1
Türkiye’deki İstatistik Bölümlerine İlişkin İstatistikler
CAN CENGİZ ÇELİKOĞLU1, ASLI SUNER2
1Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü, Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca, İzmir, Turkiye, e-mail: cengiz.celikoglu@deu.edu.tr
2Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü, Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca, İzmir, Turkiye e-mail: asli.suner@deu.edu.tr
Özet
Bu çalışmada Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinin profilleri çıkartılmıştır. Bölümlerin öğretim programları, akademik kadrosu, öğrenci sayıları ve kontenjanlarına ilişkin veriler bilgi formları aracılığıyla toplanmıştır. Türkiye’deki İstatistik Bölümlerine ilişkin istatistikler özetlenmiştir.
Türkiye’deki mevcut ve yeni kurulan İstatistik Bölümlerinin dünü, bugünü ve geleceği değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: İstatistik bölümlerinin profilleri, İstatistik bölümü öğrencilerine ilişkin istatistikler, İstatistik bölümü öğretim elemanlarına ilişkin istatistikler
1. Giriş
Yapılan çalışmada, Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinin profillerinin çıkartılması amaçlanmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu’nun internet sitesinden elde edilen Yüksek Öğretim Kataloğu 2010 bilgileri ve YÖK Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP) kapsamında bulunan üniversiteler çalışmada incelenmiş, bu üniversitelerin İstatistik Bölümlerine ait temel bilgiler elde edilmiştir.
Bölümlere ait verilerin toplanması amacıyla bir bilgi formu (Ek-1) oluşturulmuş, internet siteleri bulunan bölümlerin bilgileri bu sitedeki veriler yardımıyla doldurulmuştur. Hazırlanan bilgi formu ile anabilim dalı bazında İstatistik Bölümlerinin mevcut öğretim kadrosu dikkate alınarak lisans ve lisansüstü öğrenci ve mezun sayılarına ait veriler toplanmıştır. Ayrıca bölümlerin kuruluş yılı, öğretime başlama yılı, ikinci öğretim yapılıp yapılmadığı ve öğretim dili gibi bilgilere de bilgi formunda yer verilmiştir. Eğer internet sitesinde öğretim planı yer alıyorsa bu bilgiler de elde edilerek bölümlere gönderilmek üzere hazırlanmıştır. Daha sonra bu belgeler bölümlerin posta adreslerine çalışma ile ilgili bilgilendirme mektubunu da içerecek şekilde postalanmış, güncel olmayan bilgilerin bölümler tarafından güncellenip geri gönderilmesi istenmiştir. Tarafımıza geri dönüşü olmayan belgeler için bölüm başkanlarına ya da fakülte dekanlarına telefon yoluyla ulaşılmış, eksik bilgilerin e-posta yoluyla toplanması sağlanmıştır.
Elde edilen veriler yardımıyla, üniversitelerin istatistik bölümlerinin öğretim üyesi, araştırma görevlisi, anabilim dallarına göre öğretim elemanı sayısı ve öğrenci sayıları gibi bilgiler özetlenmiştir. Ayrıca, bölümlere gönderiler belgelerde bölüm başkanlarından bölüm yöneticisi olarak, İstatistik Bölümleri hakkında tartışmak istedikleri temel sorunları belirtmeleri istenmiş ve bu sorunlara da çalışmada yer verilmiştir.
Üniversitelerin akademik kadrolarında gerek sayısal gerekse unvan değişiklikleri ve yeni ÖYP araştırma görevlisi ilanları nedeniyle bir değişim sürekli olarak yaşanmaktadır. Bu çalışma Ağustos 2012 tarihi itibariyle bir kesit çalışmasıdır. Çalışmada kullanılan veriler bu tarihten önce yapılan güncellemeleri içermektedir.
Bu çalışma sonucunda elde edilmiş Türkiye’deki üniversitelerin istatistik bölümlerine ait toplanan bu bilgilere ve öğretim planlarına http://estat.deu.edu.tr/colleague/ adresini kullanarak Dokuz Eylül Üniversitesi İstatistik Bölümü internet sayfasındaki “Paydaşlarımız” bölümünden ulaşılabilmektedir.
2 2. İstatistik Bölümlerinin Gelişimi
Yüksek Öğretim Kurumu’nun internet sitesinden elde edilen Yüksek Öğretim Kataloğu 2010 bilgilerine göre 21’i devlet, 5’i vakıf üniversitesi olmak üzere toplamda 26 üniversitenin İstatistik Bölümünde öğretim sürmektedir. Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP) kapsamında bulunan üniversiteler incelendiğinde ise 24 devlet üniversitesinde İstatistik Bölümünün kurulduğu fakat henüz öğretim verilmediği görülmüştür. Elde edilen bilgiler doğrultusunda, Türkiye’de 45 devlet üniversitesi ve 5 vakıf üniversitesi olmak üzere toplamda 50 üniversitede İstatistik Bölümü bulunmaktadır.
İstatistik Bölümlerinin 16’sı Fen Fakültelerinde, 34’ü ise Fen-Edebiyat Fakültelerindedir. Bu üniversiteler arasından sadece 1 devlet ve 1 vakıf üniversitesinde bölüm adı İstatistik ve Bilgisayar Bilimleri Bölümü olarak yer almaktadır. Yeni kurulan 11 bölümde vekâleten bölüm başkanı bulunmakta, 6 bölümde ise görevli bölüm başkanı bulunmamaktadır.
2.1 Kuruluş ve Öğretime Başlama Yılları
Bölümlerin kuruluş yıllarına bakıldığında en eski İstatistik Bölümü 1967’de kurulan Hacettepe Üniversitesindeki İstatistik Bölümü iken, en yeni İstatistik Bölümleri 2011 yılında kurulan Bartın, Bingöl, Celal Bayar, İstanbul Medeniyet, Karabük ve Niğde Üniversitelerindedir. Ayrıca Batman, Cumhuriyet, Gaziantep, İnönü, Karamanoğlu Mehmetbey ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitelerindeki İstatistik Bölümlerine ilişkin kuruluş yılı bilgisine ulaşılamamıştır.
