ABDOMNAL VE VAJNAL HSTEREKTOM+BLATERAL OOFOREKTOM SONRASI KADINLARDA SEKSÜEL FONKSYON NDEKSLER (FSFI)

62

ABDOMNAL VE VAJNAL HSTEREKTOM+BLATERAL OOFOREKTOM

SONRASI KADINLARDA SEKSÜEL FONKSYON NDEKSLER (FSFI)

Melahat Dönmez KESM*, Alev ATI* , Yavuz AYDIN*, Gökhan ATI* *, Ayhan DALKILIÇ**, Güns eli ÖZDEMR*, Türkan TANDOAN*

* ili Etfal Eitim ve Aratırma Hasta nesi 3. Kadın Hastalıkları ve Doum Klinii, sta nbul

** ili Etfal Eitim ve Aratırma Hasta nesi 1. Üroloji Klinii, stanbul

ÖZET

Amaç: Histerektomi sonrası kadınlarınseksüel fonksiyonlarını deerlendirmek ve abdominal ve vajinal histerektomileri postoperatif seksüel fonksiyonlar açısından kıya slamak.

Gereç ve Yö ntem: Toplam 85 histerektomi+bilateral ooforektomi olan postmenopozal hasta çalımaya a lındı. Bunların 70'i abdominal (TAH), 15'i vajinal histerektomi (VTH) grubuydu. Operasyondan 6 ay sonra bütün hastalara FSF ndeks formları dolduruldu. Total FSF In deksler i ve altgrup skorları Mann-Whitney U test;SPSS 10.0 ile deerlendirildi.

Sonuç: VTH gr ubunda FSF Indeksleri daha fazla bulundu, ancak bu fark anlamlı bulunmadı.(p >0 ,05). FSF ndeksleri içindeki altgrupları ayr ı ayrı karılatırdıımızda,istek ve dür tü alt skorları postoperatif her iki grupda da ben zer bulunurken (p>0.05).

Dier alt grup bileenleri olan orgazm, lubrikasyon (kayganlama), arı ve doyu m indeksleri VTH grubunda daha fazla bulundu.

Tartıma: Çalımamızda, VTH sonrası vajinal anatominin düzeltilmesi ile daha yüksek FSF Indeks skorları elde edilmitir. Operasyona ek olarak vajinal ve perineal plasti eklenmesi daha iyi hissetmeye, daha iyi lubrikasyona yolaçıpdaha az arıya yolaçabilecei görüündeyiz.

Anahtar kel ime ler: duy um, histe rektomi, ist ek, kadın seksüe l fonksiy on inde ksleri Türk Jinekoloji ve Obstetrik De rn ei Dergisi, 2008; Cilt: 5 Say ı: 1 Sayfa: 62- 4

SUMMARY

Female Sexual Function Indekses (FSFI) after abdominal and vaginal hysterectomy with bilateral oophorectomy

Objective: To eva luate female sexu al functions after hysterectomy and compare vaginal versus abdominal hysterectomy concerning postoperative sexual functions.

Study Design: Totally 85 postmenopausal women who had hysterectomy with bilateral oopherectomy included in our study. 70 of them had abdominal(TAH group) and 15 had vaginal hyster ectomy (VTH group). 6 mo nths after the operations FSF Indexes forms were given to all patients. Total FSF Index scores and subtitle scores were compared by Ma nn-Whitney U test at SPSS 10.0 version.

Results: FSF Index was higher in VTH group, but difference was not statistically significant (p>0,05).When we compared subtitles within FSF Index seperately;mean sco res for desire and arousal were similar in both groups, postoperatively (p >0,05).Th e mean scores of lubrication, orgasm, satisfaction and pain was significantly higher in VTH group.

Concl usions: Correction of va ginal anatomy after VTH operation may co ntribute to the higher FSF Index in our study. Vaginal and perineal plasty, routinely added to VTH m ay p rovi de mo re sensation and so more lubrication wh ich leads to less pain.

