ÖZEL EĞİTİM

(1)

Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve

ÖZEL EĞİTİM

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER

(2)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN TANIMI

 AAMR (Amerikan Zeka Geriliği Birliği) 1959 yılında bu tanım karışıklıklarına son vermek, yeni bir tanım oluşturabilmek amacıyla bir komite oluşturmuştur (Eripek, 2003).

 Grossman’ın yapmış olduğu tanımda zihinsel yetersizlik durumu üç ölçüt göz önüne alınarak tartışılmıştır:

1. Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altında olma, 2. Uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme,

3. Gelişim dönemi içerisinde ortaya çıkma.

AAMR (2002) tanımında zihinsel yetersizlik; zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir.

(3)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN TANIMI

Akademik, psikolojik, fiziksel, sosyal, dil alanlarında ortalamanın altında performans

Okulda ders başarısı ve sosyal etkinliklere katılma, sosyal ilişkiler kurmada akranlarından geride olma

İşlevde bulunma düzeyinde sınırlılıklar İşlevde bulunma düzeyinde sınırlılıklar

Zihinsel gelişmede gecikme Çevreye uygun olmayan tepki

Zihinsel yetersizlik

Bir tür gelişimsel gerilik

(4)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN TANIMI

 AAMR’ nin 1992 ve 2002 tanımlarında üç temel nokta üzerinde durulmaktadır:

Destek Sistemle

ri

Destek Sistemle

ri Uyumsal

Davranış lar

Uyumsal Davranış

lar Zihinsel

İşlevler Zihinsel

İşlevler

(5)

(6)

Uyumsal Davranışlar

 AAMR (2002) tanımına göre uyumsal davranışlar; insanların günlük

yaşamlarında işlevde bulunmak için öğrendikleri kavramsal, sosyal ve pratik becerilerin bütünüdür.

Uyumsal Davranışlar

kavram sal

Sosyal Pratik Okuma-yazma

Para kavramı Öz yönetim

Dil

Kişiler arası iletişim Aldatmadan kaçınma

Yasalara uyma Özgüven Kurallara uyma

Sorumluluk Mesleki beceriler

Günlük yaşam becerileri

Güvenlik Öz-bakım

(7)

Destek Sistemleri

• İş yerindeki arkadaşların ya da okuldaki arkadaşların desteğidir.

Doğal Destek Doğal Destek

• Düzenlenen bir eğlenceye katılma, bir yemeğe davet edilme şeklinde yapılan destektir.

Rastlantısal Destek Rastlantısal

Destek

• Herkese yönelik verilen hizmetler (toplu taşımadan yararlanma vb.) aracılığıyla yapılan destektir.

Genel Destek Genel Destek

• Erken özel eğitim ve mesleki

rehabilitasyon gibi sunulan hizmetleri içerir.

• Erken özel eğitim ve mesleki

rehabilitasyon gibi sunulan hizmetleri içerir.

Özel Destek

(8)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SINIFLANDIRILMASI

Destek ihtiyaçlarına göre sınıflandırma Destek ihtiyaçlarına göre sınıflandırma

Ağırlık derecesine göre sınıflandırma Ağırlık derecesine göre sınıflandırma

Nedenlerine göre sınıflandırma

Nedenlerine göre

sınıflandırma

(9)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SINIFLANDIRILMASI Nedenlerine Göre Sınıflandırma

İç Kaynaklı (Kalıtım)

Dış Kaynaklı (Beyinde Meydana Gelen

İncinme)

Nedenlerine göre

sınıflandırma Nedenlerine

göre

sınıflandırma

(10)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SINIFLANDIRILMASI Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma

DÜZEY Zekâ Bölümü Puanları

Hafif düzey zihinsel yetersizlik 50-55’den yaklaşık 70’e Orta düzey zihinsel yetersizlik 35-40’dan 50-55’e

Ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den 35-40’a

Çok ağır düzey zihinsel yetersizlik

20-25’den aşağıya

(11)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SINIFLANDIRILMASI Destek İhtiyaçlarına Göre Sınıflandırma

Aralıklı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Aralıklı desteğe ihtiyaç duyan bireyler

Sınırlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Sınırlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler

Kapsamlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Kapsamlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler

Yaygın desteğe ihtiyaç duyan bireyler

(12)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SINIFLANDIRILMASI Destek İhtiyaçlarına Göre Sınıflandırma

 Aralıklı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin her zaman yardıma gereksinimi yoktur. Sadece geçiş dönemlerinde kısa süreli yardımlar alırlar.

 Sınırlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin belli zamanlar içerisinde tutarlı yardım ihtiyaçları bulunur. Örneğin meslek hayatına geçiş döneminde destek almak.

 Kapsamlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin uzun süreli ve belirli

ortamlarda yardıma ihtiyaçları vardır. örneğin; okul ya da evde düzenli destek almak.

 Yaygın Desteğe İhtiyaç Duyan bireyler yaşam boyu desteğe ihtiyaç

duyarlar. Farklı ortamlarda yoğun yardımlar gerektiğinden fazla personele

ihtiyaç vardır.

(13)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN YAYGINLIĞI

Yalnızca zeka testlerinden alınan sonuçlar ölçüt alındığında genel nüfusun % 2.27 ‘ si

Bir takım faktörlerin etkisiyle genel nüfusun % 3’ ü zihinsel yetersizliği olan bireylerden oluşmaktadır.

Bir takım faktörlerin etkisiyle genel nüfusun % 3’ ü

zihinsel yetersizliği olan bireylerden oluşmaktadır.

(14)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN YAYGINLIĞI

Yaygınlık Değeri %2.27 Olarak Kabul Edildiğinde

Hafif Düzey Orta Düzey

Ağır ve Çok Ağır Düzey

Diğer

(15)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN NEDENLERİ

 AAMR’nin (2002) yapmış olduğu, zihinsel yetersizliğin nedenlerinin sınıflandırılması şöyledir:

Doğum öncesi nedenler

Doğum anı nedenler

Doğum sonrası nedenler

(16)

Doğum Öncesi Nedenler

Kromozomal

Bozukluklar Çevresel Etkiler Metabolizma

Sorunları Beyin Gelişimiyle

İlgili Sorunlar

(17)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar

 Genler bütün canlılarda bulunur ve canlıların bütün özelliklerini belirler.

 Genler insan vücudundaki bütün hücrelerde bulunur.

 Genler hücrenin ne yapması gerektiği konusunda kılavuzluk ederler.

(18)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar DOWN SENDROMU

Down sendromunda kromozom sayısı 46 yerine 47’dir.

Nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber annenin yaşı ilerledikçe Down sendromu olasılığı da artmaktadır.

Belirgin yüz siması ve gözler, el ayasında tek çizgi, kasların yumuşak olması, sarkık dil ve kısa boy dikkat çeker.

Bazı durumlarda kalp yetmezliği, mide sorunları, tiroit bozuklukları gösterebilirler.

Bazı durumlarda kalp yetmezliği, mide sorunları, tiroit bozuklukları

gösterebilirler.

(19)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar DOWN SENDROMU

Genelde hafif ve orta derece zihinsel yetersizlik gösterirler.

Anne karnındaki taramalarda genelde belirlenebilir.

Okulda ve sonraki yaşamlarında insanlarla kurdukları ilişkilerde desteklenirler ise başarılı olurlar.

Okulda ve sonraki yaşamlarında insanlarla kurdukları

ilişkilerde desteklenirler ise başarılı olurlar.

(20)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar FRAJİL X

Zihinsel yetersizliğin genetik olarak en yaygın geçme sebebidir.

Bozukluğa X kromozomunun kırılgan yapısı nedeniyle bu isim verilmektedir.

Çocuklarda zihinsel yetersizliğin yanı sıra aşırı hareketlilik,

zayıf göz teması, yinelenen konuşmalar gibi özellikler görülür .

Çocuklarda zihinsel yetersizliğin yanı sıra aşırı hareketlilik,

zayıf göz teması, yinelenen konuşmalar gibi özellikler görülür .

