Sunu ş e-birlik

(1)

Sayfa 1 e-birlik

Sunuş

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Şubat 2004

Sayı 18

e-birlik

TS P A K B TÜ R K İYE SER M AYE P İYASASI ARACI KURU L U Ş LA R I B İRL İĞ İ

Saygıdeğer Üyelerimiz,

2004 yılının ilk ayında yine yoğun bir gün- demimiz vardı. Birliğimiz Yönetim ve De- netim Kurulları her zaman olduğu gibi tam kadro olarak çeşitli toplantılara katıldı ve sektörümüzün önerilerini hayata geçir- mek için çalışmalarını aralıksız sürdürdü.

Bilindiği üzere, 2003 yılı içinde yayınlanan ve 2004 yılı başında yürürlüğe giren Kre- dili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Tebliği ile Aracılık Faali- yetinde Belge ve Kayıt Düzeni Tebliğinin getireceği düşünülen sıkıntılar, tebliğlerin yürürlüğe girmesinden önce Birliğimiz ve SPK’nın yoğun işbirliği ile asgariye indiril- mişti. Ancak, tebliğin yürürlüğe girmesinden sonra ortaya çıkan uygulama ve yorum farklılıklarını gidermek için Kurul nezdinde sürdürdüğümüz çalışmalar so- nuç verdi. SPK, yaptığı açıklamalarla teb- liğlerin uygulanması konusuna açıklık getirdi. Buna rağmen giderilemeyen bazı aksaklıklar Birliğimizce yeniden gündeme getirildi ve tebliğ değişikliğine gidilmesi hususunda gerekli girişimler yapıldı.

Ayrıca, hisse senedi virman işlemlerinde karşı taraf hesap numarası belirtilmesi zorunluluğunu öngören Takasbank uygu- lamasının değiştirilmesi yönünde girişim- lerimiz de neticesini verdi. Buna göre, şartlı virman işlemlerinde müşteri hesap numarası girişinin virmanı yapan kuruluş için opsiyonel olması, buna karşın müşteri hesap numarasının virmanı alan kuruluş tarafından doldurulması olanağı sağlandı.

Öte yandan, ortak bir elektronik işlem platformu üzerinde gerçekleştirilmesi ta- sarlanan KOBİ piyasasının oluşması hak- kında üyelerimizin görüş ve tercihlerini ortaya koymak üzere bir anket çalışması düzenledik. Üyelerimize ankete gösterdik- leri yoğun katılım için teşekkür ediyorum.

Ülkemizde önemli bir boşluğu dolduraca- ğına inandığımız Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nın (VOB) üyelik, işlem ve takas esasları çerçevesinde piyasa yapısının be- lirlenmesi için yapılan çalışmalara katkı- mız devam etti.

Ayrıca, açığa satış işlemlerinin güvenliği ve likiditesi açısından kurulmasında büyük fayda gördüğümüz Ödünç Piyasası ile ilgili olarak girişimlerimizi ise sürdürüyoruz.

Birliğimiz, bilindiği üzere, sektörümüzün faaliyetleri ve mali durumu ile ilgili olarak önemli bir görev üstlenerek aracı kurum- larımız hakkında istatistiki veriler topla- maktadır. Ocak ayında derlediğimiz 2003 yılı faaliyet verilerini, kontrol ve konsolidasyon işlemlerinin tamamlanma- sının ardından sizlere sunacağız.

Sektörümüzde, insan kaynağı gelişimi açı- sından çok olumlu karşıladığımız lisanslama sınavlarının beşincisi Ocak ayında dü- zenlendi. Sınavda başarılı olan meslektaş- larımızı tebrik eder, bir sonraki sınavların Mayıs ayında gerçekleştirileceğini hatırlat- mak isterim.

Saygılarımla,

Müslüm DEMİRBİLEK BAŞKAN

(2)

Sayfa 2

e-birlik

SPK, İMKB’nin Genel Kurul’unun Birliğe Aktarmayı Öngördüğü 3,6 Trilyon TL’lik

Kaynağı Onayladı

SPK, 16 Ocak 2004 tarihli ve 2 sayılı toplantısındaki kararla, İMKB’nin Birliğimize tahsis ettiği 3,6 trilyon TL tutarındaki kayna- ğın Başbakanlığın 2003/39 sayılı tasarruf genelgesinden istisna edilmesi prosedürünün tamam- lanmasından sonra Birliğimizce Sermaye Piyasası Kurulu’na öne- rilen;

• Teknoloji Fonu,

• Eğitim-Araştırma Fonu,

• Tanıtım Fonu,

kapsamında projelendirilmek üzere onayladı.

Böylece, halen İMKB’nin tasarruf genelgesinden istisna edilmesi ile ilgili olarak Başbakanlığa gön- derdiği ve SPK’nın uygun görüşle benimsediği yazılarının onaylan-

masını müteakiben, Birliğimiz ana faaliyetleri ile ilgili yatırım harcamalarında kullanılmak üze- re önemli bir kaynağa kavuşmuş olacaktır.

Birliğimizde Görev Değişikliği

31 Ocak 2004 tarihinden itibaren Genel Sekreterimiz Sayın Turgut Tokgöz görevinden ayrıldı. Genel Sekreterlik görevine vekaleten Sayın İlkay Arıkan atandı. 1965 doğumlu Sayın İlkay Arıkan Hacettepe Üniversitesi Kamu Yö- netimi Bölümü mezunu.

1989-2001 yılları arasında SPK denetçisi olarak görev yapan Sa- yın Arıkan, University of Pennsylvania Wharton School’da 1 yıl süreyle eğitim gördü. 2001 yılından itibaren Birliğimizde gö- rev yapmakta olan Arıkan, son 1 yıldır Genel Sekreter Yardımcılığı görevini yürütmekteydi.

Menkul Kıymet Tanzim Fonu’na (MKTF) İlişkin Birliğimiz Görüşleri Maliye Bakanlığı ve Kurul’a İletildi

Menkul Kıymet Tanzim Fonu’nun (MKTF) yürürlükten kaldırılması sonrasında üyelerimizin bu ko- nuda yaşadıkları sorunların çözü- me kavuşturulabilmesi ve MKTF bünyesinde yer alan gayrinakdi teminatların iadesi için yeni bir düzenleme yapılması amacıyla Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü ile Ser- maye Piyasası Kurulu’na Birliği- miz görüş ve önerileri iletilmiştir.

Hisse Senedi Virman İşlemlerinde Müşteri Hesap Numarası Zorunluluğuna İlişkin Birliğimiz Görüşleri Kurul’a İletildi

Virman işlemlerinde müşteri hesap numarası zorunluluğunun, takas amaçlı yapılacak virman işlemlerinde yaratabileceği te- merrüt ve sistematik riskler ne- deniyle isteğe bağlı hale getiril- mesine ilişkin Birliğimiz görüş ve önerileri Kurul’a iletildi.

