ÇATILAR
Binayı üstten gelen kar, yağmur, rüzgâr, sıcak, soğuk gibi dış tesirlere karşı korumak, estetik bir güzellik ve bütünlük kazandırmak amacıyla inşa edilen yapı elemanlarına çatı denir.
Çatılar, ahşap, çelik, betonarme malzemelerden veya bu malzemelerin birlikte kullanılması ile inşa edilebilirler.
Çatılar, meyillerine, meyilli yüzeylerine, yağmur oluklarının durumuna ve inşa şekillerine göre sınıflandırılabilirler.
Çatının şekline yörenin iklim durumu tesir eder. Binanın şekli, cinsi ve oturacağı mesnet durumu, çatının şekil ve cinsinin tesbit edilmesinde dikkat edilecek hususlardır.
Çatı Şekilleri ve Adları:
Çatı şekilleri binanın mimari durumu, yörenin iklim durumu ve mimarî tarzına göre değişiklik gösterir.
Üzerinde gezilecek olan çatılar teras çatı şeklinde yapılır.
Üzerinde gezilmeyecek çatılar ise meyilli yüzeyli yapılır.
Binanın yeri, şekli ve büyüklüğü, çatının meyilli yüzeylerinin şekil ve sayısına tesir eder.
Binanın kullanım amacı ve ışık alma durumuna göre de çatıya şekil verilir.
Çatı Çeşitleri
Sundurma Çatı, Beşik Çatı, Kırma Çatı, Mansard Çatı, Kule Çatı, Fenerli Çatı,
Şet Çatı, Kombine Çatı.
Sundurma Çatı
Tek yüzeyli çatıda denilen sundurma çatının yapımı kolay ve maliyeti azdır.
Çamaşırlık, garaj, odunluk-kömürlük, bahçıvan odası gibi açıklığı az olan yerlerde uygulanırlar.
Müstakil binalarda, ayrık olarak uygulandığı gibi, başka bir binanın duvarına dayalı şekilde de yapılabilmektedir.
Tek Satıhlı Çatı
Sundurma çatı adı verilen bu çatı yağmur sularını tek yönde toplayarak akıtır.
Küçük evlerde, dağ evlerinde, küçük satış kulübelerinde, sergi salonlarında, geçici şantiye binalarında ve depolarda, büyük binalara yaslanan küçük binaların çatıları tek satıhlı yapılır.
Beşik Çatı
İki tarafa meyilli ve iki yüzeyi olan çatıdır.
Küçük tesislerde, evlerde, depo binalarında, sıra bloklarda, gizli dereli olarak bitişik binalarda çok uygulanan bir çatı şeklidir.
Kırma Çatı
Dört yöne akıntısı olan çatı şeklidir.
Ev, apartman, büro binaları, otel ve resmi binalarda uygulanır.
Dört yüzeyli olursa basit kırma çatı, dörtten fazla yüzeyli olursa mürekkep veya birleşik çatı adını alır.
Tepeden Işık Alan Özel Çatılar
Bina içerisindeki çalışma alanlarına ışık vermek amacı ile düzenlenen ve pencereli olarak inşa edilen değişik şekillerdeki çatılardır.
Fabrika, atölye, hangar, çiftlik binalarının çatıları bu şekilde inşa edilir.
Mahyaları Bir Noktada Birleşen Çatılar Bu çatılara sivri çatı adı da verilir.
Minare, kule, türbe, şadırvan, ve camilerin kubbe çatıları bu şekilde yapılır.
Mansard ve Şevli Çatılar
Yüzeylerinde birden fazla eğim kullanılarak inşa edilen çatılardır.
Çatının kar tutmaması ve çatı arasından yararlanılması için eğim dik tutulur.
Çatının ikinci eğimi çatı katından itibaren azaltılır.
Haçvari Çatı
Kare veya kareye yakın dikdörtgen planlı binalarda yapılan ve her cepheden beşik çatı görünüşü veren bir çatı şeklidir.
