
Ankara 12,5
735.176
Denizli 6,3
Adana 6,0
5 Soğan (Kuru)
Ankara 18,4
527.133
Amasya 10,9
Tokat 8,0
6 Domates (Salçalık)
Bursa 22,0
519.742
İzmir 18,6
Manisa 16,9
7 Fasulye(Taze)
İzmir 8,2
455.263
Bursa 8,0
Mersin 7,6
8 Biber (Salçalık, Kapya)
Çanakkale 18,0
346.248
Manisa 9,9
Şanlıurfa 9,8
9 Biber (Sivri)
Mersin 15,3
290.885
Bursa 10,7
Antalya 9,6
10 Hıyar (Sofralık)
Antalya 14,2
288.852
Mersin 7,9
Hatay 4,9
: : : : :
TOPLAM 8.206.680
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi:04.07.2019
Hatay ili, toplam yaş sebze üretimi bakımından Türkiye genelinde
15. sırada yer almaktayken, toplam sebze ekim alanı bakımından
10. sıradadır.
- 28 -
Türkiye’deki sebze ekim alanlarının toplamdaki dağılımına bakıldığında, en çok ekim alanına sahip domates (sofralık)’in Türkiye’deki toplam sebze ekim alanları içinde %14,3’lük bir paya sahip olduğu görülmektedir.
Domatesin (sofralık) ardından karpuzun %10,5’lik; kabak (çerezlik) ve kavunun %9’luk bir paya sahip olduğu görülmektedir. Havucun, Türkiye’deki toplam sebze ekim alanları içindeki payı ise %1,5’tir. (Şekil 5)
Şekil 5-Türkiye’de Sebze Ekim Alanlarının Dağılımı, 2018
Domates (Sofralık) Karpuz
Kabak (Çerezlik) Kavun
Havuç Diğer
Diğer 55,7%
Havuç 1,5%
Domates (Sofralık) 14,3%
Karpuz 10,5%
Kavun 9,0%
Kabak (Çerezlik) 9,0%
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Türkiye’deki sebze üretim miktarlarının dağılımına yüzdesel olarak bakıldığında, en çok üretilen sebze olan domates (sofralık)’in Türkiye’deki toplam sebze üretimi içinde %14,3’lük bir paya sahip olduğu görülmektedir.
Domatesin (sofralık) ardından karpuzun %13,4’lik; soğanın (kuru) %96,4’luk; kavunun ise %5,8’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Havucun, Türkiye’deki toplam sebze üretimi içindeki payı ise %2,1’dir.(Şekil 6)
Türkiye’de üretimi gerçekleştirilen sebzeler arasında sofralık domates 8,4 milyon tonluk üretim miktarı ile ilk sırada yer
almaktadır. Havuç ise 643 bin tonluk üretim miktarı ile Türkiye’de
üretilen sebzeler içinde 10. sırada yer almakta olup en çok üreten
iller sırasıyla Ankara, Konya ve Hatay’dır.
Şekil 6-Türkiye’de Sebze Üretim Miktarlarının Dağılımı, 2018
Domates (Sofralık) Karpuz
Domates (Salçalık) Soğan (Kuru) Kavun Havuç Diğer
Diğer 31,7%
Domates (Salçalık) 12,4%
Domates (Sofralık) 28,0%
Kavun 5,8%
Karpuz 13,4%
Soğan (Kuru) 6,4%
Havuç 2,1%
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Üretim miktarında olduğu gibi, dış ticarette de domates, hem 2017 yılında hem 2018 yılında sebzeler içinde en fazla ihracatı yapılan üründür. Domatesin ardından ihracat değeri en yüksek olan ürünler sırasıyla biber, hıyar-kornişon, kabak ve patates olmuştur. Havuç-turp ürün grubu ise 2018 yılında sebzeler içinde ihracat değeri en yüksek 8. ürün olmuştur. (Tablo 16)
Tablo 16-Türkiye’de Ürünlere Göre Yaş Sebze İhracatı (2017-2018) Sıra
No* Ürün Adı 2017 2018
Miktar, kg Değer**, USD Miktar, kg Değer**, USD
1 Domates 525.884.950 288.735.753 538.585.972 291.903.059
2 Biber 95.863.012 96.937.046 128.753.389 118.662.315
3 Hıyar, Kornişon 49.946.868 34.095.775 66.922.818 41.348.797
4 Kabak 49.103.963 31.410.936 67.714.499 40.418.846
5 Patates 191.517.039 25.754.958 258.169.993 26.387.573
6 Soğan, Şalot 235.269.891 38.775.929 101.795.722 16.824.207
7 Patlıcan 23.740.401 12.337.271 25.820.361 15.191.262
8 Havuç, Turp 61.109.555 8.728.433 87.508.262 13.714.516
9 Mantar 572.072 6.000.375 1.390.372 10.331.338
10 Diğer Sebzeler 2.616.604 4.326.903 3.172.665 4.618.899
GENEL TOPLAM 1.267.382.698 563.263.914 1.308.233.119 593.286.615
Kaynak: Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu 2019, AKİB, Erişim Tarihi: 09.07.2019 *2018 yılı ihracat değerine göre sıralanmıştır.
