Erişkinde Böbrek Sağlığını Nasıl Korunur? Prof. Dr. İdris ŞAHİN İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD Nefroloji BD

(1)

Erişkinde Böbrek Sağlığını Nasıl Korunur?

Prof. Dr. İdris ŞAHİN

İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD Nefroloji BD

(2)

Böbrekler

(3)

Böbreklerin Boyutları ve Ağırlığı

• Böbrekler 10-13 cm

uzunluğunda, 5-7.5 cm genişlikte ve 2-4 cm

kalınlıktadır.

• Böbreğin ağırlığı her biri için yaklaşık 150 gr

(125-175 arasında

değişir) ve toplam 300 gr civarındadır.

(4)

• Böbreğin fonksiyonel birimi nefrondur.

• Her bir böbrekte 600000 ile 1200000

arasında değişen sayıda; ortalama 1 000 000 nefron mevcuttur.

(5)

Böbreklerden filtre edilen sıvı miktarı

• Günde yaklaşık 1500 lt’ye kadar sıvı filtre edebilir.

• Böbrek kan akımı 1 lt/dk civarındadır. Böbrekler kalp debisinin %20’sini alır.

(6)

Glomerüler filtrasyon

• Glomerüler filtrasyon hızı ortalama 125

ml/dk’dır.

• Günde yaklaşık 180 lt sıvı filtre edilir.

• Bunun 1-1.5 lt’si idrar olarak atılır.

(7)

Böbreklerin görevleri-1

• Metabolizma sonucu oluşmuş azotlu

bileşiklerin ve artık ürünlerin vücuttan detoksifikasyonu ve uzaklaştırılması

• İlaç ve kimyasal maddelerin vücuttan uzaklaştırılması

(8)

Böbreklerin görevleri-2

• Vücudun sıvı

dengesinin sağlanması (vücudumuzun %60’ı

sudan oluşur)

(9)

Böbreklerin görevleri-3

• Vücudun elektrolit dengesinin sağlanması

• Na

• K

• Ca

• P

• Mg

• Cl

• ..

• HCO3

• ..

(10)

Böbreklerin görevleri-3

• Ekstrasellüler sıvı hacimlerinin

düzenlenmesi

(11)

Böbreklerin görevleri-4

• Vücudun asit-baz

dengesinin sağlanması

Böbrekler kanın pH değerinin 7.40 kalmasını sağlamada en önemli organdır.

Kanın pH değeri 6.8’in altına ve 7.8’in üzerine çıkarsa insan ölür.

(12)

Böbreklerin görevleri-5

• Vücutta iç dengenin (homeostazın)

sağlanması

(13)

Böbreklerin görevleri-6

• Bazı hormonların yapımı

- Eritropoetin, - D vitamini, - Renin,

- ...

(14)

Böbreklerin görevleri-7

• Bazı hormonların vücuttan

uzaklaştırılması

- İnsülin, - Glukagon, - PTH,

- Kalsitonin,

- Growth hormon - Prolaktin

- --

(15)

Böbreklerin görevleri-8

• Metabolik etkileri - Glukoneogenez,

- Lipid metabolizması, - ...

(16)

Böbrekler ve idrar yapımı

• Sağlıklı bir insanda günde yaklaşık

olarak 1-1.5 lt (500-3000 ml) arasında idrar oluşmaktadır.

• Eğer oluşan idrar 400 ml’den az veya 3 lt’den fazla ise vücudumuzda ciddi sorunlara olabilir.

(17)

Böbrek fonksiyonlarını kaybı

Böbrek fonksiyonlarının %90’ı da kaybolsa ilaç ve destek tedavilerle insanlar hayatını devam

ettirebilir.

(18)

Böbrek yetmezliği

• Eğer böbrek

bozukluğu %90’dan daha fazla olursa hayatın devamı için diyaliz veya böbrek nakli gereklidir.

•

(19)

Kronik böbrek hastalığı

• Böbrekte 3 aydan uzun süren yapısal veya işlevsel bozukluklarla giden idrar, kan ya da görüntüleme yöntemleri ile saptanan bir hasar olması

(20)

Toplumda böbrek hastalığının sıklığı

• Hafif ve orta derecede böbrek hastalığı sıklığı

%15-16 civarındadır.

