TÜRK TARİH KURUMU BELLETEN. Cilt: XXXV TEMMUZ 1971 Sayı: 139

TÜRK

KURUMU

BELLETEN

Cilt: XXXV

ÜRGÜP'ÜN DAMSA

ÖMÜR BAKIRER

Ürgüp'ün Darnsa Köyü'ndeki Taşlun Paşa Camii'ne ait olan ah§ap mihrap 1940 senesinde aynı camiin minberi ile birlikte Ankara Etnografya Müzesi'ne get.irilmiştir¹• ıg65 senesinde ise şimdiki yerine monte edilerek kenarları ahşap çerçeve içine alıruruştır •.

Darnsa Köyü'ndeki Taşkın Paşa Camii'nde kitabe yeri boş, dolayısıyla da inşa tarihi belli de~dir³• Cami ve kendisi gibi tarihsiz olan medresenin mimart ve süsleme özelliklerine ve cami avlusundaki türbelerin 743 H/1342 M., 752 H/ıssı M., 756 H/1355 M. tarihli ki tabelerine dayanılarak cami ve medresenin XIV. yüzyıl ortalann- da yapılmış Karamanit yapılan olduklarına işaret edilir'.

Aşağıda belirtileceği gibi, ahşap milırabın eleman ve süsleme özellikleri geç XIII. ve özellikle XIV. yüzyıl mihraplanna yakın

benzerlikler taşımaktadır. Bu da milırabın hem cami ile ça~daş, hem de bu devreden zamanımıza kadar gelen yegane ahşap mihrap oldu-

~unu desteklemektedir.

Genel tarif:

Milırabın 350 cm. yükseklikte, 203 cm. genişlikteki dikdörtgen çerçevesini değişik silmeü iki bordür meydana getirir. Çerçeve içinde yer alan yarım daire plan.Iı niş, yarım kubbe kavsara ile örtülür. Cep-

ı Ankara Etnografya Müzesi, Envanter No. 11541'de kayıtlı mihrap, Kayaeri MUzesi'nin 14.9·1938 tarihli ve 113 sayılı kararı ileAnkara'ya yoU~ ve:ıg.9.1940

tarihinde mUzeye ge~ tir.

1 Bu bilgiyi veren ve mihrap üzerinde çalışınama izin veren Eınografya MUzesi Müdürü, Sayın Eni.se Yener'e teşekkür ederim.

• Diez, E. - Aslanapa, O., Karaman Dturi S41Uitı, İstanbul, 1950, s. 184.

• lbid., a. 184-188. Arık, M. 0., 'Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri', AIUUfolu (Anatolia), XI., 1967, Ankara 1g6g, s. 72. Kuran, A.,

'Karamanlı Medreseleri', VaJcıfüır Dergisi, Vlll., Ankara, 1g6g, s. 213. Oral, M. Z., 'Anadolu'da Sanat De~eri Olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri', Va·

kıjlar Dergisi, V., Ankara, 1g6:ı, s. 64-66;

öMüR BAKIRER

hede kavsarayı çerçeveliyen pençi kemerin köşelerini üçgen şekilli köşelikler doldurur, kemerin üst kısmında yüksek bir köşelik tablası

yer alır. Nişin köşelerinde sütunceler ve köşeliklerde büyük dairesel levhalar mevcuttur (Şek. ı, Res. ı).

Teknik:

Milırabın yapılış tekniği, genellikle ahşap minberierin yan ka- natlannda kullanılan tekniklerden farklı olup, daha ziyade minber- Ierin kapı ve külahlannda, ahşap pencere ve kapı kanatlarında yazı

bordürleri ve bitkisel kampozisyonlar için kullanılan teknildere ben- zerlik göstermektedir 5. Mihrap, elemanlarının şekillerine uygun öl- çülerde kesilen ve yüzeylerine oyma süsleme işlenen enli ceviz levha-

ların dikey ve yatay yönlerde birleştirilmesi ile yapıJmıştır.

Çerçeveyi meydana getiren iki bordürde ı 6 cm. ve 20 cm.

genişlikte levhalar kullanılmış, bunlar bordürlerin kenar ve üst kı­

sımlan için ayrı uzunlukta parçalar halinde kesilerek çerçevenin üst

köşelerinde birleştirilmiştir (Res. ı). Köşelik tablası, yukarıdan aşağıya doğru 22 cm., 54 cm., ve 22 cm. yükseklikte, ^ı3o cm. ^geniş­

likte üç yatay levhadan; köşelikler yekpare iki parçadan; pençi kemeri meydana getiren dıştaki silme ıo cm. genişlikte, kemer şek­

line uygun olarak kesilmiş ve kemerin sivri noktasında birleştiril­

miş iki parçadan; iç teki kemer silmeleri ve alınlık yukandan ~a~ya doğru 28 cm., 20 cm., ve 28 cm. genişlikte üç yatay levhadan; nişin alt

kısmı 28 cm. genişlikte, ı ı o cm. yükseklikte üç dikey levhadan

yapılmış; sütunce ve rozetler yekp~re alışaba işlenıniştir. (Res. 1,2,6)

Ahşap levhaların yüzeylerine işlenen süslemede kabartma tek-

niğinin çeşitlernelerine rastlanmaktadır 6• Kenar bordürleri, alınlık,

6 Karama~aralı, H., 'Çorum Ulu Camiinde Minber', Sanat TariJU rıJLıtı., ıg64-ı965, İstanbul, ıg65, s. 121; Ahşap minberierin yapılışında iki ayrı teknik tespit eder. Kündekiri veya 'Çatma' denilen birinci teknikte geometrik kompozis·

yonlar ayn ayrı kesilen yıldız ve polygonal şekilli parçaların yuvalı çıtalarla biri- birine çatılması suretiyle meydana getirilmiş, çivi kullanılmamıştır. llcincisinde ise kompozisyon yanyana eklenen enli tahta levbaların üzerine çizilerek yıldızların ve polygonal şelcilli parçaların aralarında kalan kıaımlar oyulmuş, buralara çıtalar çakılmıştır.