**İhracat rakamları FOB değerini göstermektedir.
- 30 -
Yaş sebze ihracatının ürün bazında dağılımı incelendiğinde 2018 yılında domatesin tüm sebzeler içinde
%49,2’lik ihracat payının olduğu görülmektedir. Domatesi %20’lik payla biber, %7’lik payla hıyar-kornişon ve
%6,8’lik payla kabak izlemektedir. Havuç-turp grubunun 2018 yılında tüm sebzelerin ihracat değerleri içinde aldığı pay ise %2’dir. (Şekil 7)
Şekil 7-Türkiye Yaş Sebze İhracatında Ürün Dağılımı, 2018
Domates Biber
Hıyar, Kornişon Kabak Patates Soğan, Şalot Patlıcan Havuç, Turp Diğer Sebzeler
Hıyar, Kornişon 7,0%
Kabak 6,8%
Diğer Sebzeler 4,9%
Biber 20,0%
Domates 49,2%
Patates 4,5%
Soğan, Şalot 3,0%
Patlıcan 2,6%
Havuç, Turp 2,0%
Kaynak: AKİB istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Türkiye’nin 2018 yılında en çok yaş sebze ihracatı gerçekleştirdiği ülkeler Romanya, Rusya Federasyonu, Almanya, Bulgaristan ve Ukrayna olmuştur. Bazı ülkelere olan ihracatı 2017 yılı verileriyle karşılaştırıldığında değişkenlik gösterse de hem 2012 hem 2018 yılında yaş sebze ihracatından en fazla gelir Romanya’dan elde edilmiştir. Türkiye’nin sebze ihracatı yaptığı en önemli ülkelerden biri olan Rusya’ya gerçekleştirdiği ihracattan elde ettiği gelir 2018 yılında 2017 yılına göre %89,6 oranında artış göstermiştir. (Tablo 17)
Tablo 17-Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaş Sebze İhracatı (2017-2018) Sıra
No* Ülke 2017 2018
Miktar, kg Değer**, USD Miktar, kg Değer**, USD
1 Romanya 69.908.976 72.935.600 95.103.692 85.699.958
2 Rusya Federasyonu 97.280.687 38.135.497 102.219.465 72.302.579
3 Almanya 43.917.950 53.431.065 46.874.900 52.198.144
4 Bulgaristan 50.172.767 26.660.218 74.065.594 39.903.630
5 Ukrayna 46.433.599 23.587.840 73.195.110 37.943.100
6 Irak 284.310.601 49.508.704 289.965.730 37.777.664
7 Beyaz Rusya 124.452.512 68.780.900 54.326.863 30.149.965
8 İsrail 21.892.908 15.497.744 50.140.007 29.595.117
9 Suudi Arabistan 93.423.871 29.904.340 86.123.891 26.179.207
10 Gürcistan 101.815.998 29.762.702 92.109.471 25.654.346
11 Suriye 118.595.342 17.380.114 128.656.730 18.712.630
Sıra
No* Ülke 2017 2018
Miktar, kg Değer**, USD Miktar, kg Değer**, USD
12 Polonya 19.557.172 18.421.299 19.975.873 18.362.967
13 Hollanda 16.863.268 18.607.094 15.937.991 16.499.492
14 Moldavya 12.166.089 7.888.692 14.839.591 11.257.368
15 Avusturya 9.628.914 10.835.701 8.497.806 8.538.756
16 Birleşik Krallık 5.093.517 6.144.065 5.577.228 6.647.010
17 Bosna-Hersek 8.750.247 4.268.672 12.728.907 6.065.471
18 Azerbaycan-Nahçivan 29.242.952 7.041.772 31.839.152 5.725.840
19 Fransa 3.373.908 5.033.565 3.291.428 5.226.743
20 Birleşik Arap Emirlikleri 8.893.253 2.327.410 12.121.240 4.412.212 GENEL TOPLAM 1.267.382.698 563.263.914 1.308.233.119 593.286.615
Kaynak: Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Türkiye Geneli Değerlendirme Raporu 2019, AKİB, Erişim Tarihi: 09.07.2019
*2018 yılı ihracat değerine göre sıralanmıştır. **İhracat rakamları FOB değerini göstermektedir.