Bölümlerin lisans öğretimine başlama yıllarına ait Şekil 1 incelendiğinde, lisans öğretimine başlayan ilk İstatistik Bölümü 1968 yılı ile Hacettepe Üniversitesi İstatistik Bölümü’dür. İkinci olarak 1978’de Gazi Üniversitesi İstatistik Bölümü daha sonrasında ise sırasıyla 1982 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi İstatistik Bölümü ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İstatistik Bölümü (o zamanki adıyla Anadolu Üniversitesi), 1983 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi İstatistik Bölümü lisans öğrencisi almaya başlamıştır.
Şekil 1. Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinin lisans öğretimine başlama yıllarının dağılımı
3
Bölümlerin lisansüstü öğretimine başlama yıllarına ait Şekil 2 incelendiğinde, lisansüstü öğretimine başlayan ilk İstatistik Bölümü’nün yine 1979 yılı ile Hacettepe Üniversitesi olduğu, ikinci olarak 1982’de Gazi Üniversitesi ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi, sonrasında ise 1983 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, ardından 1984 yılında ise Ankara Üniversitesi lisansüstü öğretime başladığı bilinmektedir.
Toplamda 20 üniversitenin İstatistik Bölümünde lisansüstü öğretim yapılmaktadır (Şekil 2).
Şekil 2. Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinin lisansüstü öğretimine başlama yıllarının dağılımı
2.2 Öğretim Dilleri
Lisans düzeyinde öğrencisi olan 26 üniversitenin lisans öğretim dilleri incelendiğinde, 21 üniversitenin İstatistik Bölümünün %100 Türkçe öğretim verdiği; Anadolu Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi olmak üzere toplamda 3 üniversitenin %30 İngilizce öğretim verdiği; Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi’nin ise %100 İngilizce öğretim verdiği görülmüştür. 24 üniversitenin ise öğrencisi bulunmamaktadır.
Lisansüstü öğretim yapan 20 İstatistik Bölümün öğretim dilleri incelendiğinde, 17 üniversitenin %100 Türkçe öğretim verdiği, sadece Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde %30 İngilizce öğretim verildiği, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesinde ise %100 İngilizce öğretim verdiği görülmüştür.
2.3 Öğretim Elemanları
Üniversitelerden edinilen bilgiler doğrultusunda Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinde toplamda 441 akademik personel olduğu; bu sayının 217’sinin öğretim üyesi, 224’ünün diğer kadrolardaki öğretim elemanları olduğu görülmüştür.
4
Toplamda 32 araştırma görevlisi ÖYP araştırma görevlisi olarak, 18 araştırma görevlisi de 35. Madde ile görevlendirilmiş, bu araştırma görevlilerinin kadrolarının bulunduğu üniversiteler ve şu anda lisansüstü öğretimlerini almak üzere görevlendirildikleri üniversiteler de çalışma kapsamında değerlendirilmiştir.
Ayrıca ilan edilen Temmuz-2012 ÖYP kadrolarına göre de toplamda 19 araştırma görevlisi çeşitli üniversitelerin ÖYP kadrolarına atanmıştır. (Bu üniversiteler ve atanan ÖYP araştırma görevlisi sayıları şu şekildedir; Afyon Kocatepe Üniversitesi: 1 kişi, Giresun Üniversitesi: 1 kişi, Hacettepe Üniversitesi: 1 kişi, Karadeniz Teknik Üniversitesi: 2 kişi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi: 1 kişi, Selçuk Üniversitesi: 1 kişi, Amasya Üniversitesi: 1 kişi, Bartın Üniversitesi: 2 kişi, Bingöl Üniversitesi: 2 kişi, Niğde Üniversitesi: 2 kişi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi: 3 kişi ve Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi: 2 kişi.) Bölümdeki toplam öğretim elemanı sayıları incelendiğinde ise en çok öğretim elemanı bulunduran İstatistik Bölümü 43 öğretim elemanı ile Hacettepe Üniversitesi, ikinci olarak 39 öğretim elemanı ile Gazi Üniversitesi, üçüncü olarak 30’ar öğretim elemanı ile Ankara Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi, beşinci sırada ise 25 öğretim elemanı ile Anadolu Üniversitesi’dir (Tablo 1). Tüm bölümlere ilişkin tablo Ek 2’dedir.
Ağustos 2012 itibariyle ünvanlara göre öğretim elemanı sayıları incelendiğinde; 50 İstatistik Bölümü’nde toplamda 55 profesör, 48 doçent, 114 yardımcı doçent, 28 öğretim görevlisi doktor, 15 öğretim görevlisi, 29 araştırma görevlisi doktor, 96 araştırma görevlisi, 32 ÖYP araştırma görevlisi ve 18 tane 35. madde ile görevlendirilmiş araştırma görevlisi, 6 uzman bulunmaktadır.
Tablo 1. Ünvanlara göre en çok öğretim elemanı bulunduran ilk beş üniversitenin toplam öğretim elemanı sayıları
Sıra No
Üniversite
Adı Prof.
Dr.
Doç.
Dr.
Yard.
Doç.
Dr.
Öğr.
Gör.
Dr.
Öğr.
Gör.
Araş.
Gör.
Dr.
Araş.
Gör.
ÖYP Araş.
Gör.
35.
Madde Araş.
Gör.
