Elementler ve Biz
Dünyamız ve dünyamızı oluşturan bütün elementler kozmik olaylar ile başlayan bir süreçsonucuoluşmuştur. Bu sü
recin enerji kaynağıgüneştir.Ay
nı zamanda güneş, bizler ve etrafımızda yaşayan diğer tüm canlılar için de yega
ne enerji kaynağıdır. Gü
neşten gelen bu sonsuz enerji, doğrudan kullanıl
dığı gibi,gerektiğizaman yararlanılmak üzere dün
yamızda ve onun iç kat manlarında petrol, doğal- gaz, odun ve kömür olarak dolaylı yollarla saklanmakta
dır. Ancak, dünyamızı çepe çevre bir yorgan gibi saranatmos
fer olmasaydı, güneşten gelen zararlı ışınlar bir enerji kaynağı değil, tüm canlıla-
rınsonu olurdu. ründenoluşmaktadır. Şimdiye kadar bilimciler ta-
birinci sırasında bulunur. Hidrojen o kadar hafiftir ki, serbest gaz halindeatmosfer de dolcışamaz, dünyanınyer çeki
mi etkisinden rahatlıkla kurtula- raf uzaya kaçar. Periyodik tablonun en sonundaki ele
mentler ise çok daha kar
maşıkyapıda ve ağırdırlar.
Evrende en çok bulu nan element hidrojen, en nadiri ise astatin (At)'dir.
Yerkabuğunun ancak 0.16 gramında astatinbu
lunmaktadır. Katı element lerin en hafifi lityum (Li), en açınise osmiyum(Os)'dur.
Dünya üzerindeki bü
tün maddeler gibi insanlarda ele
mentlerden meydana gelmiştir. An cak insanlardaha az sayıda element tü-
Canlılar, yaşamlarını sürdürebilmek içindünya üzerin de bulunan maddelere vekoşullara ihtiyaçduymakta dır. Aslınabakarsanız tüm canlılarınhayatlarını sürdüre bilmek için ihtiyaç duydukları her şey fazlasıyla dünya üzerinde mevcuttur.
Tüm canlı ve cansızlarıoluşturan elementler atomlardan, atomlar ise proton, nötron ve elektron gibi atom altı parçacıklardan oluş
maktadır. Elementlerçekirdeklerinde bulunan proton sayılarına göre, başka bir ifadeyle atom ağırlıklarına göre, periyodik tabloüzerinde sırasıyla işaretlenmiş
tir. Periyodik tabloda toplam 109 elementbulunmaktadır. Bunlardan 94 tanesi doğal olarakyeryüzünde bu
lunurlar. Bu94elementin sekiztanesiise ne
redeyse tüm maddelerin içinde az veya çok miktarlarda yer almaktadır. Geriye kalanlar ise eser miktarlarda dünya üzerinde dağılmışlardır.
Periyodik tablo, 19. yüzyılın sonlarında Rus kimyacı Di mitry Ivanovich Mendeleyev (1834-1907) tarafından oluştu rulmuştur. Mendeleyev, kendi zamanında bilinen 62 ele menti atom ağırlıklarınagöresıralamıştır.Onun anısına, 101 numaralı element periyodik tabloya mendelevium (Md) adıylaeklenmiştir.
Periyodik tablonun enhafif elementisadece bir proton ve birelektron içeren hidrojen (H)'dir ve periyodik tablonun
rafından tespit edilen, insan vücudunun çeşitliyerlerin
de farklı amaçlar için iş gören elementsayısı 76'dır. Kim bilir, belki deradyoaktif elementlerin dışında periyodik tablodabulunandiğer elementlerin tamamı insan vü cudunda biryerlerdeb rişe yarıyordur. Birinsan vü
cudunun sahip olduğu başlıca elementler, karbon, hidrojen,oksijen, nitrojen vebunla rın dışında yiyeceklerve içecekler sayesin
de vücudumuza aldığımız kalsiyum, de
mir, fosfat, sodyum, potasyum ve fosfor
dur.
Yaşadığımızbir gün gibi kı sa bir sürede dahi periyodik tabloda bulunan elementlerin çoğuyla karşılaşırız.Ancak onla
rın ne olduklarından nasıl bulunduklarından çoğu zaman haberimiz bile yootur.
Kaynak
Busbey, A.B., Coenraads, R.R., Roots, D. ve Willis, P. 1996. Rocks and fos
sils. Collins Publ. UK, 288 s.
Not: Busbey ve diğ.'nin Rocks and Fossils adlı kitabındaki "How Geology affects us" başlıklı makaleden kısaltılarak çevrilmiştir.
Çeviri: M. Akif SARIKAYA H.Ü.Jeoloji Mühendisliği Bölümü sar ikaya© hacettepe .edu.tr