3.2. Türkiye Havuç Üretimi
Türkiye verilerinin temel kaynağını oluşturan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bitkisel üretim istatistiklerinde CPA 2008 ürün sınıflamasından türetilen ulusal bir sınıflama olan TAORBA 2008 rev.2 sınıflaması kullanılmaktadır.
Bu sınıflamada havuç, 01.13.41.00.01 Havuç koduyla, siyah havuç ise 01.13.41.00.02 Şalgam koduyla sınıflandırılmaktadır. Hatay bölgesinde üretilen siyah havuç (şalgam), ilgili Tarım ve Orman Müdürlüklerine, TÜİK’te 01.13.41.00.01 Havuç olarak sınıflandırılan ürün kapsamında bildirilmekte ve siyah havuca ilişkin veriler ayrıca bildirilmemektedir. Zira, 2017 ve 2018 yıllarında Hatay’da siyah havuç (şalgam) üretimi gerçekleştirildiği bilindiği halde TÜİK’te 01.13.41.00.02 Şalgam koduna ilişkin ekim alanları ve üretim miktarları verisi bulunmamaktadır. Türkiye’nin diğer bölgelerinde de üretime ve ekim alanına ilişkin verilerin bu şekilde birleştirilmiş olabileceğinden hareketle raporun bu bölümünde 01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam’ın verileri birleştirilerek sunulmuştur.
Türkiye’nin sebze ihracatı yaptığı en önemli ülkelerden biri olan Rusya’ya gerçekleştirdiği ihracattan elde ettiği gelir 2018 yılında 2017 yılına göre %89,6 oranında artış göstermiştir.
2009-2018 yılları arasındaki 10 yıllık süreç içinde havuç ekim alanlarının dalgalı bir trend izlediği görülmektedir.
İncelenen yıllar içinde havucun ekim alanın en yüksek değere sahip olduğu yıl 2012 yılı olmuş (142,5 bin da)
ve 2016 yılına kadar düşüş eğilimi göstermiştir. 2016 yılı ile birlikte ekim alanlarında tekrar artış gözlenmeye
başlamış, 2018 yılında bir önceki yıla göre %13,6’lık artış gerçekleşmiştir. (Şekil 8)
- 32 -
Şekil 8-Türkiye’de Havuç Ekim Alanlarının Yıllar İçinde Değişimi (Dekar)*
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
124,297 112,717 123,173 142,448 109,511 105,118 101,653 101,836 109,287 124,169
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
*01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
Ekim alanlarında olduğu gibi havuç üretim miktarlarında da yıllar içinde benzer bir eğilim görülmekte olup en fazla üretimin gerçekleştirildiği yıl 2012 yılı olmuştur. 2012 yılından 2016 yılına kadar üretim miktarında gözlenen düşüş, 2016 yılı ile birlikte sona ermiş ve tekrar artışa geçmiştir. Türkiye havuç üretiminde 2018 yılında bir önce yıla göre %12,8’lik bir artış gerçekleşmiştir.(Şekil 9)
Türkiye havuç ekim alanlarında ve dolayısıyla üretim
miktarlarında en yüksek rakama ulaşılan 2012 yılından sonra düşüş eğilimi başlamıştır. 2016 yılı ile birlikte tekrar yükselişe geçen havuç ekim alanlarında 2018 yılında bir önceki yıla göre
%13,6 oranında, üretim miktarında ise bir önceki yıla göre %12,8
oranında bir artış gerçekleşmiştir.
