Ortadoğu Güncesi
21 Nisan – 20 Mayıs 2010
Zafer Çömez, ORSAM Ortadoğu Asistanı
>
20 Nisan: Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, nükleer programı nedeniyle BMGK’da ABD yeni yaptırım hazırlıklarını sürdürürken, İran’a bir zi- yaret gerçekleştirdi.
21 Nisan: Irak Bölgesel Kürt Yönetimi eski baş- bakanı Neçirvan Barzani, Kerkük sorununu Tür- kiye ile görüşeceklerini söyledi.
22 Nisan: Irak’taki 7 Mart parlamento seçimle- ri sonucu oluşan tablonun ardından Türkiye’nin yaptığı “genel katılımlı hükümet” vurgusu, kom- şu İran’da da kabul gördü.
22 Nisan: ABD Başkanı Barack Obama’nın ulu- sal güvenlik danışmanı James Jones, İsrail’in gü- venliği söz konusu olunca ABD ile İsrail arasın- daki kopmaz bağın değişmediğini söyledi.
23 Nisan: Nükleer programı nedeniyle yaptırım ve askerî müdahale tehdidiyle karşı karşıya bulu- nan İran, Basra Körfezi ve Hürmüz Boğazı’nda üç gün sürecek deniz tatbikatına başladı.
23 Nisan: İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres, ülkesinin “barış” için kararlı olduğunu belirte- rek, “Bizim niyetimizin ciddi olduğunu anlama- yanlar, gerçekleri görmezden geliyorlar” dedi.
23 Nisan: İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak, ABD’nin Ortadoğu Özel Temsilcisi George Mitchell’in diplomatik çabalarının, Filistinlilerle dolaylı görüşmelerin iki hafta içinde başlamasını sağlayacağı umudunu dile getirdi.
24 Nisan: Birleşmiş Milletler’in Irak’a 1990’da uygulamaya başladığı ambargodan bu yana ilk kez Bağdat-Londra arasında ticari uçuşlar yapıl- dı.
25 Nisan: Filistin Yönetimi Başbakanı Selam Feyyad başkanlığında toplanan Filistin kabine- si, Temmuz ayında yerel seçimlerin yapılmasını onayladı. Gazze’de ise yerel seçime gidilmeyece- ği açıklandı.
25 Nisan: İsrail Başbakanı Binyamin Netanya- hu, ülkesinin ve ABD’nin, barış sürecinin derhal başlamasını istediğini söyledi.
25 Nisan: Türkiye’nin Kahire Büyükelçiliği Arap Birliği’ne akredite oldu. Türkiye’nin Kahire Bü- yükelçisi Hüseyin Avni Botsalı Arap Birliği Ge- nel Sekreteri Amr Musa’yı makamında ziyaret ederek Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu tara- fından imzalanan akreditasyon mektubunu sun- du.
25 Nisan: İran’ın, pilotsuz savaş uçaklarının seri üretimine başlayacağı bildirildi.
26 Nisan: İsrail askerleri, Batı Şeria’daki Fi- listin kentlerinden El Halil’in bir köyüne yap- tığı baskında, HAMAS’ın İzzeddin El Kasım Tugayları’nın liderinden olduğu ileri sürülen bir kişiyi öldürdü.
26 Nisan: Irak’ta 7 Martta yapılan genel seçime ilişkin şikâyetleri değerlendirmekle yükümlü özel bir mahkemenin, seçimden galip çıkan 2 adayın milletvekilliklerini iptal ettiği bildirildi.
26 Nisan: Filistin Devlet Başkanı Mahmud Ab- bas, İsrail ile dolaylı barış görüşmelerine hazır olduğu mesajını verdi.
27 Nisan: Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Büyü- kelçi Feridun Sinirlioğlu’nun, Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani’yi Türkiye’ye davet ettiği bildirildi.
