Bilim ve Teknik
8
Yeni bulunan tarih öncesi aletler Asya’daki insan top-luluklarının gelişimine ye-ni bir bakış açısı getiriyor. El baltaları olarak adlan-dırılan, büyükçe, kesici
taş aletler,
Hindis-tan’dan Avrupa ve Afri-ka’ya kadar uzanan böl-gedeki tarih öncesi arke-olojik alanlarda sıkça
bu-lunmaktadır. Nitekim
1944’te Harvardlı insanbi-limci (antropolog) Hallan. L. Movius Jr., 1,6 milyon yıl ile 200 000 yıl önce arasında yaşayan topluluklara yönelik bir varsayım ileri sürmüştü. Bu-na göre, bu tür aletler kullaBu-nan topluluklarla daha basit aletler kul-lanan Orta ve Doğu Asya’daki top-luluklar, sanki coğrafi bir çizgiyle bir-birlerinden ayrılıyorlar. Arkeologlar bu düşsel çizgiyi Movius Hattı diye adlandırdılar. Ne var ki geçen ay Çin’in Vitnam sınırına yakın Guanxi Zhuang Özerk Bölgesi’ndeki Bose Havzası’nda, 800 000 yıllık el baltala-rı bulundu. Buluşu Pekin’deki Çin Bilimler Akademisi’nden Hou Yamei ile Washington’daki Smithsonian Enstitüsü’nden Richard Potts ve ekipleri gerçekleştirdi. Buluntuların tarihlemesi de California’daki Berke-ley Jeokronoloji Merkezi’nce argon izotoplarının bozunumları incelene-rek yapıldı.
Birçok araştırmacı, insanların ilk basit aletleri 2,5 milyon yıl önce Afri-ka’da yapmaya başladığına inanıyor. Yaklaşık bir milyon yıl sonra da el baltaları gibi daha gelişmiş aletler or-taya çıktı. Bunların benzerleri Avru-pa’daki kazılarda da bulunmuştu. Ne var ki aynı yaşam düzenine ait benzer aletler Asya’da hiç
bulunamamıştı. Bu buluşa değin, Asya’daki topluluk-ların aynı dönemde Avrupa ve Afrika’da yaşayanlara göre da-ha az gelişmiş olduğu düşünülüyordu. İki bölge arasında kültü-rel bir kopukluk ol-duğu sanılıyordu.
Kumtaşı ve kuvarstan yontularak yapılan bu ilkel kes-me aletleri, modern teknolojinin ilk öğeleri olarak kabul ediliyor. “Bu tür aletlerin Çin’de ortaya çıkması bek-lenmedik bir olay” diyor Potts. Aynı tarihlerde Afrika’da üretilen taş alet-lerle aynı gelişmişlik düzeyinde olan bu el baltaları, Avrupa’dakilerden da-ha gelişmiş.
Yamei, Potts ve arkadaşları Bose Havzası’ndaki 24 kazı alanında orta-ya çıkartılan insan orta-yapımı 991 aleti incelemişler. Bunlar arasında, iki kes-kin kenarlı 35 el baltası da var. Kazı alanlarının üçünde bulunan taş alet-lerin, çok yüksek sıcaklıkların etki-sinde kalmış olduğu anlaşılmış.
Aletler üzerinde laboratuvarlarda yapılan argon izotopu analizleri de bu yüksek sıcaklığa neden olan ısınma-nın, 803 000 yıl önce olduğunu ortaya koymuş. Bilim adamları kayalardaki bu ısınmanın, Çin’in güneyinde, büyük olasılıkla Endonezya yakınla-rında atmosferde patlayan ya da yere düşen bir göktaşın-dan
kaynaklandığı-nı düşünüyorlar.
Bölgede, tektitler, yanmış odun parça-ları, odun kömürü ve bitki artıkları bulunmuş. Bu ça-lışmalardan bağım-sız olarak okyanus
tabanlarında yürütülen başka çalış-malar da aynı tarihlerde böyle bir olay yaşandığını gösteriyor. Göktaşının, ormanlık böl-geyi yerle bir edip,
ka-yaçların yeryüzüne
çıkmasına yol açtığı tahmin ediliyor. O dönemde bu böl-gede Homo erectus gruplarının yaşadığı biliniyor. Böyle bir olaydan çok korkmuş ve etkilenmiş olmalı-lar. Ne var ki bir süre sonra bölgeye geri dö-ndükleri anlaşılıyor. Araş-tırmacılar, bölgede yaşayan Homo erectusların bu ka-yaçlara şekil vererek bunlar-dan el baltaları ürettiğini dü-şünüyorlar.
Afrika ve Avrupa’da el baltaları-nın boyutları ve tasarımları yaklaşık bir milyon yıl boyunca hiç değişme-miş. Çin’de bulunanlarla bunlar ara-sında ilk bakışta ayırt edilemeyecek küçük farklılıklar var. Potts ve arka-daşları alet yapımındaki farklılaşma-nın kültürel farklılaşmadan kaynak-landığını düşünmüyorlar. Öte yan-dan, kimi insanbilimcilerse, alet ya-pımının doğrudan kültürel yapının bir yansıması olduğu görüşünde.
“Bose el baltalarının keşfi, Movi-us hattının her iki tarafındaki insan-larda da benzer teknik, kültürel ve bilimsel yetenekler olduğunu göste-riyor. Bu keşif, ilk insanların davranış biçimlerinde, kültürel farkların etkin olmadığını ortaya koyuyor. Benzer koşullarda dünyanın değişik yerlerin-deki insan toplulukları benzer taş aletler geliştirmişler” diyor Potts. Ya-ni Asya’da 800 000 yıl önce yaşayan Homo erectus grupları aynı dönemde Avrupa ve Afrika’da yaşayanlar kadar gelişmiş, benzer kültürler geliştirmiş-ti. California Üniversitesi’nden in-sanbilimci F. Clark Howell da As-ya’da yaşayan Homo erectus grupla-rının, uygun kayalar buldukları za-man, kendi el baltası geleneklerini geliştirdiğini söylüyor. http://www.sciencenews.org http://www.cnn.com http://news.bbc.co.uk