Kurul yetkilileri ve sektör temsil- cilerinin katılımıyla gerçekleştiri- len 29.01.2004 tarihli toplantıda, Birliğimizce Kurul’a iletilen görüş ve öneriler ele alınmıştır. Söz konusu toplantıda kararlaştırıldığı üzere;

Birlik’ten Haberler

(3)

Sayfa 3 e-birlik

•İMKB Takas ve Saklama Ban- kası A.Ş.nin 20.10.2003 tarih ve 652 sayılı Genel Mektubu ile duyurulan sistemin, serbest virman işlemleri için aynen ge- çerli olması ve serbest virman işlemlerinde müşteri hesap nu- marası girişinin virmanı yapan kuruluş tarafından zorunlu olarak yapılması,

•Şartlı virman işlemlerinde ise, 20.10.2003 tarih ve 652 sayılı Genel Mektuptan farklı olarak, müşteri hesap numarası girişi- nin virmanı yapan kuruluş tara- fından yapılmasının opsiyonel olması, virmanı yapan kuruluş tarafından hesap numarası giri- şi yapılmaması halinde, bu ala- nın virmanı alan kuruluş tara- fından doldurulması ve bir ha- vuz hesap kullanımı söz konusu olmadan müşteri hesap numa- rası girişi yapılana kadar virman işleminin gerçekleşme- mesi,

şeklinde uygulamanın yeniden yapılandırılması konusunda gerekli çalışmaların yapılması, yeni uygulamanın başlangıç tarihi ve uygulamaya ilişkin detayların aracı kuruluşlara duyurulması konusunda, Kurul tarafından İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’ne bildirimde bulunulmuş- tur.

Müşteri Hesaplarında Kalan Nakit Alacak Bakiyelerinin

Kullanımına İlişkin Birliğimiz Görüşleri Kurul’a İletildi

Belirli bir miktarın altındaki müş- teri hesap bakiyelerinin, aracı kurumlarca toplu olarak kendi

lehlerine değerlendirilmesine imkan tanınmasına ilişkin Birliğimiz görüş ve önerileri Kurul’a iletildi.

Sermaye Piyasası Faaliyetleri

Lisanslama

Sınavlarının Sonuçları Açıklandı

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından beşincisi 17-18 Ocak 2004 tarihlerinde dü- zenlenen lisanslama sınav- larının sonuçları 30 Ocak 2004 tarihinde açıklandı.

Adaylar sınav sonuçlarını http://spk.anadolu.edu.tr internet adresinden TC kimlik numaralarını ve şif- relerini kullanarak öğrene- bilmektedir.

Bu dönemde, sermaye pi- yasalarında faaliyet göste- ren kurumlarda çalışabil- mek için gerekli lisans bel- gesini almak üzere düzen- lenen sınavlara katılan toplam 10.988 kişiden 1.237 kişi lisans belgesi almaya hak kazanmıştır.

Genel başarı oranı %11,26 olarak gerçekleşmiştir.

Temel Düzey Sınavına ka- tılan 8.844 kişiden 820’si, İleri Düzey Sınavına katı- lan 1.754 kişiden 311’i, Türev Araçlar Sınavına ka- tılan 195 kişiden 72’si, Ta- kas ve Operasyon Sınavına katılan 76 kişiden 22'si ve Değerleme Uzmanlığı Sı- navına katılan 119 kişiden 12’si başarılı olmuştur.

İlki 2002 yılı Eylül ayında olmak üzere, bugüne kadar gerçekleşti- rilen 5 sınavda, 2.847 kişi temel düzey, 1.414 kişi ileri düzey, 185 kişi türev araçlar, 472 kişi takas ve operasyon, 79 kişi değerleme uzmanlığı olmak üzere toplam 4.997 kişi lisans belgesi almaya hak kazanmıştır.

Lisanslama Sınavlarına İlişkin Sonuçlar Sınava

Giren

Başarılı Olan

Başarı Oranı TEMEL DÜZEY

I. Sınav 3,897 41 1.1%

II. Sınav 4,467 474 10.6%

III. Sınav 7,903 781 9.9%

IV. Sınav 7,494 731 9.8%

V.Sınav 8,844 820 9.3%

İLERİ DÜZEY

I. Sınav 1,828 51 2.8%

II. Sınav 2,037 412 20.2%

III. Sınav 2,369 340 14.4%

IV. Sınav 1,784 290 16.3%

V.Sınav 1,754 311 17.7%

TÜREV ARAÇLAR

I. Sınav 56 4 7.1%

II. Sınav 46 13 28.3%

III. Sınav 150 37 24.7%

IV. Sınav 148 54 36.5%

V.Sınav 195 72 36.9%

DEĞERLEME UZMANLIĞI

I. Sınav 108 6 5.6%

II. Sınav 102 27 26.5%

III. Sınav 95 18 18.9%

IV. Sınav 112 16 14.3%

V.Sınav 119 12 10.1%

TAKAS VE OPERASYON

I. Sınav 441 134 30.4%

II. Sınav 318 127 39.9%

III. Sınav 240 140 58.3%

IV. Sınav 92 49 53.3%

V.Sınav 76 22 28.9%

GENEL TOPLAM

I. Sınav 6,330 236 3.7%

II. Sınav 6,970 1,053 15.1%

III. Sınav 10,757 1,316 12.2%

IV. Sınav 9,630 1,140 11.8%

V.Sınav 10,988 1,237 11.3%

Kaynak: SPK

(4)

Sayfa 4

e-birlik

Bunun yanında, Seri:VIII No:34 sayılı “Sermaye Piyasasında Faa- liyette Bulunanlar İçin Lisansla- ma ve Sicil Tutmaya İlişkin Esas- lar Hakkında Tebliğ”in Geçici 3.

maddesi uyarınca 15.08.2001 tarihi itibariyle, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Üye Temsilcili- ği Sertifikasına sahip olan ve lisans belgesi alabilmek için gerekli koşulları taşıyanlardan, yak- laşık 4.000 kişi sınava girmeksi- zin Temel Düzey Lisansını almaya hak kazanmıştır. Ayrıca, Teb- liğin “Sınavlarla İlgili Muafiyet”

başlığını taşıyan 7-b) maddesi uyarınca da İleri Düzey, Türev Araçlar ve Değerleme Uzmanlığı sınavlarından muafiyete hak ka- zanan meslek personelinden 98 kişinin başvurusu Birliğimize u- laşmıştır.

Düzenlenen lisanslama sınavla- rında başarısız olanlar 15-16 Ma- yıs 2004 tarihlerinde yapılacak sınavlarda girmek istedikleri mo- düller için, http://spk.anadolu.

edu.tr internet adresinden T.C.

kimlik numarası ve daha önce verilen şifre ile birlikte 9-27 Şu- bat 2004 tarihleri arasında iş- lemlerini yapabilecektir. Sınavla- ra ilk defa girecek adaylar da ay- nı tarihler arasında sınav başvu- rularını http://www.spk.gov.tr internet adresi üzerinden ger- çekleştirebilecektir.

Rakamlarla Borsa Dışı İşlemler

2-30 Ocak 2004 döneminde Bor- sa Dışı İşlemler Pazarı’nda 13 hisse senedinin 2’sinde işlem gerçekleşmiş ve işlem hacmi 6,7 milyar TL olmuştur. Borsa dışı işlemlerin başladığı 19 Ağustos 2002 tarihinden 30 Ocak 2004

tarihine kadar gerçekleşen işlem hacmi ise 240 milyar TL’yi bul- muştur.