• Öney, G., 'Anadolu Selçuklu ve Beylikler Devri Ahşap Teknikleri', Satlllf Tarihi rıllığı, lll, ıg6g-ıg7o, İstanbul 1970, s. 135-151; XIII. ve XIV. yüz·

yıllarda yapılan ahşap minber, kapı ve pencere kanatlarında kullanılan telaıikleri

TAŞKIN PAŞA CAMİİ'NİN AHŞAP M1HRABI

kemer silmeleri ve rozetlerdeki yazı şeritleri ve ikinci kenar bor- dürünün alt kısmındaki geometrik kompozisyon 'yuvarlak satıhlı

derin oyma' tekniği ile oyulmuştur ⁷• Harfleri ve geometrik kom- pozisyonlan §ekillendiren ince §eritlerin sırtlan dış bükey kavis·

lidir. Düz zemin üzerinde, yüksek, ikinci bir tabaka meydana ge·

tirirler (Res. ^2, 3, 4). Köşeliklerde ve mihrap hücresini çerçe·

veliyen ince, pahlı silmede yer alan girift bitkisel kompozisyon- lan meydana getiren kıvnmdallann sırtlan iç bükey kavislidir.

Kıvrımdallar arasında kalan zemin tamamen çıkanlarak gözenekli bir yüzey elde edilmiştir ⁸• Birinci bordürün alt kısmındaki bitkisel örgüde, yazı şeritlerinde harflerin uçlanna eklenen ^yarım palmetler- de, kemer silmelerindeki bitkisel geçmelerde, nişin alt kısmını ve sütuneelerin yüzeylerini kaplıyan girift bitkisel örgülerde 'yuvarlak

sabhlı derin oyma' ve 'etri kesim' teknikleri birlikte kullanılmı§tır 8•

İnce kıvnmdalların sırtlan dış bükey kavislidir ve zeminde yüksek ikinci bir tabaka meydana getirirler. Kenarlan etri satıhtarla niha-

KündeUri, Rölyef (Kabartma) ve K.afes Tekni~ olmak üzere üç ana guruba ve bunlan da kendi içlerinde ah guruplara ayırır.

Yazar rölyef kabartma ıekni~inin düz satıhlı derin oyma, yuvarlak satıhlı

derin oyma, çift katlı rölyef tekniA"i ve eA-ri kesim tekni~ olmak üzere dört çeşit­

Iernesini tammlar. Taşkın Paşa Camii mihrabındaki oymalar bu tanunlara bazen tamamen bazen de yaklaşık olarak uymaktadır.

7 lbid., s. 1.p ; Bu teknik Sürt, Ulu Camii minberi yan kanatları; Ankara Kızıl Bey Camii kapısı ve tahtı; Ankara, Arslanhane Camii minberi; Divri~, Ulu Camii minberi ve Birgi Ulu camii minberinde kullanılınışlır. Res. 6. Oral, M. Z., 'Ana- dolu'da Sanat Dc:A"eri olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri', Vakı.foır

Dergisi, V., Ankara, ı962, Res. 5, ?· 12, ıs, 16, 2ıA, sı, S2· Ögel, B., 'Anadolu'da Ahşap İşçiliği', rıUık Araıtımıalar Dergisi, I., Ankara, 1956, Res. ı7, ı8, ı9, 21, 22.

•. Öney, G., !oc. cit.; 'düz satıhlı derin oyma' olarak nitelendirdi~ tekniğe benzerlik göstermekte, ancak şeritlerin sırtlarının iç bükey kavisli oluşu ve zeminin tamamen oyulup çıkanlmasıyla ayrılınaktadır. Zeminin tamamen oyulup çıkarıl­

ması 'ajur-nigranstil' tekni~e daha çok yaklaşmaktadır. Bu teknik taş (Divri~,

Ulu Camii Kuzey ve Batı portalleri) ve alçı (Ankara, Aslanhane Camii mihrabı)

eserlerde nadiren kullanılmasına ka~ılık başta Darnsaköy Camiinin kendi minberi olmak üzere XIV. yüzyıl minherlerinin yan kanatlarında çıtalar arasındaki çokgen

şekilli parçaların yüzeylerine bitkisel kompozisyonların ço!wıJukla bu teknikte oyulduA"u görUlmektedir. Karşılaştırma için Bk : Ard, H., 'DivriA'i, Ulu Camii Kuzey Portalinin Mimart Kuruluşu', Vakıflar Dergisi, V., Ankara, 1962, Res. 5, 6, 7·

Otto-Dom, K., 'Der Mihrab der Arslan Hane Moschee in Ankara', Anatolia, 1., Ankara, ı956, Res. 2ı-so. Oral, M. Z., op. dt., Res. ı o, 12, ıs, 21 A, 30, s2, s6, s8.

• Öney, G., op. cit., s. 141-143·

Bıl/ıtırı C, XXXV, •4

370 ÖM1JR BAKIRER

yetlenen palmet yapraklan ise zeminden kademelİ yükselirler (Res.

4, 5, 6). Alıntı~ kaplıyan yıldızlı geometrik örgü 'çift katlı kabartma' olarak oyulm.~tur 10• On iki kollu yıldız örgü yü sırtlan düz, ince çubuklar meydana getirir. Yıldızlann kollan içine daha derin olarak oyulan bitkisel kompozisyonlarda ise kıvnmdalların sırtlan ~

bükey kavi!.lidir ve aralannda kalan zemin tamamen çıkanlarak,

ajur ~çiliğindeki gibi, gözenekli bir yüzey meydana getirilrni~tir

(Res. ^ı, 2).

Bütün mihrap elemanlannın oymalada kaplı oluşuna ka111lık kavsaranın yüzeyi geçirdiği onanın nedeniyle düzdür ^11•

Mihrap Elemanları : I. Tepelik : yok.

II. Çerçeve ve Bordürler : 350 cm. yükseklikte, 203 cm. gen~­

likteki çerçeveyi genişlikleri ve silmeleri farklı iki bordür dol~ır.

Daha ince olan üçüncü bordür kemer bizasında go⁰ lik bir dönüş

yaparak mihrab hücresini çerçeveler.

II.a. ı6 cm. genişlikte, iç bükey kavisli ~taki bordürün iki

kenannı 02 cm. genişlikte düz şeritler sınırlar. Bunlar yü.zeye son- radan çakılmam.ış, oyulmuştur.

Süsleme : Bordürün iki kenarında, zeminden b~layıp 92 cm.

ye kadar yükselen, bitkisel örgü yer alır. Örgü, ince kıvnmdallarla, üsltıplaştınlnuş tam ve yanrn palmetlerden meydana gelir (Res. 4).

