Katma değer vergisi iadesinde elektronik bildirim
I. GİRİŞ
Geçtiğimiz yıl kamuoyunun bilgisi dahiline girerek yoğun bir şekilde tartışılmaya başlanılan ve merakla beklenilen yeni KDV İadesi sisteminin ilk işareti sayılabilecek (53) No.lu KDV sirküleri yayınlanmıştır. Sirküler ile KDV iadesi talebi bulunan mükelleflerin daha önce elden ve kağıt ortamında vermiş olduğu bazı bilgi ve belgelerin elektronik ortamda verilmesi esası getirilmiştir.
Bu düzenlemelerin ne anlama geldiği ve KDV İade işlemlerinde ne gibi kolaylıklar sağlayacağı veya ne gibi zorluklara yol açabileceği yazımızın aşağıdaki bölümlerinde irdelenmiştir.
II. DÜZENLEMELERİN KAPSAMI
2.1. Kapsama Giren İade Türleri
Sirküler ile yapılan düzenlemeye göre 3065 Sayılı KDV Kanununun:
(8/2) maddesi uyarınca fazla ve yersiz ödenen vergiler
(9/1) maddesi ile Maliye Bakanlığına tanınan yetki kapsamında getirilen sorumluluk (KDV Tevkifatı Uygulamaları
(29/2) maddesi uyarınca indirimli orana tabi işlemler
(32). Maddesine göre bu maddede sayılan tam istisna kapsamındaki işlemler (KDV Kanununun 11, 13, 14 ve 15. Maddelerindeki istisna işlemler)
Nedeniyle doğan iade talepleri ile ilgili aşağıda sayılan bilgi ve belgeler 2010/Ocak döneminden itibaren elektronik ortamda verilecektir.
2.2. Elektronik Ortamda Verilmesi Gereken Belgeler
Bilindiği üzere mahsup veya nakit yoluyla iade taleplerinde aranacak belgeler, (84) No.lu KDV Genel Tebliği veya iade hakkı doğuran işleme özgü olarak yayınlanan ilgili KDV Genel
Tebliğlerinde tek tek sayılmıştır. İade taleplerinde işlem türüne göre farklı bilgi ve belgeler istenilmektedir. Sirküler ilgili Tebliğlere göre istenilen belgelerin bir kısmının elektronik ortamda verilmesi esasını getirmiştir. 2010/Ocak döneminden itibaren KDV İade talebinde bulunan mükelleflerin elektronik ortamda vermesi gerek belgeler şunlardır:
İndirilecek KDV Listesi
Yüklenilen KDV Listesi
Satış Faturaları Listesi
Gümrük (Çıkış) Beyannameleri Listesi (İhracat İşlemlerinde)
Birçok iade türü ile ilgili yapılacak iade talepleri için yukarıdaki belgelerin yeterli olmayacağı tabiidir. İlgili tebliğlere göre ibrazı gereken belgeler eskiden olduğu gibi elden ve kağıt ortamında verilecektir. Örneğin KDV Kanununun 13/a maddesi kapsamındaki istisna işlemlerle ilgili iade taleplerinde aranacak belgeler arasında sayılan “İstisna Yazısı” verilemeden iade talebi geçerli olmayacaktır. Aynı şekilde yatırım teşvik belgeli işlemlerde yatırım teşvik belgesinin ilgili tebliğde belirttiği gibi ibrazı şarttır. Veya Nakit iade talebi varsa banka teminat mektubu elden verilecektir.
Elektronik ortamda verilmesi istenilen bu listelerde yer alması zorunlu olan bilgiler (84) No.lu KDV Genel Tebliğinde düzenlenmiştir. Listeler sirküler yayınlanıncaya kadar Tebliğde belirtilen bilgileri içerecek şekilde düzenlenerek veriliyordu. Ancak, Bakanlık elektronik ortamda verilecek listelerle ilgili yeni formatlar geliştirmiş ve bu listelerin yapılan açıklamalara uygun olarak
verilmesini zorunlu kılmıştır.
2.3. Kapsama Giren Mükellefler
Yazımızın iki önceki bölümünde saydığımız türden KDV İadesi talebi bulunan mükelleflerin tamamı bu uygulama kapsamına girmektedir.
2.4. Yeni Uygulamanın Yürürlük Tarihi
Sirkülerin “Giriş” bölümünün ikinci paragrafında yer alan ifadeye göre yeni uygulama 2010/Ocak döneminden (bu dönem dahil) itibaren gerçekleşen iade hakkı doğuran işlemler nedeniyle doğan iade talepleri için geçerli olacaktır. Yürürlük açısından iade talebinin yapıldığı dönem değil iade hakkı doğuran işlemlerin gerçekleştiği dönem esas alınmıştır. Buna göre 2009/Aralık ve önceki dönemlerle ilgili 2010 yılında düzeltme yoluyla yapılacak iade taleplerinde eski usul ve esaslar geçerli olacaktır.