Borsa Dışı İşlemler sistemine 2-30 Ocak 2004 döneminde 1.534 emir girilmiş, böylece emir sayısı 60.977’e ulaşmıştır. En çok emir girilen 3 hissedeki emir sayısı toplam emirlerin %59’una tekabül etmekte olup, bu hisse- ler EGS Holding (355), Medya Holding (236) ve Sabah Yayıncılık’tır (214).

Yeni Eğitim Programı Belirlendi

Bilindiği üzere, Birliğimiz hem Sermaye Piyasası Faaliyetleri Li- sanslama Sınavı’na hazırlık, hem de meslek içi eğitim programları düzenlemektedir.

Haziran 2002-Ocak 2004 döne- minde, Temel Düzey Lisanslama Sınavı’nın 9 modülüne yönelik 41 eğitim düzenlenmiş; 143 kurumdan 1.342 kişi bu eğitimlere ka- tılmıştır. Aynı dönemde, İleri Dü- zey Lisanslama Sınavı’nın 7 mo- dülüne yönelik olarak düzenle- nen 38 eğitime 88 kurumdan 1.060 kişi katılmıştır. Türev

Araçlar Lisanslama Sınavı’na yö- nelik eğitimlere 2003 yılında başlanmış olup; 4 modüle yöne- lik 3 eğitim düzenlenmiş ve 18 kurumdan 47 kişi katılmıştır.

2003 yılında lisanslama eğitimle- ri dışında ilk kez düzenlenen Enflasyon Muhasebesi eğitimi 7 kez tekrarlanmış ve bu eğitime 221 kişi katılmıştır. SPK Mevzua- tına Göre Finansal Tablo Konsolidasyonu eğitimi ise 2 kez düzenlenmiş ve 41 kişi katılmış- tır.

Toplamda Birliğimizce Haziran 2002-Ocak 2004 döneminde dü- zenlenen 91 eğitime 2.711 kişi katılmıştır.

Başvuruların halen kabul edildiği yeni eğitim programımız, 145 No’lu Genel Mektup ile üyeleri- mize duyurulmuş olup, internet sitemizde de yer almaktadır.

Eğitim Programı

Eğitim Tarihi Eğitim Adı Süre

17 Şubat 2004 SPK Mevzuatına Göre Finansal Tablo

Konsolidasyonu 1 gün

21-22 Şubat 2004 Şirket Değerlemesi 2 gün

24-25 Şubat 2004 Aracı Kurum Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi 2 gün

3-4 Nisan 2004 Finansal Analiz 2 gün

2-30 Ocak 2004 Tarihleri Arasında Borsa Dışı İşlemler En Düşük

Fiyat

En Yüksek Fiyat

Ortalama Fiyat

Toplam Lot

Hacim (mn. TL)

EGS Holding 50 100 52 115,000 6,000

Kaynak: TSPAKB

Sifaş 710 710 710 1,000 710

Toplam 116,000 6,710

(5)

Sayfa 5 e-birlik

Ayın İnceleme Konusu

Alternatif İşlem Sistemleri ve Elektronik İletişim Ağları

1990’ların ikinci yarısından itibaren iyice hızlanan teknolojik geli- şim klasik ticaret kalıplarını ve ge- leneksel sanayi yapısını önemli öl- çüde değiştirmiştir. İnternet tek- nolojisinin her alanda yaygınlaş- ması, bilgisayar hızlarındaki inanıl- maz gelişme, teknoloji maliyetle- rindeki düşüşler süreci daha da hızlandıran faktörler olmuştur.

Teknolojik gelişimin etkisini en fazla hissettirdiği sektör ise muh- temelen finans sektörüdür. En kolay hissedilir şekli ile artık pek çok kişinin bankacılık işlemlerinde şu- beye gitme sorunu kalmamıştır.

İşlemler internet, telefon ve cep telefonları üzerinden uzaktan eri- şim yolu ile kolaylıkla gerçekleşti- rilebilmektedir.

Tasarrufçulara yönelik geliştirilen kolaylıklar, finans kurumlarının iç işleyişine de yansımıştır. İç denetim ve kontrol süreçleri etkinleş- miş, kredi talepleri çok daha sü- ratle değerlendirilebilir hale gel- miştir. Bankacılık operasyonel olarak önemli değişimler yaşamıştır.

Sermaye piyasaları da teknolojik gelişimden önemli ölçüde etkilen- miştir. Borsaların uzaktan erişim altyapıları ile işlem hızları artmış, işlem maliyetleri gerilemiştir.

İnternetin yaygınlaşması ile daha geniş bir yatırımcı kitlesi aracı kuruma gitmeden, ya da telefon et- meden işlemlerini gerçekleştirebi- lir hale gelmiştir. Doğal olarak bilgiye erişim de bir o kadar kolay- laşmıştır. Bilgiye kolay erişen yatı- rımcı daha güvenli bir biçimde ya- tırımlarını yönlendirebilmiştir. Ta- kas işlemleri hızlanmış, bazı ülke- lerde takas süreleri azaltılmış,

operasyonel işlemler otomatize edilmiştir.

Her ne kadar teknolojik gelişim sermaye piyasası ile ilgili kesimle- rin hayatlarını kolaylaştırsa da, gelişim iki uçlu olup fırsatlar ve tehditler barındırmaktadır. Fırsat- ları ve tehditleri iyi değerlendirip kendi lehlerine dönüştürebilenler uzun vadede gelişimlerini sürdüre- bileceklerdir. Gelişime zamanında ayak uyduramayanlar ise zorlana- caklardır. Bu nedenle, global eği- limleri takip edip zamanında gerekli önlemleri almak her zaman- kinden daha önemli hale gelmiştir.

Sermaye Piyasalarında Global Eğilimler

Global sermaye piyasalarına bakıl- dığında, teknolojik gelişimin hız- landırdığı ya da yarattığı belli başlı trendler görülmektedir. Birincisi, borsalar hızla uzaktan erişime imkan veren altyapılara geçmekte ve klasik salon bazlı borsa modelleri değişmektedir. İkincisi, borsalar rekabet güçlerini koruyabilmek için kar amaçlı şirketler haline dö- nüşmekte, borsalar arası işbirliği çalışmaları, satın alma ve birleş- meler hızlanmaktadır. Üçüncüsü, işlem maliyetleri hızla gerilemek- tedir. Dördüncüsü, global yatırım- ların artmakta oluşudur. Beşincisi ve bu yazının temelini teşkil eden konu ise sermaye piyasalarının aracısızlaşmaya doğru gidişidir.

Teknolojik gelişim sayesinde, borsalar 7 gün 24 saat boyunca iş- lemlere açık tutularak, yatırımcının aracı kurum kullanmadan doğru- dan piyasaya emir girişini müm- kün kılacak bir yapıya ulaşmıştır.

İnternet üzerinden, veya alternatif kanallardan, dileyen yatırımcının her an dünyanın her yerinde işlem yapmasına imkan tanıyacak bir teknoloji mevcuttur. Şimdilik en- geller, mevzuat, güvenlik ve kurulu yapının değişim zorluğu olarak öne çıkmaktadır.