Bordürün ortasındaki dilimli tam palmederin alt çanak yapraklan

~a~ya doğru kıvnlır, üst yapraklan sivritip uzar. Bunlann köşelerin­

den çıkan kıvnmdallar kıvnlıp bükülerek ve biribirierine ilmekle- nerek yüzeye da~lır, kıvrılan uçlanna dilimli yanrn palrnetler ek- lenir. Örgü, kıvnmdalların yukanya ve ~a~ya doğru uzayıp di~er­

lerine eklenmesi ile tekrarlanır ve devamlılık kazanır¹¹• Bordürün

10 lbid., s. 142; Bu, yazann 'genellikle altta kalan arabesk ve apirallerden mey- dana gelen dekorun derin oyma ile, üstteki yazı dekorunun ise yuvarlak aatıhlı

derin oyma ile işlenmesi' ~de belirtti!i ve 'çift katlı rOlyef telmi!i' olarak tanım­

ladı~ı tekJli#e benzerlik göstermektedir, ancak burada işlem tersinedir.

11 Uzunça.tlılı, 1. H., Anadolu Bcylikleri, Ankara, ıg6g, (ı:ı. baskı), Res. ı ı;

mihrabm müzcye nakledilmeden önoe yerinde çekilen foto~ında kavaara kısmı­

nın boş oldu~ görülmektedir.

11 Ögel, B., op. &it., a. ı:ıoo, Res. 13, ıs; Ahşap kapı kanatlannın tezyinatmda da rastlanan bu kompozisyonu yazar 'Wc dizisi' olarak isimlendirmelr.te ve Anlr.ara

TAŞKIN PAŞA CAMİİ'NİN AHŞAP MİHRABI

sa~ kenannda bitkisel örgünün üzerinden başlıyan Nesih yazı çer- çevenin üst kısıruru dolaşarak sol kenarda nihayetlenir¹³• Harfler

arasında kalan boşluklar, harflerin uçlarına eklenen, d.ilimli palmet- ler ve kıvnmdallarla doldurulmuştur.

Yazı: Kur'an'dan Bakara Suresi, Ayet 255 (Ayet-ül-Kürst) u.

Il.b. Dıştakini içten takip eden ikinci bordür, 20 cm. genişlikte

ve düz silmelidir. Bordürün iki kenarı 02 cm.lik düz şeritlerle sınır­

lanır.

Süsleme : Zeminden 68 cm. yüksekli~e kadar, yüksek kabartma

oyulmuş geometrik örgü yer alır. Sırtlan dış bükey kavisli dilimli

şeritler çapraz yönlerde uzayıp biribirierine ilmeklenerek iç içe bak-

Iavaları ve bunları çerçeveliyen kareleri meydana getirirler. Tek tek karelerio üst üste dizilmesi ve uzayan şeritlerin biribirine eklenme- siyle örgü dikey yönde devam eder16• Bordürün sağ kenannda, geo- metrik örgü üzerinden başlıyan, çiçekli Nesih yazı yer alır.

Hacı Hasan ve Kuyulu camileri ile Karaman İbrahim Bey imarelinin ahşap kapı·

larını örnek olarak vermektedir. Aynı bitkisel elcmanJarla kurulan, ancak kompo-

zisyonları dqişik bitkisel örgüler minberierin yan kanatlarında ince bordürler ha- linde lrullanılmıştır. Çokgen şekilli parçalarda ise aynı elemanlar kullanılmakla

beraber, bunlar tek desen.ler halindedir, örgüdeki gibi bir devamlılık yoktur. Krş.

için Bk : Oral, M. Z., op. cit., Res. 4, 7, ı o, ı :ı, 14, :ı ı A, :ı6, 30, 31, 32. Karamağa­

ralı, H., op. cil., Res. ıo A, ıo B, ı:ı, 15, ı6, 17, ıS.

11 Çini mihraplarda XIII. yüzyıl süresince, taş mihraplarda özellikle XIII.

yüzyılın son çeyıqinden itibaren ve XIV. yüzyıl alçı mihraplarında bordUrterin bu tekilde yazı şeritleri ile silslenmesine sık sık rastlanmaktadır. Konya, Alaaddin Canili ve Sırçalı Mescidin çini mihrapları; Develi, Sivast Hatun ve Karaman, Çe- lebi Mescidinin taş mihrapları ve Karaman, Yollarb~ı Ulu Camii'nin iki alçı mihrabı birkaç örnek olarak verilebilir. Bk : Bakırer, 0., ^Selfulrlu Devri Anadolu milıraplannın Gelipmi ve XIV. yazyılda Devamı, (Basılmamı~ Doktora Tezi), Ankara,

ıg6g, Lev. 35. 45. 70, 93. 97·

u Kur'atıı Kerim ve Turkfe Arılamı, Diyanet İşleri Başkanlı~ı, Ankara, 1961, Cilt. I, a. 55- 56, Tercümesi: 'Allah O'ndan başka Tanrı olmıyan, Kendisi uyuk- lama ve uyku tutmayan, Diri, her an yarattıklarını gözetip Duran'dır. O'nun izni olmadan kannda şefaat edecek kimdir? Onların ~lediklerini ve .işleyeceklerini bilir, diledikinden başka ilminden hiç birşey kavrayamazlar. Hükümdarlığı gökleri ve yeri kaplıı.mıştır, onların gözetilmesi O'na ağır gelmez. O YUce'dir, BUyük'tür'.

Mihrap üzerindeki yazı metinlerini okuyan babam N. Bakı.rer'e burada tekrar tqekkür etmek isterim.

15 XII. yüzyılsonu ve XIII. yüzyıl başında yapılan portallerde ve taş mibrap- larda lrullarulan bu tür basit geometrik örgülere ahşap minber, pencere ve kapı

kanatlannda rastlanmamaktadır. Bk: Öge), S., Arnzelolu Sll;uklulannın TO§ Tezyi- ıuıtı, Ankara, ıg66, Res. ı,. :ı, 12. Bakırer, 0., op.

ni.,

372 öMüR BAKIRER

Yazı: Kur'an'dan Haşr Suresi (Sure 59), Ayet 20, 21, 22, 2318•

II.c. Üçüncü bordür, 8,5 cm. genişlikte bir pahlı silmedir.

Kemerin sivri tepesi hizasına kadar dıştaki bordürleri takip eder.

Bu noktada go⁰lik bir dönüş yaparak köşelik tablasını alttan dolaşır

ve ınihrap hücresini çerçeveler.

Süsleme : Palılı silmenin yüzeyini kaplıyan girift bitkisel örgü,

uslCıplaştırılmış dilimli palmeder ve bunları çerçeveliyen kıvnmdal­

ların halka halka biribirine eklenerek devam etmesinden meydana gelir (Res. 2, 3).

III. Köşelik Tablası ve Köşelik : g8 cm. yükseklikte, ı 30 cm.

genişlikteki dikdörtgen köşelik tablası eş genişlikte, farklı yükseklikte üç yatay parçadan meydana gelirl⁷ (Res. 2).

