Can Yücel: Şiir, insanlığın kurtuluşu
doğrultusunda ölümcül bir denemedir
Dit konusundaki tutu - m u n u z? " 'Ö zel bir d il'y a ratma çabasında olduğu - nuz yolundaki görü şe katı - lir mısınız ?
B ir kitap çevirisi yüzünden yedi buçuk yıl hapse mah - kiım edilen Can Yücel 'in son kitabı " B ir ,Siyasînin Şi i r le r i", çıkar çıkmaz en çok sözü edilen kitaplardan biri oldu. Bu kitaptaki şiirlerin özelliği, birik işi d ı şında, cezaevinde yazılm ış olm aları ve Can Yücel ’in özgün şiirinde yeni bir aşamayı b elirlem eleri. Yücel, şiirlerin e, yazılarına, hatta yaşamına karışm ış o ken dine özgü üslubu ile karşılık verdi sorularım ıza da:
Can Yücel şiirin in "ya - pı"sından başlayalım is - terseniz. .. Bana kalırsa , "Sevgi Duvarı "nda da, "B ir Siyasinin Ş iirleri"n d e de çözüm lenm esi gerek en ilk öge, yapı. ..
Yapı m ı? Son ş iir le r için diyorsanız "yapı tanımı" ko - lay : Dört taş duvar, bide pen cere, parmaklıklı. .. Ama bu tanımı fazla havai bulmayası nız diye şıp söyleyim :Ben şiir- de " yapı " kavramına k arşı yım. Çünki bence ş iir bir de - vinmedir ve bu devinmenin , bir yapıda olduğu gibi parça - ları d e ğ il,e v re le ri vardır . Daha soyutbir d eyişle,şiir bir mekan d eğil,b ir zamandır . Belki de belirli! bir mekandan, kapalı bir yerden, bir çıkmaz - dan kurtulmak için girişilen b ir devinmedir ş i i r . . . Söz ge- lim i.b ir kuyu dibinden kurtul mak üzre bir a tılım .. . Kuyu - nun ağzında ufacık bir ışıkpa- patı var, siz de kuyunun dibin deki Yusuf'sunuz... Sözden
(sözde değil) ellerin izle .ayak larınızla o ışık papatına doğ - ru tırmanıyor sunuz... Gözü - nüz o ışık çiçeğinde, ama o sözlerden oluşmuş ellerin iz - le, ayaklarınızla o karanlık ku yunun çetelesini çıkarmak zo rundasınız , en ufak çıkıntısı - na,girintisine d ek ... İşte bu gözlem gücüyle yürütülen ça - b a .sizi kuyunun ağzındaki şiir selliğe ulaştıracaktır. B ir ba - kıma bilince doğru bir yolcu - luk bu ... Bu çabayı hor gören ler va r, olsun ! Bence ş iir , insanlığın kurtuluşu doğrultu sunda, istediği kadar hurda sa yılsın,yine de ölümcül bir de nemedir. Kaldı ki bu bireysel
gibi görünen denemenin kay—
nağı insanlık tarihiyle yaşıt olan ortak denemdir, sözdür , dildir .bilgidir .bilim dir; kı - sadan k ısa sı, bu deneme hem toplumsal, hem de evrensel dir. Yani ş iiri düzen bir özne bile olsa,özü n e s n eld ir.,. Ve hiç kuşkusuz,ortaya çıkan şiir nesneldir... Şiirse ta b iî...
"İron i"n in Can Yücel şiirindeki y e ri nedir? B ir "le itm o tiv "g ib i mi alını - yor, yoksa şiiri kuran baş
lıca öğelerden biri mi ?
Sanırım,bu "ironi"sana - tını "bıyık altından gülm e"di- ye karşılayabiliriz türkçede. Bu karşılamaya varsanız , hemen diyim ki size,b iz çok - tan bıraktık bıyık altından gül m eyi, 142 dişim izle birden gü lüyoruz. ..
P e k i, ’ 'zeka "m n y e ri ve önem i ?