Uzman Sayısı
Toplam Bölüm Kadrosu
1 Hacettepe 7 6 3 7 0 3 15 1 1 0 43
2 Gazi 8 1 14 1 0 1 4 4 6 0 39
3 Ankara 6 4 2 2 0 4 4 4 3 1 30
4 Dokuz Eylül 2 5 5 3 0 4 4 6 1 0 30
5 Anadolu 3 2 12 2 1 1 2 2 0 0 25
İstatistik Bölümlerinin anabilim dalına göre toplam öğretim elemanı sayıları incelendiğinde, en çok öğretim elemanının (136 kişi) Uygulamalı İstatistik ABD’nda bulunduğu, ikinci olarak 85 öğretim elemanının İstatistik Teorisi ABD’nda olduğu belirlenmiştir. 35 öğretim elemanı İstatistiksel Bilgi Sistemleri ABD’nda, 30 öğretim elemanı Yöneylem Araştırması ABD’nda, 28 öğretim elemanı Olasılık Teorisi ve Süreçleri ABD’nda ve 19 öğretim elemanı Risk Analizi ABD’nda bulunmaktadır. Herhangi bir anabilim dalına ayrılmayıp sadece İstatistik ABD adı altında hizmet veren 9 üniversitede toplam 74 öğretim elemanı görev yapmaktadır. 34 öğretim elemanının anabilim dalı bilgisi ise bilinmemektedir.
Anabilim dallarına göre ünvanların dağılımına bakıldığında, Tablo 2’den de görülebileceği gibi 55 profesörün 20’si, 48 doçentin 14’ü, 114 yardımcı doçentin 43’ü Uygulamalı İstatistik ABD’nda görev almaktadır. Risk Analizi ABD’nda görev alan 19 öğretim elemanı arasında profesör bulunmazken, İstatistiksel Bilgi Sistemleri ABD’nda toplam 35 öğretim elemanı arasında 3 profesör, 1 doçent görev yapmaktadır.
Araştırma görevlileri sayıları açısından da durum farklı değildir. 96 araştırma görevlisinin 27’si Uygulamalı İstatistik ABD’nda, 16’sı İstatistik Teorisi ABD’nda görevlidir.
5
Tablo 2. Anabilim dalına ve ünvanlara göre üniversitelerin İstatistik Bölümlerinin toplam öğretim elemanı sayıları
Ünvan ABD
Prof.
Dr.
Doç.
Dr.
Yard.
Doç.
Dr.
Öğr.
Gör.
Dr.
Öğr.
Gör.
Araş.
Gör.
Dr.
Araş.
Gör.
ÖYP Araş.
Gör.
35.Madde
Araş. Gör. Uzman
Toplam Bölüm Kadrosu
Uyg. İst. 20 14 43 10 2 8 27 5 4 3 136
İst. Teorisi 11 13 26 3 4 7 16 4 0 1 85
İst.Bilgi Sist. 3 1 6 5 1 3 9 3 3 1 35
Yön. Araşt. 6 2 7 2 0 1 7 3 2 0 30
Ol. Teo. ve Sür. 4 7 2 1 1 2 6 4 1 0 28
Risk Analizi 0 4 3 2 0 1 5 3 1 0 19
İstatistik 3 4 24 3 4 7 22 2 4 1 74
Bilinmiyor 8 3 3 2 3 0 4 8 3 0 34
Toplam 55 48 114 28 15 29 96 32 18 6 441
Üniversitelerin İstatistik Bölümlerindeki öğretim üyesi başına düşen araştırma görevlisi sayıları en yüksek değerden başlayarak Tablo 3’te sunulmuştur. Bu tabloda öğretim üyesi bulunmayan 15 üniversite yer almamıştır. Öğretim üyesi başına düşen araştırma görevlisi sayısı açısından ilk sırada yer alan üniversite, hiç öğrencisi bulunmamasına rağmen öğretim üyesi başına düşen 3 araştırma görevlisi ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İstatistik Bölümü’dür. Aşağıdaki Tablo 3’ten de görülebileceği gibi kuruluşu eski İstatistik Bölümleri’nde genelde öğretim üyesi başına 1 ile 1,5 aralığında araştırma görevlisi düşmektedir.
Genel anlamda tüm üniversiteler bir arada değerlendirildiğinde öğretim üyesi başına düşen ortalama araştırma görevlisi sayısı 0,79’dur. 5 üniversiteye ilişkin araştırma görevlisi sayısı bulunmadığından bu oran hesaplanamamıştır.
Tablo 3. Üniversitelerin İstatistik Bölümlerindeki öğretim üyesi başına düşen araştırma görevlisi sayıları
Sıra
No Üniversite Adı Öğretim Üyesi
Sayısı
Araştırma Görevlisi
Sayısı*
Toplam Akademik
Kadro
Arş. Gör./Öğr. Üyesi Oranı
1 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi 1 3 (3) 4 3,00
2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 1 2 3 2,00
3 İstanbul Medeniyet Üniversitesi 1 2 (5) 3 2,00
4 Uşak Üniversitesi 1 2 (2) 3 2,00
5 Orta Doğu Teknik Üniversitesi 9 14 23 1,56
6 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 6 9 16 1,50
7 Kırıkkale Üniversitesi 3 4 (2) 10 1,33
8 Ankara Üniversitesi 12 15 30 1,25
9 Dokuz Eylül Üniversitesi 12 15 30 1,25
10 Hacettepe Üniversitesi 16 20 43 1,25
11 Fırat Üniversitesi 5 6 12 1,20
12 Çukurova Üniversitesi 7 (3) 7 14 1,00
13 Ege Üniversitesi 6 6 15 1,00
14 Giresun Üniversitesi 1 1 (3) 3 1,00
15 Niğde Üniversitesi 1 1 2 1,00
16 Yıldız Teknik Üniversitesi 9 8 19 0,89
17 Sinop Üniversitesi 5 4 (2) 12 0,80
18 Selçuk Üniversitesi 8 6 (1) 20 0,75
19 Gazi Üniversitesi 23 (1) 15 39 0,65
20 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 14 (2) 9 24 0,64
6
Sıra
No Üniversite Adı Öğretim Üyesi
Sayısı
Araştırma Görevlisi
Sayısı*
Toplam Akademik
Kadro
Arş. Gör./Öğr. Üyesi Oranı
21 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 11 (5) 6 (1) 19 0,55
22 Afyon Kocatepe Üniversitesi 4 2 6 0,50
23 Marmara Üniversitesi 2 1 3 0,50
24 Bitlis Eren Üniversitesi 2 1 (3) 4 0,50
25 Gaziosmanpaşa Üniversitesi 2 1 3 0,50
26 Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi 11 4 15 0,36
27 İstanbul Ticaret Üniversitesi 3 1 5 0,33
28 Anadolu Üniversitesi 17 5 25 0,29
29 Karadeniz Teknik Üniversitesi 4 1 6 0,25
30 Başkent Üniversitesi 6 1 9 0,17
31 İstanbul Aydın Üniversitesi 4 0 4 -
32 Ufuk Üniversitesi 4 0 7 -
33 Yaşar Üniversitesi 3 0 3 -
34 Cumhuriyet Üniversitesi 2 0 (2) 2 -
35 Sakarya Üniversitesi 1 0 1 -
Toplam 217 172 437 0,79
* Kişi sayısının solundaki parantezlerde kendi bölümünde ÖYP araştırma görevlisi olarak görev yapanların sayıları, sağındaki parantezlerde de başka bölümlerde görevli araştırma görevlisi sayıları yer almaktadır.