Key words: de sire, femal e sexual function, hy st erectomy, sensation

Jou rn al of Turkish Obstetric and Gynecology Soc iety, 2008; Vol: 5 Issue: 1 Pages: 62- 4

Yazıma ad resi: Uzm. Dr. Alev Atı. Dr.Mi tha t Süe r sok,.Aygülhan apt. No.7/15 Erenköy 34810  stanbul Tel.: (0212) 495 16 16

e-posta: alevatis@myne t.c om

Alındıı tarih:21.06.2007, revizyon sonrası a lınma: 29.11.2007, kabul tarihi: 10.12.2007

63 GR

Histerektomi en sık jinekolojik operasyonlardan biridir ve hastaların seksüel fonksiyonları üzerindeki sonuçları son zamanlarda youn olarak aratırılmaktadır. Bununla beraber, abdominal histerektominin etkilerini aratıran çalımaların sonuçları çelikilidir. Bazı aratırmacılar seksüel hayatlarında iyileme bildirirke n^(1,2), dierleri seksüel hayatlarının kötüye gittiini rapor etmilerdir (3,4). Abdominal histe rektom i sonr ası kadın seksüel fonksiyonlarını aratıran pek çok yayın olmakla beraber, vaginal histerektomi sonrası yayınlar çok azdır. Vajinal histerektomiler sıklıkla kolporafi ve perinoplasti ile birlikte yapılmaktadır, bu da histerektomiye ek olarak bazı etkiler oluturabilir. Ayrıca histerektomiye iki taraflı ooforektominin elik edip etmedii, menopoz sonrası dönemde bile, kadın seksüel yaamını deerlendirmede öne mli bir f aktördür. Bu bilgilerin ııında, vajinal histerektomi ve abdominal histerektominin kadın seksüel yaamına etkilerini, uluslararası skorlama sistemi (FSFI) ile deerlendirip karılatırma k istedik. Her iki gruba da bilateral ooforektomi yapılmı hastala r da hil edildi ve va jinal gruptaki her hasta ya kolpor afi anter ior, poste rior ve perineal plasti yapıldı.

GEREÇ ve YÖNTEM

2002 ile 2005 yılları arasında, ili Etfal Eitim ve Aratırma Hastanesi 3.Kadın Ha stalıkları ve Dou m Klinii’ne bavurup, total histerektomi ve beraberinde iki tar aflı oofore ktomi ya pılan toplam 85 hasta çalımaya dahil edildi. Bunlardan 70 tanesi abdominal hister ektomi olup 1.gr ubu ( TAH grubu), 15 tane si vajina l histere ktomi olup 2. grubu ( VTH grubu) oluturdu. VTH grubundaki tüm hastalara kolporafi ante rior ve poste rior ve perine al pla sti yapıldı.

Çalım aya dahil olan hastala rın hiç bir i ope rasyon öncesinde veya sonrasında hormon replasman tedavisi (HRT) almamıtı. Hastaların ya, parite, evlilik durumları, eitim durumları, vücut kitle indeksleri, cerrahi menopoz sonrası süreleri kayde dildi. Hasta lara operasyondan 6 ay sonra FSFI (Female Sexual Fuction Indexes) (Kadın seksüel fonksiyon indeksleri) formları üroloji tarafından verildi. FSFI skorlaması seks istei, uyarılma, kayganlık, orgaz m, tatm in ve ar ı (1-5 pua n x katsayı) a lt birimlerinden olumaktaydı. FSFI 2-36 normal kabul edilir. Her bir alt birimin skorları toplanarak toplam

FSFI skoru elde edildi. Her iki grubun toplam FSFI skor ortalaması ve alt birim skor ortalamaları Mann-Whitney U testi ile karılatırıldı. Ya, parite, gravite, vucut kitle indeksi ve cerrahi menapoz sonrası süregibi deikenlerin FSFI skoru üzerine muhtemel etkileri, korelasyon analizi ile aratırıldı. statikse l analizler SPSS 10.0 programı ile yapıldı. (%95) güvenlik aralıında, p<0,05 istatiksel anlamlı kabul edildi.

SONUÇLAR

Ortalama ya, cerrahi menapoz sonrası süre, pa rite her iki grupta be nzer di. Orta la ma ya TAH grubunda 49,12±5,52 ve VTH grubunda 47,42±3,56 idi. Ortalama cerrahi menopoz sonrası süre TAH gr ubunda 3,2±2,3 yıl ve VTH grubunda 2,9±1,7 yıl olup benzer bulundu.