(21)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar WILLIAM SENDROMU

Yedinci çift kromozomun önemli derecede yokluğunda kaynaklanır.

Zekaları 50-60 civarı olmasına rağmen sözcük hazineleri geniştir.

Kurdukları cümleler son derece karmaşık ve düzgündür.

Kurdukları cümleler son derece karmaşık ve

düzgündür.

(22)

Doğum Öncesi Nedenler Kromozomal Bozukluklar PRADER-WILLI SENDROMU

Bu sendrom babadan gelen 15. kromozomda var olan bir genetikte ilgilidir.

İki evresi vardır. ilk evre uyku, solunum problemi, cinsel organların az gelişmiş olması, aşırı iştah, ince ses tonu olarak görülmektedir.

İkinci evrede hafif ya da orta derecede zihinsel gerilik, motor becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma olarak görülmektedir.

İkinci evrede hafif ya da orta derecede zihinsel gerilik, motor

becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma olarak görülmektedir.

(23)

Doğum Öncesi Nedenler

Metabolizmanın İşleyişindeki Sorunlar FENİLKETONÜRİ (PKU)

Doğuştan zihinsel yetersizliğe neden olabilen bir metabolizma bozukluğudur. Vücut proteindeki fenilalalin maddesini

ayrıştıramaz.

Doğuştan zihinsel yetersizliğe neden olabilen bir metabolizma bozukluğudur. Vücut proteindeki fenilalalin maddesini

ayrıştıramaz.

PKU, doğumdan hemen sonra topuktan alınan bir damla kanın tahlil edilmesiyle belirlenebilmektedir.

Fenilalalin maddesi içermeyen besinlerin bulunduğu bir diyet programı sağlanırsa çocuk normal gelişimini

sürdürebilmektedir

Fenilalalin maddesi içermeyen besinlerin bulunduğu bir diyet programı sağlanırsa çocuk normal gelişimini

sürdürebilmektedir

(24)

Doğum Öncesi Nedenler

Beyin Gelişimiyle İlgili Sorunlar MİKROSEFALİ

Kafanın normalden belirgin ölçüde küçük olmasıdır.

Çeşitli kromozom bozuklukları veya anne karnındaki

enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Çeşitli kromozom bozuklukları veya anne karnındaki

enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Mikrosefalinin herhangi bir tedavisi yoktur.

(25)

Doğum Öncesi Nedenler

Beyin Gelişimiyle İlgili Sorunlar HİDROSEFALİ

Kafatasının aşırı büyümesidir. Genelde şu üç nedenden dolayı gerçekleşir:

a) Beyin omurilik sıvısının dolaşım yolundaki tıkanma

nedeniyle belirli bölgelerde normalin üstünde yoğunlaşması, a) Beyin omurilik sıvısının dolaşım yolundaki tıkanma

nedeniyle belirli bölgelerde normalin üstünde yoğunlaşması, b) Beyin omurilik sıvısının aşırı üretimi,

b) Beyin omurilik sıvısının aşırı üretimi,

c) Beyin-omurilik sıvısının emiliminin düşük olması.

(26)

Doğum Öncesi Nedenler Çevresel Etkiler

FETAL ALKOL SENDROMU (FAS)

Annenin hamilelik sürecinde içki içmesi bu hastalığa yol açmaktadır.

Bu çocuklarda küçük göz kapakları, içeri göçük burun köprüsü, ince üst dudak, kalkık burun, küçük dişler ve yavaş fiziksel büyüme görülür.

Çoğunlukla büyüme bozukluğu olarak ortaya çıkmaktadır.

(27)

Doğum Anı Nedenler

Doğum esnasında çeşitli sorunlar yaşanabilir.

Bebeğin ters gelmesi, kordon dolanması, bebeğin

iri oluşu doğumu güçleştirecek etkenler

arasındadır.

Doğumdaki güçlükler nedeniyle beynin oksijensiz kalması zihinsel yetersizliğe

ve çeşitli sağlık sorunlarına

yol açabilir.

