Kırıkhan Havuç Sektörünün Geliştirilmesine Yönelik Çözüm Önerileri

Çalışma süresince Kırıkhan havuç sektörüne yönelik çeşitli kurum ve kuruluşlar ile havuç üreticileri ve tüccarları ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler sonucunda sektörün gelişimine yönelik çeşitli çözüm önerileri sunulmuştur.

• Kooperatifleşme

Görüşmeler süresince çoğu üretici, girdi fiyatlarının yüksek olmasından, satış fiyatlarının maliyetleri karşılayamamasından, mevsimsel etkiler sebebiyle bazı yıllarda havucun ellerinde kaldığından bahsetmiştir. Fiyat istikrarının sağlanabilmesi ve girdi maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağlaması bakımından kooperatifleşme sürecine gidip gitmedikleri sorulduğunda ise bu girişimlerin daha önce sonuç vermediği belirtilmiştir. Fiyat belirleme konusunda ise kendi aralarında oluşturdukları çeşitli iletişim yollarıyla günlük olarak fiyat belirlemeye çalıştıklarını ifade etmişlerdir.

Kooperatifleşmenin, doğru yönetişim ile üreticilere sağlayacağı faydalar, havucun fiyatlandırılmasında daha istikrarlı bir yapıya kavuşacağı ve birlikte üretim anlayışıyla üretim maliyetlerinin düşürülebileceği üreticilere anlatılmalıdır. Mevsimsel etkiler sebebiyle üretimde zarara uğramaları durumunda kooperatif aracılığıyla sonuçlarından daha az etkilenmelerinin, üretimlerin zarar görmediği yıllarda ise havucun gerçek değerinde satılabilmesinin yolunun kooperatifleşmeden geçtiği ile ilgili bilinçlendirilmelidirler. Ayrıca kooperatif yoluyla satışın, alıcılar bakımından da güven oluşturacağı ifade edilmelidir.

• Tarımsal Desteklemeler

Havuç üretiminde destekleme primi olmaması, üretimin teşvik edilmesi konusunda bir engel teşkil etmektedir. Bu durum aynı zamanda kayıt dışı üretime de sebep olmaktadır. Havucun tarımsal destekleme kapsamına alınması veya havuç üreticisine sübvansiyonlu kredi desteği verilmesi gibi seçenekler, üretimin teşvik edilmesine katkı sağlayacaktır.

• İhracat

Hatay ili 2017 yılı verilerine göre 4,9 milyon ABD doları tutarındaki havuç ihracatı ile Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. Ancak havuç ihracatında DFİF desteği verilmemektedir. Ciddi bir ihracat potansiyeli olan Hatay ilindeki havuç ihracatçıları, DFİF desteklerinden de faydalanmayı talep etmektedirler.

DFİF her ne kadar ihracatçıya verilse de üreticiyi de ürün fiyatları açısından direkt etkilemektedir.

DFİF’in verilmemesi ihracatçının üreticiye fiyat konusunda baskı yapmasına sebep olmaktadır.

• Sezonluk İşçiler

Hasadı kışın yapılan havuç, sezonluk işçilerin genel olarak çalışmayı tercih etmediği bir üründür.

Hatay bölgesinde geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin yoğun şekilde varlığı, üreticilerin hasat zamanı işçi temininde fayda sağlasa da üreticiler, sezonluk işçilerin tarımsal iş ahlakı bakımından yetersiz olduğunu belirtmektedirler. sebeple üreticiler, sezonluk işçiler için konteyner tahsisinin yeterli ve paylaşımının adil şekilde yapılmasını talep etmektedirler.

• Havuç Yıkama ve Depolama Yeri

Kışın, çamurlu araziden hasat edilen havuçların temizlenmesi ve depolanması için Kırıkhan’da ortak bir kullanım alanı bulunmamaktadır. Havuçların depolanamaması, üreticinin ürünü hemen hasat sonrası satmasına, alıcı karşısında pazarlık şansının azalmasına sebep olmaktadır. Bu sebeple ilçede hasat edilen havucun yıkanarak temiz şekilde depolanabileceği bir alana ihtiyaç duyulmaktadır.