Süsleme : Ortadaki 54 cm. yükseklikteki parçada yıldızlı geo~

metrik örgü yer alır. Sırtlan düz kesidi ince şerider çapraz yönlerde

kesişerek on iki kollu yıldızlan meydana getirirler^18• Yıldızlar, ortada

11 Kur'anı Kerim ve TOrk~ Anlamı, cilt III, s. 727. Tercümesi: '20. Cehennem- liklerle Cennetlikler bir değildir. Kurtuluşa ermiş kimseler cennetliklerdir. 21.

Ey Muhammed. E~er biz Kur'anı bir d~a indinniş olsaydık, sen onun, Allah kor- kusuyla baş eğerek parça parça oldu~u görürdün. Bu misalleri insanlar dUşün­

sUnler diye veriyoruz. 22. O, görUleni de görülmeyeni de Bilen, Kendisinden başka

Tann olmıyan Allah'ur. O acıyıcı olandır, acıyandır. 23. O, kendisinden başka tanrı olmıyan, hükümran, çok kutsal, esenlik veren, gUvenlik veren, görüp, gözeten, güçlü, buynı~u herşeye geçiren, Ulu olan Allah'tır'.

11 Mihraplarda köşelik tablasının bu şelcilde yükselmesi ve yazı bandiarı ile süslenmesi genellikle XIII. yüzyıl son çeyre~ ve XIV. yüzyıl mihraplarında göze çarpar, köşelik tablasının yükselmesi ile de mihrap çerçevesi uzun dikdörtgen bir

şekil alır. Kayseri, Killük Camii, Ankara Arslanhane Camii, Karaman'ın Akçaşe­

hir köyü Ulu Camii ve Yollarbaşı Ulu Camii mihrapları, Ayaş Ulu Camii mihrabı

ve Ni~de Hüdavent Hatun Türbesi mihrabı birkaç örnek olarak verilebilir. Bakırer,

ö., op. eit., Lev. 6g, 72, Bı, 83, 92, 93, 94·

11 Ögel, B., op. cit., s. 213; Anadolu ahşap eserlerindeki geometrik tezyinatın tiplerine göre tasnifini yaparken ikinci tip olarak ele aldı~ı ve oniki köşeli yıldız

'zühre' kompozisyonu olarak tanımladı~ı bu örgünün kündekAri eserlerde fazla

yaygın olmadı~ını ve Beylikler devri eserlerinde daha çok kullanıldığını belirtmek- ' e ve Ankara Hoca Hasan camii kapısı (Res. ı ı) ve Darnsaköy mihrabını örnek olarak vermektedir. Aynı örgü Ankara Ahi Elvan Camii minberinin yan kanada-

rında da göze çarpar. Sekiz, on, on iki kollu yıldızları oluşturan geometrik örgü kompozisyonları XIII. yüzyıl taş ve çini mihraplarında ve XIV. yüzyıl alçı mihrap-

larında köşelik tablası, kenar bordürleri ve nişin alt kısmında sık sık kullanılmıştır.

Birkaç örnek olarak Sivas, Keykivus Darüşşifası mihrabı; Konya-Aksaray Sultan

TAŞKIN PAŞA CAM!l'NİN AHŞAP MİHRABI 373

yatay bir hat üzerinde tam yıldız, alt ve üst kenarlarda ise yanmşar yıldız olmak üzere d.izilirler, kolianna ayrıca beş kollu, küçük yıl­

dızlar eklenir. Kesi§en şeritler arasında beliren çokgen şekillerin yü- zeylerine girift bitkisel kompozisyonlar oyularak zemin tamamen

doldurulmuştur. Geometrik örgünün bulunduğu bu bandın alt ve üst kenarlannda yer alan 22 cm. geni§likteki iki yatay parçada Nesih

yazı yer alır.

Üstteki yazı: Kur'an'dan Ahkaf Suresi, (Sure 46), Ayet 31 11•

Alttaki yazı : Kelimei Şahadet ııo.

Kö§elikler, sivri kemerin iki kenannda 50 cm. yükseklikte iki üçgen parçadır.

Süsleme : Kıvrımdal ve üsH1plaştınlmış sivri uçlu palmet yap-

raklarından meydana gelen ve üçüncü bordürdekine benzer bir bitkisel kompozisyon yüzeyi aralıksız kaplar.

III.a. Köşeliklerdeki dairesel levhalar : 29 cm. çapındaki lev-

haların yüzeyine Nesih yazı oyulmuştur (Res. ı, 2).

Sağdaki levha : Ortada 'Allah' yazısı.

Etrafını dolaşan bordürde : Kur'an•dan Haşr Suresi (Sure 59), Ayet 22¹¹•

Soldaki levha : Ortada 'Muhammed' yazısı.

Etrafim dolaşan bordilide : Kur'an'dan Haşr Suresi, (Sure 59), Ayet 23 ^22•

Han Mescidi mihrabı; Bünyan, Ulu Camii; Konya, Sadrettin Konevi Camii;

Kayseri, Döner Kümbet; Beyşehir, Eşrefo~lu Camii; Ermenek, Ulu Camii; Ayaş,

Ulu Camii; Ni~de, HUdavent Hatun Türbesi; Ni~de, Sungurbey Camii; Kasta- monu, Halil Bey Köyü Camii; Ermenek, Sipas Camii mihrapları verilebilir. Bk:

Bakırer, Ö., op. cit. Lev. 33, 4!:1, 50, 62, 65, 75, 76, Sı, 83, 84, Sg, gı.

11 Kur'anı Kerim ve Türk;e Anlamı, cilt. III, s. 66g; Tercümesi: 'Ey Milletimiz!

Allah'a ça~ıran Muhammed' e uyun ve O'na inanın da Allah da sizin günahlarmızı b~ışluııı ve sizi can yakıcı azaplardan korusun. •

ıo lbid., cilt. III, s. 672, Muhammed Suresi (Sure 47), ayet ıg içinde, 'Allah'tan

başka Tanrı yoktur'; s. 68o, Fetih Suresi (Sure 48), ayet. ı.ıg. içinde "Muhammed

Allah'ın elçisidir' şeklinde geçer.