• Son evre böbrek yetmezliği (diyaliz ve/veya nakil gerektiren böbrek yetmezliği) sıklığı yaklaşık %0.096 civarındadır.

(21)

Ülkemizde böbrek hastalığı sıklığı

• Ülkemizde böbrek

hastalığı sıklığı %15.7 olarak bulunmuştur.

• Bu oran ABD’de

%13.1’dir. 30 yaşından küçüklerde %7 iken yaşlılarda %23-36

arasında değişmektedir.

(22)

KBH Prevalansı

Ülke Olgu sayısı Yaş KBH Evresi KBY sıklığı (%)

ABD 13 233 ≥ 20 KBH 1-4 13.1

Avustralya 11 247 ≥ 25 KBY 1-5 16

Çin 65 604 ≥ 20 KBY 1-5 12.1

İngiltere 6 000 ≥ 20 KBY 1-5 13

Türkiye 10 872 ≥ 18 KBY 1-5 15.7

İran 17 911 ≥ 20 KBY 1-5 17.9

Çin, Tayvan Moğolistan

570 187 ≥ 18 KBY 1-5 13.2

Avrupa 821 902 ≥ 18 KBY 1-5 18.4

Japonya, G. Kore 654 832 ≥ 18 KBY 1-5 13.7

Hindistan, Bengladeş

1000 ≥ 18 KBY 1-5 13.1

Güney Afrika, Kongo, Senegal

5497 ≥ 18 KBY 1-5 8,66

(23)

KBY nedenleri

• Diyabetes mellitus

• Hipertansiyon

• Glomerulonefritler

• Polikistik böbrek hastalıkları

• Obstrüktif Üropati

• Amiloidoz

• Metabolik hastalıklar

• Tubulointerstisyel nefrit

• Piyelonefrit

• Herediter nefritler

• Diğer nedenler

• Nedeni Bilinmeyen

(24)

Böbrek hastalığı-risk faktörleri

• Klinik

Diyabet

Hipertansiyon

Otoimmün hastalıklar Sistemik infeksiyonlar

Üriner enfeksiyon/Taş hastalığı Alt üriner trakt obstrüksiyonu Malignite

KBY aile öyküsü Geçirilmiş ABY İlaçlar

Azalmış renal kitle Düşük doğum ağırlığı

Enfeksiyonlar (HIV, hepatit B, hepatit C,....)

• Sosyodemografik

Ailede böbrek yetmezliği öyküsü İleri yaş (>60)

Obezite Irk

Kimyasal/çevresel maruziyet Düşük gelir/eğitim

(25)

KBY risk faktörleri- Genetik

• Ailede 1 böbrek hastası varsa - KBY riski 1.3 kat

• Ailede 2 böbrek hastası varsa - KBY riski 10.4 kat

(26)

KBH için risk faktörleri

Değişken Risk artış oranı Değişken Risk artış oranı

Diyabet yok Obezite

Yok 1 BKİ < 30 1

Sınırda 4.56 40 > BKİ ≥ 30 1.49

Var 7.57 BKİ ≥ 40 2.30

Sigara

Hiç içmedi 1

Her gün içiyor 1.49 Bazı günler içiyor 1.43 Bırakmış 1.56

(27)

KBH için Risk Faktörleri

• Kadmiyum – böbrek taşı, tubuler ve glomerular hasar,

• Arsenik – Tubuler ve glomerular hasar

• Civa – Glomerular ve tubuler hasar,

• Kurşun – Tubuler hasar, interstisyel fibroz

(28)

KBH için Risk Faktörleri-2

• Bakır – Hemolize bağlı tubuler hasar

• Berilyum – İnterstisyel fibroz, böbrek taşı, hiperkalsiüri

• Organik çözücü – Tubuler hasar,

• Silika – Hızlı glomeruler hasar

(29)

KBH için Risk Faktörleri Stres

• Artmış sempatik aktivite

• Hipertansiyon

(30)

KBH için Risk Faktörleri Meslek

• Sıcak ortamda az su içmek - Cerrahlar,

- Güneş altında çalışan işçiler, - Sporcular

(31)