27 Nisan: Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Süley- man, “Suriye’nin Hizbullah’a Scud füzesi verdiği iddialarının İsrail’in yalanı olduğunu” söyledi.
27 Nisan: Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek ile bir araya gelerek, uluslararası ve bölgesel sorunlar hakkında görüş alışverişinde bulunduğu bildiril- di.
27 Nisan: Sudan’da 24 yıl aradan sonra yapılan ilk demokratik ve çok partili seçimlerde devlet başkanlığını, halen bu görevde bulunan Ömer El Beşir kazandı.
28 Nisan: İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (HRW) raporunda, Irak’ta çoğunlukla Sünnile- rin bulunduğu gizli Muthanna cezaevinde gö-
zaltında bulunanlara rutin ve sistematik olarak işkence yapıldığı belirtildi.
28 Nisan: Irak’ın eski Başbakanı ve genel seçim- lerin galibi İyad Allavi, geçici hükümet kurulma- sı çağrısında bulundu.
28 Nisan: ABD Savunma Bakanı Robert Gates, Suriye ve İran’ı, Lübnan’daki Şii Hizbullah hare- ketine gelişmiş füzeler vermekle suçladı.
28 Nisan: Türkiye ve Suriye arasında sınırda ger- çekleştirilen askeri tatbikat, İsrail’i rahatsız etti.
29 Nisan: ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, İran ve Suriye’ye, İsrail’e yönelik tehditlerle ilgili olarak sert uyarılarda bulundu.
29 Nisan: Mısır’ın, Lübnan Hizbullahı ve Gazze’deki HAMAS’la ilişkileri yeniden gerilme- ye başladı. Kahire’de yargılanan 26 kişi Hizbullah ile bağlantılı oldukları gerekçesiyle değişik ceza- lara çarptırılırken, Mısır güvenlik yetkililerinin tünele gaz vermeleri sonucu 4 Filistinlinin haya- tını kaybettiğini öne sürüldü.
29 Nisan: İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ra- min Mihmanpervez, Türkiye’nin ülkesiyle Batı arasında oynayacağı arabulucu rolünden büyük memnuniyet duyacaklarını söyledi.
29 Nisan: İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ah- medinejad, İran ve Türkiye’nin bölgede ve dün- yada yapıcı görevler için birbirinin yanında yer aldığını söyledi.
29 Nisan: İsrail’in Gazze’ye insani yardım götü- ren sivillere yönelik katliamı sonrası Ankara-Tel Aviv hattındaki gerilim devam ederken iki ülke- nin dışişleri bakanlıkları arasında önceden plan- lanan siyasi istişareler sürüyor.
29 Nisan: İsrail Parlamentosu, 1915 Ermeni id- dialarıyla ilgili genel görüşme açılmasını öngö- ren öneriyi 8’e karşı 12 oyla kabul etti.
30 Nisan: Suriye ve İran, Yüksek Karma Komis- yonu toplantılarının sonucunda birçok alanda
imzalanan mutabakat zaptlarıyla ikili ve ekono- mik ilişkilerini derinleştirme kararı aldı.
30 Nisan: ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, ABD’nin arabuluculuk yaptığı İsrail ve Filistin arasındaki dolaylı görüşmelerin başlayacağını söyledi.
30 Nisan: İran, güven sorunu nedeniyle uran- yum takasının kendi topraklarında yapılması ge- rektiğini bildirdi.
1 Mayıs: ABD yönetiminin, “Nükleer Silahlar- dan Arındırılmış Bir Ortadoğu Girişimi’ planla- dığı bildirildi.
1 Mayıs: Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, resmi bir ziyaret amacıyla Suriye’nin başkenti Şam’a gitti.
2 Mayıs: İsrail ve Filistin arasında dolaylı görüş- melere bu hafta başlamayı planlayan Amerikan yönetiminin Filistin’e İsrail’in yerleşim birimi in- şaatlarını dondurma süresini uzatacağı garanti- sini verdiği öne sürüldü.