11 lbid., cilt. lll, s. 727; Tercümesi: 'O görUleni de görülmeyeni de Bilen, kendisinden başka tanrı olmıyan Allah'tır, O acıyanı olandır, acıyandır.'

u lbid., Tercümesi: 'O kendisinden başka tanrı olmıyan, hükümran, çok kutsal, esenlik veren, güvenlik veren, görüp, gözeten, güçlü, buyru~u herşeye

geçiren, ulu olan Allah'tır. •

374 öMOR BAKIRER

IV. Kemer : Üç ince silmeden meydana gelen pençi kemerin sivri noktası zeminden 195 cm. ye kadar yükselir. En dıştaki silme 8.5 cm. genişlikte ve iç bükey kavislidir, sütuncenin başlık tablası

üzerine oturur. Yüzeyine yüksek kabartma oyulan çiçekli Nesih

yazının harf aralan az, dolayısıyla da yazı girifttir.

Yazı : Kur'an'dan Tövbe Suresi (Sure g), Ayet ıau.

Kemeri çerçeveliyen ikinci, ı o cm. genişlikteki düz silme, ze- mine kadar devam eder. Yüzeyine iki dilimli, sivri uçlu palmetlerle,

kıvrımdallardan kurulan ikili geçme oyulmuştur". Yine 10 cm.

genişlikteki üçüncü silme kavsara hizasmda nihayetlenir. Yüzeydeki bitkisel geçme yarım daire kavisler yaparak biribirini kesen ince dallar ve bunların kesişme noktalarında yer alan dilim1i palmet yap-

raklarından meydana gelir.

V. Kavsara : 40 cm. yükseklikteki kavsara yanın kubbe şeklin­

dedir. Cephede, yükseklikleri 13-15 cm. arasında değişen üç hasa- makla yükselen üçgen bir kavsara ağzı meydana gelir. Kavsara ağzı­

nın bu şekilde basamaklarla yükselmesi genellikle mukarnaslı kavsa- ralarda görülür ve basamaklar mukarnas sıralannı cepheye aksettirir.

Kavsaralan mukarnaslı olmıyan mihraplarda ise kavsara ağzında

basamaklar mevcut değildir". Bu nedenle kavsaranın orijinalde

•• lbid., cilt. I., s. ıı48-ıı49; Tercümesi 'Allah'ın Mescidlerini sadece Allah'a ve AlUret gününe inanan, namaz kılan, zekat veren ve ancak Allah'tan korkan in- sanlar onar ır.'

., Minher tezyinatında stk rastlanan bu geçme kompozisyonu Danısaköy

Camii'nin kendi minberinde; Birgi, Ulu Camii; Çorum, Ulu Camii ve Manisa, Ulu Camii minherlerinde yan kanatların korkulu~ altında ince bir bordür içinde yer alır. Bk: Oral, M. Z., op. ^cil. Res. ıı6, ıı8, ıı5, gıı. Aynı kompoz.isyonun Xlll.

yüzyıl mihraplarında taş ve özellikle çiniye tatbik edildi!i görülmektedir. Konya, Alladdin Camii, Sahip Ata Camii ve Sırçalı Mescid mihraplarında bu kompo~

yon firuze ve manganez moru renkli çinilerle işlenmiştir. Bk: Bakırer, Ö., op. cil., Lev. 35. 56, 59·

u XIII. yüzyıl süresince yapılan mihraplarda kavııaraları düz yarım kubbe fdillnde olanlarda kavsara *ını düz bir bordür dolaşır. Diyarbalor, Mesudiye Medresesi mescid mihrabında oldu~ gibi. Kavsaraları dilimli olanlarda ise kavsara

atzı da buna uyarak dilimlenir. Diyarbakır, Mesudiye Medreaesi avlu mihrabı ve

Dunaysır, Ulu Camii mihraplarında oldu~ gibi. Sayı olarak en çok olan mukar-

naslı kavsaralarda ise her sıra cephede bir basamak yaparak yükselir ki, buna en erken örneklerden Erzurum Ulu Camii mihrabı ile XIV. yüzyıldan Ermenek Sipas ve Karaman Çelebi Camii mihraplarını vermek mümk1lııdür. Bk: Bakırer, ö., op. cil., Lev. g6, 27, ıı8, ııg, 91, 97· Kuran, A., Ana.dolu ~drcstUri, Ankara, ı969, Res. ıı8, ll9

O. Bakırer

... .

Şekil ı - Plan ve cephe.

b.

Res. r - Cephe.

...

(

O. Bakırer

Res. 2 - Köşelik tablası ve köşelik

Res. 3 - Köşelik, alınlık ve sütun başlığı.

O. Bakırer

Res. 4 - Kenar bordürü, sağ taraf detayı.

Res. 5 - Kenar bordürü, sol taraf detayı ve sütunce.

Ö. Bakım

Res. 6 - Nişin alt kısmı.

O. Bakırer

Res. 7 - lskodar _Camii mihrabı (Creswell'den).

O. Bakırer

Res. 8 - EI-Ezber Camii mihrabı (Kahire Arap müzesinden).

Ö. Bakım

Res. 9 - Seyide Nefise Türbesi Mihrabı

(Kahire. Arap Müzesinden).

Res. ıo - Seyidc Rukiye Türbesi Mihrabı

(Kahire, Arap Müzesindcıı).

O. Bakırer

TAŞKIN PAŞA CAMİİ'NİN AHŞAP MİHRABI 375

mukarnaslı olduğu ve geçirdiği onarımla şimdiki şekli aldı~ düşün­

dürmektedir28 (Res. ı, 3).

VI. N işin Alt Kısmı: 65 cm. açıklıkta, 30 cm. derinlikte, ı ı o cm. yükseklikte yanm daire planlıd.ır. Kavsaranın hemen altında

ince bir geçme şeridi, bunu takiben ise ı6 cm. yükseklikte bir yazı bandı yer alır (Res. 6).

Yazı: Kur'an'dan İhlas Suresi (Sure ıı2), Ayet ı-4¹⁷.

Yazı bandının alt kısmındaki geniş salıayı girift bir bitkisel örgü kaplar. Kompozisyon en dıştalci kenar bordüründe yer alan bitkisel örgünün benzeridir. Ancak burada kıvrımdal ve dilimli yapraklar

arasına realist çiçek desenleri de eklenmiştir.

VII. Sütunceler : 9 cm. çapında ve ı 30 cm. yükseklikteki sütunceler mihrap nişinin köşelerine bağlıdır. Kaideleri köşeleri palılı küp şeklinde, başlıkJan ise kademelidir. Başlıkta, aşağıdan yukarıya doğru, düz bir bilezikten sonra yastık, ikinci bir düz bile- zik, köşeleri palılı küp ve bunun üzerinde ince bir tabla yer alır.