Sekiz adet meyilli yüzü vardır.
Basit Kırma Çatı
Birleşik Kırma Çatı
Kombine Çatı Kule Çatı
Mansard Çatı
Fenerli Çatı
Şet Çatı
ÇATI PLANI ÇİZİMİ
Çatı Yüzeylerini Sınırlayan Hatlar 1. Saçak kenarı: damlalık, oluk.
2. Bina yüzeyi hattı 3. Meyilli yüzey 4. Düz mahya 5. Dere mahya 6. Düşük mahya 7. Tepe noktası 8. Eğik mahya, sırt
Çatıyı Meydana Getiren Elemanlar
1. Yastık kirişi 7. Gergi kirişi 13. Rüzgârlık tahtası 2. Damlalık aşığı 8. Yanlama 14. Yağmur oluğu 3. Çatı örtüsü 9. Göğüsleme 15. Dikme
4. Örtü altı kaplaması 10. Askı 16. Bırakma kirişi 5. Mertek 11. Payanda 17. Yastık
6. Aşık 12. Kuşaklama 18. Mahya Aşığı
Çatı örtüsü
Çatının en üstünde bulunan kısımdır. Çatıyı kar, yağmur, rüzgâr gibi harici tesirlere karşı korur.
Kar ve yağmur sularını çatı yüzeyinden yağmur oluk ve borularına nakleder.
Örtü cinsi çatının meyline ve cinsine göre değişir.
Örtü olarak kiremit, eternit, oluklu veya düz madeni levhalar, arduvaz, bitüm Örtü Altı Kaplaması
Çatı örtüsünün üzerine döşendiği kısımdır. Örtü altı kaplaması için 1,5-2,5 cm kalınlığında tahtalar veya 3x5 cm’lik çıtalar kullanılır.
Tahtalar ya bitişik veya 5-15 cm aralıkla çakılır.
Çıtalar ise kiremit aralığına göre belirli aralıklarla merteklerin üzerine 7’lik çiviyle çakılır.
Mertekler
Çatı örtüsü ve örtü altı kaplamasını taşır.
Çatının iskeletini meydana getirir. Çatının meyline göre eğimde çatıya tespit edilir.
Boyutları 5/8 - 5/10 - 6/10 - 6/12 - 4/12 - 5/12 cm’dir.
40 - 60 cm ara ile yerleştirilir.
Aşıklar
Merteklerin yükünü alan elemanlardır. Çatıda bulunduğu yere göre isim alır.
Damlalık aşığı saçak kısmında, mahya aşığı veya tepe aşığı mahya altında bulunur.
2-2.5 m yatay aralıkla yerleştirilir. Açıklıkları ise 3-4 m arasında değişir.
Boyutları 10/14 - 12/16 - 14/18 cm arasında alınır. Dikmelere ve uçlarından duvarlara oturur.
Dikmeler
Aşıklardan gelen yükleri alan düşey elemanlardır.
Kirişlere, yastıklara, taşıyıcı duvar ve döşemelere otururlar.
Kesitleri kare şeklinde ve 8x8 - 10x10 - 12x12 cm arasındadır.
Göğüslemeler
Aşıkların yatay durmalarını ve sehim yapmamalarını sağlamak amacıyla aşık altlarından dikmelere 45° meyille tespit edilen desteklerdir.
Kesitleri 8x8 - 10x10- 8x10 5x10 - 6x10 cm arasındadır.
Yanlamalar
Askılı çatı sisteminde asma makaslarda, aşıklardan dikmelere gelen yükleri alarak mesnetlere nakleden taşıyıcı çubuklardır.
Boyutları 8x16-10x16 cm arasında alınır.
Payandalar
Askılı çatı sisteminde asma makaslarda, dikmelere gelen yükleri çatı makası ortasındaki düğüm noktasına ileten meyilli konumdaki çubuklardır.
