Konular:
1. Tüzel Kiflilerin Ceza Sorumlulu¤u
2. Hakimin yabanc› ülke ceza kanununu uygulamas›
3. Tek hakimli veya Toplu (Heyetli) Mahkeme 4. Derneklerin ceza kovuflturmas›
Birinci soru:
Tüzel Kiflilerin Ceza Sorumlulu¤u
I. Yerel Ceza Hukuku
Uluslararas› Ceza Hukuku ‹kinci Kongresi
Tüzel kiflilerin düzenli geliflimini ve önemini öngörerek ve modern hayatta ifade etti¤i sosyal gücü tan›yarak;
Tüzel kiflilerin faaliyetinin ceza kanununu ihlal etmesi halinde, tüm toplumun hukuk düzeninin menfaatinin ihlal olaca¤›n› dikkate alarak;
Afla¤›da belirtilen isteklerini ifade eder:
1.- Yerel Ceza Hukuku uyar›nca tüzel kiflilere yönelik sosyal savun- maya iliflkin etkili tedbirler al›nm›fl olsa da, bu belirtilen kiflilerin menfa- ati için ya da bunlar taraf›ndan yarat›lan imkanlarla suç ifllenmesi halin- de sorumluluklar› do¤acakt›r.
2.-Tüzel kifliye uygulanan yerel ceza hukukunun etkin tedbirleri, tü- zel kiflinin sa¤lad›¤› imkanlarla ve bunun yarar›na gerçekleflen ayn› suç- tan dolay› bu tüzel kiflide görevli ya da yetkili gerçek kiflinin ceza so- rumlulu¤unu ortadan kald›rmamal›d›r.
Bu bireysel sorumluluk, duruma göre, a¤›rlaflt›r›lm›fl ya da hafifleflti- rilmifl olabilir.
2. Uluslararas› Ceza Hukuku Kongresi (Bükrefl, 6-12 Ekim 1929)
Çeviren Ar. Gör. P›nar Memifl*
* Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dal› Araflt›rma Görevlisi
II. Uluslararas› Ceza Hukuku
Uluslar aras› Ceza Hukuku ‹kinci Kongresi,
A¤ustos 1928 Paris Antlaflmas› ile öngörülen kanununa ayk›r› gerçek- leflen savafl› dikkate alarak;
Ad› geçen Antlaflma’y› ihlal eden devletlerin sorumlular›na etkin ce- zalar›n uygulanmas› ile uluslararas› düzen ve uyumun sa¤lanmas› gere-
¤ini kabul ederek;
afla¤›da belirtilen isteklerini ifade eder:
Paris Antlaflmas› ilkelerini etkin hale getirme imkanlar› üzerinde çal›- flan ve bunlar› Milletler Toplulu¤u Antlaflmas› hükümleri ile uyumlaflt›r- maya yetkili teflekküllerin, 1926’da Uluslararas› Ceza Hukuku Birinci Kongresi’nde uluslararas› ceza yarg›lamas› ve devletlerin ve tüzel kiflile- rin sorumluluklar›na iliflkin belirtilen ve oylanan dileklerini dikkate ala- rak yapm›fl olduklar› çal›flmalar do¤rultusunda, böyle bir yarg›laman›n tan›nmas› gereklidir.
‹kinci soru:
Bir Devletin Yarg›c›n›n Yabanc› Ceza Kanunlar›n› Uygulamas›
Kongre,
Her Devletin yarg›c›n›n, kural olarak, kendisinin görev alan›na giren suçlara bu devletin kanunlar›n› uygulama zorunlulu¤una (lex fori) sayg›
göstererek, bireysel haklara sayg› ve uluslararas› iyi iliflkilerdeki menfa- atlere dayal› baz› özel hallerde yabanc› kanunun uygulanaca¤›n›n belir- tilebilece¤i;
afla¤›da belirtilen isteklerini ifade eder;
1.- a) Yabanc› ülkede ifllenmifl ortak hukuka iliflkin bir suçun önlen- mesi, bu suçun yabanc› ülke mevzuat›nda düzenlenme ve ce- zaland›r›lma kofluluna ba¤lanm›fl olabilir (lex loci);
b) Yarg›c›n, yabanc› ülke kanununu failin lehine bulmas› halinde bu kanunu dikkate alabilir;
2.- Yabanc› ülkede ifllenen suçlar çerçevesinde, yarg›ç karar›n› olufl- tururken, karar›n›n dayana¤›n› teflkil eden unsurlardan olan san›-
¤›n yafl›n›n tespitini, san›¤›n kendi ülkesindeki kanunlarda kabul edilen rüflt yafl›n› dikkate alarak belirleyebilir.