Nişin alt kısmındaki girift bitkisel örgüye yakın benzerlikte bir kom- pozisyon sütuneelerin hem gövdelerine, hem de başlıklarına oyul-

muştur (Res. 5).

VIII . Oturtmalık : yok.

Yukanda eleman ve malzeme özelliklerini tanımladığımız Taşkın Paşa Camiinin ahşap mihrabma Anadolu içinde aynı malze- meden yapılmış mukayese örneği bulunmamasma karşılık Anadolu

dışındaki lsl!m ülkelerinde de bu tür mihraplar için bilinen sadece dört örnek mevcuttur. Bunlardan biri Batı Türkistan'da İskodar

Camüne ait olup Moğol devrinden önceye, XI-XII. yüzyıllara tarih-

lenınektedir 18• Fatımtler devrinde Mısır'da yapılan ve halen Kahire

Diyarbakır Mesudiye medresesi mihrapları. Arık, R., 'Erzurum'de iki Cami',

Vakıflar Dergisi, VIII, Ankara, 1969, Res. 27, Erzurum Ulu camii mihrabı. Gabriel, A., Voyages Archeologiques dans lu Turquilı Orimtak, Paris, 1940, Lev. Dunaysır, Ulu Camii mihrabı.

*'

' 7 Kur' anı Kerim N Tarkf' Anlamı, cilt. lll, s. 8ı3; Tercümesi: 'Ey Muhammed!

De ki: 'O Allah bir tektir.' Allah, doğurmamış, doğmamış olan, hiçbir şekilde

dengi bulunnuyan, her şeyden Müstağni ve her şey O'na muhtaç olandır.'

aa Denike, B., 'Quelques Monuments de Bois Sculpt~ au Turkestan Occiden- tal', Ars lrlamica, 11/ı, 1935, s. 6g-8g.

öMüR BAKIRER

Arap Müzesinde teşhir edilmekte olan diğer üç tanesi ise XII. yilz-

yıla aittir 21•

Neşriyata geçmiş örneklerin en erkeni olan lskodar milirabında elemaniann düzeni ve süsleme Taşkın Paşa Camii mihrabına, dola-

yısıyla da Anadolu mihraplarına yakın benzerliktedir (Res. 7).

Çerçeveyi değişik genişlikte ve değişik silmeli dört bordür dolaşır.

Bordürterin yilzeylerine sırasıyla bitkisel geçme, yazı, geometrik geçme ve ikinci bir bitkisel geçme olmak üzere değişik kompozisyon- lar yüksek ve alçak kabartma olarak oyulmuştur. Alınlık aynen Taşkın Paşa mihrabındaki gibi yilksektir, yüzeyini girift bir yıldızlı geometrik örgi.i kompozisyonu doldurur, en ortada büyiik bir rozet yer alır.

Sivri kemer sütunce başlıkları üzerine oturur. Yarım dikdörtgen pla.nb ancak çok sathl olan mihrap n.işinin kavsara kısmı fazla derin

olmıyan bir yanm kubbe şeklindedir. Hücrenin köşelerine eklenen sütunceler kalın, silindirik gövdelidir. Köşelik, kemer, kavsara içi,

nişin alt kısmı ve sütuneelerin yüzeyi yüksek kabartma bitkisel kompozisyonlada kaplanmıştır. Ahşap, Taşkın Paşa Camii milıra­

bmdaki gibi, bordililerde uzun levhalar halinde, diğer kısımlarda

ise elemaniann şekillerine uygun olarak kesilmiş yekpa.re parçalar halinde kullanılmıştır.

Fat:ımtler devrine ait diğer üç ahşap mihraptan ilki Kahire'de El-Ezher Camii'nin yan milırahıdır ve halen Kahire Arap Müzesi'nde

teşhir edilmektedir (Res. 8). Çerçevenin üst kısmında, dikdörtgen tabla içinde, yer alan KüH yazı kitabede 519 H/ı 125- 1126 M.

yılı.nda El-Ezher Camii için yapıldığı belirtilmektedir30• Lotus ağa­

cından yapılan mihrapta çerçevenin iki kenannda yer alan bordürler kitabe tablasının hemen altında nihayetlenir, çerçevenin üst kısmını

sadece ince bir şerit do1aşır. Kenar bordürleri kündeUri tekniği ile

•• Briggs, M., Muluurımedan Archituture in Eg;ıpt and Palestine, Oxford, 19ı24> s.

217, Şek. 225, 226. Crc:swell, K. A. C., Muslim Archıituturt of Egypt, I., Oxford, 1952, a. 247, 258. Dimand, M. S., A Handbook of Mulımrımedan Art, New York, 1958, s.

ı 13. Grube, E., Thl World of Iskun, London, ıg66, s. 68, Lev. go. Herz, M., Cal4-

logıu Rmsonnl du Monunımls Exposls dans Le Musle NaJionııl de l'Art Arabe, Le Caire,

1go6, a. 101, No. 95, Şek. 21; s. 103, No. 96, No. 97, Lev. II. Migeon, G., Manıul

d'Arl Musulman, I., Paris, 1927, s. 310, Lev. 123, 124. Wiet, G., Les Mosques du Cair~,

Paris, ıg66, s. 103.

10 Creswell, K. A. C., op. cit., s. g6, Lev. ı ı8 c. Herz, M., op. cit., s. 101, No.

95, fek. ^21. Migeon, G., op. cil., s. 310.

TAŞKIN PAŞA CAMlt'NİN AHŞAP MİHRABI 377 işlenmiştir. Üzerlerine girift bitkisel kompozisyonlar oyulmuş dikdört- gen parçalar aralıklı olarak üst üste yerleştirilmiş, araları ve kenar- lan geniş çıtalarla bölünm.üştür. Çok az derin olan mihrap hücresi yarun kubbe kavsara ile örtülür. Nişin köşelerinde ince, uzun silin- dicik sütuneelerin vazo şekilli ve üzerlerinde ince tabla bulunan kai·

de ve başlıklan mevcuttur. Mihrap hücresi, kavsara ve köşeliklerde alışabm yüzeyi süslenmeden bırakılmıştır.