Şekil 9-Türkiye’de Havuç Üretim Miktarlarının Yıllar İçinde Değişimi, Dekar
800000
700000
600000
500000
400000
300000
200000
100000
0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
595,415 534,946 603,572 715,817 571,793 559,486 536,381 556,387 571,301 644,367
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur. *01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
İncelen yıllar içinde havuç veriminin genel olarak artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 2009-2011 yılları arasında dekar başına 5 tonun altında olan havuç verimi, 2012 yılından sonra 5’in üzerine çıkmıştır.(Tablo 18) Tablo 18-Türkiye’de Havuç Veriminin Yıllar İçinde Değişimi(Ton/Dekar)
Yıl Havuç Üretim Miktarı, ton Havuç Ekim Alanı, dekar Havuç Verimi (ton/dekar)
2009 595.415 124.297 4,8
2010 534.946 112.717 4,8
2011 603.572 123.173 4,9
2012 715.817 142.448 5,0
2013 571.793 109.511 5,2
2014 559.486 105.118 5,3
2015 536.381 101.653 5,3
2016 556.387 101.836 5,5
2017 571.301 109.287 5,2
2018 644.367 124.169 5,2
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi:19.07.2019 *01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
Havucun ekim alanları ve üretim miktarları il bazında incelendiğinde 424,6 bin ton üretim ve 68,1 bin dekar
ekim alanıyla ilk sırada Konya’nın yer aldığı görülmektedir. Konya’nın ardından 2. sırada 132,9 bin ton üretim
ve 23,5 bin dekar ekim alanıyla Ankara gelmektedir. Hatay ise 58,2 bin ton ve 21,5 bin dekar ekim alanıyla
3. sırada bulunmaktadır.(Tablo 19)
- 34 - Tablo 19-İl Bazında Havuç Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018*
Sıra No İl Ekim Alanı, dekar Üretim Miktarı, ton
1 Konya 68.200 424.761
2 Ankara 23.500 132.890
3 Hatay 21.550 58.190
4 Denizli 1.648 8.117
5 Burdur 1.710 3.720
6 Karaman 1.150 3.420
7 Antalya 1.000 2.500
8 Eskişehir 684 1.544
9 İzmir 655 1.311
10 Diyarbakır 200 1.100
: : : :
TOPLAM 124.169 644.367
Kaynak: TÜİK, bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi:19.07.2019 *01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
2018 yılında havuç üretiminin iller bazında dağılımına bakıldığında; %65,9 gibi büyük bir oranla Konya’nın ilk sırada yer aldığı görülmektedir. %20,6 oranla Ankara ikinci sırada, %9,0 oranla Hatay üçüncü sırada yer almaktadır.(Şekil 10)
2009-2011 yılları arasında dekar başına 5 tonun altında olan
havuç veriminin, 2012 yılından sonra 5 tonun üzerine çıktığı
görülmektedir.
Şekil 10-Türkiye Havuç Üretim Miktarının İllere Göre Dağılımı, 2018
Konya Ankara Hatay Denizli Diğer
Ankara 20,6%
Denizli 1,3%
Diğer 3,2%
Konya 65,9%
Hatay 9,0 %
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur. *01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
2018 yılında havuç ekim alanlarının iller bazında dağılımına bakıldığında; %54,9 oranla Konya’nın ilk sırada yer aldığı görülmektedir. %18,9 oranla Ankara ikinci sırada, %17,4 oranla Hatay üçüncü sırada yer almaktadır.
Bu illeri sırasıyla Burdur ve Denizli takip etmektedir. (Şekil 11)
2018 yılında havuç ekim alanı ve üretim miktarı bakımından ilk sırada Konya, ikinci sırada Ankara bulunmaktadır. Hatay ise
%9’luk üretim miktarı ve %17,4’lük ekim alanı ile Türkiye genelinde
3. sırada bulunmaktadır.
- 36 - Şekil 11-Türkiye Havuç Ekim Alanının İllere Göre Dağılımı, 2018
Konya Ankara Hatay Burdur Denizli Diğer
Ankara 18,9%
Burdur 1,4%
Denizli
1,3% Diğer 5,6%
Konya 54,9%
Hatay 17,4 %
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur. *01.13.41.00.01 Havuç ve 01.13.41.00.02 Şalgam verileri birleştirilmiştir.