İlçenin önemli bir geçim kaynağı olan havucun, ortalama rekoltesini karşılayabilecek büyüklükte bir deponun kurulması ve üreticilerin bu depoyu uygun fiyatlarla kiralama yoluyla ürünlerini saklayabilmeleri alıcılar karşısında rekabet gücü kazanmalarını sağlayacaktır.

• Sulama

Bölge çiftçileri genellikle primer dönemde salma sulama yönetimini, sekonder dönemde yağmurlama yöntemini kullanmaktadırlar. Bölgedeki su kaynaklarının gün geçtikçe azalması ve sulama suyunun daha derin kuyular açılması suretiyle sağlanabiliyor olması maliyeti artırmaktadır.

Bu sebeple bölgeye verilecek sulama suyu ile ilgili hali hazırda devam eden çalışmaların (Tahtaköprü Barajı’nın yükseltme çalışmaları) hızlı bir şekilde tamamlanması gerekmektedir. Ayrıca çiftçiler havucun tüm gelişim dönemlerinde yağmurlama sistemine geçiş için teşvik edilmelidir.

Kuyu suyuyla sulama, elektrik giderlerini de büyük ölçüde artırmaktadır. Elektrik dağıtımının özelleştirilmesinin ardından elektrik faturalarının aylık olarak düzenlenmeye başlaması ve ödeme tarihinin geçtiği durumlarda elektrik kesintisinin uygulanması çiftçiyi zor durumda bırakmaktadır.

ÇKS’ye kayıtlı alanların elektrik giderlerinin eskiden olduğu gibi mahsulden mahsule tahsil edilmesi çiftçinin yararına olacaktır.

- 56 -

• Hasat Yöntemleri

Havuç tarımında hasat, geleneksel olarak elle yapılmaktadır. Ayrıca ilçede hasat zamanı kış aylarına denk geldiği için araziler belli dönemlerde çamurlu olmakta ve mevcut imkânlarla makineli hasat yapılamamaktadır. Ancak yağmurlu olmayan dönemlerde arazi makineli hasada uygun yapıda olmakta ve makineli hasattan, elle yapılan hasada göre daha fazla verim alınmaktadır.

• Coğrafi İşaret ve Markalaşma

Kırıkhan Havucu’nun tanınırlığı geçmiş yıllara göre artmış olsa da markalaşma süreci tamamlanabilmiş değildir. Havucun ve siyah havucun diğer bölge havuçlarından farkının ortaya

• Katma Değerli Ürün

Havuç, içerdiği besinsel öğelerin faydaları bakımından sebze olarak değerli bir ürün olmakla birlikte özellikle siyah havuç, endüstriyel anlamda da önemi giderek artan bir üründür. Ancak mevcut durumda siyah havuç, bazı üreticilerin anlaşmalı olduğu konsantre üreticilerine satılmakta, bu firmalar da konsantre siyah havuç suyunu ihracat yoluyla pazarlamaktadırlar. Her aşamada katma değer kazanan siyah havuç nihai olarak gıda, tekstil ve kozmetik sektörlerinde doğal renk maddesi olarak kullanılabilecek bir ürün olarak karşımıza çıkmaktadır.

Siyah havucun hasat edilir edilmez anlaşmalı konsantre firmalarına satılması yerine hammaddenin, Kırıkhan’da kurulacak bir tesiste işlenerek konsantre edilmesi; yan ürünlerin hayvan yemi, vs. olarak değerlendirilmesi; havuca katma değer kazandıracak ve kurulan tesis bölgeye, istihdamın artması yönünde katkı sağlayacaktır. Kırıkhan bölgesinde yetiştirilen siyah havucun sahip olduğu nitelikler bakımından kaliteli bir son ürün elde etmeye oldukça elverişli bir ürün olduğu (kuru madde miktarı, antosiyanin içeriği sebebiyle renk oranı) üründe çeşitli analizleri gerçekleştiren akademisyenler ve konsantre üreticileri tarafından dile getirilmektedir.

Saha ziyaretleri sırasında, bölgede böyle bir yatırıma ortak olabilecek girişimci potansiyeli bulunduğu ve yabancı yatırımcıların bölgeye getirilerek incelemelerde bulunabileceklerine dair bilgiler edinilmiştir. Süreç, ilgili kurumların desteği ile bölgede kurulabilecek bir tesisin fizibilitesinin hazırlanması ile başlatılabilecektir.