2 Mayıs: İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahme- dinejad, dünya güvenliği için en büyük tehdidin nükleer silahlar olduğunu söyledi.
2 Mayıs: Arap Birliği’nin destek verdiği, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun da hazır olduğunu duyurduğu ABD destekli İsrail-Filistin barış görüşmelerine Filistinli gruplar sıcak bak- mıyor. El Fetih dışındaki gruplar ve partiler, gö- rüşmelerin Filistinli gruplar arasındaki ayrılığı artıracağını savunuyor.
2 Mayıs: İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu, yeni barış görüşmelerine katılmaya hazır olduk- larını söyledi. Netanyahu, Mayıs ayı ortasında başlaması hedeflenen barış görüşmelerinde yer almak istediğini duyuran Arap Birliği’nin bu ka- rarını da övdü.
2 Mayıs: Arap Birliği, tıkanan Ortadoğu barış sürecinin yeniden canlanması için ABD öncülü- ğünde başlaması planlanan Filistin-İsrail dolaylı görüşmelerine destek verdiğini açıkladı.
3 Mayıs: İran ve Rusya’nın ortaklaşa haberleşme uydusu fırlatacağı bildirildi. Devlet televizyonu, iki ülkenin haberleşme uydusu fırlatılması konu- sunda mutabakata vardığını duyurdu.
3 Mayıs: Iraklı yetkililer, 7 Mart’ta yapılan ge- nel seçimleri kıl payı kaybeden Başbakan Nuri el Maliki’nin talebi üzerine Bağdat eyaletinde kulla- nılan oyların yeniden sayımına başladı.
4 Mayıs: Batı Şeria’da Nablus yakınındaki bir cami sabahın erken saatlerinde alevler içinde kal- dı. Filistinli köylüler, caminin Yahudi yerleşimci- ler tarafından kundaklandığını belirtirken, İsrail güvenlik güçleri de aynı ihtimali göz önünde bu- lundurmakla birlikte, yangına elektrik kaçağının da neden olabileceğini ifade etti.
4 Mayıs: ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, İran’ın, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlen- mesi Antlaşması’na (NPT) uygun davranmayan tek ülke olduğunu savundu.
5 Mayıs: Göreve geldikten hemen sonra Suriye’yle ilişkileri yumuşatma girişimlerinde bulunan Barack Obama, Şam’a yönelik ABD yap- tırımlarını bir yıl uzatma kararı aldı.
6 Mayıs: 7 Mart’taki seçimlerden bu yana yoğun hükümet pazarlıklarının yapıldığı Irak’ta Başba- kan Nuri El Maliki’nin liderliğini yaptığı Kanun Devleti Koalisyonu ile Muktada Sadr grubunun başını çektiği Irak Milli İttifakı, koalisyon konu- sunda anlaştı.
6 Mayıs: ABD’nin, nükleer programı sebebiyle İran’a yeni yaptırımlar için hazırlık yaptığı bir dönemde Tahran, uranyum takası konusunda Brezilya’nın önerisini prensipte kabul ettiğini açıkladı. Ahmedinejad, bu kapsamda Başbakan Erdoğan ve Brezilya lideri Silva’nın Tahran’a ge- leceklerini söyledi.
6 Mayıs: İsrail hükümeti, 3 yıldan fazla süredir Gazze’ye uygulanan ekonomik ambargonun se- bebini açıklamayı reddetti.
7 Mayıs: Kuveyt Meclisi, İran Devrim Muhafız-
larının Kuveyt’te casusluk yaptığı gerekçesiyle İran büyükelçisinin ülkeyi terk etmesini istedi.
7 Mayıs: BM Güvenlik Konseyi’nin bu ayki dö- nem başkanı Lübnan’ın BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Nawaf Salam, Lübnan’ın İran’ın nük- leer programının Konsey gündemine gelmesi halinde, kendi ulusal çıkarları doğrultusunda hareket edeceğini söyledi.