2.4 Öğrenci Sayıları
Öğrencisi olan 26 İstatistik Bölümünde Ağustos 2012 verilerine göre örgün öğretimde toplamda 5969 öğrenci olduğu, ikinci öğretimi bulunan 12 İstatistik bölümünde 2544 öğrenci bulunduğu, toplamda Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinde 9372 lisans öğrencisi olduğu görülmüştür. Ufuk Üniversitesi tarafından öğrenci sayılarına ilişkin bilgiler paylaşılmak istenmemiştir. Mevcut toplam lisans öğrenci sayılarına göre İstatistik Bölümleri incelendiğinde en çok lisans öğrencisine sahip üniversite 859 lisans öğrencisi ile Gazi Üniversitesi’dir. İkinci sırada 670 lisans öğrencisi ile Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, üçüncü sırada ise 662 lisans öğrencisi ile Selçuk Üniversitesi yer almaktadır. İstatistik Bölümlerinin örgün öğretim öğrenci sayılarına göre ilk sırada 476 lisans öğrencisi ile Gazi Üniversitesi, ikinci sırada 474 lisans öğrencisi ile Hacettepe Üniversitesi, üçüncü sırada ise 458 lisans öğrencisi ile Yıldız Teknik Üniversitesi bulunmaktadır. İkinci öğretim öğrenci sayılarına bakıldığında ise ilk sırada 383 lisans öğrencisi ile Gazi Üniversitesi, ikinci sırada 323 lisans öğrencisi ile Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, üçüncü sırada ise 295 lisans öğrencisi ile Selçuk Üniversitesi yer almaktadır. Üniversitelere göre örgün ve ikinci öğretim lisans öğrenci sayıları Şekil 3’ten incelenebilmektedir.
Şekil 3. Üniversitelerin örgün ve ikinci öğretim toplam öğrenci sayıları
7
İstatistik Bölümlerinin lisansüstü öğrenci sayılarına bakıldığında toplamda kayıtlı 611 yüksek lisans öğrencisi ve 191 doktora öğrencisi olduğu görülmüştür. Yüksek Lisans öğrencisi bulunan 19 İstatistik Bölümünde yüksek lisansa kayıtlı öğrenci sayılarına bakıldığında ise en çok öğrencisi bulunan üniversite 90 yüksek lisans öğrencisi ile Gazi Üniversitesi’dir. İkinci sırada 75 yüksek lisans öğrencisi ile Ankara Üniversitesi, üçüncü sırada 57 yüksek lisans öğrencisi ile Ondokuz Mayıs Üniversitesi bulunmaktadır.
Doktora öğrencisi bulunan 13 İstatistik Bölümünde, doktoraya kayıtlı öğrenci sayılarına bakıldığında ilk sırada en çok öğrencisi bulunan üniversite 30 doktora öğrencisi ile Ankara Üniversitesi’dir. Daha sonra 19’ar doktora öğrencisi ile Dokuz Eylül Üniversitesi ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi gelmektedir.
Tablo 4. Üniversitelerin İstatistik Bölümlerindeki lisans ve lisansüstü öğrenci-öğretim elemanı sayıları
Sıra
No Üniversite Adı Lisans
Öğr.
Sayısı
Lisans Öğr.
Sayısı/Öğr.
Üyesi Sayısı Oranı
Lisansüstü Öğr. Sayısı Öğr.
Üyesi Sayısı
Toplam Akademik
Kadro
Lisansüstü Öğr.
Sayısı/Öğr.
Üyesi Sayısı Oranı YL Doktora Toplam
1 Afyon Kocatepe 383 95,75 20 0 20 4 6 5,00
2 Anadolu 402 23,65 10 5 15 17 25 0,88
3 Ankara 475 39,58 75 30 105 12 30 8,75
4 Başkent 142 23,67 6 0 6 6 9 1,00
5 Çukurova 596 85,14 15 13 28 7 14 4,00
6 Dokuz Eylül 583 48,58 52 19 71 12 30 5,92
7 Ege 549 91,50 13 8 21 6 15 3,50
8 Eskişehir Osmangazi 670 47,86 23 10 33 14 24 2,36
9 Fırat 451 90,20 7 6 13 5 12 2,60
10 Gazi Üniversitesi 859 37,35 90 15 105 23 39 4,57
11 Giresun 159 159,00 0 0 0 1 3 -
12 Hacettepe 474 29,63 48 17 65 16 43 4,06
13 İstanbul Aydın 50 12,50 0 0 0 4 4 -
14 İstanbul Ticaret 113 37,67 3 0 3 3 5 1,00
15 Karadeniz Teknik 198 49,50 17 0 17 4 6 4,25
16 Kırıkkale 334 111,33 0 0 0 3 10 -
17 Marmara 135 67,50 0 0 0 2 3 -
18 Mimar Sinan Güzel Sanatlar 287 26,09 31 17 48 11 15 4,36
19 Muğla Sıtkı Koçman 269 44,83 33 0 33 6 16 5,50
20 Ondokuz Mayıs 577 52,45 57 19 76 11 19 6,91
21 Orta Doğu Teknik 262 29,11 22 11 33 9 23 3,67
22 Selçuk 662 82,75 56 13 69 8 20 8,63
23 Sinop 223 44,60 3 0 3 5 12 0,60
24 Ufuk * * 0 0 0 4 7 -
25 Yaşar 61 20,33 0 0 0 3 3 -
26 Yıldız Teknik 458 50,89 30 8 38 9 19 4,22
TOPLAM 9114 46,26 611 191 802 197 401 4,07
İstatistik bölümlerinin lisans mezun sayılarına bakıldığında İstatistik Bölümlerinden toplam 15894 lisans mezunu verildiği belirlenmiştir. En çok İstatistik mezunu veren üniversite 2733 lisans öğrencisi ile Hacettepe Üniversitesi iken, ikinci sırada 2500 lisans öğrencisi ile Eskişehir Osmangazi Üniversitesi bulunmaktadır. Üçüncü sıradaki Gazi Üniversitesi’nin toplam lisans mezun sayısı ise 2000’dir. Lisans öğrenci ve mezun sayılarına ilişkin üniversitelere göre hazırlanmış liste Ek-3’teki gibidir. Lisansüstü
8
mezun sayıları incelendiğinde tüm üniversitelerin İstatistik Bölümlerinde 1182 yüksek lisans mezunu ve 280 doktora mezunu bulunmaktadır.