3.3. Türkiye Havuç Sektöründe Dış Ticaret
Türkiye’nin havuç ihracatının yıllar içindeki eğilimine bakıldığında, 2018 yılında 2014 yılındaki ihracat miktarına göre %110’luk bir artış olduğu görülmektedir. (Şekil 12)
Şekil 12-Türkiye Havuç İhracat Miktarının Yıllar İçindeki Eğilimi, ton
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 100000
2014 2015 2016 2017 2018
41,012 51,169 73,686 61,661 85,948
Kaynak: TÜİK dış ticaret istatistikleri, Erişim Tarihi: 22.07.2019
2018 yılı Türkiye havuç ihracat miktarında 2014 yılına göre
%110’luk bir artış olduğu görülmektedir.
İhracat getirisinin ABD doları cinsinden değeri yıllar içinde ihracat miktarına bağlı olarak değişmiştir. 2018 yılında 2014 yılındaki ihracat tutarına göre %156 oranında bir artış gerçekleşmiştir. Bu artış oranı, ihracat miktarındaki artış oranından daha yüksektir. Dolayısıyla yıllar içinde havuç ihracatında birim fiyatta da artış olduğu sonucuna ulaşılabilmektedir. (Şekil 13)
Şekil 13-Türkiye Havuç İhracat Değerinin Yıllar İçindeki Eğilimi, ABD Doları
0 2000000 4000000 6000000 8000000 10000000 12000000 14000000 16000000
2014 2015 2016 2017 2018
5,530,200 6,820,161 10,798,522 9,129,552 14,139,241
Kaynak: TÜİK dış ticaret istatistikleri, Erişim Tarihi: 22.07.2019
Türkiye’nin 2018 yılında gerçekleştirdiği havuç ihracatından elde ettiği gelir ülke bazında incelendiğinde, ilk
sırada 3,5 milyon ABD doları ile Romanya’nın olduğu görülmektedir. Romanya’yı sırasıyla Suudi Arabistan ve
Suriye izlemektedir. (Şekil 14)
- 38 - Şekil 14-Türkiye’nin Ülke Bazında Havuç İhracatı, ABD Doları
456,354 139,260
152,435 173,186
461,985 831,805
1,362,735 1,433,022
2,192,099
3,424,368 3,511,992
0 1000000 2000000 3000000 4000000
Diğer Ülkeler Toplamı İtalya Lübnan Kuzey Kıbrıs Türk Cum.
Gürcistan Ürdün Irak Bulgaristan Suriye Suudi Arabistan Romanya
Kaynak: TÜİK dış ticaret istatistikleri, Erişim Tarihi: 22.07.2019
K I R I K H A N
- 40 -
4. Kırıkhan İlçesi Havuç Sektörü
Bu başlık altında Kırıkhan ilçesinin yaş sebze ve havuç verileri, Hatay ili geneli ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir.
4.1. Hatay Yaş Sebze Sektörüne Genel Bakış
Entansif (geleneksel) tarımın yapıldığı Hatay ilinde bitki deseni olarak buğday, sanayi bitkileri (pamuk, mısır), sebzeler, zeytinlikler, yağlı tohumlar, narenciye, meyve, tarla sebzeciliği, yem bitkileri ikinci ürün ve ara ziraatı olmak üzere toplam 2.755.780 dekar ekim alanı bulunmaktadır.