(28)

Doğum Sonrası Nedenler

Çeşitli zehirlenmeler Çeşitli zehirlenmeler

Psikososyal etmenler Psikososyal etmenler

Yaşanan travmalar Yaşanan travmalar

Kazalar, kafa çarpmaları

(29)

Doğum Sonrası Nedenler

Ensafalit beyin iltihabıdır

Yüksek ateşe neden olan bir durumdur.

Çocukluk döneminde zihinsel yetersizliğe neden olabilir.

Menenjit beyin zarının iltihaplanmasıdır.

Çeşitli virüsler veya bakteriler menenjite neden olabilir.

Küçük yaşlarda görülen menenjit zihinsel yetersizliğe neden

olabilir

Küçük yaşlarda görülen menenjit zihinsel yetersizliğe neden

olabilir

(30)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ ÖNLEME ÇALIŞMALARI

Zihinsel yetersizlik ve başka bozuklukları önlemeye yönelik üç farklı yöntem;

Birincil önleme: zihinsel yetersizliğe neden olabilecek durumun ortadan kaldırılmasıdır.

İkincil önleme: Zihinsel yetersizliğe neden olan durumun ortadan kaldırılmasıdır.

Üçüncül önleme: Zihinsel yetersizliğin

etkilerini en aza indirmektir.

(31)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ

zihinsel ve öğrenme özellikleri zihinsel ve

öğrenme özellikleri

sosyal, davranışsal ve duygusal

özellikleri sosyal, davranışsal ve duygusal

özellikleri

dil gelişimi özellikleri dil gelişimi

özellikleri fiziksel sağlık özellikleri fiziksel sağlık

özellikleri

(32)

Bilişsel Özellikler

D ik ka t s ın ır lıl ığ ı D ik ka t s ın ır lıl ığ ı

Zihinsel yetersizliği olan

çocukların

dikkat süreleri kısa ve

dağınıktır.

Zihinsel yetersizliği olan

çocukların

dikkat süreleri kısa ve

dağınıktır. _Gelişim D ik ka t s ın ır lıl ığ ı D ik ka t s ın ır lıl ığ ı

gösteren akranlarına göre daha geç ve yavaş

öğrenirler.

Gelişim gösteren akranlarına göre daha geç ve yavaş

öğrenirler.

D ik ka t s ın ır lıl ığ ı D ik ka t s ın ır lıl ığ ı

Hem kısa sureli bellek hem de uzun süreli bellek görevlerini yerine

getirmede zorluk

yaşarlar.

Hem kısa sureli bellek hem de uzun süreli bellek görevlerini yerine

getirmede zorluk

yaşarlar.

(33)

Bilişsel Özellikler

So yu t i şl em le r So yu t i şl em le r

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar soyut kavramları çok geç ve güç

öğrenirler.

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar soyut kavramları çok geç ve güç

öğrenirler.

So yu t i şl em le r So yu t i şl em le r

Zihinsel

yetersizliği olan çocukların çoğu zaman soyut

işlemler evresine ulaşamadığı

belirtilmektedir.

Zihinsel

yetersizliği olan çocukların çoğu zaman soyut

işlemler evresine ulaşamadığı

belirtilmektedir.

So yu t i şl em le r So yu t i şl em le r

Zihinsel özellikleri nedeniyle olayları ayırt etme, çözüm üretme gibi

becerileri öğrenmede yetersizlik

göstermektedirler.

Zihinsel özellikleri nedeniyle olayları ayırt etme, çözüm üretme gibi

becerileri öğrenmede yetersizlik

göstermektedirler.

(34)

Bilişsel Özellikler

M ot iv as yo n dü ze yl er i M ot iv as yo n dü ze yl er i

Zihinsel

yetersizliği olan çocukların

öğrenme

ortamlarındaki motivasyonları düşüktür.

Zihinsel

yetersizliği olan çocukların

öğrenme

ortamlarındaki motivasyonları düşüktür.

M ot iv as yo n dü ze yl er i M ot iv as yo n dü ze yl er i

Öğrenme

ortamlarında önemli kaygılar yaşamaktadırlar.