3.- Suçun varl›¤› ya da a¤›rl›¤›, ma¤durla ya da üçüncü kiflilerle bir- likte suçla isnat edilen kiflinin baz› ailevi durumlar›na dayan›yor- sa, bu haller, uluslararas› özel hukuk kurallar›n›n öngördü¤ü ka- mu düzenine ba¤l› istisnalar d›fl›nda, kabul edilir.
4.- Yabanc› kanunun uygulanmas›n›n reddi ve yanl›fl uygulanmas›
hallerine, her Devletin üst dereceli (temyiz) mahkemesi taraf›ndan yapt›r›m uygulanacakt›r.
5.- Uluslararas› toplulu¤u oluflturan çeflitli devletlerin kanunlar›nda ön- görülen cezalar›na ve güvenlik tedbirlerine iliflkin bir eflde¤er tab- losu yap›lmas›, uluslararas› anlaflman›n sa¤lanmas›yla yap›labilir.
6.- Yürürlükteki uygulanan kanun çerçevesinde yetkili hakim taraf›n- dan düzenli olarak gerçekleflen her ceza duruflmas›n›n, yerel adli makamlar›n denetiminde yabanc› ülkede yap›lmas›n›n kabul edil- mesi durumunda, uluslararas› iflbirli¤inin gerektirdi¤i etkiler, bu etkilerin meydana gelece¤i ülkenin kamu düzeni ile uyumlu oldu-
¤u takdirde kabul edilebilir.
Tamamlay›c› istekler, Kongre,
Yarg›c›n yabanc› ceza kanununu uygulamas› için, kendisine en k›sa zamanda ve güvenilir belgelerin temin edilmesi gere¤ini dikkate alarak, Di¤er taraftan, sadece Milletler Toplulu¤u’nun, bu düzende bir bel- genin teminini sa¤layacak oldu¤unu dikkate alarak,
Yasal düzenlemelerin ve içtihad›n toplanaca¤› uluslararas› belgelen- dirme ofisinin meydana getirilmesinden önce, Romanya Hükümeti’nin, en k›sa zamanda Milletler Toplulu¤u’na kat›lmas›n› rica eder.
Üçüncü soru:
Tek Yargݍ ya da Toplu Mahkeme
Kongre afla¤›da belirtilen isteklerini ifade eder;
1.- Suçlar›n ve kabahatlerin ilk derece ya da temyiz yarg›lamas› toplu mahkeme taraf›ndan yap›lmal›d›r.
2.- Suçlar›n yarg›lamas›n›n yap›ld›¤› duruflmalar›n da ilke olarak top- lu mahkeme önünde gerçekleflmesi gereklidir.
3.- Bu ilkenin istisnalar›, orman ve av suçlar› gibi basit suçlar›n yarg›- lanmas›nda yetkili hakimler dahil olmak üzere, en üst düzeyde s›- n›rland›r›lm›fl ve aflamal› bir flekilde, hukuka uygun bir flekilde ih- tiyatla ele al›nmal› ve uygulanmal›d›r.
4.- Devletin yüksek görevli memuru olma s›fat›na ba¤l› bir ödene¤in kendisine verilmesi, hakk› olan hakimlik güvencelerinin ve say- g›nl›¤›n›n sa¤lanmas› koflulunun sa¤land›¤› tüm durumlarda, tek yarg›c›n yetkisinin geniflletilmesi hali sakl›d›r.