Bu ortamda “artık kendi işlemleri- mizi kendimiz yapabiliyorsak aracı kurumlara ne ihtiyaç var?” sorusu daha yüksek sesle dile getirilmek- tedir. Ancak bu soru, aracılığın bilgi toplama ve yorumlama gibi öl- çek ekonomisini gerektiren araş- tırma, kurumsal finansman, port- föy yönetimi gibi faaliyetleri için değil, sadece emir iletimine dayalı aracılık işlemleri için sorulmakta- dır. Diğer hizmetlerin katma değe- ri tartışılmamaktadır.

Aracısızlaşmaya doğru gidişte en önemli gelişme Alternatif İşlem Sistemleri (Alternative Trading Systems-ATS) ve Elektronik İleti- ş im Ağ la rın ın (El ect ro n i c Communication Networks-ECN) ABD’de faaliyete geçip Avrupa’da da yaygınlaşmaya başlamasıdır.

Alternatif İşlem Sistemleri ve Elektronik İletişim Ağları

ATS ve ECN’lerin üzerinde uzlaşılmış tanımları yoktur. Ancak genel tarifler verilebilmektedir.

ATS elektronik ortamda alıcı ve satıcıları bir araya getiren sistem- lerin genel adıdır. ATS’ler, eşleştir- me sistemlerini, emir iletim sistemlerini ve ECN’leri kapsamakta- dır. ECN’ler ise ATS’lerin bir alt kümesi olup yatırımcıların elektronik ortamda emir girebilmelerini ve başka bir aracıya gerek olmak-

(6)

Sayfa 6

e-birlik

sızın işlem yapmalarını sağlamak- tadır.

ATS’lerin altındaki diğer sistemler- den biri olan fiyat eşleştirme sistemleri, belli zaman aralıklarında, alıcı ve satıcıların önceden belirlenen bir referans fiyattan, işlem yapmak istedikleri hacmi girebil- dikleri bir sistemdir. Eşleştirme sistemlerinde fiyat önceden belli- dir. Ana piyasada işlem gören hisse senedinin kapanış, ağırlıklı ortalama, ya da alış-satış kotas- yonlarının ortasındaki fiyat baz alınabilmektedir. Alıcı ve satıcılar belirlenen bu fiyattan ne kadarlık işlem yapmak istediklerini sisteme girerler. Zaman önceliğine göre sıralanan emirler eşleşir, alış ya da satış tarafında gerçekleşmeyen emirler iptal olur.

Bazı eşleştirme sistemleri ise hem fiyat hem miktar tekliflerinin sisteme girişine izin verir. Ardından belirli zaman aralıklarında alıcı ve satıcıyı en yüksek işlem hacminde buluşturan fiyat tespit edilip o fiyattan maksimum hacimle eşleş- tirme gerçekleştirilir.

ATS’lerin ikinci alt kümesi olan e- mir iletim sistemlerinin işlevi ise fiyat oluşumuyla ilgili değildir. İle- ride daha detaylı olarak bahsedile- ceği üzere, Amerika’da farklı borsalarda kote olan aynı hisse senetleri farklı fiyatlardan işlem gö- rebilmektedir. Aracı kurum ise ya- tırımcı emir verdiğinde Ulusal Pi- yasa Sisteminde en iyi fiyatın o- luştuğu borsayı bulup, yatırımcının emrini en iyi fiyattan gerçekleştir- mekle yükümlüdür. Emir iletim sistemleri bu arayışı kolaylaştır- maktadır. Emir sisteme girildiğin- de en iyi fiyatın oluştuğu borsa bulunur ve emir o borsanın sistemine yönlendirilir.

ATS’ler yukarıda bahsedilen elekt-

ronik platformların genel adıdır.

ECN’ler ise elektronik borsa ile a- racı kurum arasında bir yapıdır.

İMKB’nin uzaktan erişim sistemine benzer şekilde çalışır. Yatırımcı emrini ECN sistemine girer, ya da ECN sistemine erişimi olan aracı kuruma emrini iletir. Emir sistem içinde karşılanabiliyorsa, gerçekle- şir. Gerçekleşmezse limitli emir olarak yer alır. Bekleyen emirlerle ilgili derinlik bilgisi sistemin üyele- rine açıktır. En iyi alım-satım fiyat- ları ise kamuya açıktır.

ATS ve ECN’ler, doğal olarak, mevcut borsa yapılarının cevap vermekte yetersiz kaldığı çeşitli ihtiyaçların karşılanması amacı ile ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaçların neler olduğunu daha belirgin olarak görebilmek için mevcut borsa ve işlem yapılarından bahsetmek gerekmektedir. ATS ve ECN’ler ABD’de ortaya çıkıp yaygınlaştıkla- rı için örnekler Amerika piyasaları üzerinden verilecektir.

Klasik Borsalarda İşlem Sistemi

New York Borsası’nda (NYSE) iş- lem yapmak için yatırımcı önce emrini broker’a (aracı kurum) ilet- mektedir. Broker (aracı kurum), aldığı emri NYSE salonundaki trader’a iletir. Trader salonun belli yerlerindeki spesiyalistlere gider.

Spesiyalistin önündeki elektronik emir ekranında eşleşecek emir varsa trader emri spesiyalist ile gerçekleştirir, veya limitli emir olarak spesiyalistin emir ekranına girer. Trader broker’a (aracı kuruma) emrin durumunu bildirir, broker da müşteriyi bilgilendirir.

Spesiyalist kendi adına da işlem yapabilir. Trader’ın getirdiği emri kendi nam ve hesabına alıp sata- bilir. Spesiyalistin önündeki emir ekranında bekleyen emirlerin de-

rinlik bilgisi kamuya açık değildir, sadece spesiyalist görür.

NASDAQ’ta ise işlem yapmak için yatırımcı emrini broker’a (aracı kuruma) verir. Broker (aracı kurum), NASDAQ fiyatlarını gösteren ekrandan o hisse senedi için en uygun alım-satım kotasyonunu veren piyasa yapıcısını bulur, emri o piyasa yapıcısına iletir. Piyasa yapıcısı emrin büyüklüğüne göre yeni kotasyon verebilir. Broker (aracı kurum) veya yatırımcı bu fiyatı kabul ederse işlem gerçekle- şir. İşlem gerçekleşmezse daha iyi kotasyon veren yeni bir piyasa ya- pıcısı aranır.

Yukarıdaki iki modelde de işlem maliyetlerinin yüksekliği ve zaman kaybı çok açıktır. NYSE’de yatırım- cı ile spesiyalist arasında broker ve trader vardır. NASDAQ’ta ise piyasa yapıcısı kurumların alım- satım kotasyonları ile işlem yapıl- maktadır. Bu sistemler Amerika’da geçerli iken Avrupa’da ağırlıklı olarak emir bazlı işlem modelleri ça- lışmaktadır.

Avrupa’da yaygın olan sistem İMKB’de de uygulanan sistemdir.