Öğrenme

ortamlarında önemli kaygılar yaşamaktadırlar.

M ot iv as yo n dü ze yl er i M ot iv as yo n dü ze yl er i

Geçmişteki

başarısızlıkları ve kaygıları bir

amaca ulaşmak için daha az çaba göstermelerine neden olmakta, motivasyonlarını azaltmaktadır.

Geçmişteki

başarısızlıkları ve kaygıları bir

amaca ulaşmak

için daha az çaba

göstermelerine

neden olmakta,

motivasyonlarını

azaltmaktadır.

(35)

Bilişsel Özellikler

G en el le m e be ce ri le ri G en el le m e be ce ri le ri

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar

edindikleri bilgi ve becerileri

korumada ve genellemede güçlük çekerler.

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar

edindikleri bilgi ve becerileri

korumada ve genellemede

güçlük çekerler. _G ^en

el le m e be ce ri le ri G en el le m e be ce ri le ri

Edindikleri bilgi ve becerileri

öğretim sona erdikten sonra hatırlamakta güçlük

çekebilirler.

Edindikleri bilgi ve becerileri

öğretim sona erdikten sonra hatırlamakta güçlük

çekebilirler.

G en el le m e be ce ri le ri G en el le m e be ce ri le ri

Edindikleri becerileri korumak ve

genellemek için öğretim ve

desteğe ihtiyaç duyarlar.

Edindikleri becerileri korumak ve

genellemek için öğretim ve

desteğe ihtiyaç

duyarlar.

(36)

Bilişsel Özellikler

Ö ğr en m e öz el lik le ri Ö ğr en m e öz el lik le ri

Zihinsel yetersizliği

olan çocukların dikkat, bellek, motivasyon, genelleme gibi alanlardaki özellikleri, Zihinsel yetersizliği

olan çocukların dikkat, bellek, motivasyon, genelleme gibi alanlardaki

özellikleri, onların yeni Ö ğr en m e öz el lik le ri Ö ğr en m e öz el lik le ri bilgi ve

becerileri

kazanmasında normal gelişim gösteren

akranlarına göre zorluk yaşamalarına onların yeni bilgi ve

becerileri

kazanmasında normal gelişim gösteren

akranlarına göre zorluk

yaşamalarına destek almadan Ö ğr en m e öz el lik le ri Ö ğr en m e öz el lik le ri doğru tepkide bulunabilmek için daha fazla ve uzun süre öğretime

ihtiyaç

duymalarına neden

olmaktadır.

destek almadan doğru tepkide bulunabilmek için daha fazla ve uzun süre öğretime

ihtiyaç

duymalarına neden

olmaktadır.

(37)

Bilişsel Özellikler

A ka de m ik b ec er ile r A ka de m ik b ec er ile r

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar kavram, okuma-yazma ve matematik gibi akademik

becerileri de geç ve güç öğrenirler.

Zihinsel

yetersizliği olan çocuklar kavram, okuma-yazma ve matematik gibi akademik

becerileri de geç ve güç öğrenirler.

A ka de m ik b ec er ile r A ka de m ik b ec er ile r

Kavram, okuma- yazma ve

matematik gibi akademik

becerileri edinme düzeyi zihinsel yetersizliğin

düzeyi ve sağlanan desteklerle

ilişkilidir.

Kavram, okuma- yazma ve

matematik gibi akademik

becerileri edinme düzeyi zihinsel yetersizliğin

düzeyi ve sağlanan desteklerle

ilişkilidir. Kavram ve beceri A ka de m ik b ec er ile r A ka de m ik b ec er ile r

öğretiminde normal gelişim gösteren akranları için kullanılan

yöntem ve

ortamlardan farklı özellikte yöntem ve ortamlardan yararlanması gerekmektedir.

Kavram ve beceri öğretiminde

normal gelişim gösteren akranları için kullanılan

yöntem ve

ortamlardan farklı

özellikte yöntem

ve ortamlardan

yararlanması

gerekmektedir.

(38)

Sosyal, Davranışsal ve Duygusal Özellikler

Sosyal beceriler

• Bireyin çevresiyle etkileşimini

kolaylaştıran ve çevreden onay almasını sağlayan becerilerdir.