Seyide Nefise Türbesi'ne ait olan ve g6g H{ıı7ı M. tarihinde

yapıldığı tahmin edilen ⁸¹ ikinci mihrapta alışabm düz levhalar

şeklinde işlendiği kısımlarda meşe ağacı, kündekari tekniği ile işlen­

diği kısımlarda ise tik ağacı (Hind meşesi) kullanılmıştır³¹• Dikdört- gen çerçeve 192 X 88 cm. ölçülerindedir, 44 cm. açıklıkta ve sadece 15 cm. derinlikte olan niş, yarun kubbe yerine düz alınlık şekilli

bir kavsara ile nihayetlenir^{33 •} Nişin köşelerindehalensütunce bulun- mamasma rağmen, köşenin içe doğru kademelenmesine dayanarak orijinalde sütuneelerin bulunduğu ihtimali üzerinde durulur", ancak sütuneelerin arkasına gelen kısmın süslenmiş oluşu bu ihtimali

zayıflatmaktad.ır (Res. g). Milırabın çerçevesini meydana getiren bir bordür dizisi yoktur. Zeminden başlıyan tek bir bordürüstkısımda köşeliklerde devam ederek dikdörtgen çerçeveyi meydana getirir.

Bu kısım Anadolu'daki ahşap minberiere yakın benzerlik gösteren bir kündek!ri tekniği ile yapılmıştır. Biribiri içine geçen profilli çıta­

ların aralarına konan çokgen şekilli parçaların yüzeylerine bitkisel

kompozisyoıılar oyulmuştur. Çerçevenin ve kemerin etrafi.nı dolaşan

ince yazı bandlan, ince ahşap levhalardan yapılmış, niş kısmında geniş üç levha dikey yönde yerleştirilmiştir.

Seyide Rukiye Türbesi'ne ait üçüncü mihrap (Res. ıo), çerçe- vesini dolaşan Kftfi yazılı kitabeye nazaran ı 155-ıı6o M. yıllan arasında yapılmıştır ³⁶ • Mihrap yine meşe ağacından yapılmış olup

şekil bakımından Seyide Nefise Türbesi'ndeki mihraba benzer- lik göstermektedir. Ancak burada El-Ezher Caınü mihrabındaki

11 Crcswell, K. A. C., op. ^cil., s. 258, Lev. 120 c, 121 a. Herz, M., op. ^cil., a.

103, No. g6. Migeon, G., op. ciı., s. 310, Şek. 122.

11 Crcswell, K. A. C., loe. cil.

11 lbid . .. lbid.

u lbid., s. 247·249. Herz, M., op. cit., s. ıo3, No. 97, Lev. ı ı. Briggs, M., op. ^cil., s. 217, Şek. 225, 226. Grube, E., op. ^cil., s. 68, Lev. 30.

ÖMÜR BAKIRER

gibi ^köşe sütuneelerinin ^bulunduğu halen ^boş duran yerlerinden

anlaşılmaktadır. Çerçeve ve köşelikler kündeU.ri tekniği ile yapılmış,

küçük boyda çokgen şekilli parçalar kullanılmıştır. Bu milırabın di-

ğerlerinden en büyük farkı, arka cephesinin de kündekari tekniği ile

i§lenmiş oluşu ve böylece milırabın bir yere monte edilmeyip taşına­

bilecek şekilde tasarlandığına işaret etmesidir.

Bu kısa bakıştan anlaşıldığı gibi Fatımİler devrinde yapılmış milıraplarda tek tek bütün elemanlar mevcutsa da mihraplann cep- he düzeni Taşkın Paşa Camii mihrabmdan bazı farklarla ayrılmak­

tadır. Çerçeveyi bir bordür dizisinin meydana getirmeyişi, köşelik tablasının ayrı elemanlar olarak belirlemneyişi bu farkiann en önemli

!eridir. İşçilik ve süsleme de ancak bazı benzerliklere işaret edilebilir.

Fatıınt mih.raplannda kündekari işçiliğinin bol miktarda kullanılışı

ise Taşkın Paşa Camii mihrabından en bariz farktır.

Bu erken örnekler içerisinde yalnız İskadar Camii mihrabı Taşkın Paşa Camii mihrabı ile hem işçilik hem de cephe düzeni

bakımından yakın benzerliktedir. Ancak burada iki eser arasmda

sırf aym malzemeden yapıldıklan için bir tesir alış verişine işaret etmek

yanıltıcı olur. Zira Taşkın Paşa Camii ^mih.rabı Anadolu mihrapla- nnda XIII. ve özellikle XIV. yüzyıllarda izlenen genel gelişmeyi

takip etmektedir. VIII. yüzyıldan itibaren Emevi, Abbasi, Fatımi

ve İran çevrelerinde yapılan mihraplardan esinlenen, ancak kendine has özellikler oluşturan Anadolu mih.raplannda köşelik, kemer, kavsara, niş, sütunce ve rozederin değişik silmeli bordürlerin mey- dana getirdiği bir çerçeve ile sınırlanması ile şekillenen mih.rap şeması

esas olmuştur. Taşkın Paşa Camii mihrabmda hem elemaniann düzeni hem de süsleme bu genel ^şemayı takip etmektedir. Alınlık kısmının

yükselmesi, dolayısıyla çerçevenin uzun dikdörtgen bir şekil alması;

hem alınlık hem de kenar bordürlerinin süslemesinde yazının bol miktarda kullanılması; bordürlerde ve ^nişin alt ^kısmında bitkisel kompozisyonlarm ağırlık kazanması özellikle geç XIII. yüzyıl ve XIV. yüzyıl milıraplannın belirgin özellikleridir. Bu özellikler ve

ahşap milırabın geç XIII. ve XIV. yüzyıl minberierine yakın iliş­

kileri milırabın yapı ile çağda.ş ve muhtemelen XIV. yüzyıl ortala- nndan olduğu kanısını vermektedir.

THE WOODEN MIHRAB OF THE

MOSQUE IN THE DAMSA VILLAGE OF ÜRGÜP

SUMMARY ÖMÜR BAKIRER

The wooden mihrab of the Taşkın Paşa mosque, in the Darnsa village of Ürgüp, was removed from its original place in 1940 and brought to the Etnographical Museum in Ankara1• The Taşkın Paşa mosque does not carry an inscription panel ^2• However, it is dated to the ı4th. century depending on stylistic analogies and the da tes of the two mausolea in the courtyard 8 • As we shall try to desig- nate in the description below, the general form and decoration of the milirab gives us the opinion that it is contemporary with the mosque.

Two bands with different mouldings and different width deter- mine the 350 cm. high, 203 cm. wide rectangular framework of the mihrab, The 65 cm. wide, 30 cm. deep, I ı o cm. high niche is seıni­

circular in plan and it is covered by an half dome. The half dome is enframed by a two centered ogive arch which rests on the engaged columns flanking the sides of the niche. (Fig. ı, Pl. ı) A g8 cm. high rectangular panel is placed between the ogive arch and the frame- work, while two large roundels fill the corners of the spandrels. (Pl. 2) The milirab is made of walnut pla:nks that are cut according to the shapes of the different elements and joined vertically and hori- zontally. For the moulded bands which delineate the framework two planks, measuring ı6 cm. and 20 cm. respectively, are placed vertically at the sides and horizontally at the top meeting each other

ı The mihrab is regiııtered in Ankara, Etnographical Museum, Env. No. ı ı 541.