Burada indirimli orana tabi işlemlerle ilgili yıllık iade talepleri ile ilgili özellikli bir durum ortaya çıkmaktadır. Bilindiği üzere indirimli orana tabi işlemler nedeniyle doğan yıllık iade talepleri ile ilgili “iade hakkı doğuran işlemler” bir önceki yılda gerçekleşmekte ancak iade talebi bir sonraki yılda yapılmaktadır. Örneğin 2009 yılında gerçekleşen indirimli orana tabi işlemlerle ilgili iade talebi 2010 yılında yapılacaktır. Bu mükelleflerin iade taleplerinde yeni uygulamanın geçerli olup olmayacağı tereddüt konusudur. Bize göre bu durumdaki mükelleflerin indirim veya yüklenim listelerini eski usul ve esaslara göre vermeleri gerekir. Zira biraz sonra açıklayacağımız gibi özellikle “İndirilecek KDV Listesi”nin hazırlanması konusunda (hiçbir sınırlama olmadan tüm belgelerin listelenmesi) mükellefler ilave yükümlülükler getirilmiştir. Yeni dönemler ilgi olarak mükellefleri gerekli önlemleri alacağı şüphesizdir. Ancak geçmiş dönemler ilgili olarak önemli bir külfet getireceği açıktır.
III. DEĞERLENDİRME
Sirküler ile yapılan düzenlemeler, mevcut KDV iade sisteminin anayasası olarak kabul
edebileceğimiz (84) No.lu KDV Genel Tebliği ile getirilen temel mantık ve uygulamalarda esaslı bir değişikliğe yol açmamaktadır. Mevcut tebliğler ile yapılan düzenlemeler aynen geçerlidir. Yeni düzenlemeleri basit ve yalın bir cümle ile ifade edersek, şu anda yapılan, daha önce kağıt
ortamında verilen bazı bilgi ve belgelerin elektronik ortamda verilmesinden ibarettir. Ancak bunun belirli bir amaca yönelik olarak yapıldığı ve önemli bir takım sonuçlar doğuracağı muhakkaktır.
Yaklaşık dokuz aydı uygulanmakta olan yeni sitemin doğuracağı sonuçlar vergi daireleri ve mükellefler açısından aşağıda değerlendirilmiştir.
3.1. Vergi Daireleri Açısından
Yapılan düzenlemelerin amacı ve hedefi Sirkülerin “A:Giriş” başlıklı bölümünde ifade edilmiştir.
Buna göre yapılan düzenlemeler ile;
İade işlemlerinin hızlandırılması
KDV İade işlemlerinde asgari bir standardın sağlanması
Uygulamada birliğin sağlanması Amaçlanmıştır.
Bu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla, daha önce VEDOP ortamında manuel olarak ve her vergi dairesi tarafından ayrı ayrı yapılmakta olan kontroller bundan sonra elektronik ortamda ve aynı kriterler esas alınarak yapılacaktır. Sistem aşağıdaki şekilde işleyecektir.
KDV iade talebi bulunan mükellef tarafından verilen listeler Bakanlık tarafından oluşturulan ancak içeriği henüz kamuoyu ile paylaşılmayan “KDV İadesi Risk Analizi Projesi” kapsamında elektronik ortamda kontrol edilecektir.
Yapılan bu kontroller sonucunda elektronik ortamda oluşturulacak “KDV İadesi Kontrol Raporları” ilgili vergi dairelerine gönderilecektir.
Bu raporlarda iade talebi ile ilgili olumlu ve olumsuz konular yer alacaktır.
Olumsuz ve problemli konularla ilgili olarak mükelleften izahat istenecektir.
Mükellef tarafından yapılan izahat vergi dairesince yeterli görüldüğü takdirde, elden verilmesi gereken diğer belgelerin de verilmesi şartıyla iade talebi yerine getirilecektir.
Eğer yapılan izahat yeterli görülmez ve ihtilaf yaşanırsa konu muhtemelen incelemeye sevk edilecektir.
“Risk Analizi Projesi” nin içeriği konusunda kesin bilgiler olmamakla birlikte gerek iade talebinde bulunan mükellefin gerekse KDV zinciri içerisinde yer alan birinci ve ikinci derece alt firmaların SMİYB düzenleme ve kullanma fiili ile ilişkili olup olmadıklarının sorgulanacağı kesindir. Çünkü İdare “Hazineye intikal etmeyen verginin iadesi olmaz” anlayışından vazgeçmiş değildir. Bu anlamda Kod Listeleri (olumsuz mükellefler listesi) uygulamasının tamamen kaldırılması söz konusu değildir. (Ancak bu listelerin isminin değiştirileceği, sadeleştirileceği ve amaca hizmet
eder bir şekle getirileceği yönünde çalışmaların yapıldığını duymaktayız.Ayrıca “Risk Analiz Projesi” nin uygulanması sonucunda yeni olumsuz mükellefler listeleri oluşmaktadır.)