Hatay ili sınırları içinde tarımsal faaliyetlerin yapıldığı 4 adet ova bulunmakta olup bunlardan en büyüğü 1.053.880 da alanıyla Amik Ovası’dır.(Tablo 20)
Tablo 20-Hatay’da Tarımsal Faaliyetlerin Gerçekleştirildiği Ovalar
Ovalar Alanı (da) Oranı (%)
Amik Ovası 1.053.880 71
Dörtyol-Erzin Ovası 349.200 24
Arsuz Ovası 45.980 3
Samandağ Ovası 32.000 2
TOPLAM 1.481.060 100
Kaynak: Hatay İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 Yılı Faaliyet Raporu
Tarımsal faaliyetlerin gerçekleştirildiği en büyük ova olan Amik Ovası’nın ilçelere göre dağılımına bakıldığında Kırıkhan ilçesinin en büyük paya sahip olduğu (%31,4) görülmektedir.(Tablo 21)
Tablo 21-Amik Ovası’nın İlçelere Göre Dağılımı
İlçeler Amik Ovası Alanı (da) Oranı (%)
Kırıkhan 331.400 31,4
Reyhanlı 301.780 28,6
Antakya 225.930 21,4
Kumlu 168.210 16,0
Hassa 15.350 1,5
Belen 8.370 0,8
Altınözü 2.840 0,3
TOPLAM 1.053.880 100
Kaynak: Hatay İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 Yılı Faaliyet Raporu
TÜİK bitkisel üretim istatistikleri 2018 yılı verilerine göre Hatay’da toplam 260.438 ha alanda 572.761 ton sebze
üretimi gerçekleştirilmiştir.(Tablo 22)
Tablo 22-Hatay’da Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018
Ürün Grubu Ekim Alanı, ha Üretim Miktarı, ton
Sebze 260.438 572.761
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi: 26.06.2019
Hatay ilinin ilçeler bazında sebze tarımına bakıldığında, 2018 yılında en geniş alanda sebze tarımının yapıldığı ilçenin 83.898 da alanla Arsuz olduğu görülmektedir. Arsuz’da 2018 yılında toplam 147.614 ton sebze üretimi gerçekleştirilmiştir. Arsuz’dan sonra ikinci sırada, 39.517 da’lık sebze ekim alanıyla Kırıkhan ilçesi gelmektedir.
Kırıkhan’da 2018 yılında 39.157 da alanda üretilen sebze miktarı toplam 81.2019 ton’dur.(Tablo 23) Tablo 23-Hatay’da İlçeler Bazında Toplam Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı, 2018
Sıra
No İlçe Ekim Alanı, da Sıra
No İlçe Üretim Miktarı, ton
1 Arsuz 83.898 1 Arsuz 147.614
2 Kırıkhan 39.517 2 Reyhanlı 96.036
3 Reyhanlı 26.057 3 Kırıkhan 81.219
4 Antakya 21.766 4 Antakya 57.376
5 Samandağ 17.800 5 Samandağ 42.881
6 Dörtyol 17.057 6 Yayladağı 34.561
7 Altınözü 16.618 7 Altınözü 31.798
8 Yayladağı 13.822 8 Dörtyol 26.064
9 Kumlu 8.156 9 Kumlu 21.703
10 Hassa 4.120 10 Belen 8.883
11 Belen 3.945 11 Defne 7.498
12 Defne 3.457 12 İskenderun 5.870
13 İskenderun 2.695 13 Erzin 5.567
14 Erzin 1.410 14 Hassa 5.563
15 Payas 120 15 Payas 128
Kaynak: TÜİK, bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi: 31.07.2019
- 42 -
Hatay’da en çok ekim alanına sahip sebze türünün 35.590 da alanla maydanoz olduğu görülmektedir.
Maydanozu sırasıyla soğan(kuru), kavun ve biber (salçalık, kapya) izlemektedir. Havuç ise Hatay’da en fazla ekim alanına sahip 5. sebze olup en fazla havuç tarımının yapıldığı ilçe Kırıkhan’dır. Kırıkhan, Hatay ilindeki toplam havuç ekim alanlarının %88,2’sine sahiptir. (Tablo 24)
Tablo 24-Hatay Sebze Ekim Alanında İlk 10 Ürün ve En Çok Ekim Alanına Sahip İlçeler, 2018 Sıra
No Ürün Adı En Çok Ekim
Alanına Sahip İlk 3 İlçe
Ekim Alanındaki
Paylar, % Ekim Alanı, da
1 Maydanoz
Arsuz 84,3
35.590
Samandağ 11,9
Reyhanlı 2,0
2 Soğan (Kuru)