Sosyal beceriler

• Bireyin çevresiyle etkileşimini

kolaylaştıran ve çevreden onay almasını sağlayan becerilerdir.

Sosyal beceriler

• Etkileşim, işbirliği, kendine güven ve kişisel uyumla ilgili becerileri kapsar.

Sosyal beceriler

• Etkileşim, işbirliği, kendine güven ve kişisel uyumla ilgili becerileri kapsar.

Zihinsel yetersizliği olan çocukların sosyal özellikleri

• Davranışsal ve zihinsel yönden sınırlılıkları nedeniyle sosyal

becerilerde yetersizlik gösterirler.

Zihinsel yetersizliği olan çocukların sosyal özellikleri

• Davranışsal ve zihinsel yönden sınırlılıkları nedeniyle sosyal

becerilerde yetersizlik

gösterirler.

(39)

Sosyal, Davranışsal ve Duygusal Özellikler

Davranışsal özellikleri

• çevresel, genetik ve organik nedenlere bağlıdır.

Davranışsal özellikleri

• çevresel, genetik ve organik nedenlere bağlıdır.

Davranışsal özellikleri

• normal gelişim

gösteren akranlarına göre daha fazla

problem davranış sergilerler.

Davranışsal özellikleri

• normal gelişim

gösteren akranlarına göre daha fazla

problem davranış sergilerler.

Davranışsal özellikleri

• Bu davranış problemlerinin

nedenleri ve işlevleri onların davranışsal özelliklerinin

temelini oluşturur.

Davranışsal özellikleri

• Bu davranış problemlerinin

nedenleri ve işlevleri onların davranışsal özelliklerinin

temelini oluşturur.

(40)

Sosyal, Davranışsal ve Duygusal Özellikler

Davranışsal özellikleri

• Kendi duygu ve

düşüncelerini ifade etme gibi iletişim

becerilerinde sınırlılık göstermeleri ve günlük etkinliklere katılmada güçlük yaşamaları nedeniyle

Davranışsal özellikleri

• Kendi duygu ve

düşüncelerini ifade etme gibi iletişim

becerilerinde sınırlılık göstermeleri ve günlük etkinliklere katılmada güçlük yaşamaları nedeniyle

Davranışsal özellikleri

• istenen bir sonuca

ulaşma ya da istenmeyen bir sonuçtan kaçma

amacıyla davranış problemleri

sergiledikleri görülmektedir.

Davranışsal özellikleri

• istenen bir sonuca

ulaşma ya da istenmeyen bir sonuçtan kaçma

amacıyla davranış problemleri

sergiledikleri görülmektedir.

Davranışsal özellikleri

• Bu davranış problemleri arasında basmakalıp davranışlar ve kendini yaralama davranışları en sık rastlanılanlardır.

Davranışsal özellikleri

• Bu davranış problemleri

arasında basmakalıp

davranışlar ve kendini

yaralama davranışları en

sık rastlanılanlardır.

(41)

Sosyal, Davranışsal ve Duygusal Özellikler

Duygusal Özellikler

Depsresyon, yalnızlık hissi

Sosyal beceriler açısından sıkıntı çekme,

problemlere odaklanma

(42)

Dil Özellikleri

D il ge liş im i D il ge liş im i

Kelimeleri doğru söylemede

problem

yaşadıkları ve yetersiz sözcük dağarcığına

sahip oldukları için

Kelimeleri doğru söylemede

problem

yaşadıkları ve yetersiz sözcük dağarcığına

sahip oldukları

için başkaları ile D il ge liş im i D il ge liş im i

ilişki kurmada, anlaşmada,

okuma ve yazmayı öğrenmede, duygu ve

düşüncelerini ifade etmede de sıkıntı

yaşayabilirler.

başkaları ile ilişki kurmada, anlaşmada,

okuma ve yazmayı öğrenmede, duygu ve

düşüncelerini ifade etmede de sıkıntı

yaşayabilirler.