7 Mayıs: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi, ABD tarafından or- taya atılan “Nükleersiz Ortadoğu” projesine des- tek verdi.
8 Mayıs: İran’ın tartışmalı nükleer programı ne- deniyle yaşanan krizin diplomatik yollarla aşıl- masını isteyen Türkiye, Tahran ile BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri ve Almanya arasındaki müzakerelere ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor.
8 Mayıs: Irak’taki 7 Mart seçimlerinden 89 mil- letvekiliyle ikinci sırada çıkan Kanun Devleti Bloku’nun lideri ve Başbakan Nuri El Maliki’nin Irak Yüksek İslam Konseyi liderliğindeki blokla kurduğu koalisyona Kürtlerden destek geldi.
9 Mayıs: Irak’ta 7 Mart’ta yapılan parlamento seçimlerinden sonra başkent Bağdat’ta oyların yeniden sayılması kararının ardından, sayımın yüzde 50’sinin tamamlandığı ve genel sonuçlar- da önemli bir değişiklik olmadığı bildirildi.
9 Mayıs: Filistinli Başmüzakereci Saib Erekat, İsrail ile Filistinliler arasında yaklaşık bir buçuk yıldır kesilmiş durumda olan barış görüşmeleri- nin, “yakınlaşma” adı altında yeniden başladığını ilan etti.
9 Mayıs: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu,
“uzak mesafeden barış olmaz” diyerek, Filistin- lilerle başlaması beklenen dolaylı görüşmelerin tarafları doğrudan görüşmelere götürmesi ge- rektiğini söyledi.
9 Mayıs: “Nükleersiz Ortadoğu” girişimi çabala- rının hızlandığı bir dönemde İsrail’in gizli nükle- er faaliyetlerinin BM’ye bağlı Uluslararası Atom
Enerjisi Kurumu’nda (UAEK) gelecek ay ele alı- nacağı iddia edildi.
10 Mayıs: ABD, Irak’ta bugün düzenlenen ve ül- keyi kan gölüne çeviren saldırıları kınadı.
11 Mayıs: İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mut- teki, nükleer program konusunda müzakerelerin Türkiye’de yapılacağını açıkladı.
11 Mayıs: Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Rusya’dan, ‘’Ortadoğu’nun nükleer silahlardan arındırılmış bir bölge olmasına yardım etmesi- ni” istedi.
11 Mayıs: Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Benjamin Netanyahu’nun başbakanlığındaki aşırı sağcı hükümetin işbaşına gelmesinden son- ra Kudüs’ü Yahudileştirme projelerine hız veren İsrail’i bir kez daha uyardı.
12 Mayıs: Irak’ın kuzeyindeki Süleymaniye vi- layetinde binden fazla kişi, 23 yaşındaki bir ga- zetecinin Erbil’de kaçırılarak öldürülmesini pro- testo etmek için bir araya geldi.
12 Mayıs: El Kaide örgütünün Yemen kanadı, geçen ay İngiltere’nin Yemen Büyükelçisi Tim Torlot’a yönelik intihar saldırısının sorumlulu- ğunu üstlendi.
12 Mayıs: İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Lieber- man, Bangkok’da ele geçirilen silah yüklü Kuzey Kore uçağının, HAMAS ve Hizbullah örgütleri- ne gittiğini ileri sürdü.
12 Mayıs: İran, Türkiye ve Brezilya’nın yeni or- tak nükleer yakıt anlaşması önerdiğini bildirdi.
14 Mayıs: Filistin ve İsrail arasında bir buçuk yıldır askıda olan barış süreci “yakınlaşma” adı altında yeniden başladı. Görüşmeleri başlatmak için bölgede bulunan ABD’nin Ortadoğu Tem- silcisi George Mitchell, İsrailli yetkililerin ardın- dan Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’la görüştü.