Yatırımcı emrini broker’a (aracı kurum) verir, broker (aracı kurum) elektronik emir ekranına emri girer. Girilen emir başka bir ya- tırımcının emri ile eşleşiyorsa iş- lem gerçekleşir, gerçekleşmezse ekranda limitli emir olarak bekler.

Başka bir aracı, spesiyalist veya piyasa yapıcısı yoktur, alıcı ile satı- cı doğrudan karşılaşmaktadır. ATS ve ECN’ler de emir bazlı sistemle- re benzer şekilde çalışmaktadır.

ATS ve ECN’lerde İşlem Sistemi

ATS ve ECN’ler temelde bilgi işlem platformlarıdır. ATS’i işleten şirket kendi sistemini kullanacak

(7)

Sayfa 7 e-birlik

“aboneler” (müşteriler) bulmakta- dır. Müşteriler, aracı kuruluşlar, kurumsal yatırımcılar, kurumlar ya da bireysel yatırımcılar olabilmek- tedir. ATS işleten şirkete abonelik ücreti ve/veya işlem komisyonu ödenmektedir. ATS sistemine giriş yapabilmek için gerekli donanım veya yazılımlar yatırımcıya sağla- nır. Gerekli sözleşmeler imzalan- dıktan sonra yatırımcılar emirlerini ATS sistemine girebilirler. ATS’in işlem kurallarına ya da sunduğu hizmetlere göre emirler gerçekleş- tirilmektedir.

NYSE ve NASDAQ’ta yüksek işlem maliyetleri ve zaman kayıpları ATS’lerin ortaya çıkışının temel sebepleridir. ATS’de işlem yapar- ken elektronik olarak iletilen emir, sistem içinde alıcı-satıcı arasında eşleşebilmektedir. Broker, trader, ya da spesiyaliste ihtiyaç yoktur.

Belli piyasa yapıcılarının alış-satış kotasyonları ile işlem yapma zo- runluluğu yoktur. Öte yandan, ATS’ler hem aracı kurum hem borsa gibi çalışabilmektedirler.

Emri en iyi fiyattan gerçekleştir- mek için ilgili piyasaya iletirken aracı kurum, kendi sistemindeki bir emirle eşleştirirken borsa işlevi görmektedirler. ATS’lerin gelişi- minde bunların dışında faktörler de mevcuttur.

ATS ve ECN Mevzuatının Gelişimi

ABD’de sermaye piyasaları 1934 yılında çıkarılan Menkul Kıymetler Yasası ile düzenlenmiştir. Tarihsel gelişimin sonucu olarak ABD’de pek çok yerel borsa bulunmakta- dır. Bu borsalarda aynı şirketlerin hisse senetleri işlem görebilmek- tedir. Diğer bir deyişle, bir şirket birden fazla borsaya kote olabil- mektedir. Sonuç olarak aynı hisse senetleri farklı borsalarda farklı fiyatlardan işlem görebilmektedir.

Dolayısıyla, yatırımcı bir hisse se- nedini almak istediğinde her zaman “en iyi” fiyattan işlem yapa- mamaktadır.

Bununla beraber, ilk ECN olan Instinet 1969 yılında Reuters tara- fından kurulmuştur. Çeşitli kuru- luşlar (aracı kurumlar, piyasa ya- pıcıları, kurumsal yatırımcılar vb.) sisteme üye olmuşlar ve kendi a- ralarında işlemler gerçekleştirme- ye başlamışlardır. Sistemin üyeleri genelde yüksek hacimli işlemler yapan kurumlar olduğu için işlem maliyetleri düşük olmakta, sistem- deki hisse senedi fiyatları da diğer borsalara göre daha iyi seviyeler- de oluşmaktaydı. Örneğin bir piyasa yapıcısı NASDAQ’ta farklı, ECN’lerde farklı kotasyon verebil- mekteydi.

Hem ECN’lerde, hem de borsalar arasında farklı fiyat oluşumunu engellemek için 1975 yılında Men- kul Kıymetler Yasası’nda bazı de- ğişiklikler yapılmış ve Ulusal Piya- sa Sistemi (National Market System-NMS) kurulması kararlaş- tırılmıştır.

Ulusal Piyasa Sistemi üç önemli zorunluluk getirmiştir. Birincisi, borsalar ve piyasa yapıcıları işlem yapmak istedikleri fiyatları ve ger- çekleşen işlemleri kamuya duyur- makla yükümlü hale getirilmiştir.

İkinci olarak, piyasalar ve borsalar arasında gerekli bağlantılar kuru- larak yatırımcının ülke çapındaki borsalarda oluşan “en iyi” fiyatlara erişimi sağlanmalıdır. Üçüncü olarak, aracı kurumlar ve piyasa ya- pıcıları aldıkları emri “en iyi” fiyattan gerçekleştirmekle yükümlü- dür. Özet olarak, yatırımcı aracı kuruma bir emir verdiği zaman, aracı kurum emri en iyi fiyattan gerçekleştirmek için mevcut tüm borsa ve piyasa yapıcıların fiyatla-

rını araştırmak durumundadır.

Bu değişiklikler ECN’lerin gelişimi için bir başlangıç olmuştur. Ulusal Piyasa Sistemi’ne erişimi kolaylaş- tırmak için ECN’ler kurulmaya baş- lamıştır. Fakat, 1975 yılında yapı- lan düzenleme ECN’leri Ulusal Pi- yasa Sistemine dahil etmemiştir.

ECN’ler kapsam dışı olduğu için aracı kurumlar ve piyasa yapıcıları NMS kapsamındaki borsalar ara- sında en iyi fiyattan işlem yapar- ken, ECN’lerde farklı fiyatlarda iş- lem yapmaya devam edebilmişler- dir. ECN’lerin Ulusal Piyasa Siste- mi kapsamına alınmaması sonucunda çoklu borsa-çoklu fiyat sorunu devam etmiştir.

Bu sorunu gidermek için merkezi düzenleyici olan SEC (Menkul Kıy- metler ve Borsalar Komisyonu) 1996’da Emir İşleme Kurallarını (Order Handling Rules) değiştir- miştir. Spesiyalistler ve piyasa ya- pıcıları “en iyi” fiyatlarını diğer pi- yasalarda ve ECN’lerde aynı tut- mak zorunda kalmışlardır. ECN’ler de Ulusal Piyasa Sistemine dahil edilmiştir. Böylece ECN’lerde olu- şan “en iyi” fiyatlar herkesin erişi- mine açılmış, ECN’lerin gelişimi hızlanmıştır.

Fakat, Emir İşleme Kurallarında da bazı noktalar açık kalmıştır. Fi- y a t k o t a s y o n u v e r e n l e r (spesiyalistler ve piyasa yapıcıları) borsalarda ve ECN’lerde aynı fi- yatları vermekle yükümlü tutul- muşken, kurumsal yatırımcılar ve piyasa yapıcısı olmayan kurumlar bu düzenlemenin dışında kalmış- tır. Ayrıca, ECN’lere özgü bir dü- zenleme de getirilmemiştir. Aracı kurumlar, piyasa yapıcıları ve spesiyalistler ECN’lerde ve Ulusal Piyasa Sistemine dahil borsalarda aynı fiyat kotasyonları ile işlem yapmak zorunda kalırken,

(8)

Sayfa 8

e-birlik

ECN’lerde işlem yapan kurumsal yatırımcılar Ulusal Piyasalardakin- den farklı fiyatlarda işlem yapmaya devam edebilmişlerdir.