Ek kararlar (Conti)
Genel olarak, tek yarg›c›n varl›k sebebi, t›pk› ceza yarg›lama siste- mindeki toplu mahkemede oldu¤u gibi, her iki yarg›lama usul sistemle- rinin gelifliminde birbirini karfl›l›kl› olarak tamamlamakt›r.
Ceza yarg›c›, bir hukukçu, bir psikolog ve bir sosyolog gibi suçlar› ve suçlular› ve özellikle suçlular›n tehlikelilik halini iyi tan›yabilmektedir;
böyle bir uzmanl›k tek yarg›çl› mahkemede, toplu mahkemeye nazaran daha aç›k bir flekilde görülmektedir.
Toplu mahkemenin böylesi bir uzmanl›¤› gerektiren ifllemler yapma- s› gerekti¤i hallerde, mahkemenin üyelerinden biri bu olayla ilgili ola- rak yetkili k›l›nabilir.
Özellikle, tek yarg›ç kas›tl› ve taksirli suçlarda ve az cezay› gerektiren kas›tl› suçlarda yarg›lama yapabilirken, toplu mahkeme daha a¤›r cezay›
gerektiren kas›tl› suçlarda yarg›lama yapabilir.
Belirtilenler d›fl›nda suçlar› orta dereceli ve a¤›r olarak ay›r›ma tabi
Yarg›lamay› toplu mahkemenin yapt›¤› ve karar›n bu mahkeme tara- f›ndan verilece¤i durumlarda, tek yarg›ç, muhakemeyle ilgili fiilin ger- çekleflip gerçekleflmedi¤ine iliflkin araflt›rmalar› yapmakla, kural olarak, görevlendirilebilir.
Görevsel yetki. – Tek hakim, genel olarak soruflturma faaliyetlerini yürütür; bu ayn› zamanda soruflturmay› yapan toplu mahkemenin arafl- t›rma faaliyetleri ile ilgili olarak görevlendirilebilir.
Tek hakim ceza kararnamesi ile görevlendirilir.
Duruflma öncesi, esnas› ve sonras›nda toplu mahkemenin düzenin- den sorumlu olan baflkan görevi ile ilgili faaliyetleri yürütür ve toplu mahkemenin bir üyesi olarak da duruflman›n d›fl›nda ya da duruflma haricinde yürütülen faaliyetlere kat›labilir.
‹stinaf, temyiz gibi üst yarg›da yap›lan yarg›lamalar, infaz yarg›lamas›
da dahi olmak üzere, toplu olarak yap›labilir.
Tek hakim ceza infaz›n›n yerine getirilmesi ve genel kural olarak cezay› tamamlayan tedbirlerin al›nmas›na iliflkin idari usulle görevlidir.
Dördüncü soru:
Derneklerin Ceza Kovuflturmas›
Kongre afla¤›da belirtilen istekleri ifade eder:
1.- Derne¤in sorumlulu¤unda, kendi faaliyet alanlar›na iliflkin olarak, dernek üyelerine tüzel kifli olarak, ceza kanununda yer alan suç- lar›n tespiti ve kovuflturulmas› görevi verilebilir.
2.- Kendisine tan›nan bu kovuflturma ve ayn› zamanda bu suçlar›n tespiti görevi, her ülkenin yasama organ›n›n ihtiyar›na b›rak›lm›flt›r.
3.- Bu kovuflturma hakk› özel olarak suçlar›n önlenmesi ve bast›r›l- mas› amac›n› tafl›yan dernekler taraf›ndan yap›lacakt›r.
4.- Hürriyeti ba¤lay›c› cezalar› tamamlay›c› mahkumiyetlerin öngörül- dü¤ü durumlar yasakt›r, bununla ilgili olarak, davan›n taraf›
olarak belirtilen derneklere baflvurulmas› gereklidir.