KBH için risk faktörleri- Meslekler

Meslek grubu Risk artış

oranı

Meslek grubu Risk artış

oranı

Askerlikle ilgili 0.93-0.95 İnşaat, kazı,. 3.39

Montaj, bakım, tamirci vs.. 2.54 Eğitim, kütüphane,.. 3.96

Sosyal hizmetler 2.85 Bina ve yer temizleme 4.32

Mimar, mühendislik 2.92 Sağlıkçı, bakım hizmetleri 4.38

Sanat, spor, medya, eğlence 3.26 Taşıma, nakliye, lojistik 4.72

Çiftçi, balıkçı, ormancılık 3.59 İmalat, üretim 4.79

Tezgahtar, .. 3.88 Yemek hazırlama, servis 5.29

(32)

KBH için risk faktörleri- Sigara

Sigara Risk artış

oranı

Kilo Risk artış

oranı

Hiç içmemiş 1.00 BMI < 30 1.00

Aktif içici her gün 1.48 30 ≥ BMI > 40 1.49

Aktif içici arada 1.43 BMI ≥ 40 2.30

Daha önce içmiş, bırakmış 1.56

(33)

KBH için risk faktörleri- Hastalıklar

Hastalıklar Risk artış oranı

Koroner arter hastalığı 7.63

Geçirilmiş felç 8.14

Diyabet yok 1.0

Sınırda diyabet 4.56

Diyabet 7.57

(34)

Kronik Böbrek Hastalığında Görülen Komplikasyonlar

- Vücutta toksik maddelerin birikimi (üremi) - Ödem, hipervolemi

- Elektrolit bozuklukları (hiponatremi, hiperkalemi, hiperfosfatemi, hipermagnezemi)

- Metabolik asidoz-metabolik alkaloz - Anemi

- Kemik mineral metabolizma bozukluğu (renal osteodistrofi) - Hipertansiyon

- İlaç yan etkilerinde artış - Hormonal bozukluklar

- Artmış kardiyovasküler hastalık riski - Kanama eğiliminde artış

- Nörolojik bozukluklar

(35)

KBH SDBY

Diyaliz

Böbrek nakli

HD PD

Canlı

Kadavra

(36)

Böbrek sağlığını nasıl koruruz

• Yeterli miktarda sıvı alımı

• Erişkinlerde 30-35 cc/gün

• Günlük su alımının 1.5-2 lt civarında olması önerilir

• Aşırı sıvı kaybında kaybolan sıvının yerine konulması

(37)

Böbrek sağlığını nasıl koruruz

• Gereksiz tuz tüketiminin azaltılması

• Günlük 6 gr (1 çay kaşığı)

• Böbrek hastalığı, kalp hastalığında 3 gr/gün

(38)

Böbrek hastalığından korunma

• Kan basıncının kontrolü

(Kan basıncını 140/90 mmHg’nın altında mümkünse 120/80 mmHg civarında tutmak)

(39)

Böbrek hastalığından korunma

• Kan şekeri kontrolü

• Düzenli kontrol etmek ve önerilen sınırlarda kalmasını sağlamak

(40)

Böbrek hastalığından korunma

• Sigaranın bırakılması

(41)

Böbrek hastalığından korunma

• Protein alımının kısıtlanması

• Whey proteini böbrek taşı oluşumu riskini artırır

(42)

Böbrek hastalığından korunma

• Düzenli egzersiz - Yürüme,

- Koşma, - Bisiklet, - Yüzme, - ...

(43)

Böbrek hastalığından korunma

• Alkol alımından kaçınma

(44)

Böbreklerimizi nasıl koruruz ?

• Gereksiz yere hekim tavsiyesi olmadan ilaç, besin dışındaki bitki, kimyasal madde

almamak

• Özellikle gereksiz ağrı kesici kullanmamalıyız

(45)

Böbrek hastalığından korunma neden önemli ?

• Mortalite oranları çok yüksek

• Morbidite ve yaşam kalitesi düşüktür

• Tedavi maliyetleri yüksektir

(46)

Böbrek yetmezliği tedavi maliyetleri

• Evde hemodiyaliz 40 – 45 000 USD

• Merkezde Hemodiyaliz 48 – 55 000 USD

Ortalama HD maliyeti 87 000 USD (2013 yılı)

• Periton Diyalizi 27 – 32 000 USD

• Böbrek Nakli (1. yıldan sonra) 12 – 15 000 USD

(47)

Teşekkürler

Dr. İdris ŞAHİN