D il ge liş im i D il ge liş im i

Kendilerine özgü bir dil

geliştirebilirler.

Kendilerine özgü bir dil

geliştirebilirler.

(43)

Fiziksel Sağlık Özellikleri

Zihinsel yetersizliği olan çocuklar motor gelişimde sınırlılıklar göstermektedir.

Dayanıklılık, kuvvet, sürat, denge, hareketlilik, el becerileri ve el-göz koordinasyonu gibi motor özelliklerde normal gelişim gösteren akranlarına göre çok daha zayıftır.

Zihinsel yetersizliği olan çocuklar uygulanan programlar ile bu becerileri edinebilir ve sergileyebilirler.

Zihinsel yetersizliği olan çocuklar uygulanan programlar ile bu

becerileri edinebilir ve sergileyebilirler.

(44)

Fiziksel Sağlık Özellikleri

Zihinsel yetersizliği olan çocuklarda görülebilen sağlık sorunları;

 epilepsi (sara hastalığı),

 serebral palsi (SP),

 görme ve/veya işitme bozuklukları,

 kulak sorunları,

 akciğer ve solunum yolu rahatsızlıkları,

 kalp rahatsızlıkları,

 obezite (aşırı kilolu olma hali),

 tiroid bozuklukları (guatr),

 beslenme ve yutma sorunları,

 mide ve bağırsak problemleri,

 diş problemleri,

 kemik ve eklem problemleri,

 psikolojik problemler,

 konuşma ve dil problemleri

(45)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK ÖĞRETİM ORTAMLARI VE

PROGRAMLARI

 Zihinsel yetersizliği olan bireyler için, eğitim programlarının temel hedefi, bu bireyleri toplumsal yaşama hazırlamak, bağımsız ya da en az bağımlı olarak yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamak için gerekli olan becerileri onlara kazandırmaktır.

 Bağımsız yaşamı sağlayacak beceriler, farklı biçimlerde gruplandırılmaktadır.

Dever, toplumsal yaşam becerilerini beş başlık altında toplamıştır:

1. Kişisel bakım ve gelişim 2. Ev ve toplum yaşamı 3. İş ve meslek

4. Boş zamanları değerlendirme 5. Seyahat becerileri

(46)

İşlevsel Beceriler

 İki ayrı anlamı ifade etmektedir. İlki öğretilecek akademik becerilerin bireyin toplumda bağımsız bir birey olarak yaşayabilmesi için gerekli olan beceriler olmalıdır.

 İşlevsel beceri öğretiminin bir diğer anlamı, becerinin uygulama yapabilecekleri şekliyle öğretilmesidir.

 Örneğin; okuma çalışmaları sırasında yiyecek isimlerini öğretme, yazma becerilerinde iş başvurusu doldurma, matematik dersinde para kavramını

öğretme, ilacını saatinde almasını öğretme, iletişimde selamlaşmayı öğretme gibi.

(47)

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

 Zihinsel yetersizliği olan bireyler için iki temel özellikten söz edilebilir:

1. Akranları gibi öğrenebilirler.

2. Yetersizlik tüm gelişim alanlarında ortaya çıkmaktadır.

 Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde 1960’lı yılların başında yöntemler araştırılmaya başlanmıştır. Gelinen noktada bugün, davranışçı

yaklaşım ya da uygulamalı davranış analizi ön plana çıkmaktadır (Eripek, 1998).

(48)

Uygulamalı Davranış Analizi

 Uygulamalı davranış analizi (UDA), edimsel koşullama kuramının öne sürdüğü davranış ilkelerini kullanarak, toplumsal açıdan önemli davranışları değiştirmeyi amaçlayan

yaklaşımdır.

 Edimsel kuramın dayanakları şöyle sıralanabilir:

Davranış değişikliği çevresel değişikliklere bağlıdır.

Gözlenebilir davranışlar önemlidir.

Olumsuz davranışlar da öğrenme sonucu ortaya çıkar.

Bir davranışı izleyen ve davranışın ilerde gerçekleşme olasılığını artıran durum, pekiştirme olarak adlandırılır.