Parite ve gravite ortalamaları her iki grupta sırası ile 3,6±2,1, 5,3±2,4 ve 3,9±2,3, 5,8± 2,6 olup aralarında fark yoktu. TAH grubundaki hastaların %85’i ve VTH grubundaki hastaların %78’i evliydi. TAH grubunda hiç okula gitmeme oranı %20, ilk ve orta örenim oranı

%60, lise ve yüksek örenim oranı %20 olup, bu oranlar VTH grubunda sırası ile %26, %54 ve %20 olup birbirine benzerdi. TAH ve VTH gruplarındaki hasta ların BMI (vücut-kitle endeksi) ortalamaları sırası ile 30,1±5,9 ve 32,7±6,3 idi ve aralarında fark yoktu.

Ortalama total FSFI skoru TAH grubunda 25,00±5,81 ve VTH grubunda 29,50±2,78 bulundu. Total ortalama FSFI skoru VTH grubunda daha yüksek gibi görülmekle beraber, aradaki fark istatiksel olarak anlamlı deildi (p> 0,05) .  ki gr ubun, FSFI skor alt birim le rinin ortalamalar ı ayrı ayrı karıla tırıldıında; ortalama uyarılma ve istek skorları benzerdi (p>0,05) (Tablo I).

Orta lama ka yganlık, orgazm, tatmin ve arı skor ları VTH grubunda anlam lı ölç üde yükse kti ( p<0,05).

Korelasyon analizinde, kadınların yaları ile FSFI skor ortalaması ve cerrahi m enopoz sonrası süresi ile FSFI ortala ması a rasında ne ga tif korela syon mevcuttu (korelasyon katsayıları sırası ile -0,8 ve -0,7).

Tablo I: Hastal arın ortalama ya ve total Female Sex ual Func tion Indeksleri (FSFI).

FSFI * TAH TVH

(istek, uyarıl ma , kayganlama, 25,00±5,8 29,5±2,7 p> 0,05 orgazm, doyum, ar ı)

Ya 49,1±5,5 47,2±3,5

Abdominal ve vajinal histerektomi+ bilateral oof orektomi sonrası kadınlar da se ksüel f onksiyon inde ksle ri (FSFI)

TJOD Derg 2008; 5: 62- 4

64 TARTIMA

FSF Indeksi ve dier seksüel fonksiyonları deerlendiren test ve inde ksler hastanın se ksüel fonksiyonlar ının fizyolojik ve psikolojik yönlerini birlikte deerlendirir.

Histerektominin kadın seksüel fonksiyonları üzerine etkilerini inc ele ye n aratırmalarda birbiriyle ç elien sonuçlar bildirilmitir. Histerektomi endikasyonu, kadının par tner inin olup olm adıı, postme nopoz sür esi, ooforektomi yapılıp yapılmadıı (premenopozda kadınlar için), postopera tif testesteron tedavi si gibi etmenler histe rektomi sonrası kadınların seksüel fonksiyonları üzerine etkili bulunduu gösterilmitir⁽⁵⁾.

Östrojen replasman tedavisinin, histerektomi tipinin, dola ımdaki a ndr oje n seviyeler inin ka dın seksüel fonksiyonları üzerine etkisi olmadıı gösterilmitir^(6,7). Jinekolojik ha tta jinekolojik olmayan operasyonlar seksüe l fonksiyonların özellikle psikolojik yönünü boz abilir. Dier taraftan ERT tedavisi, operasyon sonrası olan endie ve depresyonu düzeltir^(7,8). Galyer ve a rkadaları seksüel istek üz erine jinekolojik ve jinekolojik olmayan operasyonların etkisini bulamamılar ve aynı zamanda vajinal ve abdominal histere ktomi arasında da hiçbir fark bulamamılar⁽⁹⁾. Dier taraftan Ayoubi ve ark. vajinal ve la paroskopi yardım lı histerektomilerde abdominal histerektomiye göre seksüel f onksiyonla rda daha az bozulm a ola bile ceini bildirmilerdir ve bunun nedenini histerektominin genital organlarda, operasyon ge rei sinirlerin zedele nmesine balı his azalması olarak açıklamıla rdır ⁽¹⁰⁾. Anc ak dier birçok çalımada, bunun tam tersine histerektominin indika syonuna balı olarak, seksüel fonksiyonla rda postoperatif iyileme tespit edilmitir⁽¹¹⁾. Bu endikasyonlar arasında pelvik organ prolapsusu, arılı cinsel ilikiye neden olabilecek myomlu uterus ve endome trioma, medika l tedaviye cevap verm eye n uterin kanamalar sayıla bilir. Bizim ç alıma ya ptıım ız hastala rın histerektomi endikasyonlarının çounu TAH grubunda myom (%60) ve disfonksiyonel uterin kanamalar (%26) ve VTH grubunda genital organ prola psusu (üçüncü derece desensus ve total prolapsus) (%80) oluturmak- taydı. TAH grubunda total pr olapsus yoktu. Bu grupta üçüncü derece desensus 8 hastada (%11) mevcuttu. Bu endikasyonların tümü hastaların cinsel yaam kalitelerini düüre n ha stalıkl a ra a it olup, opera syon öncesi ile ka rıla tırıld ıında, postope ratif ge ne l seksüe l fonksiyonlarda düzelme be klenir, anc ak bu biz im çalımamızın amacı dıındadır.