Tablo 4’te öğretim üyesi başına düşen lisans ve lisansüstü öğrenci sayıları üniversite isimlerinin harf sırasına göre sıralanmıştır. Öğretim üyesi başına düşen lisans öğrenci sayılarına bakıldığında ilk sırada öğretim üyesi başına 159 öğrenci ile Giresun Üniversitesi, ikinci sırada ise 111,33 öğrenci ile Kırıkkale Üniversitesi yer almaktadır. 25 üniversite bir arada değerlendirildiğinde öğretim üyesi başına düşen ortalama lisans öğrenci sayısı 46,26’dır.
Lisansüstü çalışmalarda tez hazırlığı yapıldığından ve tez danışmanı ile özel olarak çalışıldığından öğretim üyesi başına düşen lisansüstü öğrenci sayısının oldukça önemli bir gösterge olduğu düşünülmüştür. Bu nedenle öğrencisi bulunan İstatistik Bölümlerinin öğretim üyesi başına düşen lisansüstü öğrenci sayılarına göre ilk sırada 8,75 öğrenci ile en çok lisansüstü öğrenciye sahip olan Ankara Üniversitesi, ikinci sırada ise 8,63 öğrenci ile Selçuk Üniversitesi yer almaktadır. 43 kişilik akademik kadrosu ile öğretim elemanı sayısı açısından ilk sırada yer alan Hacettepe Üniversitesi’nin öğretim üyesi başına düşen lisansüstü öğrenci sayısı ise 4,06’dır. Genel anlamda tüm üniversiteler bir arada değerlendirildiğinde öğretim üyesi başına düşen ortalama lisansüstü öğrenci sayısı 4,07’dir. Ufuk Üniversitesine ait öğrenci sayısı bilgileri paylaşılmadığından değerler bu tabloda yer almamaktadır.
2.5 Öğretim Planları
Yapılan çalışma kapsamında bilgi alınmak istenen 50 İstatistik Bölümü içerisinden 28’i öğretim planını göndermiştir. Bu üniversitelere ait öğretim planlarına göre hazırlanan lisans düzeyindeki kredi toplamları ve zorunlu/seçmeli ders kredileri Tablo 5’deki gibidir. Bu tabloya göre Orta Doğu Teknik Üniversitesi İstatistik Bölümü’nün öğretim programında 130 toplam kredi (% 9 seçmeli ders oranı) bulunurken, İstanbul Aydın Üniversitesi İstatistik Bölümü’nün toplam kredisi 180 kredi (% 37 seçmeli ders oranı) dir.
Tablo 5’den de görülebileceği gibi İstatistik Bölümlerinin öğretim planlarında toplam ders kredileri açısından büyük farklılıklar mevcuttur.
Tablo 5. Üniversitelerin İstatistik Bölümlerinin öğretim planlarına göre hazırlanan lisans düzeyindeki kredi toplamları ve zorunlu/seçmeli ders kredileri
Sıra No Üniversite Adı Lisans
Toplam Kredi
Zorunlu Kredi
Zorunlu Kredi %
Seçmeli Kredi
Seçmeli Kredi %
1 Afyon Kocatepe Üniversitesi 145 110 0,76 35 0,24
2 Anadolu Üniversitesi 152 109 0,72 43 0,28
3 Ankara Üniversitesi 155 124 0,80 31 0,20
4 Çukurova Üniversitesi 137 102 0,74 35 0,26
5 Dokuz Eylül Üniversitesi 140 102 0,73 38 0,27
6 Ege Üniversitesi 139 103 0,74 36 0,26
7 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 142 120 0,85 22 0,15
8 Fırat Üniversitesi 158 146 0,92 12 0,08
9 Gazi Üniversitesi 143 * * * *
10 Giresun Üniversitesi 157 119 0,76 38 0,24
11 Hacettepe Üniversitesi 140 80 0,57 60 0,43
12 Karadeniz Teknik Üniversitesi 167 143 0,86 24 0,14
13 Kırıkkale Üniversitesi 120 94 0,78 26 0,22
14 Marmara Üniversitesi 152 122 0,80 30 0,20
15 Mimar Sinan GS Üniversitesi 156 109 0,70 47 0,30
16 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 168 120 0,71 48 0,29
17 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 142 114 0,80 28 0,20
9
Sıra No Üniversite Adı Lisans
Toplam Kredi
Zorunlu Kredi
Zorunlu Kredi %
Seçmeli Kredi
Seçmeli Kredi %
18 Orta Doğu Teknik Üniversitesi 130 118 0,91 12 0,09
19 Selçuk Üniversitesi 161 121 0,75 40 0,25
20 Sinop Üniversitesi 142 103 0,73 39 0,27
21 Yıldız Teknik Üniversitesi 158 133 0,84 25 0,16
22 Başkent Üniversitesi 147 131 0,89 16 0,11
23 İstanbul Aydın Üniversitesi 180 113 0,63 67 0,37
24 İstanbul Ticaret Üniversitesi 144 110 0,76 34 0,24
25 Ufuk Üniversitesi 138 120 0,87 18 0,13
26 Yaşar Üniversitesi 171 111 0,65 60 0,35
27 Bitlis Eren Üniversitesi 154 124 0,81 30 0,19
28 Gaziosmanpaşa Üniversitesi 167 119 0,71 48 0,29
Not: Bazı kredi değerleri yaklaşık olarak hesaplanmıştır.