Kesitleri yanlamalarda olduğu gibi alınır.
Kuşaklamalar
Çatının enine açılmasını önlemek, mertek, yanlama payanda ve dikmeleri her iki yandan kavrayarak birbirine bağlamak için orta aşık altlarından geçecek şekilde yatay uzatılan çubuklardır.
Kesitleri 2,5x15-2,5x20-5x10-5x20 cm ebadında alınır.
Rüzgar Kirişleri
Çatı makaslarının rüzgar tesiri ile devrilmesini önlemek ve birbirine bağlamak gayesi ile iki baştaki makası çapraz bağlayan kirişlerdir.
Kiremitler
Düz, oluklu (alaturka), marsilya tipi olmak üzere üç ayrı şekil ve ölçüde imal edilir.
Düz kiremitler 4x6 - 5x8 cm kesitli, 15-20-25 cm aralıklarla çakılmış çıtaların üzerine döşenir.
Döşenme şekilleri beslemeli, bindirmeli ve çift sıralı örtü şekillerinde yapılır.
Düz kiremit örtü için çatı meyli 1/3 olmalı.
Alaturka kiremitle örtüde, kiremitler bir ters, bir düz olarak dizilir.
Kiremit boyları 40 cm ve yamuk şeklindedir.
Bir metrekare çatı yüzeyine 60 adet alaturka kiremit kullanılır.
Mahya kiremidi olarak bir metretül için 4 adet kullanılır.
Marsilya tipi kiremitler diğer kiremitlere göre daha hafiftir.
Örtü kabiliyeti daha iyidir. 33,5 cm ara ile 4x6 cm kesitli çıtalar üzerine dizilir.
Bir metrekare çatı yüzeyine 17 adet kiremit hesap edilir.
Bir metretül için 3 adet mahya kiremit kullanılır.
Kiremitlerin dizilmesine saçak kenarından başlanılır.
İlk sıra bağlama teli ile, çatı üzerine çakılan çivilere bağlanır.
İkinci sıra serbest dizilir, tek sayılı sıralar birinci sıra gibi bağlanarak mahyaya döşenir, mahya, özel yapılmış mahya kiremidi ile kapatılır.
Eternit Levha Örtü
Depo ve atölyelerin çatı örtülerinde kullanılır.
Türkiye’de 92x250 cm boyutunda imal edilir.
Çatı örtüsü altına su ve rutubete karşı yalıtım için katranlı veya bitümlü kartonla örtü yapılır.
Ruberoit denilen bu örtü 1 m genişlikte, 10-20 m uzunlukta, 330-650 gr/m2 ağırlıkta bulunur.
Tecrübe için üzerine doldurulan 3 cm yüksekliğindeki suyu 72 saat geçirmemeli, 3 cm çaplı yuvarlak çubuğa sarılınca kırılmamalı ve çatlamamalı.
Madeni Çatı Örtüleri
Bu örtüler kullanılacak ise eğimi az çatılar yapılabilir.
Galvanizli, oluklu saç, düz levha, çinko, kurşun ve bakır levhalar kullanılır.
Oluklu saçlar 80x240 cm boyutunda imal edilir.
Levhaların birbirine eklenmeleri çıtalı veya çıtasız olarak yapılır.
Çatı İnşa Şekilleri Dikmesiz Oturtma Çatı
Bırakma kirişi ve merteklerle yapılır. Mertekler 50 ile 90 cm arasında atılır.
Sundurma Çatılar
Tek yüzeyli olan sundurma çatının en basit olanı kapı üzerlerine yapılan sundurma şeklidir.
Sundurma, üst aşık kuşaklama sevi-yelerinden duvara bağlanır.
Ayrıca dikmelerin oturtması için duvar-da 2-3 m ara ile taş konsollar bırakılır.
Dikmeli İki Yöne Meyilli Çatı Makasları (tek dikmeli)
Dikmeli İki Yöne Meyilli Çatı Makasları (çift dikmeli)