Diğer taraftan alt firmaların KDV beyanlarının iade talebinde bulunan mükellefin indirim listesinde yer alan matrahı karşılayıp karşılamadığı, BA ve BS formlarının uyumlu olup olmadıkları da kontrol edilmektir. Bu kontroller sırasında dönem kaymalarının yaratacağı problemler izah nedeni olarak ortaya çıkmaktadır. Firmaların faturaları kayıtlarına alırken her faturayı ait olduğu dönemde kayda almaları önem kazanmıştır.
Bu konuda yapılan açıklamalardan çıkan bir başka sonuç da her mükellefin risk analizi projesi kapsamında puanlamaya tabi tutulduğudur.
Dokuz aylık uygulama gözlemlerimize dayanarak vergi daireleri açısından hedeflenen amaçlara ulaşıldığını söyleyebiliriz.
3.2. Mükellefler Açısından
Her nimetin bir külfeti vardır özdeyişini doğrularcasına, yeni düzenlemelerin yukarıda açıklamaya çalıştığımız önemli ve olumlu sonuçları yanında, mükelleflere yüklediği bazı külfetler de vardır.
Mükelleflerin iş yükünü artıran düzenlemelerden birincisi “İndirim KDV Listesi”nin hazırlanması ile ilgilidir.
“İndirim KDV Listesinin” içeriğine ilişkin düzenlemeler (84) No.lu KDV Genel Tebliğinde yer almaktadır. Buna göre fatura düzenleme haddi altındaki belgelerin toplu olarak tek satırda gösterilmesi mümkündür.
Sirküler ile yapılan düzenleme sonucu mükelleflere tanınan bu imkân ortadan kaldırılmıştır.
2010/Ocak döneminden itibaren tüm belgeler tek tek bu listeye yazılacaktır.(Yazar kasa fişleri ve perakende satış vesikalarının toplu gösterimi konusunda bir düzenleme yapılmış ancak yapılan bu düzenleme iş yükü artışı itirazlarına çare olmamıştır.)
Muhasebe kayıtlarını bu amaca yönelik olarak yapmayan firmalar daha sonra bu işlemi dosya ve belgelere inmek suretiyle yapmak durumunda kalacaklardır. Bu nedenle firmaların bu listeyi muhasebe kayıtlarından bilgisayar ortamından almaları için gerekli önlemleri almak
durumundadırlar.
Firmaları iş yükünü artıracak ikinci düzenleme “Yüklenim KDV Listesi” ile ilgili olmuştur.
“Yüklenim KDV Listesi” iade konusu yapılan katma değer vergisinin hangi faturalardan
kaynaklandığını gösteren ve bu fatura veya belgelerin tek tek dökümünün yapıldığı “İndirim KDV Listesi” formatında hazırlanan bir listedir. İade edilecek katma değer vergisi (84) No.lu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu listelerle tevsik edilmiştir. Uygulamada yaşana güçlükler dikkate alınarak (84) No.lu Genel Tebliğ ile “Yüklenim Listesi” esasından vazgeçilmiş ve “KDV İadesi Hesap Tablosu” esasına geçilmiştir. Bu düzenlemeden sonra isteyen mükellefler iade hakkı doğuran işlemlerin bünyesine giren iade edilecek katma değer vergisini nasıl hesapladıklarını,
bu yüklenimlerin hangi girdilerden kaynaklandığını gösteren, izah eden “KDV İadesi Hesap Tablo” ları ile yapmaya başlamışlardır.
İdare yeni düzenleme ile (84) No.lu tebliğ öncesine dönmüştür. Yani iade talep eden mükellefler bundan sonra “İndirim KDV Listesi” formatında “Yüklenim KDV Listesi” hazırlayacaklardır.
Bize göre önemli olan iade edilecek katma değer vergisi tutarının maliyet muhasebesi
kayıtlarından hareketle doğru, mantıklı ve kontrol edilebilir bir yöntemle hesaplanmasıdır. Bunun nasıl gösterileceği firmaların inisiyatifine bırakılmalıdır. İade tutarının hangi faturadan geldiğinin bir önemi yoktur. Zira o fatura bilgileri “İndirim KDV Listesi”nde yer alacaktır.
İlk defa veya tek dönem için iade talebinde bulunan mükelleflerin iade tutarının önceki dönem stoklarından kaynaklanması halinde iade döneminden önceki birkaç dönemin indirim KDV listelerinin alınması ile iade talep edilen dönemden önceki işlemler nedeniyle iade konusu yapılan vergiler de kontrol edilmiş olacak ve sorun çözülecektir.
(53) No.lu Sirküler yayınlanıncaya kadar “İade Edilecek KDV Hesap Tablosu” mantığı ile iade talebinde bulunan mükellefler bundan sonra, satılan mal maliyetini (iade hakkı doğuran işlemlerle ilgili) oluşturan hammadde, yardımcı malzeme ve genel imal giderlerinin hangi faturalardan geldiğini tespit etmek zorundadırlar. Bize göre yeni sistemin eleştirilmesi gereken tek yönü bu uygulamadır.
Uygulamada çıkan sorunlar ve çözüm yolları ayrı bir yazı konusu yapılacaktır.
