Şeker Pancarı
Üretiminde Girdiler ve Şeker Pancarı Maliyeti
Doç.Dr. Baki R. BALCI
TARIM NEDİR ?
Bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretilmesi,
bunların kalite ve verimlerinin yükseltilmesi, bu ürünlerin uygun koşullarda muhafazası,
işlenip değerlendirilmesi ve pazarlama sürecine
TARIM denir.
Tarımsal ürünlerin üretilebilmesi için bir takım girdilerin kullanılması gerekmektedir. Bu girdiler için yapılan gider ve harcamaların her birine
masraf unsuru denilir. Masraf unsurlarının tamamının parasal değeri, yani gider ve
harcamaların toplamı, üretilen mahsulün
toplam miktarına bölününce ürünün birim
maliyeti bulunur.
Maliyet Hesaplama Yöntemleri:
1. Basit maliyet hesaplama yöntemi:
Gider ve masrafların toplanıp üretim miktarına bölündüğü ve şeker pancarı üretim maliyetini hesaplarken kullanacağımız yöntemdir.
2. Kalıntı maliyet hesaplama yöntemi:
Masrafların toplanıp içerisinden üretimle birlikte oluşan yan ürün değerinin çıkarıldığı yöntemdir. Bu yönteme göre;
Birim Ürün maliyeti = Üretim Masrafları Toplamı(TL)-
Tali Ürünlerin Değeri(TL) / Ana ürün Miktarı(kg)
Basit maliyet hesaplama yöntemi:
Üretim süreci sonunda yalnızca tek bir ürün elde
ediliyorsa, basit maliyet hesaplama yöntemi kullanılır.
Faaliyet boyunca yapılan gider ve masraflar toplamı bu faaliyet sonucu elde edilen ürün miktarına bölünür.
Örneğin 10 dekarlık şeker pancarı üretiminde toplam üretim masrafları 6000 TL ve elde edilen ürün miktarı 40.000 kg olduğu düşünülürse, birim ürün maliyeti
6000/40.000= 0,15 TL/kg olarak hesaplanır.
ŞEKER PANCARINDA MALİYET AKIŞI
1.Sürüm (pulluk ile)
➢ 1 dekarın sürülmesi 2 litre mazot ile mümkün oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve Pulluğun amortismanı
Bu slayttan itibaren traktör kullanımlarında ortaya çıkan mazot, işçilik ve makine amortisman masrafının toplam tutarının hesabında pratik bir hesaplama yöntemi önermekteyiz. Söz konusu makinenin toplam masrafını, makinenin tükettiği
mazot tutarını 3 ile çarpılmasıdır. Mazot, işçilik ve amortismanı temsilen 3 katsayısı hesaplamada kullanılacaktır.
Örnek։ 1 dekarın sürülmesi için 2 litre mazot harcanmış olsun.
Birinci sürümün maliyeti pratik olarak aşağıdaki gibi hesaplanmış olacaktır 1.Sürümün maliyeti= mazot maliyeti x 3 (Mazot+işçilik +amortisman katsayısı)
1.Sürümün maliyeti= (2 litre x 6 lira) x 3 (katsayısı) = 12 lira x 3 = 36 liradır.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre pulluk ile
sürüm maliyeti olarak dekar başına ortalama 24 lira
olarak hesaplamıştır.
2.Sürüm (Kazayağı/Kültüvatör ile)
➢ 1 dekarın sürülmesi 1,5 litre mazot ile mümkün oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve kazayağı/kültüvatörün amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre 2.sürüm maliyeti olarak dekar başına ortalama 12 lira olarak hesaplamıştır.
3.Sürüm (Diskaro ile)
➢ 1 dekarın sürülmesi 1 litre mazot ile mümkün oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve Diskaro amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre Diskaro ile sürüm maliyetiolarak dekar başına ortalama 12 lira olarak
hesaplamıştır.
4.Sürüm (Tırmık ile)
➢ 1 dekarın sürülmesi 1 litre mazot ile mümkün oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve Tırmık ve tapan amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre Tırmık ve tapan ile sürümün maliyeti olarak dekar başına ortalama 10 lira olarak hesaplamıştır.
Gübreleme (Taban+Üst+Yaprak(sıvı))
➢ Gübre serpme makinesinin bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekarın gübrelenmesi için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve serpme makinesi amortismanı
Gübreleme masrafı= Traktör Masrafı (0,5 litre mazot masrafı x 3)
=3 lira x 3 katsayısı= 9 lira.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre taban, üstü ve yaprak gübre toplam bedeli olarak dekar başına ortalama 118,40 lira olarak hesaplamıştır.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre yalnızca taban
gübreleme masrafı olarak dekar başına ortalama 24 lira olarak hesaplamıştır.
Zirai Mücadele (ot ilacı)
➢ Pülverizatörün bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekar ot ile mücadele için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve pülverizatörün amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre kullanılacak tüm zirai ilaç bedel toplamı olarak dekar başına ortalama 22,20 lira olarak hesaplamıştır.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre tüm zirai
mücadele işçilik ve akaryakıt bedelleri olarak dekar başına ortalama 25,80 lira olarak hesaplamıştır.
Ekim
➢ 1 dekar tarlaya yaklaşık 72 liralık tohum masrafı söz konusu olabilir.