2.6 İnternet Siteleri
Üniversitelerin İstatistik Bölümlerine gönderilen belgelerdeki bilgiler, her bölümün internet sitesinden elde edilen veriler doğrultusunda oluşturulmuştur. Çalışmanın yapıldığı Ağustos 2012 itibariyle, 38 (%76) üniversitenin internet sitesinde akademik personel listesi bulunurken, 28 (%56) üniversitenin internet sitesinde öğretim planı yer almaktadır. Ayrıca öğrenci listesine sadece 1 (%2) üniversitede ulaşılırken, mezun listesine 5 (%10) üniversite yer vermiştir.
Üniversitelerin İstatistik Bölümlerine gönderilen belgelerdeki bilgilerin güncelliği her bölümün onayına sunulmuştur. İnternet sitesinde akademik personel listesine yer veren 38 üniversitenin 24’ünün (%63) akademik personel listesinin internette güncel olmadığı; öğretim planını internet sitesinde paylaşan 28 üniversitenin 14’ünün (%50) de öğretim planının güncel olmadığı görülmüştür. Bu üniversiteler güncel bilgilerini posta ve e-mail yoluyla bizlerle paylaşmışlardır.
2.7 Sorunlar
Üniversitelerin İstatistik Bölüm başkanlarından Türkiye’deki İstatistik Bölümlerinin temel sorunlarını belirtmeleri istenmiştir. 50 üniversitenin 18’i (%36) görüş bildirmiştir. Üniversitelerin İstatistik Bölümleri tarafından bildirilen sorunlar temel olarak, ders programları, akademik kadro, öğrenci profili, mezunlar ve meslek tanıtımı başlıklarında toplanmaktadır.
Temel sorunların ilki olarak lisans ve lisansüstü ders içeriklerinin ve ders programlarının güncellenerek standartlaştırılması, ders programlarında uygulamaya daha çok yer verilmesi ve bunun sonucunda eğitimdeki kalitenin arttırılması önerilmiştir.
Akademik kadro açısından sorunlar değerlendirildiğinde ise kadrosu güçlü olan bölümlerden, zayıf (az) olan bölümlere destek verilmesinin gerekliliği belirtilmiş, Ankara, İzmir, İstanbul gibi büyük şehirlerde bulunan üniversitelere ait İstatistik Bölümlerinde doktorasını tamamlamış elemanların, diğer şehirlerdeki üniversitelerde görev alması konusunda teşvik edilmesi önerilmiştir. Yeni kurulan İstatistik Bölümlerinde en büyük sorun öğretime başlamak için gereken öğretim üyesinin bulunmaması olarak belirtilirken, yeni öğretime başlamış İstatistik Bölümlerinde de ders verecek öğretim elemanı eksikliği önemli bir sorun olarak tanımlanmıştır. Bu durumda mevcut İstatistik Bölümlerinin öğretim üyesi ihtiyacının nasıl karşılanılabileceği tartışılmalıdır. Bu sorun yeni kurulan İstatistik Bölümlerinin kuruluş amaçlarının neler olduğu sorusunu da beraberinde getirmektedir. Genel anlamda bakıldığında temel bilimlerin geleceği kapsamında, İstatistik biliminin geleceğinin ne olacağı da merak edilmektedir.
10
İstatistik Bölümlerinin öğrenci profilleri açısından değerlendirildiğinde ise genelde şikayet konusu, düşen taban puanlar nedeniyle bölüme gelen öğrencilerde meydana gelen değişimin, mevcut müfredatın öğrenciye aktarılmasında güçlükler yaşattığı yönündedir.
İstatistik Bölümlerinin yeterli şekilde tanıtılmadığı da belirtilen sorunlar arasındadır. Ayrıca mezunların iş bulma sorununa da değinilmiş, sektörel bağlantının kurulması ve geliştirilmesi önerilmiştir. İstatistik Bölümü mezunlarının istihdamının arttırılabilmesi için istatistikçiler dışında yapılan istatistiksel araştırmaların istatistik uzmanlarından oluşan kurul/dernek tarafından denetlenmesi ve onaylanmasının sağlanmasının gerekliliği belirtilmiştir. Bütün İstatistik Bölümlerinin işbirliği ile Türkiye genelinde, belirlenecek konularda araştırma planlanıp yürütülmesi, sonuçlandırılması ve sonuçların kamuoyu ile paylaşılması da önerilmektedir. Çalışmalarımızda kullanılmak üzere veri alınabilecek kaynakların olmaması ve resmi kurumların (örneğin TÜİK, Başbakanlığa bağlı diğer kurumlar gibi) veri vermede yarattığı sıkıntılar nedeniyle güvenilir veriye olan ihtiyacın bulunması da belirtilen diğer sorunlar arasındadır.
İstatistik ve Bilgisayar Bilimleri Bölümü tarafından Fen-Edebiyat fakültelerinden öğretmenlik hakkının alınması sorunu dile getirilmiş, İstatistik ve Bilgisayar Bilimleri mezunlarının bilgisayar öğretmeni olabilme şansının ortadan kaldırması sorunundan bahsedilmiştir.