Bizim çalımamızda da yukarıdaki çalımalarla uyumlu olarak vajinal ve abdominal histerektomi olan gruplarda seksüel istek ve uyarılma benzer bulundu. Seksüel istek ve uyarılma seksüel hayatın psikolojik yönlerini temsil ederken, orgazm, tatmin,arı ve kayganlık hisleri seksüel haya tın fiz yolojilk yönle rini te msil eder. Vajinal histerektomi sonr ası va jina l anatominin düzeltilmesi balıbaına FSF Indeksinin çalımamızda daha yüksek bulunmasını açıklayabilir. Çünkü bu gruptaki hastaların büyük çounluunda genital organ prolapsusu vardı.

Ayrıca , VTH’ye rutin olarak ekle nen vajinal onarım ve perineopla sti daha iyi hissetmeyi ve daha fazla kayganlamayı salayıp buna balı ilikide arının da daha az olmasını salayabilir.

KAYNAKL AR

1. Helstrom L, Wei ne r E,Sor bom D , B ackstrom T. Pr edictive va lue of psychiatric history, genitalpain and menstruel symptoms for se xuality after hysterectomy. Acta Obstet Gynecol Scand 1995; 72: 142- 6.

2. Rhodes JC, K jerulf f KH, La nge nbe rg PW, Gusz inski GM.

Hysterectomy and sexual functioning. JAMA 1999; 282: 1934-41.

3. Lempe riere T, Feline A. Hysterectomy and psychiatric disorders.

Am Med P syc hol(Paris) 1973; 1: 477- 92.

4. Utian WH. Effects of hysterectomy.ınt J Gynaecol Obstet 1975;

13: 97- 100.

5. MaasCP, Weijenborg PT, terKuileMM. The effectof hysterectomy on se xua l fuctioning. Annu Rev sex Res 200 3; 14: 83- 113.

6. Nathorst-Boos J, van Schoultz B, Calstrom K. Electiveovarian removal a nd estr ogen replaceme nt therapy-effects on sexual life,psychological well-being and androgen status. J Psychosom Obstet Gynec ol 1993; 14: 283- 93.

7. Mazer NA,Leiblum SR,Rosen RC. The bri ef index of sexual func tioni ng f or women ( BISF-W):a ne w scoring a lgorithm a nd c ompar ison of norma tive and sur gic ally menopa us al populations. Menopa use 2000; 7: 350- 63.

8. Floter A, Nathorst-Boos J, Carlstrom K, van Schoultz B. Addition of testesterone to estrogenreplacement therapy in oopherectomised women:effects on sexua lity and well-be ing. Climacteric 2002;

5: 357- 65.

9. Gayler KT, Canoglen HM, Hea A, Ca noglen VJ. The effect of gyne cological surgery on se xual desire. J Sex Ma rital Ter 1999; 25: 81- 8.

10. Ayoubi JM, Fa nchin R, Monr ozies X, I mbe rt P, Reme JM, Pons JC. Respective conse quences of abdomina l, vagina l a nd laparosc opic hyster ectomies on women’s sexua lity.

Melahat Dönmez K esim ve a rk.

TJOD Derg 2008; 5: 62- 4