Reyhanlı 52,9
34.046
Kumlu 17,4
Altınözü 12,0
3 Kavun
Kırıkhan 15,2
23.426
Reyhanlı 10,0
Antakya 8,4
4 Biber (Salçalık, Kapya)
Antakya 39,3
22.826
Arsuz 21,9
Altınözü 17,1
5 Havuç
Kırıkhan 88,2
21.550
Reyhanlı 9,7
Antakya 1,1
6 Domates (Sofralık)
Arsuz 38,4
21.282
Samandağ 16,3
Yayladağı 13,0
7 Fasulye (Taze)
Dörtyol 50,2
16.642
Arsuz 21,1
Hassa 7,8
8 Hıyar (Sofralık)
Arsuz 56,3
14.214
Antakya 16,4
Dörtyol 6,8
9 Patlıcan
Samandağ 20,1
10.471
Yayladağı 19,1
Arsuz 19,1
10 Bezelye (Taze)
Arsuz 55,2
9.055
Hassa 17,7
Kırıkhan 11,0
: : :
TOPLAM 260.438
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi: 31.07.2019
Hatay’da soğan (kuru), üretim miktarı bakımından ilk sırada yer almakta olup 2018 yılındaki toplam üretimi 108.899 ton olarak gerçekleşmiştir. Havuç, üretim miktarı bakımından 3. sırada yer almakta olup 2018 yılındaki toplam üretimi 58.190 tondur. Bu üretimin %81,6’sı Kırıkhan tarafından gerçekleştirilmiştir. (Tablo 25)
Tablo 25-Hatay Sebze Üretiminde İlk 10 Ürün ve En Çok Üreten İlçeler, 2018 Sıra
No Ürün Adı En Çok Üreten İlk
3 İlçe
Üretimdeki Paylar,
% Üretim Miktarı, ton
1 Soğan (Kuru)
Reyhanlı 66,1
108.899
Kumlu 13,6
Altınözü 9,4
2 Domates (Sofralık)
Arsuz 31,2
82.526
Samandağ 25,3
Yayladağı 12,7
3 Havuç
Kırıkhan 81,6
58.190
Reyhanlı 16,2
Antakya 1,2
4 Hıyar (Sofralık)
Arsuz 48,9
49.079
Antakya 29,4
Dörtyol 6,1
5 Biber (Salçalık, Kapya)
Antakya 38,2
46.861
Arsuz 21,3
Altınözü 17,4
6 Kavun
Kırıkhan 67,7
44.295
Reyhanlı 9,9
Kumlu 8,3
7 Maydanoz
Arsuz 84,2
42.738
Samandağ 12,1
Reyhanlı 2,0
8 Patlıcan
Yayladağı 22,6
26.111
Dörtyol 21,2
Samandağ 20,3
9 Fasulye (Taze)
Dörtyol 47,9
17.209
Arsuz 20,4
Hassa 9,1
10 Domates (Salçalık)
Arsuz 60,7
15.017
Altınözü 17,4
Antakya 10,3
: : : : :
TOPLAM 572.761
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistikleri, Erişim Tarihi: 31.07.2019
- 44 -
Hatay’da sebze ekim alanlarının oransal olarak dağılımlarına bakıldığında en fazla ekim alanına sahip sebzenin %13,7 le maydanoz olduğu görülmektedir. Maydanozu sırasıyla %13,1 ile soğan (kuru) ve %9,8 ile domates takip etmektedir. Havucun, Hatay ili sebze ekim alanları içindeki payının ise % 8,3 olduğu görülmektedir. (Şekil 15)
Hatay’da üretilen sebzeler içinde havuç, üretim miktarı bakımından 3. sırada yer almakta olup 2018 yılındaki toplam üretimi 58.190 tondur. Bu üretimin %81,6’sı Kırıkhan tarafından gerçekleştirilmiştir.
Şekil 15-Hatay’da Sebze Ekim Alanları, 2018
Maydanoz Soğan (Kuru) Kavun
Biber (Salçalık, Kapya) Havuç
Domates (Sofralık) Fasulye, Taze Hıyar (Sofralık) Patlıcan Diğer
Biber (Salçalık,
Kapya) 8,8%
Havuç 8,3%
Domates (Sofralık) 9,8%
Fasulye, Taze 4,5%
Hıyar (Sofralık) 5,5%
Patlıcan 4,0%
Maydanoz 13,7%
Soğan (Kuru) 13,1%
Kavun 9,0%
Diğer 23,2%
Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden yola çıkılarak DOĞAKA tarafından oluşturulmuştur.
Üretim miktarı bakımından dağılımda ise ilk sırada %19,0 ile soğan (kuru) bulunmaktadır. Soğanı (kuru) sırasıyla
%14,4 ile domates ve %10,2 ile havuç takip etmektedir. (Şekil 16)
Şekil 16-Hatay’da Sebze Üretim Miktarları, 2018
Soğan (Kuru) Domates (Sofralık) Havuç
Hıyar (Sofralık) Biber (Salçalık, Kapya) Kavun
Maydanoz Patlıcan Fasulye, Taze Diğer
Havuç 10,2%