➢ Havalı mibzerin bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekar başına 0,75 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve havalı mibzer amortismanı
Ekim maliyeti= Tohum Maliyeti + Mibzer Maliyeti (0,75 litre mazot masrafı x 3) = 72 lira + (4,5 lira x 3)= 85,5 lira
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre tohum bedeli dekar başına ortalama 90 lira olarak hesaplamıştır.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre ekim ve üst
gübreleme masrafı olarak dekar başına ortalama 15 lira olarak hesaplamıştır.
Bakım İşleri: Traktör ile ara sürüm
➢ 1 dekarın çapa makinesi ile ara sürümü için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve serpme makinesi amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre bakım işçilik ve
akaryakıt masrafları olarak toplamda dekar başına ortalama 84 lira olarak hesaplamıştır.
Bakım İşleri: Elle sıra üzeri çapalama
➢ 1 dekarı 1 işçi halledebilir.
➢ İşçilik masrafı 75 lira
➢ Çavuş ve nakliye masrafı 25 lira Toplam masraf dekar başına 100 lira
Bakım İşleri: Üst Gübreleme
➢ 1 dekar tarlaya toprak analizine bağlı 85 liraya mal olur.
➢ Gübre serpme makinesinin bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekarın gübrelenmesi için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve serpme makinesi amortismanı
Bakım İşleri: Traktör ile İkinci ara sürüm
➢ 1 dekarın ara sürümü için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve serpme makinesi amortismanı
Bakım İşleri: Elle sıra üzeri İkinci çapalama
➢ 1 dekarı 1 işçi halledebilir.
➢ İşçilik masrafı 75 lira
➢ Çavuş ve nakliye masrafı 25 lira Toplam masraf dekar başına 100 lira
Zirai Mücadele (Yaprak Piresi)
➢ Pülverizatörün bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekar yaprak piresi ile mücadele için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve pülverizatörün amortismanı
Sulamalar (7-9 kez)
➢ 1 dekar tarla bir yıl boyunda 7-9 kez sulanması gerekir.
➢ Elektrik faturalarının toplamı masraf unsuru olarak maliyet hesabına girmelidir.
➢ Kullanılan pompa ve sulama boru tesisatının amortisman tutarı elektrik faturalarının toplamı olarak maliyet hesabına yazılabilir.
➢ Beyşehir ve Seydişehir gibi bölgelerde dekar başına sular idaresine ödenecek yıllık su maliyeti 35 lira, Kulu’da 240 lirayı bulabilir.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre suyu sular
idaresinden satın alanların motorin, elektrik ve su masraf toplamının dekar başına ortalama 224 lira olarak
hesaplamıştır.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre sulama işçilik
masrafının dekar başına ortalama 56 lira olarak hesaplamıştır.
Zirai Mücadele (Mantar)
➢ Pülverizatörün bağlanmış olduğu traktör:
➢ 1 dekar mantar ile mücadelesi için 0,5 litre mazot yakmış oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve pülverizatörün amortismanı
Hasat
➢ 1 dekarın kök sökümü normal şartlarda 4 litre, çamur olduğu zaman 6 litre mazot ile mümkün oluyor.
➢ İşçilik masrafı
➢ Traktör ve pulluğun amortismanı
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre hasat masrafını dekar başına ortalama 120 lira olarak hesaplamıştır.
Mahsulün nakliyesi
➢ Fabrikaya nakledilmesini fabrika karşılıyor.
➢ Alım merkezine nakliyesini çiftçi mazot harcayarak kendisi gerçekleştiriyor.
Araziye Gidiş- Geliş
➢ Şeker Pancarı ekimi yapılan arazinin yerleşim yerinden iki kilometre uzakta olduğu varsayımı ile ilk sürümden itibaren en az 20-25 defa gidildiği kabul edilerek 40-50 km yol için yakıt gideri 40-50 TL hesaplamaya dahil edilmelidir.
Bekçi masrafı
➢ Bekçinin olduğu köylerde dekar başına 2 lira bekçi masrafı olabilir.
Kredi faiz, sigorta ve dosya masrafları
➢ Üretici geçimini ve tarlası için gereken zaruri masrafları
karşılayabilmek için kredi alabilmektedir. Söz konusu kredinin faiz, sigorta ve dosya masraflarının toplam tutarını o yılın
maliyetine eklemelidir.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre masraf toplamının yüzde 5’i kadar sermaye faizini dekar başına
ortalama 48,8 lira olarak hesaplamıştır.
Genel İdare Gideri
➢ Üreticinin şimdiye kadar sayılan masrafların dışında kalan tüm masrafları için genel idare gideri olarak adlandırılan genel
giderleri için hesaplaması gereken tutar, şimdiye kadar hesapladığı toplam maliyetinin yüzde 3’ü kadar olabilir.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre masraf toplamının yüzde 3’ü kadar genel idare giderini dekar başına ortalama
29,26 lira olarak hesaplamıştır.
Tarla Kirası
➢ Tarla ister üreticiye ait olsun isterse başkasından kiralamış olsun, söz konusu tarla için bir kiranın hesaplanıp maliyet hesabına dahil edilmesi gerekir.
Meram İlçe Tarım Müdürlüğü verilerine göre tarla kirasını dekar başına ortalama 250 lira olarak hesaplamıştır.