İstatistik alanında yapılan sempozyum ve kongrelerin Antalya ya da İstanbul’daki oteller yerine üniversitelerde yapılması önerilmiş, büyük şehirler dışındaki istatistik bölümlerinin proje/tez jürileri/
hakemlikler vb. konularda desteklenmesi istenmiştir. Yüksek lisans ve doktora alanlarında İstatistik ABD’nın alt bilim dalı olarak "Stokastik Analiz ve Uygulamaları ABD”nın açılması da yapılan önerilerden biridir. Ayrıca doçentlik sınavında çok kısıtlı istatistik temel alanının olması, istatistik alanında yurtiçi dergilerin çok az olması, fakülte içerisinde İstatistik Bölümü’nün diğer temel bilimler kadar değer bulamaması, kadro genişlemesinin diğer bölümlere göre oldukça kısıtlanması ve servis derslerinde İstatistik Bölümünün devre dışı bırakılması da belirtilen diğer sorunlardır.
3. 2012 Kontenjanları
İstatistik Bölümlerinin 2012 yılına ait kontenjan ve puan durumları Tablo 6’da görülmektedir. Bu tabloya göre devlet ve vakıf üniversitelerinin örgün ve ikinci öğretimdeki 2540 kişilik kontenjanın 1861’ine öğrenci yerleşmiş, 679 kontenjan boş kalmıştır.
Devlet üniversitelerindeki İstatistik Bölümlerinin % 25’i kontenjanlarını dolduramazken, vakıf üniversitelerin %71’i boş kalmıştır. Devlet üniversitelerinin İstatistik Bölümlerinin örgün öğretiminde 172 kişi (%11), ikinci öğretiminde de 443 kişi (%46) olmak üzere toplamda 615 kişilik kontenjan doldurulamamıştır.
Örgün öğretimde kontenjanını dolduramayan İstatistik Bölümleri Sinop Üniversitesi, Giresun Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi, Fırat Üniversitesi ve Afyon Kocatepe Üniversitesi’dir. İkinci öğretimde kontenjanını dolduramayan İstatistik Bölümleri Çukurova Üniversitesi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, 19 Mayıs Üniversitesi, Sinop Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi’dir. Son 3 yıldır Marmara Üniversitesi öğrenci almamaktadır.
Vakıf üniversitelerinin toplam kontenjanı 90 iken, boş kalan kontenjan sayısı 64’tür. Vakıf üniversitelerinin yalnız %100 burslu kontenjanları dolmuştur.
11
Tablo 6. Üniversitelerin İstatistik bölümlerinin 2012 ÖSYM sonuçları
Örgün Öğretim İkinci Öğretim
Sıra No Üniversite Adı Kontenjan Yerleşen Min.
Puan
Max.
Puan Kontenjan Yerleşen Min.
Puan Max.
Puan
1 ODTÜ 52 52 401.29 465.43
2 Yıldız Teknik 93 93 327.36 390.20
3 Hacettepe 108 108 316.90 398.71
4 Mimar Sinan GS 67 67 308.84 360.97
5 Ankara 72 72 295.25 381.76 72 72 259.95 302.21
6 Ege 82 82 281.45 369.55 82 82 246.32 311.99
7 Gazi 98 98 273.01 328.89 98 98 246.53 296.82
8 Dokuz Eylül 77 77 265.58 344.39 77 77 237.23 261.19
9 Anadolu 93 93 254.63 307.34
10 Karadeniz Teknik 52 52 245.29 308.62
11 Eskişehir Osmangazi 82 82 243.01 322.55 82 82 224.22 279.20
12 Çukurova 82 82 229.66 312.12 82 59 193.52 283.64
13 Muğla Sıtkı Koçman 62 62 223.87 285.41 62 24 205.44 232.22
14 Selçuk 93 93 219.45 341.71 93 10 206.05 220.30
15 19 Mayıs 77 77 213.96 301.93 74 14 198.07 279.89
16 Sinop 52 3 212.44 259.38 52 1 230.14
17 Giresun 52 9 205.78 260.07
18 Kırıkkale 57 45 202.29 274.35 57 2 222.99 244.77
19 Fırat 72 24 200.61 285.84 72 -
20 Afyon Kocatepe 62 42 192.96 279.45 62 1 213.48
Toplam 1485 1313 (-172) 965 522 (-443)
Toplam (Örgün Öğr.
+ 2.Öğr.) 2450 1835 (-615)
1 İstanbul Aydın (Tam
burslu) 4 4 297.91
İstanbul Aydın (%75
burslu) 15 6 221.78
İstanbul Aydın (%50
burslu) 21 -
2 İstanbul Ticaret (Tam
burslu) 10 10 293.90
İstanbul Ticaret (%50
burslu) 15 3 213.99
3 Ufuk (Tam burslu) 3 3 251.86
Ufuk (%50 burslu) 22 -
Vakıf Toplam 90 26 (-64)
Toplam (Devlet +
Vakıf) 2540 1861 (-679)
4. Sonuç ve Öneriler
Türkiye’de İstatistik Bölümünün tarihçesi incelendiğinde, 1960’ların sonundan itibaren farklı üniversitelerde İstatistik Bölümlerinin kurulduğu, günümüzde de bu sayının 45 devlet üniversitesi ve 5 vakıf üniversitesi olmak üzere toplamda 50’ye ulaştığı görülmüştür. Yapılan çalışma sonrasında Türkiye’de 21’i devlet, 5’i vakıf üniversitesi olmak üzere toplamda 26 üniversitenin İstatistik Bölümünde öğretimin sürdüğü; 24 devlet üniversitesinde İstatistik Bölümünün bulunduğu fakat henüz öğretim verilmediği görülmüştür.
Akademik personel sayılarına bakıldığında ise toplam 441 akademik personelin %47’sinin öğretim üyesi,
%53’ünün ise diğer kadrolardaki öğretim elemanı olduğu görülmüştür. Öğretim elemanı sayıları açısından incelendiğinde ise, en çok öğretim elemanı bulunduran üniversitenin Hacettepe Üniversitesi İstatistik Bölümü, en çok öğretim üyesi bulunduran üniversitenin ise Gazi Üniversitesi İstatistik Bölümü olduğu belirlenmiştir.