15 Mayıs: Iraklı Şii lider Mukteda Sadr, Nuri El
Maliki’nin yeniden başbakan olmasına koyduğu vetoyu kaldırdı.
15 Mayıs: Irak’ta 7 Martta yapılan seçimlerin galibi eski Başbakan İyad Allavi, seçimlerden bu yana ülkesinin iç savaşa doğru ilerlediğini belirt- ti.
15 Mayıs: Mısır, Gazze Şeridi’nin güneyindeki Refah sınır kapısını, yaklaşık 2,5 aylık sürenin ar- dından ilk kez açtı.
16 Mayıs: İran ile Batılı ülkeler arasında uran- yum takasını öngören, Türkiye, Brezilya ve İran’ın ortak formülü üzerinde mutabakat sağ- landığı bildirildi.
16 Mayıs: Irak’ta 7 Martta yapılan seçimlerden sonra itirazlar üzerine başkent Bağdat’ta yeni- den sayılan oyların, seçim sonucunu değiştirme- diği bildirildi.
16 Mayıs: Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki ile nük- leer enerji konusundaki olasılıkları görüşmek üzere İran’a gitti.
16 Mayıs: Dünyanın en uzun nehri olan Nil üze- rindeki tartışmalar Afrika ülkelerini karşı karşı- ya getirdi. Nil nehrinin kaynağındaki Etiyopya, Ruanda, Uganda ve Tanzanya’nın oluşturduğu ittifak ile düzenlediği anlaşma, bu ülkelere nehir üzerinde daha fazla söz hakkı tanıyor. Sudan ve Mısır ise anlaşmaya tepkili. Kahire güç kullanma tehdidinde de bulundu.
17 Mayıs: Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev’in geçen hafta ilk kez ziyaret ettiği Suriye temaslarında silah alımları ile ilgili im- zalanan anlaşmalara, İsrail sert tepki göster- di. İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Lieberman Rusya’yı sert bir dille eleştirerek bu adımların Ortadoğu’ya barış getirmesinin mümkün olma- dığını söyledi.
18 Mayıs: İran nükleer krizinin diplomasi yoluy- la aşılması için Brezilya ile birlikte yoğun çaba sarf eden Türkiye, bu yönde somut bir gelişme sağladı. İran, uzun zamandır kabul etmediği
18 Mayıs: BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, İran, Türkiye ve Brezilya arasında varılan Tahran’ın uranyum takasına ilişkin anlaşmanın, olumlu bir gelişme sağlayabileceğini söyledi.
18 Mayıs: Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu,
“İran’la yapılan anlaşma asla küçümsenmemeli- dir. Bu sadece bir iyi niyet anlaşması değil, tüm detayların takvime bağlandığı bir anlaşmadır”
dedi.
19 Mayıs: Irak Başbakanı Nuri El Maliki, Irak’ın imarı için komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurulması gerektiğini söyledi.
19 Mayıs: Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran’ın, Türkiye ve Brezilya ile imzaladığı Ortak
19 Mayıs: Türkiye’nin Irak Büyükelçisi Murat Özçelik, yakın zamanda Ankara’yı ziyaret etme- si beklenen Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile görüştü.
19 Mayıs: İsrail, Katar’ın “Gazze’de inşaat proje- lerinin başlatılmasına karşılık yeniden diploma- tik ilişki kuralım” önerisini reddetti
20 Mayıs: İran’ın nükleer programı nedeniyle var olan sorunun diyalog ve diplomasiyle çözül- mesi gerektiğini vurgulayan Başbakan Tayyip Erdoğan, ABD Başkanı Obama ve Rus meslek- taşı Putin ile telefonda görüştü. Erdoğan, İran’ın takas anlaşmasını kabul etmesini “zafer” olarak niteleyerek, bunu güven artırıcı bir adım olarak niteledi.