Aralık 1998’de ise doğrudan ATS’leri düzenleyen yeni bir kanun çıkarılmıştır. Bu kanuna göre ATS’ler kendilerini aracı kurum veya borsa olarak tanımlamakta serbest bırakılmışlardır. İsteyen ATS kendini aracı kurum olarak nite- lendirecek ve aracı kurumların tabi olduğu düzenlemelere uyacak (ağırlıklı olarak NASD düzenleme- leri), isteyen ATS ise kendini borsa olarak tanımlayacak, SEC’e borsa olarak tanınma başvurusu yapacak, başvurusu uygun görü- lürse borsaların tabi olduğu yü- kümlülüklere ve SEC’in düzenleme ve denetimlerine tabi olacaktır.

Böylece ATS’lerin tanım ve düzen- leme sorunu aşılmaya çalışılmıştır.

Özetle, merkezi düzenleyici ATS’leri tanımlamaya çalışmamış, kendi tanımlamalarını kendilerinin yapmalarını istemiştir. Dolayısıyla ATS’ler de hangi düzenlemelere tabi olacaklarına kendileri karar vermek durumunda kalmışlardır.

Burada da sorunlar mevcuttur.

Borsa olmak için gerekli koşullar daha ağırdır ve borsalar SEC denetimine tabidir. Öte yandan borsa olarak tanınan ATS’ler özdüzenleyicilik yetkisi almaktadır- lar. Özdüzenleyicilik faaliyetini yü- rütmek için ayrı bir organizasyon kurmak zorundadırlar. Bu da maliyetleri önemli ölçüde artıran bir unsurdur. Örneğin New York Bor- sası sadece özdüzenleyicilik faaliyetleri için yılda 500 milyon $ har- camaktadır.

Aracı kurum olarak tanınmayı se- çen ATS’lerin sağlaması gereken koşullar daha hafif olmakla beraber, NASD denetimine tabidirler.

ATS’ler bir anlamda NASDAQ’ın rakibi olarak faaliyet göstermekte- dir. Aynı hisse senetleri kendi bünyelerinde işlem görmektedir.

NASD denetimine tabi olmak, rakibi olan kurumun denetimine girmek anlamına gelmektedir. Bu durum da istenen bazı detay bilgiler aracılığıyla (müşteri, işlem bil- gileri vb.) veya denetim gücü ile NASD lehine haksız rekabet yara- tacağı kaygısı doğurmaktadır.

ATS ve ECN’lerin Avantajları ATS’lerin düzenlenmesi ile ilgili tarihsel gelişimin ardından maliyet ve hız dışındaki avantajları incele- nebilir.

Avantajlardan en önemlisi seans saatleri dışında da işlem yapılabil- mesidir. Ulusal borsa ve piyasalar kapandıktan sonra da ATS’lerde işlem yapılabilmektedir. Bu durum en çok kurumsal yatırımcılar tara- fından tercih edilmektedir. Örne- ğin, hisse senetlerinin en düşük, en yüksek, kapanış ve ağırlıklı ortalama fiyatları ana borsa kapan- dıktan sonra belli olmaktadır. Bazı fonlar, fon değerlerini ağırlıklı ortalama fiyatlarla hesaplamaktadır- lar. Seans kapandıktan sonra olu- şan ağırlıklı ortalama fiyatı baz a- larak eşleştirme yapan ECN’lerde işlem yapmak, bu fonların fiyat riskini azaltmaktadır. Aksi takdir- de, gün içi işlem yaparak alım- satım maliyetlerinin ağırlıklı ortala- madan farklı oluşmasına yol aça- bileceklerdir. Benzer durum kapa- nış fiyatlarıyla değerleme yapan fonlar için de geçerlidir. Gün için- deki işlemlerin maliyeti genellikle kapanış fiyatından farklı olmakta- dır. Oysa fon, kapanış fiyatlarını baz alan bir ECN’de işlem yaparak portföy kompozisyonunu değişti- rirken ilave fiyat riski alınmasını engellemektedir.

Öte yandan, seans kapandıktan

sonra yapılan şirket açıklamaları ve haberleri gün içinde fiyata yan- sımamaktadır. Yatırımcılar işlem yapmak için ertesi günü beklemek zorunda kalmaktadırlar. Seans sonrası işlemlerle bu sorun da gi- derilmekte, piyasa fiyatının haber ve açıklamalara daha kısa sürede tepki vermesi sağlanmaktadır.

Bir diğer avantaj, ECN’lerde işlem yapan kurumların bilgilerinin kamuya açıklanmamasıdır. Büyük bir kurumsal yatırımcı veya bir aracı kurum Ulusal Piyasa Sisteminde önemli miktarda bir işlem yapmak istediğinde işlem stratejisinin açı- ğa çıkmasından endişe edebilmek- tedir. NYSE’de işlem yapıyorsa trader veya spesiyalist o kurumun büyük miktardaki alış veya satış emrini görmektedir. NASDAQ’ta ise piyasa yapıcılar aynı şekilde büyük emirden, veya emri kimin verdiğinden, haberdar olup kotasyonlarını ayarlayabilmekte- dir. Oysa aynı yatırımcı ECN aracı- lığı ile emrini ilgili borsaya iletti- ğinde işlemin tarafı emri ileten ECN olarak görünmekte, yatırımcı ile ilgili bir bilgi açıklanmamakta- dır. Bu “gizlilik” ECN’lerin tercih edilmesinde çok önemli bir faktör olmuştur.

ABD piyasalarında faaliyet göste- ren 9 adet ATS bulunmaktadır.

Bugün NASDAQ’ın işlem hacminin

%30-40 civarında bir bölümü ATS’lerden gelmektedir. NYSE’de ise işlem hacminin %3’ü ATS’ler tarafından gerçekleştirilmektedir.

İşlem hacmi payının bu derece farklı gelişmesi NYSE’e erişim ko- nusundaki bazı teknik sorunların yanı sıra, alım-satım sistemleri a- rasındaki farktan da kaynaklan- maktadır. NASDAQ’taki piyasa ya- pıcılığı ve kotasyon vermeye daya- lı sistem ECN’lerin gelişiminden daha fazla etkilenmiştir. Örneğin,

(9)

Sayfa 9 e-birlik

ECN’lerle ilgili düzenlemelerin yü- rürlüğe girmesinden sonra NASDAQ’taki fiyat kotasyonu ara- lıklarının önemli ölçüde daraldığı- na dair araştırma sonuçları mevcuttur.

Geleceğe dönük beklentiler ise, elektronik işlem sistemlerinin yay- gınlaşması ve gelişen teknoloji ile yatırımcıların çok daha sofistike ihtiyaçlarının karşılanabilir hale gelmesidir. Örneğin yatırımcı,

“portföyümdeki 100 lot A hissesini öyle bir fiyatta veya zamanda sat ki, aynı parayla B hissesinden 60 lot ve aynı zamanda C hissesini 5.000 TL’nin altında bir fiyattan alabileyim” şeklinde karmaşık ve koşullu bir emri alım-satım sistemine girebilecektir.