1 Dicz, E-Aıılanapa, O., Karaman Devri Sanatı, İstanbul 1950, p. 184.

1 lbid., p. 184-188. Arık, M. O., 'Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri', Anadolu (Anatolia), XI, 1967, Ankara, ıg6g, p. 72. Kuran, A.,

'Karamanlı Medreseleri', Vakıflar Dergisi, VIII., Ankara, ıg6g, p. 213. Oral, M. Z., 'Anadolu'da Sanat Değeri olan Ahşap Mimberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri',

VolcıjUJr Dergisi, V., Ankara, ıg62, p. 64-66.

g8o ÖMÜR BAKIRER

diagonally at the upper corners. Three vertical planks, measuring 28 cm. in width and 110 cm. in height, are used for the semicircular ni che; the half dome is made of a monolith piece and horizontal planks are used for the arch frieze, the spandrels and the rectangular panel between the arch frieze and the inner band. This construction technique of the milirab resembles the construction of wooden doors and window shutters rather than mimbers 4•

The surface of the milirab is completely covered with carved geometrical and floral interlaces and inscription bands. The lower part of the lateral moulded band is covered with an intrecate floral interlace where serolis or palmet leaves are woven into a continious composition running on the vertical axis up to 92 cm. from ground level. At the point where this interlace ends, an inscription band, in floriated Nesih script, starts and runs around the upper part of the framework. (Pl. r, 4) This inscription, where the letters are well rounded and usually terminate with serolis and palmet leaves, is a verse tak en from the K oran 6 •

The lower part of the inn er moulded band starts with an intrecate geometric interlace. Curvilinear narrow strips intersect each other besides delineating squares that are looped on top of one another.

As in the first band, an inscription band ⁶ starts at the point where the interlace termina tes, 68. cm. from ground level, and continues on the upper part of the band, The rectangular panel between the arch frieze and the inner band of the framework is divided into three horizontal zones. The two outer zones carry verses from the Koran in Nesih script 7, while the center is decorated with a geometric interlace. In this case, narrow strips delineate twelve pointed stars whilst intersecting each other. (Pl. 2) The surface of the niche, the

eng~ged columns, the arch frieze and the spandrels are decorated

' Karama~aralı, H., 'Çorum Ulu Camiindeki Mimbc:r', Sanat TariJıi Tıllıtı,

I., ı964-ı965, İstanbul, 1965, p. ıııı; distinguishes two different techniques for the construction of mimbers, which are different from that used for this mihrab.

6 Verse 255 (Ayet-ül-Kuni) from Bakara Sure. See: Kuran-ı Kerim ve Tark;e

Anlamı, Ankara, ı96ı, vol. I, p. 55-56.

' Verse !lO, !lı, !l!l, !l3 from Haşr Sure (Sure 59). See: lbid., vol. III., p. 727.

7 Top: Verse gı, from Ahlli Sure (Sure 46). Bottom: Kelime-i Şahadet. See:

lbid., vol. III, p. 66g, 672, 68o.

' On the right roundel: Verse 22, Haşr Sure (Sure 59) on the left roundel:

Verse 23, Haşr Sure (Sure 59), See: lbid., vol. III, p. 727.

MlHRAP OF THE TAŞKIN PAŞA MOSQUE g8ı

with simple or complex floral compositions. The large roundels on the spandrels are decorated with inscriptions •. (Pl. ^2, 3, 6) In contrast to aH these elements the half dome is left free of decoration which probably indicates a later restaration '·

The geometric and floral interlaces and the inscription bands are carved in three different techniques which are: slant cut, high relief and double layer relief. These techniques aresimilar to those used for the carved decorations of wooden mimbers from the XIII.

th. and XIV. th. centuries ıo.

In the sequence of Anatolian mihrabs from the XIII. th. and XIV. th. centuries no other examples are found in wood and only four early wooden mihrabs have survived from outside of Anatolia.

The earliest of the four belongs to the Iskodar village mosque jn Turkestan, and is dated to the pre Mongol period, to the XI-XII.

th. centuriesu. (Pl. 7) The other three are from the Fatımıd period in Egypt. The mihrab of the El-Ezher mosque (Pl. 8), is dated to 519 ^H/ı 125-26 A. D. with an inscription panel placed above its framework 11• That from the Mausoleum of Seyyida Nefisa {Pl. g), is attributed to g6g H/ıı71 A. D.^{13 ;} while the third one belonging to the Mausoleum of Seyyida Rukiya has an inscription giving the date 550-555 H/ııss-ı ı6o A. D. (Pl. ıo)l• The relationship of the

Taşkın Paşa mihrab with these prototypes remains mainly in mate-

1 In an earlier pbotograph of the milirab the half dome is missing which indi- cates a restorat.ion. See: Uzunçarşılı, l. H., Anadolu Beylikleri, Ankara, ı96g, Pl. ıı.

1

°

Tarihi TıllıJı, ı, ı964"ı965, Istanbul, 1965, p. ı ıo-Bıo.

11 Denike, B., 'Quelques Monuments de Bois Sculpte au Turkestan Occiden·

tal', Ars Islamica, 11/ı, 1935, p. 6g-8g.

11 Creswell, K. A. C., Muslim Architutıue of EtJPt, I., Oxford, 1952, p. g6, Pl. 118c. Herz, M., Catalogue Raisonni des Monumnıls Exposis dans Le Musle Natümal de l'Art Arabı, Le Caire, ıgo6, p. ıoı, No. 95, Fig. 21. Migeon, G., Manıul d'Art Musulman, I., Paris, 1927, p. gıo.

11 Creswell, K. A. C., op. eit., p. 258, Pl. 120 ', 121a. Herz, M., op. cit., p. 103, No. 96. Migeon, G., op. cil., p. 310, Fig. 122.

1' Creswell, K. A. C., loc. cil. Briggs, M., Mu/uımtnldan Architutur1 in EtJPt and

Palutiıu, Oxford, 1924, p. 2 ı 7, Fig. 225, 226. Grube, E., The World of Islam, London, 1966, p. 68, Pl. go. Herz, M., op. cit., p. ıog, No. 97, Pl. ^11.