A,kardeşim ,şim di gaze - teden çıksak.Karaköy'e vara bilmek için -ki bu yol bence yatay b ir kuyudur - kaç varta atlatmamız gerek ecek :.. Bu da ancak zekamızı işletmekle olur. Yoksa eziliriz,sak atla - nırız,yahut ne bileyim ,kara - kolu b o y la rız .. .E , ş iir debi - raz böyle bişey,değil mi ?
"Can Yücel şiirinin baş lıca yapı taşlarındandır" diyebileceğim iz başkaca ö - gelerden söz edebilir mi - yiz ? Söz g elim i halk kay - nakları, halk ağzı, halk tür küleri. . .
Demin buraya gelirken , b ir taksinin kabamdan bir ke sit almasını önleyim jierken ,
Can Yücel: Adana Cezae - vi ’nde bir siya si
öyle bir "piruefyaptım ki .ken dim de şaştım. Yani ayakları mın ucunda fırdolayı dönüver dim. Oysa ben baleden zerre anlamam.Senin anlayacağın, bu ölüm-kalım savaşmdagöv- demizden, b ilgim izd en ,d ili- mizden,bilincimizden canhav- liyle ne devşirebilirsek onu devşirip ş iir li (I ) yaşamamı zı sürdürmeye bakıyoruz. İşte bu dediğim "piruet"i becer - dikten sonra da öyle sunturlu bir küfür savurdum ki, ne cev her varm ış bende diye hayran kaldım kendim e... Halk ağzıy la tabiî...
Ya kullanılan teknik? Cem al Sür ey a, "Can Yücel kadar değişik teknikler kul lanmış şairim iz yoktur di - yebiliriz, " diyordu "P a - pirüs"teki yazısında. .. Bu, " B i r Siyasinin Ş iirleri " n - de daha da belirgin. Söz g e limi, bir mahkeme kararı na da, rubai biçiminde ya - zilm iş bir ş iire de rastlı - yoruz.
Hepsi de yaşayabi Imek için kardeşim ... Bi sâflyâne it lik ..
Kuş-dili filan gibi mi ? . . .
Çevirm enlikle şairli - ğin ilintisi konusunda. . .
Ben yabancı dillerdene- piy ş iir çevirdim 1 türkçeye , çok da yararım gördüm. Çün - kü ben,kendi şiirim i yazar - ken bile, bir başka şairin .ken dimden hariç b ir şairin ş iiri ni yazar gibi yazmaya ça lış ı yorum.
"B ir Siyasinin Şiirle - r i " ndeki içeriğe gelelim mi ?
Gelelim .'.."B ir Siyasinin Şiirleri"ndeki içerik: İÇERİ -
Sİ .
"B en şiir düzmek de - ğ il,ş iiri düzmek istiyorum " dizesindeki anlam ?
Önce üretmeyle ve aşk dol gunluğuyla ilg ili e lb e t.. .Son - ra da Türkiye'nin bu "can-hav- li" döneminde artık düzülme - mesi gereken,ama halâ düzü- lüyorsa.o zaman da acele dü- zülmesi gereken b ir ş iir türü ne karşı düşmanlığıma yora - b ilirsin iz bu d iz e y i... Türk halkının yüzyıllardır Köy-köy, Hâne-hâne, Ümük-ümük tıka - nıp kalmış ACISI, bizde de tek nolojinin-hangi ters yoldan o - lursa olsun-ilerlemesi saye - sinde ilk kez,hızla paylaşılır, hızla sınıf bilincine e riş tirile - bilinir bir keskinliğe yanaş maktadır. .. Geçen günbir yük kamyonu gördüm,paslı, ça - m urlu... Kıçında tebeşirle "SEVENİ YOK S E Y F U LLA H " y a z ılıy d ı... Şimdi,bu Seyful - lah, sevilmemenin acısını .in san yerine konmamanın acısı nı böyle yalın,böyle a ç ık -se - çik ve böyle dağ-bayır, saatte yüz kilometre hızla haykırır - ken, ne yalan söy leyim , karde şim , ben o buruk ve burulmuş acılı,yayan ve yavan ve acısı
kendinden menkul ve sanat
dergilerinde mukim ve soyut ve damıtık ş iirle r değil düz - mek, öyle ş iirle ri bellemek bile istemiyorum.
■ A L P A Y K ABACALI