Görüldüğü üzere, ATS’ler belli bir boşluğu doldurmak üzere serbest piyasa ekonomisi kuralları çerçe- vesinde ortaya çıkmış ve gelişim- lerini sürdürmüşlerdir. Borsaların çeşitli sebeplerle yatırımcı ihtiyaç- larına tam olarak cevap vereme- meleri ile beraber, sorunları gide- recek özel sektör girişimleri kurul- muş ve başarılı olmuştur. Elektro- nik işlem platformlarının geliştiril- mesi ile işlem maliyetleri düşmüş, fiyat kotasyonu aralıkları daralmış, işlemler daha hızlı yapılır hale gel- miş, seans sonrasında da işlem yapılabilmesi sağlanmış, özellikle kurumsal yatırımcıların bazı işlem- lerde ihtiyaç duydukları gizlilik sağlanmıştır. Önce yatırımcıların ihtiyaçlarını karşılayacak sistemler kendiliğinden oluşmuş, ardından düzenlemeler yapılmıştır.

Türkiye İçin Öneriler

Ülkemizde ATS ve ECN’lerin gelişi- mi için “şimdilik” elverişli bir or- tam bulunmadığı düşünülmekte- dir. İMKB’de işlemler tamamen elektronik ortamda hızlı ve düşük

maliyetle gerçekleştirilebilmekte- dir. Uzaktan erişimle yapılan iş- lemler yaygınlaşmaktadır. Bu anlamda ATS ve ECN’lerin sağlaya- cağı bir katkı bulunmamaktadır.

Fakat, sistemin daha da geliştiril- mesi için bazı öneriler sunulabilir.

Makroekonomik stabilizasyon programının başarı ile uygulanma- sı sonucunda enflasyon ve reel faizlerde önemli gerilemeler sağ- lanmıştır. Tasarrufçuların Türk Li- rasına duyduğu güven artmış, TL değer kazanmıştır. Kurumsal yatı- rımcı tabanını önemli ölçüde geliş- tirmesi beklenen bireysel emeklilik sistemi hayata geçmiştir. Bu ortamda tasarrufların giderek daha fazla bir oranda sermaye piyasası- na yönlenmesi beklenmektedir.

Dolayısıyla, yatırımcıların olası ihti- yaçlarına cevap verebilecek meka- nizmaların zamanında hayata ge- çirilmesi süreci hızlandıracaktır.

Öncelikle, normal seans kapanı- şından sonra gerçekleştirilecek bir ek seansla eşleştirme mekanizma- sına dayalı bir alım-satım sistemi- nin oluşturulmasının faydalı olaca- ğı düşünülmektedir. 16:45-17:00 arasında gerçekleştirilebilecek bu seansta hisse senedi fiyatlarının gün içi normal seanslarda gerçek- leşen ağırlıklı ortalama fiyat olma- sı önerilmektedir. Alıcı ve satıcılar sadece işlem miktarlarını sisteme girecek, zaman önceliği kuralına göre ağırlıklı ortalama fiyattan miktarlar eşleşecektir.

Bu seans ağırlıklı olarak kurumsal yatırımcılar tarafından tercih edile- cektir. Özellikle yatırım fonları portföylerini ağırlıklı ortalama fiyatlarla değerlemektedir. Fakat gün içinde yapılan işlemlerin maliyeti ağırlıklı ortalama fiyattan farklı olmaktadır. Dolayısıyla, yatı- rım fonu aynı gün için kar veya

zarar doğurucu işlemler yapmak- tadır. Özellikle endeks fonlarda bu işlemler fonun endeksle olan ko- relasyonunu bir ölçüde bozabil- mektedir. Bireysel emeklilik sistemi ile beraber hızla gelişmesi beklenen yatırım fonlarının ağırlıklı ortalama fiyattan işlem yapabile- ceği bir piyasa kurulmasının, bu tür bir fiyat riskini azaltacağı dü- şünülmektedir.

(10)

Sayfa 10

e-birlik

Sermaye Piyasası Özet Verileri

Yurtiçi Tasarrufların Dağılımı

Trilyon TL 2001 2002 2003 %∆

Sabit Getirili Menkul Kıymetler 43,575 56,966 78,694 38%

Mevduat 103,768 131,018 147,351 12%

Hisse Senedi* 16,504 13,394 23,590 76%

TOPLAM 163,847 201,378 249,634 24%

Tahmini Altın Stoku 81,317 104,679 109,429 5%

Milyar $

Sabit Getirili Menkul Kıymetler 30.0 34.9 56.4 62%

Mevduat 71.4 80.2 105.6 32%

Hisse Senedi* 11.4 8.2 16.9 106%

TOPLAM 112.7 123.3 178.8 45%

Tahmini Altın Stoku 55.9 64.0 78.4 22%

*: Halka açık kısmın piyasa değeri.

Menkul Kıymet Stokları

Trilyon TL 2001 2002 09/2003 %∆

Hisse Senedi* 10,516 13,177 16,416 25%

Hazine Bonosu/Devlet Tahvili 122,199 149,870 178,712 19%

Diğer 732 1,069 1,142 7%

Toplam 133,447 164,115 196,270 20%

Milyar $

Hisse Senedi* 7.2 8.0 11.9 48%

HB/DT 84.1 91.4 129.1 41%

Diğer 0.5 0.7 0.8 27%

Toplam 91.8 100.1 141.8 42%

*: Toplam nominal değer.

Halka Açık Şirketlerin Piyasa Değeri

2002 2003 06/02/2004 %∆

Milyar TL 56,370,247 96,072,774 87,347,237 -9.1%

Milyon $ 34,402 69,003 65,583 -5.0%

Halka Açık Kısmın Piyasa Değeri (Milyon $) 8,195 17,459 16,546 -5.2%

Ortalama Halka Açıklık Oranı 23.8% 25.3% 25.2% -0.3%

Halka Açık Şirket Sayısı

2002 2003 06/02/2004 %∆

İMKB'de Kote Şirketler 288 285 285 0.0%

İMKB'de İşlem Gören Şirketler 287 285 285 0.0%

Birincil Halka Arzlar

2002 2003 06/02/2004 %∆

Toplam Hacim (Milyon $) 56.0 11.3 0.0 -100.0%

Şirket Sayısı 4 2 0 -100.0%

Halka Açık Şirket Karlılığı

2001 2002 %∆ 09/2003

Kar Eden Şirket Sayısı 231 207 -10% 228

Zarar Eden Şirket Sayısı 76 81 7% 58

Kar Edenlerin Toplam Karı (Milyar TL) 4,670,899 5,507,834 18% 5,303,747 Zarar Edenlerin Toplam Zararı (Milyar TL) -2,688,115 -1,035,591 -61% -424,231 Toplam Kar/Zarar (Milyar TL) 1,982,784 4,472,244 126% 4,879,516 Kar Edenlerin Toplam Karı (Milyon $) 3,784 3,500 -8% 3,514 Zarar Edenlerin Toplam Zararı (Milyon $) -2,178 -679 -69% -281