Sonuç olarak, 45 yıllık tarihinde yaklaşık 16 bin lisans mezunu, 1500 lisansüstü mezunu veren İstatistik Bölümlerinin halen yaklaşık 9400 lisans, 800 lisansüstü öğrencisi bulunmaktadır.
12
Ancak, son yıllarda devletin, toplumun ve dolayısıyla tercih yapacak öğrencilerin genelde Fen Bilimlerine bakışına paralel olarak İstatistik Bilimine bakışlarında da olumsuz bir kayma olduğu bilinmektedir. Bu kayma ve diğer nedenler İstatistik Bölümlerinin 2012 kontenjanlarının dolmamasına neden olmuştur. Bu nedenle ortaya çıkan durumun irdelenmesi, tartışılması ve önlemlerin, önerilerin tartışılarak geliştirilmesi ve uygulamaya sokulması için girişimlerde bulunulmasını gerekmektedir.
Bu noktada, İstatistik meslek örgütümüz ile bölüm yöneticilerinin birlikte çalışmaları, gerekiyorsa komisyonlar kurarak, görüşlerini raporlaştırmaları ve üst yönetim birimleriyle paylaşmaları önem arz etmektedir. Türkiye’de ve Dünya’da İstatistik eğitiminin ve mezunlarımızın niteliği tartışılmalıdır.
Öncelikle 2012 ÖSYM tablosu ve kontenjanların azaltılması tartışmaya açılmalıdır. Ayrıca, ikinci öğretimin kaldırılması ya da yeniden planlanması için çalışma başlatılmalıdır.
Bir diğer önemli konu yeni kurulan ve henüz öğretime başlamayan İstatistik Bölümleridir. Mutlaka bu bölümlerin gelişmeleri için kuruluş tarihi eski olan ve akademik kadrosu büyük olan bölümlerin desteği sağlanmalıdır. Bu bağlamda, ÖYP araştırma görevlilerinin eğitilmesinde ve yetiştirilmesinde kurallar belirlenmelidir. Yeni kurulan bölümlerin öğretime başlama kriterleri oluşturulmalıdır. Gerekiyorsa, öğretim planları ve ders verecek öğretim elemanları açısından desteklenmeleri sağlanmalıdır.
İstatistik mesleğinin topluma tanıtılması çok önemlidir. Meslek tanıtımları için hem meslek örgütümüz hem bölümlerimiz sorumluluk üstlenmelidirler. TUİK ve benzeri kurumlarla işbirliği geliştirilmelidir.
Son olarak belirtilmeliyiz ki, sorun bizim sorunumuzdur, biz çözüm önerileri üretmeli ve yöneticilere sunmalıyız. Aksi halde, birilerin çözüm olarak dayattıklarını uygulamak zorunda kalacağımızı bilmeliyiz.
TEŞEKKÜR
Bölüm internet sayfasında “Paydaşlar” bölümünde çalışma kapsamında elde edilen veriler olan bölüm bilgilerine, akademik kadro bilgilerine ve öğretim planlarına yer vererek veri tabanının oluşmasını sağlayan bölümümüz öğretim elemanlarından Öğr. Gör. Dr. Sedat ÇAPAR’a teşekkür ederiz.
REFERANSLAR
Yüksek Öğretim Kurumu, Yüksek Öğretim Katoloğu 2010, Devlet Üniversiteleri, 2011.
http://www.yok.gov.tr/katalog/katalog2011/yok_devlet_2011.pdf
Yüksek Öğretim Kurumu, Yüksek Öğretim Katoloğu 2010, Vakıf Üniversiteleri, 2011.
http://www.yok.gov.tr/katalog/katalog2011/yok_vakif_2011.pdf
Boğaziçi Üniversitesi, Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı, ÖYP Üniversiteleri Web Sayfaları, 2012.
http://www.arastirma.boun.edu.tr/arastirma.php?a_l=tr&p=51
Artvin Çoruh Üniversitesi, İstatistik Bölümü, Türkiye’deki İstatistik Bölümleri, 2012 http://fef.artvin.edu.tr/istatistik/index.php?sayfa=link&linkNo=6
ÖSYM Merkezi Yerleştirme İle Öğrenci Alan Yükseköğretim Lisans Programları Listesi, Tablo 4, 2012.
http://dokuman.osym.gov.tr/2012OSYS/2012OSYSTablo4.pdf
13
Ek-1. İSTATİSTİK BÖLÜMLERİ BİLGİ FORMU
Üniversite adı:
Fakülte adı:
Bölüm adı:
Bölüm Başkanı:
Bölüm kuruluş yılı:
Öğretime başlama yılı (lisans): Öğretim dili (lisans):
Öğretime başlama yılı (lisansüstü): Öğretim dili (lisansüstü):
Lisans öğretimine başladığı yıldaki toplam öğretim üyesi sayısı:
Lisans öğretimine başladığı yıldaki toplam öğretim elemanı sayısı:
Mevcut öğretim kadrosu:
İstatistik Teorisi ABD
Uygulamalı İstatistik ABD
Yöneylem Araştırması ABD
Olasılık Teorisi ve Süreçleri ABD
İstatistiksel Bilgi Sistemleri ABD
Risk Analizi ABD
Toplam Prof.Dr.
Doç.Dr.
Y.Doç.Dr.
Öğr.Gör.Dr.
Öğr.Gör.
Arş.Gör.Dr.
Arş.Gör.
35.madde Arş.Gör.
ÖYP Arş.Gör.
Uzman Toplam
Toplam doktora mezun sayısı: Doktora kayıtlı öğrenci sayısı:
Toplam yüksek lisans mezun sayısı: Yüksek lisans kayıtlı öğrenci sayısı:
Toplam lisans mezun sayısı:
Mevcut lisans öğrenci sayısı:
Hazırlık 1.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf 4.Sınıf Toplam Örgün Öğretim
İkinci Öğretim Bölüm İletişim
Adres: Tel: e-posta:
