TÜRKİYE'NİN DAĞLARI, OVALARI ve PLATOLARI
cografyahocasi.com
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde Türkiye’nin dağlarını, ovaları, platolarını ve bu yeryüzü şekillerinin özelliklerini öğreneceksiniz.
Kazanım: 10.1.8. Türkiye’deki ana
yer şekillerini temel özellikleri ve
dağılışları açısından değerlendirir.
Türkiye ortalama 1132 metrelik bir yükseltiye sahiptir. Topoğrafyanın oldukça engebeli
olduğu ülkemizde yükselti, genel olarak kıyılardan iç kesimlere ve batıdan doğuya doğru
artar. Yeryüzü şekilleri ise doğu-batı doğrultusunda uzanır. Dağlık alanların oldukça fazla
olmasının yanında kıyı ile iç kesimlerde geniş düzlükler de yer alır. Türkiye'nin ana
yeryüzü şekillerini dağlar, ovalar ve platolar oluşturur.
TÜRKİYE’NİN DAĞLARI
Türkiye yüz ölçümünün yaklaşık yarısını dağlar oluşturur. Alp- Himalaya Dağ Kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde dağlar, genel itibarıyla sıra hâlinde ve birbirine paralel olarak uzanır.
Bunun yanı sıra iç kesimlerde koni şeklinde volkanik dağlar bulunur.
Dağların büyük bölümü, levhaların tortul tabakaları sıkıştırması ve bunun sonucunda kıvrılan kütlelerin yükselmesiyle oluşmuştur. Sıradağlar şeklinde uzanan bu dağların en önemlileri Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Dağları'dır.
Levha hareketlerine bağlı olarak Anadolu’nun bazı kesimlerinde kırılma sonucu horst adı verilen dağlar oluşmuştur. Bu dağlar, kırılmaya (faylanma) bağlı olarak çöken grabenlerin çevresindeki yüksekte kalan kütlelerdir. Özellikle Batı Anadolu’da bulunan Yunt Dağı, Bozdağlar ve Aydın Dağları horst adı verilen dağlara örnek verilebilir.
Kıvrım Dağların Oluşumu
Batı Anadolu'ya ait horst-graben sistemleri
Anadolu’daki volkanik dağlar, III. Jeolojik Zaman boyunca devam eden volkanik
faaliyetler sonucu oluşmuştur. Bu faaliyetler, volkanik malzemeyi (lav, kül, cüruf, tüf vb.)
üst üste biriktirerek Türkiye'deki en yüksek dağların oluşmasına neden olmuştur. Ağrı,
Tendürek, Süphan ve Nemrut dağları Doğu Anadolu'da; Erciyes, Melendiz, Hasan dağları
ile Karadağ ve Karacadağ da İç Anadolu'da yer alan volkanik dağlara örnek verilebilir.
TÜRKİYE’NİN KIVRIM DAĞLARI
Sultan
Bey Gey
ik
Bolkar
Aladağ
Tahtalı
BATI TOROSLAR Nur
Hakkari
Yıldız
Köroğlu Bolu Ilgaz
Küre
Canik Doğu Karadeniz Allahuekber Aras Güneyi Palandöken
Mescit
Tecer
Mercan
GÜNEYDOĞU TOROSLAR
ORTA TOROSLAR
TÜRKİYE’NİN KIRIK DAĞLARI
Kaz
Madra Yunt
Boz Aydın Menteşe
TÜRKİYE’NİN VOLKANİK DAĞLARI
Kula Volkanları
Karadağ
Karacadağ
Hasan Dağı Melendiz
Erciyes
Karacadağ
Nemrut
Süphan
Tendürek Ağrı
Ağrı
Dağı
Süphan
Dağı
Kaçkar
Dağları
Erciyes
Dağı
Aşağıdaki haritada Türkiye'nin başlıca dağları numaralarla gösterilmiştir. Atlaslarınızdan da yararlanarak tablodaki numaraların karşısına dağların isimlerini yazınız.
Yıldız Dağları Köroğlu Dağları Küre Dağları
Canik Dağları
Doğu Karadeniz D.
Allahuekber D.
Büyük Ağrı Dağı Tendürek Dağı Süphan Dağı Nemrut Dağı
Karacadağ
Nur (Amanos) D.
Bolkar Dağları Erciyes Dağı
Bey Dağları Karadağ
Melendiz Dağı
Menteşe Dağları Bozdağlar
Kaz Dağları
TÜRKİYE’NİN OVALARI
Türkiye, ovalar bakımından da zengin bir ülkedir.
Ovalarımız; konumu, denize
uzaklığı, büyüklüğü, biçimi ve
yükseltileri bakımından farklı
özellikler gösterir.
İç Ovalar
Kıyı Ovaları
Delta Ovaları
Tektonik Ovalar
Konya Muş Erzurum Erzincan Malatya
Çubuk Mürted Altınbaşak
Karstik Ovalar
Oluşum Şekillerine Göre Bulundukları Yere Göre
Bafra Çarşamba
Silifke Çukurova K.Menderes B.Menderes
Gediz Bakırçay
Bafra Çarşamba
Silifke Göksu Çukurova
Dikili Menemen
Selçuk Balat
K.Menderes B.Menderes Gediz, Bursa
Bakırçay Adapazarı Konya, Bolu Amasya, Bingöl
Tokat, Düzce Altınbaşak
Elmalı Kestel Tefenni
Akseki Gembos Korkuteli Acıpayam
TÜRKİYE’NİN OVALARI
TÜRKİYE’NİN OVALARI
TÜRKİYE’NİN DELTA OVALARI
Çukurova Silifke
Dikili
Menemen Selçuk Balat
Meriç Sakarya
Bafra
Çarşamba
TÜRKİYE’NİN OVALARI
Amik Konya
Iğdır
Harran Ergene
Karacabey
İnegöl
Ceylanpınar Malatya
Erbaa
Bakırçay Gediz
K.Menderes B.Menderes
Yüksekova
Bafra
Ovası
Çarşamba
Ovası
Amik
Ovası
Konya
Ovası
Çukurova
TÜRKİYE’NİN PLATOLARI
Türkiye'de oldukça geniş
bir alan kaplayan platolar,
deniz seviyesine yakın
yerlerden başlayıp çok
yüksek alanlara kadar
görülebilir.
Tabaka Düzlüğü Platoları
Tabaka Düzlüğü Platoları
Lav
Platoları Lav
Platoları
Karstik Platolar
Karstik Platolar
Aşınım Platoları
Aşınım Platoları
TÜRKİYE’NİN PLATOLARI
Cihanbeyli Haymana
Bozok
Uzunyayla Yazılıkaya Gaziantep
Şanlıurfa
Ardahan Kars Erzurum
Teke Taşeli Obruk
Çatalca-Kocaeli
TÜRKİYE’NİN PLATOLARI
Çatalca-Kocaeli
Teke Taşeli
Obruk Cihanbeyli
Haymana
Bozok
Yazılıkaya Uzunyayla
Gaziantep-Şanlıurfa
Ardahan
Erzurum-Kars
Cihanbeyli
Platosu
Ardahan
Platosu
Taşeli
Platosu
Aşağıdaki haritada Türkiye'de bulunan başlıca ova ve platolar numaralarla gösterilmiştir. Atlaslarınızdan da yararlanarak tablodaki numaraların karşısına gelebilecek ova veya platoların adlarını yazınız.
Çukurova Silifke Ovası Taşeli Platosu Antalya Ovası Teke Platosu
B.Menderes O.
Çatalca-Kocaeli P.
Adapazarı Ovası Bafra Ovası
Çarşamba Ovası
Kars Platosu Iğdır Ovası Yüksekova Harran Ovası Amik Ovası
Bozok Platosu
Haymana Platosu Cihanbeyli Platosu Obruk Platosu
Konya Ovası
Aşağıdaki tabloyu örneğe uygun olarak tamamlayınız.
Oluşturan Akarsu Ova Adı
Kızılırmak Bafra
Yeşilırmak Sakarya Bakırçay Gediz
Küçük Menderes Büyük Menderes Göksu
Seyhan ve Ceyhan
Çarşamba Adapazarı Dikili
Menemen Selçuk
Balat Silifke
Çukurova
Aşağıdaki akarsuların oluşturduğu ovaları karşısına örnekteki gibi yazınız.
Aşağıdaki akarsuların oluşturduğu ovaları karşısına örnekteki gibi yazınız.
Bu alanların hangisinde engebelilik daha fazladır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
2017 – YGS
Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.
Bu alanların hangilerinde arazinin dağlık ve engebeli olması tarla tarımının yapılmasını daha fazla kısıtlamaktadır?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) II ve V E) IV ve V
2018-AYT
Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
……….. deltasının oluşmasında Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin getirdiği malzemeler etkili olmuştur.
Türkiye’nin kuzeyinde Kuzey Anadolu Dağları, güneyinde ise ………
Dağları yer alır.
Elmalı, Kestel, ve Tefenni ovaları oluşum bakımından ……….. ovalara örnektir.
Türkiye’nin en yüksek dağı 5137 metre ile ……… Dağı’dır.
Ülkemiz ……….….. Dağ Kuşağı üzerinde yer alır. Alp-Himalaya
Büyük Ağrı
karstik
Toros
Çukurova
BOŞLUK DOLDURMA
Ülkemizin en büyük delta ovası Bafra Ovası’dır.
Türkiye’deki kırık dağları I. Jeolojik zamanda oluşmuştur.
Türkiye ortalama 1132 metrelik bir yükseltiye sahiptir.
Teke, Taşeli ve Obruk Platoları karstik oluşumlu platolar arasında yer alır.
Kızılırmak Nehri’nin taşıdığı metaryalleri deniz içerisinde biriktirmesi sonucu Çarşamba delta ovası oluşmuştur.
DOĞRU-YANLIŞ
I. Canik
II. Erciyes III. Ağrı
IV. Ilgaz
1) Yukarıda verilen dağlardan hangilerinin oluşumunda volkanik faaliyetler etkili olmuştur?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
Akarsuların denize döküldükleri yerlerde biriktirme faaliyetleri yapması sonucunda oluşan üçgene benzer ovalara delta ovası denilmektedir.
2) Aşağıda verilen akarsu ve oluşturduğu delta ovası eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Akarsu Delta Ovası A) Bakırçay İnegöl
B) Seyhan Çukurova C) Kızılırmak Bafra
D) Yeşilırmak Çarşamba
E) Göksu Silifke
3) Harita üzerinde hangi doğal unsurun dağılışı gösterilmiştir?
A) Dağlar B) Akarsular
C) Ovalar D) Platolar
E) Karstik alanlar
Türkiye’nin yer şekillerinin genel özelliklerinden biri de dağların doğu- batı yönünde uzanmasıdır.
4) Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilir?
A) Sıklıkla depremlerin yaşanması B) Sıcak su kaynaklarının bulunması C) Ortalama yükseltisinin fazla olması
D) Volkanizma faaliyetlerinin etkili olması
E) Üzerinde bulunduğu levhanın kuzey-güney yönde sıkıştırılması
I. Ova: Yeşilırmak nehrinin taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur.
II. Ova: Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur.
5) Bu ovalar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II
A) Çukurova Bafra B) Çarşamba Gediz
C) Çarşamba Çukurova D) Balat Silifke
E) Bafra Çukurova
Harita üzerinde numaralandırılarak verilen alanlarda akarsuların taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşan delta ovaları yer almaktadır.