Bir davranışı izleyen ve davranışın ilerde gerçekleşme

olasılığını artıran durum, pekiştirme olarak adlandırılır.

(49)

Uygulamalı Davranış Analizi

 UDA’nın temelini altı temel süreç oluşturmaktadır:

Öğretilecek yeni davranışın/becerinin açık bir şekilde tanımlanması

Öğrenci performansının sık sık ölçülmesi Öğrenci performansının sık sık ölçülmesi

Öğrencinin öğretime aktif katılımı Öğrencinin öğretime aktif katılımı

Öğrenci performansına hemen ve sistematik geribildirim

Uyaran kontrolünün sağlanması Uyaran kontrolünün sağlanması

Öğretilen davranışın farklı ortamlara genellenmesi

Öğretilen davranışın farklı ortamlara

genellenmesi

(50)

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)

 Özel eğitim alan tüm öğrenciler için BEP hazırlanması gerekmektedir.

 BEP hazırlamada öğretmen “bu çocuk ne öğrenebilir?” sorusuna cevap aramalıdır.

 Zihinsel yetersizliği olan çocukların programlarında yaşa uygunluk çok önemlidir.

 Programda yer alan becerilerin işlevsel olması gerekmektedir.

 Öğretilmesi hedeflenen becerinin, beceri analizi yapılması öğretimi kolaylaştırır.

(51)

Beceri Analizi

 Beceri analizi, bir becerinin küçük parçalara ayrılmasıdır (Snell, 1993: Akt, Kaplani 1996).

 Günlük yaşamda yaptığımız tüm becerilerde beceri analizini kullanabiliriz.

 Beceri analizi yapma da iki yaklaşımdan söz edilebilir:

İleri Zincirleme

Geri

Zincirleme

(52)

Beceri Analizi Oluşturma Yaklaşımları

çorap giyme becerisi

İLERİ ZİNCİRLEME İLERİ ZİNCİRLEME

• Çorabı eline alır.

• Baş parmaklarını çorabın ucuna tutturur.

• Çorabın koncuğundan tutar.

• Ayağının ortasına kadar çeker.

• Çorabı topuktan geçirir.

• Çorabı bileklerinden yukarı çeker.

• Çorabı eline alır.

• Baş parmaklarını çorabın ucuna tutturur.

• Çorabın koncuğundan tutar.

• Ayağının ortasına kadar çeker.

• Çorabı topuktan geçirir.

• Çorabı bileklerinden yukarı çeker.

GERİ ZİNCİRLEME GERİ ZİNCİRLEME

• Çorabı bileklerinden yukarı çeker.

• Çorabı topuktan geçirir.

• Ayağının ortasına kadar çeker.

• Çorabın koncuğundan tutar.

• Baş parmaklarını çorabın ucuna tutturur.

• Çorabı eline alır.

• Çorabı bileklerinden yukarı çeker.

• Çorabı topuktan geçirir.

• Ayağının ortasına kadar çeker.

• Çorabın koncuğundan tutar.

• Baş parmaklarını çorabın ucuna tutturur.

• Çorabı eline alır.

(53)

İpucu

İpucu Çeşitleri İpucu Çeşitleri Fiziksel yardım

Model olma

Sözel ipucu

(54)

İpucu

Fiziksel yardım;

Öğrencinin beceri yapmasını sağlamak

amacıyla, öğretmenin öğrenciyle birlikte

beceriyi yapması, elle yardım etmesi,

dokunarak yardım etmesi vb.

Fiziksel yardım;

Öğrencinin beceri yapmasını sağlamak

amacıyla, öğretmenin öğrenciyle birlikte

beceriyi yapması, elle yardım etmesi,

dokunarak yardım etmesi vb.

Model Olma;

Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek

ve taklit ederek yapma.

Model Olma;

Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek

ve taklit ederek yapma.

Sözel İpucu;

Öğrenciye yapılması istenen davranışı sözel olarak ifade etme. En az yardım

etme yoludur.

Sözel İpucu;

Öğrenciye yapılması istenen davranışı sözel olarak ifade etme. En az yardım

etme yoludur.