Toplam Kar/Zarar (Milyon $) 1,606 2,821 76% 3,233

Kurumsal Yatırımcı Portföy Büyüklüğü

Milyon $ 2001 2002 09/2003 %∆

A Tipi Yatırım Fonları 394 265 361 36%

B Tipi Yatırım Fonları 2,894 5,435 10,993 102%

Yatırım Ortaklıkları 89 85 127 50%

Gayrimenkul Yat.Ort. 600 630 790 25%

Risk Sermayesi Yat.Ort. 3 2 3 27%

Toplam 3,963 6,417 12,273 91%

Kurumsal Yatırımcı/GSMH 2.7% 3.6% 6.6% 86%

Yatırımcı Sayısı

2001 2002 06/02/2004 %∆

Açık Hesap Sayısı 1,947,013 2,054,282 2,087,741 1.6%

Bakiyeli Hesap Sayısı 1,227,731 1,204,914 1,109,937 -7.9%

Bakiyeli Hesap/Toplam Nüfus 1.9% 1.8% 1.6% -13.6%

Yabancı Yatırımcı İşlemleri

Milyon $ 2001 2002 2003 %∆

Saklama Bakiyeleri 5,635 3,450 8,954 160%

İşlem Hacimleri 12,139 12,869 17,334 35%

Net Alışları 509 -15 1,010 A.D.

(11)

Sayfa 11 e-birlik

Sermaye Piyasası Özet Verileri

TSPAKB Üyeleri*

2002 2003 06/02/2004 %∆

Aracı Kurumlar 121 118 117 -0.8%

Bankalar 48 44 44 0.0%

Toplam 169 162 161 -0.6%

*: Dönem sonu itibarı ile.

Faaliyet Gösteren Aracı Kuruluş Sayısı

2001 2002 2003 %∆

Hisse Senedi Piyasasında

Aracı Kurum 126 119 117 -2%

Tahvil/Bono Piyasasında

Aracı Kurum 126 119 117 -2%

Banka 58 48 44 -8%

Tahvil/Bono Piyasası Toplam 184 167 161 -4%

Aracı Kuruluşların İşlem Hacimleri

Milyar $ 2001 2002 2003 %∆

Hisse Senedi Piyasasında

Aracı Kurum 161 141 197 39%

Tahvil/Bono Piyasasında

Aracı Kurum 403 310 432 39%

Banka 1,249 933 1,317 41%

Tahvil/Bono Piyasası Toplam 1,652 1,243 1,748 41%

Toplam İşlem Hacmi 1,813 1,384 1,945 41%

Aracı Kurumlarla İlgili Veriler

Milyon $ 2001 2002 %∆ 09/2003

Aktif Toplamı 653.5 607.8 -7% 810.3

Özsermaye Toplamı 394.8 435.9 10% 596.8

Net Komisyon Gelirleri 276.1 201.1 -27% 142.1

Esas Faaliyet Karı 75.3 0.2 -100% 5.7

Net Kar 176.9 70.2 -60% 56.2

Personel Sayısı 7,156 6,636 -7% 6,135

Şubeler 219 243 11% 227

İrtibat Bürosu 88 96 9% 78

Acente Şubeleri 3,948 3,656 -7% 3,986

İMKB-100 Endeksi ve İşlem Hacmi

TL-bazlı 2002 2003 06/02/2004 %∆

İMKB-100 10,370 18,625 16,966 -8.9%

İMKB-100 - En Yüksek 15,072 18,708 20,190 7.9%

İMKB-100 - En Düşük 8,514 8,792 16,678 89.7%

Günlük Ort.İşlem Hacmi (Milyon $) 281 407 701 72.2%

Yurtdışı Borsa Endeksleri

2002 2003 23/01/2004 %∆

Yunanistan Tüm Hisse 1,777 2,264 2,484 9.7%

Hong Kong Hang Seng 9,314 12,576 13,720 9.1%

Meksika IPC 6,125 8,772 9,480 8.1%

Güney Kore Seul Bileşik 628 811 869 7.2%

Nasdaq Bileşik 1,341 2,012 2,124 5.5%

Almanya DAX 2,893 3,965 4,152 4.7%

Fransa CAC 40 3,054 3,541 3,693 4.3%

S&P 500 875 1,110 1,142 2.8%

Japonya Nikkei 225 8,579 10,677 10,973 2.8%

Dow Jones Bileşik 2,372 3,004 3,045 1.4%

İngiltere FTSE 100 3,940 4,477 4,461 -0.4%

Haftalık olarak güncellenen Sermaye Piyasası Özet Verileri Tablosuna www.tspakb.org.tr adresindeki internet sitemizden ulaşabilirsiniz.

(12)

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği

Büyükdere Caddesi No:173 1. Levent Plaza A Blok Kat:4 1. Levent 34394 İstanbul Tel.: 212-280 85 67 Faks: 212-280 85 89 Internet: www.tspakb.org.tr E-posta: tspakb@tspakb.org.tr

TSPAKB adına İmtiyaz Sahibi:

Müslüm Demirbilek

Genel Yayın Yönetmeni:

Turgut Tokgöz

e-birlik, TSPAKB’nin aylık iletişim organı olup, para ile satılmaz.

Basım Yeri: Printcenter Tel.: 212-282 41 90 Faks: 212-280 96 04

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB), aracı kuruluşların üye olduğu, kamu tüzel kişiliğini haiz özdüzenleyici bir meslek kuruluşudur.

Birliğin 117 aracı kurum ve 44 banka olmak üzere toplam 161 üyesi vardır.

Misyonumuz;

Sermaye piyasamızın geliştirilmesi ve ülke ekonomisine katkı ana hedefi doğrultusunda;

tüm çalışanları en üst derecede mesleki bilgi ile donatılmış, etik değerlere bağlı, rekabeti yatırımcılara daha kaliteli ürün ve hizmet sunumu şeklinde algılayan, saygın bir meslek mensupları kitlesi oluşturmaktır.

Bu bülten Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (“TSPAKB”) tarafından bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır.

Bu bültende yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler hazırlandığı tarih itibariyle güvenilirliğine inanılan kaynaklardan elde edilerek derlenmiştir. Bilgilerin hata ve eksikliğinden ve ticari amaçla kullanılmasından doğabilecek zararlardan TSPAKB hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Bu bültende yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla izinsiz yayınlanabilir.

TSPAKB TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ

Sayın Üyemiz,

TSPAKB Aylık Bülteni “e-birlik” düzenli olarak size, sektörümüzün ilgili kurum ve kuru- luşlarına ve basına ulaştırılıyor. Aldığımız geri bildirimler bizleri cesaretlendiriyor ve daha iyisini yapmamız konusunda teşvik ediyor. İlginize teşekkür ederiz.

Dileğimiz bu bültende sizlerin de aktif şekilde yer alması.

Lütfen, sermaye piyasamıza ve sektörümüze ilişkin her türlü görüş, düşünce, eleştiri, di- lek ve temennilerinizi bize iletin, bunlara “e-birlik”te yer verelim. Yazılarınızı tspakb@tspakb.org.tr adresimize bekliyoruz.

Esenlik dileklerimizle,

“e-birlik”